16 Nisan 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 3
16 Cumhariyet '• TELGRAF MABERLERÎ Alnıanya Lehistan hududunda hâdiseler lartnm camlarını kırdıkları gibi birkaç Almana da fena muamele<{e bulunmuşlardır. Neukatzda biri ağrr olmak iizere üç Alman yaralanmıştır. Neredilen yarı resmî bir tebligde Lehistan makamatı bu hâdiselerden dolayı teessürlerini Jjeyan etmektedtrler. İnkılâbımızın hamlelerinden ugün, gazetemizin başka bir kısmında, Türkiyenin sanayi programı hakkında kıymetli bir yazı okuyacaksınız. Bu, ne yüksek bir edibin olgun kaleminden çıkmış bir edebî parça, ne bir yüce mütefekkirin dimağını dolduran hazineden sunubnus bir felsefe cevheridir. Lâkin dik katle okuyacak, okuduktan sonra da basımzı önünüze eğip düşünecek olursanız, bu yazı, aize o dcdiğim şeylerden daha beliğ, daha manah, daha faydalı görünecek, günün hadisatı ve çeşid çeşid dedikodularile bunalmış içinize fe» rahlık verecektir. O yazıda göreceksiniz ki, Türk inkılâbı yalmz, göze çarpan bir takım içtimaî ve ilmî ıslahatla iktifa etmi$ değildir. Göreceksjniz ki, Cumhuriyet hükumeti, Türk *"«asını yalnız siyasal ve soysal kayidlerden kurtarmakla, vazifcaini bitmi? addederek, kazandığı zafer eklillerinin üzerinde mağrur bir i»tirahate dalmamıştır. Göreceksiniz ki, Atatürkün dipdiri Türkiyesi, yeni bir hamle ile, yakın vakitte yabancılann ekonomik boyunduruğundan da tamamen kurtuluyor. Düne kadar, ayağımıza giydiğimiz çorabdan, başımızdaki şapkaya, kasabın kaba kâğıdmdan, kırk paralık pul şiseye kadar, her çeyi* miz yabancı ülkelerden gelirdi. Yurdumuz, bugünkünden bes kat daha Reniş, varidatımız, on misli fazla idi. Hiçbir tarafa, asırlarca ne bir çivi çaktık, ne de harcadıgımız hazine doluları paralardan, memleket için faydalı bir eser doğdu. Yabancı memleketlere, kapitülâsyonlar, ayağımızı, ekonomik ihmalimiz başımızı bağlamısh. Bu iki taraflı bağdan, kendimizi kurtaracak hamleyi göstermeğe, uyuşukluğumuz mâni oluyordu. Bir dikiş iğnesi, bir sap iplik, bir kemik düğme yapamadık. Kalemimizi, kâğıdımızı, Tnürekkebimizi, bize garbin fabrikalan yetiçtiriyordu. Muhtelif memle.ketlerde, sırf bîzim için açılmış fabrikalar var dı. Meselâ Avusturyadaki fes fabrikalan aşağı yukarı, münhasıran bizim için çalışırlardı. Bu hal, bu vaziyet hem bir leke, hem de bir yara idi. İçin için bünyemizi kemiriyor, fena fena, çirkin çirkin duruyordu. Cumhuriyet rejimi bu lekeyi de sildi, bu yarayı da tedavi etti. Malî kanunlanmızla paramızı, dürüstlüğümiizle itibarrmızı yükselttik. Şimdi de şuurlu ve azimkârane bir programla ulusal ekonomimizi kurtarıyoruz. Okuyun o yazıyı.. İbretle oku yun... İftiharla okuyun. Bakın, şu birkaç sene içinde yapılan, gene birkaç yıl içerisinde yapılacak olan neler var. Dünyada, rakamlar ka dar beliğ, onlar kadar tatlı, çünkü ikna edici, zevk verici birşey yoktur. Okuyun, düşünün... Bir kere de, köhnemiş siyasa dedikodularından fikren uzaklasarak, kendi yurdunuzun, k^ndi iikil?V>ınız'n muvaf 1000 Yunan zabiti İHEM NALINA MIHINA ısyana iştirakten suçlu Hepsi Belediyenin olmalı alic vapurlannı Belediye nin işleteceği hakkında bugünkü gazetelerde bir haber okuyacaksınız. Şehir Meclisi, bu is için tahsisat kabul etmis. Halie çirketi, mütemadiyen zarar ettiğinden sikâyet eden bir müessesedir. Şu halde, Belediye zararlı bir i?e girişiyor demektir. Haüc vapurlannı işletmeği düşünen belediyecilerimiz belki de hesablannı iyi tutmualar ve bu işi zararsız başaracaklarına kani olmuşlardır. Halic vapurlan da Belediyeye geçerse, umumî hizmetlerden biri daha sehir tarafmdan idare edileeektir. Üsküdar, Kadıköy tramvaylarından ve Terkostan sonra Halic vapurlan... Ben bir tstanbullu sıfatile isterim ki bu sehrin bududlan içindeki bütün umumî hizmetler Belediyenin elinde bulunaun. Daha doğrusu, onların kârından bu şehir istifade etsin. Bir zamanlar, Şirketi Hayriye, Akay idaresi ve Haüc şirketine aid vapur işletme imti yazlarının hep Belediyeye devredıleceği ve bu üç müessesenin birlestirileceği söyleniyordu. Yalnız vapurlar değil, tramvaylar, banliyö trenleri, otobüsler, su, gaz ve elektrik işleri, kısaca bütün umumî hizmetler Belediyenin oimalıdır ki bu kocaman İstanbulu imar eaebilecek parayı bulmak kabil olsun. Yoksa Istanbulun kâr getiren i§lerini başkaları ahr, yalnız masraflı işleri Belediyeye ve şehre kalırsa, o çeşid çeşid imar projeleri ve plânlan Belediyenin evrak dolablannda tozlar içinde uyumağa mahkumdur. Belediyemiz için, şehir halkınm kesesinden çıkan paralarla akan bu gelir kaynaklarını birer birer ele geçirmeğe çahşmak ve yalnız zarar eden Halic vapurlarınm ağırlığmı yüklenmekle kalmamak gerektir Hudud üzerîndeki Leh şehirlerinde Almanlar aleyhinde tezahürat yapıldı, yaralılar da var Dantzig 15 (A.A.) Alman a jansı bildiriyoı: Almanya Lehis • tan hududu civannda Neustadt ve Neukatzda Alman ekalliyederüıe karsı taskınlıklar yapılmısttr. Neustadtda bir toplantıda bulunan Lehliler «okaklarda ala^lar tertib etmişler ve Alman dükkân General Kamenos kaçarken devletin mühim esrarını ihtiva eden evrakıda beraberinde götürmüs ve bu evrak Bulgarlarm eline geçmiş îranda zelzele Şari şehrinde sarsıntı çok şiddetli oldu Tahran 15 (A.A.) Geçen g« ce Mazendera viîâyetîndeki Sari şehrinde çok siddetli bir xel*ele olmustur. Evlerinden dehsetle kaçan ahali dısanda barınmaktadır. Ha • sarat çok mühimdir. ölülerin ve yarahlarm raiktan henüz tesbit •dılmemistir. Tahranda da haftf bir zelaele hN'edilmistir. Beyaz kadın ticaretinin men'i Bevnelmilel mukaveleyi bizde tasdik ettik Ankara 15 (Telefonla) Ka mutay bugün Nuri Conker (Kütahya) «m riyasetinde toplandı. Art • ttrma, eksilme ve rhale kanununun 46 ncı maddesinin K fıkra»ının tefsiri hakkında Maliye ve Bütçe encnmenleri mazbaUİan olcundu. Pazarlıkla alınacak seylerin ilâna tâbi olup olmadıgı bu fıkrada me»kut geçilmekte ve kanunun diğer maddelerinde i«e yapılacak arttırma ve eksütmelerden bir kunının Uinı meeburî olmadıgı tasrih edilmek tedir. Maliye ©ncümeni mazbatasmda K fıkrasına göre yapüacak ve ilânı mahxurlu görülecek pazarlıkların ilânı yapılmadan da caiz olacağı noktasına vanlmıstır, diyor ve meseleyi bu ooktadan tefsire muhtaç görmuyordu. Bütçe eoeihneni Ue fikrayı şu suretle tefsir etmistir: Arrhrma ve eksiltme ve ihale kanununun 46 ncı maddesinin K fıkrastna gore paaarltkla alınacak v* yapılacak Wer K fıkrasına göre ilâaa tabi değildir. Mazbata kabul edildıTrten sonra reşjd kadın ticatretinîn men'i hak kradaki bevnelmilel mukavelenin tasdiln ve Türkiyedeki Suriyeli • lerle Suriyedeki Türklere aid em • Ifcir hakkındaki Hilâfname müdde • tinin 6 ay daha uzatılması haklnn • daki lâyihanın ikineî mUzakeresi yapildı ve kabul edildi. Ruznamede başka bîrşey ohna • d'emdan Kamutav perşembe günU 15 te toplanmak üzere dağıldu Cumhurijeti Koruma Dernekleri rüetasının divamharbdeki muhakemeUrtnâ^n bir intiba: (Solda): Hürriyetperver Ivkamn kvlüb reisi Konarü, (ortada): Kaymakam Icronomakis ve karm (sağda): Eski Baikumandan Papulas Divanıharblerde yeni verilen kararlar Atina İ S (Hususî) Muhalif parti liderlerinin muhakemesine cumar • tesi günü jandarma mektebinde fa aliyete geçecek divanıharbde başla • nacaktır. Bu divanıharbin riyasetine ktmtn tayin edfleceği henüz belli değildir. Papulu üe (Comhuriyeti koruma) dernekleri idare heyeti ve şnbe reis • lerini muhakeme eden divanda diin hiikumet komiseri bir takım vesikalar okumuftur. Bu vesikalar derneklerin isyan hareketîndeki rollerini meydana çıkardığı gibi firari Plastirasın derneklere talimatname gönderdiğini ve is • yan için lâzım gelen teskilâtın hazır • lanmasile harekete geçn>ek üzere kendilerine talimat verdigini ispat etmek • tedir. Divan elyevm sahidleri dinle • mektedir. Saktz adası asüerini muha • keme eden divamharb de muhakemelerine devam etmektedir. Sisam ada • sında îsyana istirak edenleri muhakeme eden divanıharb hükmünü vernustir. tsyenın elebasılanndan olan bin başı Kostoyanîs üe yüzbaşı Gakis, Leleki» ve Teludi» on beser sene küreğe, diğerleri de muhtelif müddetlerle Basbakan Aftkarada Ankara 15 (Telefonla) Baş bakan tsmet İnönü bu sabah Ankara y a avdet etti. Büttia Vekiller, meb'uslar ve riiesa tarafmdan U • tikbal edildi. Heyeti Vekile bu ak"am Basbakanın riyasetinde toplandı. AnKara kahveciierinin tssebbüsleri Ankara 15 (Telefonla) Xn kara Kahveciler cemiyeti umumi heyeti bugün toplandı, yeni idare heyeti secildi. Toplantıda Ankara vilâyetinin kahve ve gazmolarda kâ • ğnd oyununtm man'i hakkındaki kararı görüşiildü. tdare heyetinden Nuri Hidayet ve AH bu yasak münasebetile alâ • kadar makamlar nezdinde teseb • büslerde bulunmak üzere murah • has seçildiler. lerle kalebendlige ve hapse mahkum muslardır. Selânik 15 (Hususî) Kavaiada birinci dîvanıharb birinci kafile olarak 33 »ivü ve 63 zabit hakkrada hBkmO • nu vermîstir. Karavidis namında bir kaymakamla Çulcas isminde bir avu kat on beser sene kureğe, bînbaşı Prilakis ile Vulakis ve Vlmadskis tsmin • de iki sivil doktor on birer sene ku • reğe, diğerleri de muhtelif müddet • lerle kalebendlige ve hapise mahkum edOmislerdir. Bu divan Bulgaristana kaçan Ka menos ile Bakırcıs ve diğer zabitlerin de gıyaben muhakemelerine bakacak» tır. Drama divanıharbinde eereyan eden nuıhakemede General K?menosun devletin pek mühim esrannı thtira e • den evrakı da beraberine aldıği, bn evrak ın Bulgarların eline geçtiği anla filmıstır. 1000 zabit tuçla Atina 15 (Hususî) Şimdiye kadar yapılan tahkîkat neticesinde is • yan a bOfül iştirak eden ve yahud is yan hareketini tasvib ve teşvîk eden zabitlerin adedi 1000 olarak tesbit edilmiştir. Isyana bîlfiil istîrak etmiyenlerden hangilerinin ordudan ihrac o lunacağı tetkik edilmektedir. Edırnede nehırler kabardı Edirne 15 (Telefonla) Son günlerde Bulgaristanda fazla yağ mur yağmif olması yüzünden bu radaki nebirler tasmıs ve su yük selmeğe baslamıştır. Zabıta simdi den icab eden tedbirleri almıştır Henüz hiçbir zarar yoktur. Hava nin hâlâ kapalı ve bulutlu olarak devam ettnesi endife uyandırmak • tadır. Nüfus kanunu Ankara 15 (Telefonla) Yeni esaslara göne hasırlanan nüfus kanunu lâyibası Devlet Şurasındadır. 100 den fazla maddeli olan kanun lâvihasmın tetkikma bir müddet daha devam edileeektir. Iskân isleri Kaümnosta yenirfen isyan mı çıktı? Atina 15 (Hususî) Kalimnostan gelen mevsuk haberlere göre halk yeniden ltalya aleyhine ayaklanmıştır. Uzun ve kanlı musade • meler olmuştur, Ankara İS (Telefonla) Dahüi ye Vekâleti muhacir iskânı nüc eheromlyetH surette mesgul olmaktadtr. Esktşehir vatisine açıkta kalan ve henüz iskan edümemif mohacirierin iskan muamelesinm süratle ikmali bOdiril • mistir. Sovyet san'atkârlarmın İki Türk ve Bulgar köyü mübadele edildi ilk müsameresi Ankara 15 (A.A.) Bu aktam Rus sefaretinde Sovyet artistleri ük konserlerini vermiflerdir. Lev Oborin, Nortsov, Matsekova, Pirogov, Jadane, Choftakovitck, Bo * soinin iştiraklerile verilmis olan bu konserde Basbakan tsmet tnönü, bütün Bakanlar heyeti, büyük ve orta elci • Ier ve bayanlart, matbuat mümessilleri hazir bulunmuşlardir. Sovyet artistlerinin bu ilk konseri çok alkislanmis ve takdir edilmistir. fakiyeti, azameti önünde duyacağınız hazla başbaşa kalm. Aldanmazsmız. Türk olmanın gururunu duymak, dünyada mazhariyetlerin en büvüS'üdür. Ercümend Ehrem TALV Zeytinyagı fiatleri yükseliyor İ*mtr 18 (Hutusî) ttalya, İzmir piyasaıından zeytinyagı almaktadır. Fiatler yükselmistir. <" "" N Izmir muallimlerinin kıdem zammı tzmir 15 (Hususî) Muallkn lerin kıdem zamlarına tahsisat verilmesi için emir gelmiştir, Fakat buna imkân görülemiyor. Çflnkü bütçenin muvazenesi bozulacaktır. Onu Bekliyorum! BQ kelimeyî unulmaymıı! Edirne 15 (Telefonla) Kurfallı Bulgarlarile, Bulgaristanm Kediören Türklerinin kendi arzularile ve her iki hükumetin muvafakatOe yerlerini de Paris 15 Cenevreden biidirildiğiştirmeğe karar verdikleri malum • ğine göre Tîirkiye hükumeti Cenevredur. Bn hosusta her iki tarafça mua • deki Uluslar Kurumu umumî kâtibliği meleleri bitirilen ve yola çıkan Kur • ne, Türkiyede yerlesmis olan iki bin fallı Bulgarlan dün gece sast 24 te beyaz Rusu Turkiye vatandaılığına Kediörene gitmek ve Kediören Türkkabul edeceğini büdirmiştir. leri de Kurfallıya gelmek iiıere bu • f > gün saat 16 da, refskatlerinde birer mülkiye nuifettifile emniyet memurlan olduğu hflde,, kendilerine tahsis edilen trenlerle Karaağac istasyonun • dari geçmislerdir. tsmail Habib Sevüğün bu nefis Bulgar mubadillerin miktarı 271 ve yazısı yarınki sayımızda... Türkler ise 366 kisidir. ^ > Beyaz Ruslar tabiiyyetimize giriyor Marsilyadan Nise ve Monte Karloya.. \ Osmanlıcadan türkçeye karşılıklar kılavuzu: 21 1 ö z türkçe keklerden gelen sozlerin kars*Uına (T. Ko.) beldeği (alftmetî) konmuştur. Bunlann her biri hakkında »İrasile uzmanlarlmlzln (mütehassls) yazılarlnl gazetelere verecegiz. 2 Yeni konan karfillklarin iyi aylrd edilmen için, gereğine göre, fransızcalarl yazHmıs ayrlca örneklcr de konulmuştur. 3 Kökü türkça olan kelimelerin bugünkü i»> lenmiş ve kullanilan sekilleri aUnmlştlr. Aslı ak olan hak, aslı ügiim olan hfiküm, türkçe «çek» kökünden gelen şekil gibi. thra etmek (Bak: Beraet) = Berilemek Örnek: Kendisinde hiçbtr matlubum kalmadığtndan, tbra etmekte bir beis görmedtm xs Kendisinde hiçhır alacağım kal'Vtadtğtndan, bertiemekte bir ziyan Qbrmedim, lbram etmek (ilhah •tmeh) <= Üatüne varmak * {.Örnek: Arzunuzu Uaf etmem için bu kadar ibram ve ilhah etmeniz doğru mudur? zs Arzunuzu yerine getirmtm için bu Jcadar üstüme varmanvs ioğrıt mudur? İbraz etmek = Göstermek Örnek: Sözunü isbat etmek için bir vesika ibraz etti = Sö. çünü kanttmak için bir belge gösterdt. tbre = îğne Örnek: Pusulanm fbresi dalma fimalt trae eder = Pusula • hm iğnesi her zaman kuzeyi gösterir, Ibret = öğrenek, örnek, ders Şu suçf Örnek: 1 $u mücrimin hali tizt bir fbrtt olsun B lunun hali sise bir öğrenek {ders) olsun. \ 2 insan, her seyden bir îbrtt almalıdtr zs. İnsan, her sey. uen bir örnek almalıdtr. ı Ibn = Oğul tbtili = Difckilnlük Örnek: İsret ibtüâst, ibtilAiarm en şuç yenüenlerinden W . ridir = İçki düşkünlüğu, düskünlüklerin en guç yenttenlerin. den biridir. Mübtelâ <= Düsküm Örnek: İsrete, Jcumara, envaı mesaviye mHbtelâ bir adam = İçkiye, kumara, türlü kötülüklere düşkün bir adam. tbtidar etmek = Baslamak Örnek: Mesaiye fbtidar eder etmez 5nümüzdeki müskülâ tın vahameti kendini gösterdi = Çalısmaya baslar baslamaz önümüzdeki güçlüklerin ağtrhğt kendini gösterdi. tbzal etmek = Bol bol vermek (Bak: Bezletmmh) İcab » Gerek, liizum (T. Kö.) Örnek: 1 İşin icabı ne ise onu yapmah =s İsin gereği ne ise onu yapmalu 8 İcabma göre hareket ediniz = Lüzumuna göre hare • ket ediniz. İcab etmek = Gerekmek Örnek: Söylediklerinize nazaran meselenin böyle olması l. cab eder = Soylediklerinize gore sorumun böyle olması ge • rektir. İcabı maslahat, icabı hal = tşin gereği tcab ve kabul = Kanısma Örnek: Her bir akd icab ve kabul üe inikad eder s= Her bir bağıt, bir kanısma ile bağıtlamr Mucibince = Yapıla Örnek: Bu emirnameyi Vekile arz İle mucibineesini ali . nız = Bu buynıltuyu Bakana sunarak yapüastnı aZıntı. tcabet = Kabul Örnek: Davetintze icabeti bir vazife addederim ss Çağırtst . nız\ kabulu borç sayanm. tcabet etmek = Kabul etmek Örnek: Siz bu kadar davet ettikten sonra onun da teabet edeceği aşikârdır =r Siz bu kadar çağırdıktan sonra onun da kabul edeceği besbellidir. tcad etmek = İcad etmek (T. K8.) Kesfetmek = 1 Açınlamak, 2 (Bak: tcad) tcad ve ihtira etmek = Bulmak Örnek: Gramofonu Edison icad ve ihtira etti = Gramofo. nu Edison butdu. tcad1 ve ihtira = Bulu Örnek: On beşinci asra bir icad ve ihtira asrt denüse se zadır On beşinci asra bir bulular asrı denüse yerindedir. Mucid, muhteri = Bulman, bulan Örnek: Büyük mucid ve muhteriJerin isimleri tar'hte ftfir. metle anılır = Büyük bulmanlann adları tarihte saygı ile antitr. İcar = Kira (T. Kö.) tcar etmek = Kkralamak, kiraya vermek Örnek: 1 Evini, aylığı elli liraya icar etmiş = Evini, ay . Itğt elli liraya kiralamıs. 2 İcar etmek istediğim ocfnya henüz bir taJib çtkmadı = Kiralamak istediğim odaya henüz bir istekli eıkmadı. İcare = Kira Örnek: Bu evin icaresi senede altı yuz liradır = Bu evin kirnsı tnlda alU yuz liradtr. Mucir = Kiral'van Örnek: Muciri ile bir türlü anlaşamadı KiraUyam üe bir türlü anlaşamadı. Müstecir = Krracı Örnek: Mucirle müstecir aravtnda tam bir itilâf var = Kirahyanla kiract arasında tam bir anlasma var. tsitcar etmek = Kiralamak Örnek: Bir oda isticar etmek istedim, bastma gelm'ven knlmadıy bir türlü bulamadım Pir oda kirilamak istediml ba. ş\ma gelmiyen kalmadı, bir türlü bulamadım. lcaz a= Tansıtma îcazet = tzîn lclâ = Sürme tclâl = Ululama İdÂs, ik'ad = Oturtma lcmal = Soma Örnek: Meselenin icmali şu ki... Sorumun somast şu kl... lcmal etmek = Somlamak Örnek'. Meseleyi o kadar iğlâk ettiniz ki şimdi onu icmal ' etmek bile müşkül = Sorumu o kadar kttrısttrdmız ki simdi onu somlamak bile güç.. Hiilâsa = ö z e t Örnek: Isin hulusast aranacak olursa s Isin özeti arana . cak olursa. Hiilâsa etmek özetmek Örnek: Şimdi müsaadenizle meseleyi bir hulâsa edelim ^ Şimdi izninizle sorumu özetelim. tcra (tüzel terim) = Yüret Örnek: Verilen hükümlerin icrası için evini satısa çıkar . düar =: Verilen hükümlerin yüreti için evini satısa çtkardüar. İcra etmek = Yürütmek, yapmak Örnek: 1 Bir kere hükmedüen bir şeyi behemehal icra etmek lâzımdtr = Bir kere hükmedüen bir seyi ne olursa 61 • sun yürütmek gerektir. 2 Emrinizi icra etmek bana hem vazifi hem de seref . tir = Emrinizi yapmak bana hem ödev hem de onurdur. İcra ettirmek = Yaptı<rmak Örnek: Yalntz emretmek kijayet etmez, emirlerini icra et tirmek te lâztmdır Yalnız emretmek yetmez, emirlerini yaptırmak ta gerektir. İcra ve infaz =Yürütüm Örnek: Hükum icra vç infazı adaletin en mühim icaba ttndan biridir = Hükmün yürütümü, tüzenin en önemli gç r reklerinden biridir. İcrayi san'at etmek, icrayı memuriyet etmek = Ekzemek Ornek: l Türkiyede icrayt san'at etmek için ecnebifer hakkında bazt eşkâl ve merasimtn ifası lâzımdv = Türki . yede ekzemek için yaduyrular hakkında bir taktm sekillerin ve törenlerin yerine getirilmesi gerektir. 2 Bir mmur için icrayı memuriyet etmek vazifedir = Bir isyar için isini ekzemek bir borçtur. İcra dairesi = Yib iitge Ornek: Elimdeki hükmü icra dairesine gbtürerek icrasmı taleb edeceğim = Elimdeki hükmü yürütgeye götürerek yürutülmesini istiyeceğim. tctisar etmek = (Bak: Cesaret) I
