17 Nisan 1936 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Bugün: 2 nci sahifemizde: Siyasi icmal 3 üncü sahifemizde: Bir Alman Fransız harbinde Belçikanm vaziyeti 5 inci sahifemizde: Boğazlar meselesinin tarihçesi, Anket 6 ncı sahifemizde: Spor haberleri • Jİ009 tSTANBUL • C A G A L O G L D 17 y 1 Q Q C Sayi.' Mol Telgraf ve mektub adresl: Cumhuriyet, tstanbul . Posta kutusu: Istanbol, No 240 0111113 11 NİS3Ü İ90D Telefon: Baçmaharrlr ve evl: 22366 Tahrlr heyetl: 24298. tdare ve matbaa fcısmile Matbaacılık ve Neşrlyat Şlrketl 24299 24290 umhuriyet Ingiltere Nereye gidiyorsun ? tngiliz hükumeti Onu öndeki makiniste sor! ( İngillz karlkatürü ) Habeş macerasınm Sulhu nasıl temin Olunabilecek? ir taraftan Habeşistanda harb hareketleri devam ediyor, diğer taraftan Cenevrede İtalyanHabeş anlaşmazlığına bir hal çaresi bulunmağa çajışıhyor Ancak bu ikinci kısımdaki çalışmalardan müspet bir netice çıkabileceği hususunda şimdilik kimsede fazla bir umud yoktur. Işin fenası bu münasebetle Ingiltere ve İtalya arasmdaki vaziyetlerin tekrar pek gergin ve çok çetin şekillere girmesidir. Buna zâhirde İtalyanlann Habeşlilere karşı son harblerde zehirli gazler kullanmış olduklanna dair acı ve mütevali şikâyetler sebeb olmuş gibi ise de hakikatte Ingiliz efkânndaki galeyanın asıl sebebi Habeşistan işinde Milletler Cemiyetinin birşey yapamamış olması ve eğer gene birşey yapılmamakta devam olunursa Habeşistanla beraber Milletler Cemiyetinin dahi yıkılmak tehlikesine uğraması düşünceleridir. Ingiltere bu işte evvelâ çok ileri gittikten sonra bilâhare biraz geri çekilmek lüzumunu hissetmişti. Bu devlet hâlâ eğer tekbaşına kalırsa Habeşistandan dolayı İtalya ile bir harbe girişmek fikrinde olmadığını açık söylemektedir. îngilterenin tekbaşına kalmağı ne suretle anladığı tetkike muhtac bir mesele midir, bilmeyiz. Bizim anladığımıza göre îngiltere bu işte tek veya toplu hareketten ilk olarak hâlâ Fransarnn vaziyeti ne olacağını kasdediyor sanıyoruz. Milletler Cemiyetinin mes'uliyetleri onu teşkil eden devletler arasında müşterektir, ve mes'uliyet hisseleri ise devletlerin cirimlerile mütenasibdir. Herhangi bir meselenin şu veya bu suretle hallinde büyük devletlerin oynıyacaklan rolün orta ve küçük devletlere nisbetle çok büyük olacağını söylemeğe hacet bile yoktur. Imdi bu Habeş macerasında îngilterenin Fransa ile bidayettenberi sağlam bir elbirliği elde edememiş olduğunu ve Milletler Cemiyeti namına başlıca şikâyetinin de bilhassa bu noktaya matuf bulunduğunu kabul etmek lâzımdır. Bizim irikadımızca Ren gayriaskerî mıntakasına aid olan son vaziyet bu anlaşmazlıktan kuvvet alarak doğmuştur. Bu hakikati pek iyi bilen İtalya Avrupayı evvelce Cemiyetten çekilmekle tehdid ederken şimdi buna Lokarnoda alacağı tavn da ilâve etmiş bulunmaktadır. Vaziyetin bu şıkkı Fransayı pek ziyade alâkalandırdığı için şimdi bu devlet Habeşistan işinden dolayı îtalyanın tazyik olunmamasını daha çok iltizam etmekte ve hatta yenilerini almak löyle dursun mevcud zecrî tedbirlerin kaldınlması lâzım geldığini bile ileriye sürmekten geri durmamaktadır. Hiç olmazsa efkârı umumiyenin tercümanı olan matbuatta görülen budur. Iıalyan Habeş sulhunu mümkün kılabilmek için şimdiye kadar bulunabilen çare şudur: İki tarafı görüştürerek banştırmak. italya bunun böyle olmasmı istiyordu. Konuşmalarda Cemiyetten müşahidler de bulunmak şartile bunun böyle olmasına muvafakat edildi. Habeşistan sulhun Cemiyet kadrosu dahilin.de yapılmasını istediği için Onüçler komitesi reisinin Cemiyet namına bu konuşmalarda oynıyacağı rol büyük ve ehemmiyetlidir. M. Madraiaga konuşmalarda müşahid olarak dahi bulunsa Cemiyet namına hazır olmak rolünden bütün bütün sıynlmağa imkân bulamıyacaktır, ve bu böyle olunca sulhun akdolunabilmesi için Cemiyet fikir ve haysiyetini azçok tatmin etmekten başka çare görülemez. Aksi takdirde belki İtalyanlar Habeşistanda şimdikinden daha çok fazla muvaffakiyet kazanabilirler. Fakat sulh akdolunamıyarak harb hali devam edip gider. Italyanm şimdiki isteklerile ilk istekleri arasında askerî muvaffakiyetlerin verdigi kuvvetle büyük bir fark bulunup bulunmadığını bilmiyoruz. Daha doğrusu îtalya başlangıcdanberi Habeş davasındaki hakikî maksadlannı olduğu gibi söylemiş değildir. Söylenilenlerden istidlâl olunduğuna göre İtalyanın maksadı Habeşistanın kısmen doğrudan doğruya, kısmen de dolayısile Italyan hakimiyeti altma geçirilmesinden ibarettir. Anlaşılan şudur ki eğer imkânmı bulursa İtalya Habeşistandan tam manasile müstakil bir parça kalmasını istememek ve böyle birşeyi kendi müstakbel menfaatlerine gene uygun bulmamak yolundadır. Bugün işte böyle bir maksadın Milletler Cemiyetinin mevcudiyet ve mukarreratile nasıl telif olunacaIıdır ki bilinmiyor. Bizim gördüğümüz şudur ki Italyan Boğazlar Davasında Hak Kazanıyoruz " Türkiye bu hareketile bütün diinyanm sempatisinive müttefiklerinin yardımını temin etmiştir.,, Harb derhal bitirilmezse Mukavelenin 18 inci maddesinin değiştirilmesi hakkındaki talebimiz, FranLondra zecrî tedbirleri sa, Ingiltere, İtalya ve Japonyanın iştirak edeceği konferansta görüşülecek teşdid etmek kararında.. Zecrî tedbirler kaldırılmazsa, Musolini Habeşistan pazarlarını bütün devletlere kapıyacakmış Yabancı matbuatın mütaleaları teklifimizin hiç bir muhalefet görmiyeceğine delâlet ediyor İngiliz Italyan gerginliği arttı Paris 16 (A.A.) Madam Tabouis Cenevreden Oeuvre gazetesine bildiriyor: «Boğazların yeniden askerî hale ifrağı hakkındaki Türk talebi oldukça iyi kar şılanmıştır. Türkiye Cumhuriyetinin bü tün hukukî usullere hürmetkâr bir vaziyet aldığı ve Cenevrenin Türkiyeden şikâyette bulunmıyacağı tebarüz ettirilmektedir. Umumiyetle sanıldığına göre Türk talebi Milletler Cemiyeti konseyince tetkik edilmiyecektir. Bu taleb Türkiyeye Boğazlar mukavelesinin 18 inci maddesini değiştirmek için istediği serbestiyi verecek olan zâmin devletlerden, yani Fransa, Ingiltere, îtalya ve Japonyadan mürekkeb bir konferansm mevzuunu teşkil edecektir.» Rumen gazetelerinin neşriyatı Bükreş 16 (A.A.) Dimineatza gazetesi diyor ki: «Türk hükumeti, Lozan muahedesinin Boğazlara aid kısmının tadil edilmesini istemektedir. Türk notası, şimdiki karı şıklıklar, silâhlanma yarışı ve harb teh likeleri karşısında Boğazların gayriaskerî rejimini ne sebeblerden dolayı kabul edemiyeceğini izah etmektedir. Türk dileğinin tasvib edilmesi Çanakkalenin tahkimile neticelenecektir. Lozan muahedesi nin tadili için görüşmeler yapılmasını tekif eden Türkiye, usullere riayet etmektedir. Muahedelerin tek taraflı ıslahı suretile Almanya ve Avusturya gibi hareket etmiyen Türkiye, bütün dünyanın sem patisini, müttefiklerinin ve ezcümle Rusyanm, Romanyanın ve Balkan Antantına mensub diğer devletlerin yardımını temin etmiş bulunmaktadır. îngiltereye gelince, Rusya ile çok iyi münasebetler tesis etmiş olan bu devletin Türk notasına aleyhtar bir vaziyet takınmaması muhtemeldir. Türkiye tarafından ortaya atılan bu mesele, Romanyayı ziyadesile alâkadar [Arkası Sa. 6 siitun 1 de] Italyan donanması üssübahrisinde Çanakkale istihkâmlarından başka bir grup Cenevre 16 (Hususî) 13 ler komi ğırılan 13 ler komitesinin içtimaı tehir tesi reisi M. Madariaga ile Italyan mu edilmiştir. rahhası Baron Aloizi bugün iki defa göGörüşmeler hakkında hiçbir resmî rüşmüşlerdir. Görüşmeler uzun sürdü tebliğ neşredilmemiştir. Salâhiyettar meğünden bu gece saat 18 de toplantıya ça[Arkası Sa. 8 sütun 1 de] Şehrimizdeki ecnebî mehafilin kanaati Türkiye haklıdır = Devletler, teklifimizi kabul ve Boğazlar rejimini tebdile muvafakat edeceklerdir Boğazları tahkim etmek hususunda hükumetimiz tarafından alâkadar devletlere verilen nota şehrimizdeki yabancı mehafilde de büyük bir alâka uyandırmıstır. Bu mesele hakkmda Beyoğlu diplomatık mehafilinin düsüncelerini öğrenmek üzere dün muhtelif menabide yaptığımız tahkikat neticesi şöyledir: Beyoğlu yabancı mehafilinde umumiyetle hükumetimizin son teşebbüsü hakh görülmekte ve notamızda ileri sürülen esbabı mucibenin çok kuvvetli olduğu kabul edilmektedir. Ancak alâkadar hükumetler henüz notamızı tetkik etmediklerinden, Boğazlar meselesinin alacağı müstakbel sekil hakkında şimdiden kat'î bir fikir beyan edilememektedir. Bunun[Arkası Sa. 7 sütun 5 te] Dünkü Spor kongresi çok münakaşalı oldu Encümen raporlarına göre kış olimpiyadlarına iştirakimiz düzenli bir çalışma sonunda yapılmış ve guya çok muvaffakiyetli olmuş Ankara 16 (Telefonla) Spor kongresi bu sabah General Ali Hik metin başkanlığm da toplandı. İçtimaa öğleden sonra de vam edildi. lşlerin bitirilmesi için gece de çalışmağa karar verildi ve gece bir celse akdedildi. Kongrede ilk ola ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ E N ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ H ^ ^ ^ ^ ^ ^ H l ^ ^ ^ ^ ^ P " * \ rak encümenden gelen dağcılık, bini cilik, kayak ve atıcılık federasyonunun raporları hakkındaki Kon9Te reısi Şukru Saraçoğlu kongre erkânile muzakerelerde mazbatalar üzerinde konuşuldu. Encü sporlarında gösterilen faaliyetlerin yerinde [Arkası Sa. 8 sütun 3 te] men mazbatasında kayakçılık ve dağcılık ıımıııMiııiMitıııımıııiMiıııııııııııııııııııımiHiıııııınıııııııııııııııı Habeşler, Dessienin düş Almanya Lübnanda define arıyor! tüğünü tekzib ediyorlar M. Musolini ise Dessienin zaptı şerefine bütün Italyada donanma yapılmasını emrediyor General Von Sandersin gömdüğü bir milyon sterlin mesele oldu! Ren mıntakasında Duisburg şehri mahkemesinde, son günlerde gayet merakh bir dava gö rülmüştür. Bu dava, Harbi Umumide, Lübnan dağla rının bir köşesine gömülmüş bir ser vete aiddir. Harbi Umuminin sonunda, 1918 se General Von Sannesinde idi. Alman ders Osmanlı paşası Generali Von Sankıyafetinde ders kıtaatile birlikte Filistini terkedi[Arkast Sa. 6 sütun 5 te] Belçika, Ingiltereden askerî yardım istiyor! uııııı m M ııııımııııııllılı •••ıııııtiMiııııınınıııııııııııMiııın Ingiîtere ise, Britanya ve Mısırdaki tahşidatı dolayısile Belçikaya pek ehemmiyetsiz kıt'alar gönderebileceği noktasmda musır.. Bir Fransız grupu ttalyanların işgal ettikleri mıntakadan bir görünüş: Aşangi gölü Roma 16 (A.A.) Havas ajansı mu Nasibunun muharibleri arasında harb habiri bildiriyor: cereyan etmektedir. Burada dolaşan şayialara göre, Ge Resmî mahfiller bu haberi teyid et neral Graziani kıt'aları Ogaden cephe memekle beraber cenub cephesinde bir [Arkası Sa. 8 sutun 4 te\ sinde ilerilemekte ve îtalyanlarla Ras llllllllllllllllllllllllllllimilltlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllH""111"11111111"11"1"""11""1"" ININIIIIIIIIIIMIIIIIIIIII Türkiyenin 3 yerinde büyük elektrik santralları yapmak istiyor Hükumete bazı mühim nafıa işlerini teklif etmek üzere büyük bir Fransız grupu mümessıllerinin Ankaraya gittikten sonra şehrimize döndüklerini yazmıştık. Grup mümessillerinin teklifleri hakkında yaptığımız tahkikata nazaran bu Mısırda İngiliz ordusu karargâhlarmdan birisi teklifin başında memleketin muhtelif üç Londra 16 (A.A.) ErkânıharbiDelegeler müzakere usulünü değiştiryerinde büyük elektrik istasyonlan tesis edilerek birçok şehirlerimizin buralardan yeler arasındaki müzakerelere dün öğle mişler ve bu defa Harbiye Nezaretinde, [Arkası Sa. 7 sütun 5 te] [Arkası Sa. 6 sutun 6 da] den sonra devam edilmiştir. Habeş sulhunu olsa olsa italya kolaylaştırabilir: Milletler Cemiyetinin noktai nazarlarına azçok saygı göstermek tarikini ihtiyar etmekle. İngiliz efkârını yatıştırabilecek yegâne çarenin de bundan ibaret olacağı zannolunur. Harbde yalnız muvaffak olmak kâfi gelmiyebilir. Harbin en büyük muvaffaki yeti onun sulh neticesine ulaştınlmasile tahakkuk edebilir. Ebedî bir harb haline en büyük devletlerin dahi kolay tahammül edemiyeceklerini gözönüne almak lâzımdır. Bu mütalealara binaen denebilir ki bugün sulhun anahtarı yalnız ve yalnız îtalvanın elindedir. YUNUS NADt