24 Kasım 1934 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

1 Yeniden açılan Beyoğiu, Ingiliz sefarethanasi yanındaH. 6; BÜYÜK Imperyal Oten Temiz ve Halice bakan odalar Siîslü Salenlar Bonyo daireleri Teshinat • Mutedil fiatler nnhirinri «nnfi Nn 37ft9 „ , . ISTANBUL ÇAĞALOĞLU ««fiıımartpsi 24. Tpsrinteani 1934. UIIUII IIIOI oöllC lıU. OIOC Teigraf ve mektup adresl: Cumhuriyet, Istanbul . Posta kutusu: Istanbul, No. 246wuilıaı ıcoı uhr ı o^ı ııııoaııı l ü J t Telefon: Başmuharrlr ve evl: 22366, Tahrlr heyetl: 24298, Idare ve matbaa bsmlle Matbaacılık ve Neşrlyat Şirketi. 24299 24290 u m h u ri y ,* HAYAT Ansiklopedisi HCJ cilt hazırdtr. Cfizlerinlzi bir an evvel ciltletiniz 6 J Buğday işi Bizde ve Fransada Baş işlerdendir undan ötürü ki iki ülke de daha artık ekim ülkeleri dir. Budunun (halkın) çoğu orada ve burada daha çok" ekim işlerile uğraşır. Bizde yurttaşlann üçte ikisi çiftçidir. Fransada da öyledir, hele orada da yarıdan çoğunun çiftçi olduğuna denilecek 8Öz yoktur. Çiftçi bizde olduğu gibi orada da daha çok buğday eker, ve biliyorsunuz ki son ekonqmik sıkıntı (buhran) yıllarında buğday para etmiyor. Fransadan daha çok olarak bizde ekonomik sıkıntı ekim işlerinden gelir. Bü tün yeryüzündeki sıkıntı toprak tan alınan el emeklerinin karşılı ğını çok düşürdü. Bundan ötürü her yerde çokluk olan çiftçiler sıkıntılara düştüler Çiftçi sıkınhya düşünce sanayi işlerinden kendine gerekenleri alamaz oluj'or. Oyle olunca da sıkıntı çevresini arttırı yor. Fabrikalar duruyor, emekçi ler (amele) işsiz kalıyorlar, çar şılar, pazarlar durgunlaştıkça durgunlaşıyor. İşte büyük dünya sı kıntısının bir çırpıda bütün çerçevesi. Ekim işlerile uğraşan ülkelerin sıkıntılan kaldınlabilse belki ya • şayışları bozulan bütün yeryüzü budunlarının acılarına bir parçacık duraklık gelirdi Öyle ki bir budunun iç yaşayışında bile zor luk düğümlerinin çözülmesi buna bağlıdır. Hele çiftçi ülkelerde bu i; yanlışsız böyledir Biz bir iki sene üstünde durduğumuz buğday kanununa geçen sene kattığımız yenisile buğday • işimizi bütün bütün yoluna koyabildik mi dersiniz? Oyle sanırız ki hayır. Son kanunun da çiftçi bakımmdan düzeltılecek yanlârı" vardır, ki bunlann bir iki bölüğü için gün geçirmesek yerinde olur. Kanunu işletirken gördük ki de ğirmenler için hepsi doğru temel ler koyamamışız. Bir de un üstünden aldığımız vergi dönüp dolaşıp gene köylüye gidiyor. Hele bu iki işi düzeltmeliyiz, ve yeni Kurul tay (Meclis) seçmelerine geçme den eldeki Kurultayla bunları düzeltmiş olsak helbet çok iyi eder dik. Yoksa kanunun yapılıs düze/ ninde doğru görmüş ve doğru yapmış olduğumuz iyiden iyiye anlaşılmıştır. Fransanın dönüp dolaşıp bizimkine benzer bir kanun yoluna geleceği görülüyor. Yalnız, sanılır ki, eğer yapabilirse onunkisi biraz daha derlitoplu oiacaktır. Orada işler bizden çok önce oldum olasıya daha iyi sırasını konmuştur da onun için. Fransa şimdiye kadar buğday işini en aşağı değer (asgarî fiat) kanunlarile yürütmek istiyordu. îlk buğday kanunUr.nda buğda yın kentali, demek yüz lülosu köylü elinden ille 130 franga çıkacak diye işe başladı. Bunun için ora da baylık (hükumeO kendi üze rine birçok yükler alıyordu. An cak buğday 1932 yılında olduğu gibi 1933 yılında da ülkenin ya şayışına gerek olandan artık cldu, ve bu son yıl ekim yerleri azaltıl mış olmakla birlikte buğday ürün'ü (mahsulü) gene eksik olmadı, belki artık oldu. Sımdi elde geçen yıllardan artmış çokça buğday var. Geçen yıldanberi baylık buğdayın yüz kilosuna 103 frank en aşağı değer koymuş ve bunu birçok bağlarla bağlam'şken el altından çiftçiler, ki her yerde olduğu gibi orada da para sıkmtısile, bunu 80 franga kadar satıyorlar. Başı bütün boş bırakılsa Fransada buğday kentalinin birdenbire 40 franga düşeceğini Fransızların kendileri söylüyorlar. Raylığın koydu ğu 108 franga göre Fransada buğdaya bizim para ile en aşağı 9 kuruş değer konmuş demektir. Köylünün el altından sattığı 80 frank ise kiloda 7 kuruş kadar tutar. Biz hatta bu ikinci değeri bulsak öper de başımıza koyardık. Bilirsiniz ki buğdayın ortalama acun sal (Mondiyal) değeri kentalinde yallah yallah 35 frank, demek bizim paramızla 3 kuruş kadardır. Cenevrede çetin bir dava! Yugoslavya suikast suçunda Macaristanı itham ediyor! M. Yevtiçin Milletler Cemiyetine verdiği mühim notada tethişçilerin resmî Macar makamlarından yardım gördüğü ve Marsilya faciasının Macaristanda hazırlanmış olduğu iddia edilmektedir. Çekoslovakya ve Romanya da Macaristan aleyhinde birer nota verdiler Millî musiki için Ankarada büyük bir kongre toplanması ihtimali var Kongrenin kararlarından sonra «Türk Musikisi Tetkik Cemiyeti» kurulacak Ulusal (Millî) musikiyi mey dana getirmek üzere çahşmağa başlandığı şu güilerde, bu büyük işi kendine lâyık bir ehemmiyetle başarma yoluna koymak için esaslı adımlar atılacağı anlaşılmakta dır. Bu cümleden plarak, henüz zamanı belli olmıyan yakm bir tarihte Ankarada büyük bir musi ki kongresi toplanacağı haber alınmıştır. Bütün salâhiyet sahiplerinin iştirak edeceği bu toplantıda öz musikinin an a çizgilerı ve gi dilecek yol tesbıt olunacaktır. Kongrenin vereceği kararlardan j sonra bir «Türk musikisi Tetkik Cemiyeti» kurulması ihtimalin den de kuvvetle bahsolunmakta dır. Macar Başvekili de ithamlara cevap veriyor Cenevre 23 (A. rişmiş olduğunu A.) Yugoslavve geçen temmuz ya hükumetinin ayında Belgrat Marsilya suikasta bu meseleye tinin siyasî mes'müteallik bir i uliyetlerine dair tilâfnamc akte • olan notası, Yu dilmiş bulundu • goslavyanın dağunu hatırlat imî murahhas ve maktadır. Hariciye Naıın Bununla be M. Yevtiş tara raber son def a ofından Milletler larak yapılan tahCemiyeti umumî kikat Kral A kâtipliğine tevdi leksandr ile Franedilmistir. sa Hariciye Na Bu nota, bu zırı M. Bartunun meselenin Yu katli isirrin Ma goslavya ile Macaristanda eski • caristan arasin »i gibi bir takım daki iyi anlaş kimselerin işt: • mayı ihlâl ede • raklerinden isti • cek mahiyette fads etmekte deolan bilhassa vavam eden aynî Romanya, Yugoslavya ve Çekoslovakya rAaridye Nazırları hün cihetleri unsurlar tarafınne nazarı dik • M. Benes, M. Yevtîç ve M. Titiilesko dan Macaristan kati celbetmekte ve bîr takım da tertîp edilmlf ve haırlanmıs oldeylemektedir. tethisçi unsurların Macaristanda duğunu meydana çıkarmıstır. Nota, tethişçilerin faaliyeti hakyerleşmis ve orada bazı makamatın kında Yugoslavyantn Macaristanla Şeriki cürümler arasında vaktile [Mabadi dörduncü sahifede) yardımını görmüş oldukla^ım kaydoğrudan doğruya müzakereye gi Ingiltere ve Japonya bir blöf hazırlıyorlar Amerika deniz silâhlan işinde anlaşmaktan kaçmırsa ikisi bir itilâf yapacaklarmış! Yeni fabrikalardan sonra... > • Ereğli fabrikası da bittikten sonra pamuklu ihtiyacımızı % 70 kendi mallarımız karşılıyacaktır Un ve şeker gibi pamukhı da 0/° 100 Türkleşecek! Bir vapur karaya oturdu, bir mavna battı İki gün evvel basiıyan yağmur evvelki gece ve dün de devam et • mistir. Dün yağmurla beraber sid detli bir poyraz rüzgârı da esmistîr. Bu fırtına sebebile muhtelif deniz kazaları olmuştur. ^ Bir vapur karaya oturdu Evvelki gün Çanakkalede saat 4 te Bozen feneri civarında Yunan bandıcalı Aeolos şilebi fırtınanın fiddetine dayartamıyarak bastan kara etmiştir. tmdat talebi üzerine dün tehlisiye gemileri gönderil mistir. Bir mavna battı Dün İstanbul limanında iskele • ler arasındaki seyrüsefer gayet güçlükle temin edilebilmistir. Haydarpasa vapur iskelesinde kömür va purlarmın yanasmasına mahsus yan tarafta 1 ve 2 nurnarah babalara [Mabadi üçüncü sahifede] Fırtınanın yaptığı büyük kazalar Japonlann ayni miktarda gemiye sahip olnttak istedikleri Amerikan zırhlılarından bir fırka atış talimlerinde Londra 2 3 (A.A.) tngüizlerle halefette urar «ylemektedir. Dün ak • şam çikan bir şayiaya göre AmerikaAmerikalüar arasında yapılacak gö nm bu itilafgirizliğine bir nîhayet verriişmelerin arifesi olan dünkü perşenv mek için Londra ile Tokyo arasında • be günü Amerika mehafili, drniz müid mukarenetin ilk safhasını teskil edezakerelerinin muhtemel ak^ametinin cek bir ademi tecavüz misî»!' imza e mes'uliyetinm kendilerine yukletilme düeceği tehdidi savrulacaktır. Kakat tnsinden endise eder gibi görünmekte igflterenin dokuz devlet muahedesüe di. Amerika, esaslı prensiplcrden vazgirismiş olduğu taahhütlere sadakati, geçmeğe her zamandan ziyade müte • mayil göriinmektedir. Ve Vasington • dominyonlann ve tngiliz efkârı umu dan alınan son haberlere göte Ameri • miyesinin mühim bir kısmın'P Ame rikan dostluğunu haleldar etmemek huka Reisicumhunı, mevcut ve mer'î ili [Lutfen sahifeyi çeviriniz] lâfların rekrar gözden geçirilmesine muIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIlllllllllHlilirillllllllllllllllinillllllllllllllllilllllilllllllllllllllllliHIIISIIIIIIIIIIIIl DU için düşünceler İ1 U S f 11 ( Esprit de la langue) kalmamış gibidir, varsa bile çok azalmış olmahdır artık. Oturak hangi istekle ise topla şılıp oturulan yer demek olur. Eski dilin karargâh dediği anlamı da bu söz pek iyi anlatabilir. Nitekim Başoturak, umumî karargâhm tam karşılığı gibidir. Şu da var ki oturak kendi başına nasılsa bu biçimi alıvermis bir tek söz değildir. B»ı biçimin dilde temelli bir kural (kaide) değerini taşır bir iyiliği vardır Durak ta oturak gibidir, duru lan yer demektir. Savak ta öyle dir, suyun bölündüğü yer demektir. Tünek te öylediı, KUS. çeşitlerinin tünedikleri yer demektir. Bu gibi örnekler üzerinde durularak dilin bu yolda ne gibi verimlerle dalbudak saldığı ve daha da salabileceği anlaş\!abilir. Kargı, sargı, çalgı sözleri diğer bir çeşidin örnekleridir Kırgın, dalgın, aşkın, çapkın, salgın, süzgün, düzgün sözleri diğer bin bir çeşidin örnekleridir. Kaçak, atak sözleri de övledir. Türk dili us'unun savaşta yakaIanan yağı (düşman) çerisine niçin tutsak dediği üzerinde duru lacak bir ipucudur. Sözün kısası biz Türkler öz türkçeye dönerken kendi dilimi zin en iyi bizce bilinen us'unu goz önüne alarak bütün sözleri bu yönden didiklemek gerektir. Dil en çok bu temel üstünde vükselecektir. •• Başvekil Pasa Ereğlide nutuklarım sb'ylerlerken, solda bir ktz, Basvekile buket surmyor Ankara (Hususî) Ereğli ince bez pamuk kullanacaktır. 15,000 iki iğli, fabrikasının temel atum, ulus yığınla250 tezgâhı grceli gündüzlü cahçacak nnın sanayi programuu nasıl içten ge tır. Fabrikayı işletecek muharrik kuv Ien bir seziş ve duygu fle benimsediği vet, 18 kflometro uzakta Eti abidele ni bir daha gost'rmistir. O gün, dağ • rinin bulunduğu tvrizdeki su kaynakla lardaki ve engin ovadaki koyler, bü • nndan bir türbinle aiınacakhr. Bu e tün kalabahkannı Ereğliye bir fabrika lektrik enerjisi kısın fabrikayı tama veren Cumhurluk hükumeti Basbaka • mile idare edecektir. Yazın buna biraz nının yoluna boşaltmıştı. Hepsinin göz> baska enerji eklenecektir. Ereğli de leri, yepyeni bir sıtmanın ateşile yan; • miryolu üstündedir. Nüfusu çokhır. A yordu. Bu sıtma, fabrika sıtmasıdır ve mele kolayhkla bulunacakbr. Anadolu şehir ve kasabalannda şimdi Fabrika, Adananın, Sakarya kıyıla • sivrisinek sıtmasınm yerini almıştır! rının deneme ve üretilmesi çok ilerliyen Ereğli ince bez fabrikasının temelleince pamuklarının ve Ereğli patatesle ri basında Başbakanm söyledikleri yur rinin alıcısı oiacaktır. Evet, yanlış o dun sanayileşmesind'n her yanda du • kumuyorsunuz: Fabrika, Ereğlilerin bu yulan sevinci artıracak sayüar ve de yıl kilosunu 20 paraya bile satamıva yişlerdi. rak 5,000 tonunu döktükleri patates • Ereğli fabrikası yılda 4 nrlyon metleri, dokuma fabrikaları kolahanelerinro ince saten, ince astar, boyah, boyade kullanılacak nisastayı yapmak içm sız patiska dokuyacak, aynca yarım satın alacaktır! milyon küo ince iplik çtkaracaktır. [Mabadi altıncz sahifede] 1250 isçisi olacak, yılda 7000 balya ıııiMiıııııııııııııııı ııııııııımıııııımıııııııııı ın ı iKiuııııuı Yeni Atina elçimiz Şimdi Fransada işbaşına M. Flandin'in başlığı altmda yeni bir bakanlar baylığı geldi. Bu yeni baylık ilk göreceğı zorlu işîerden birinin buğdayı düzeltmek olaca ğını açık söyledi. ^ Yeni bayhk btr işte ne yoî tutacağını daha pek.. belli etmedise de artık birikmiş stok buğdâyları*sâtın alıp dışarıya cıkarmak y6lüe ilk önce buğday alanını temizfiye* ceği sanılıyor. Fransada ne kadar artık buğday1 vatsâ tutahra kentali 80 veya 90 franktan kaidıracak, bunu dışarıya çıkaracak, tutarı o lan parayı da gene buğday üstünden alacağı bir verRİ ile karşılıyacak. Bu işin bizimkine benzerliği buradadır. • ; îBuğday" işi brr'kez böylelikle v .yoluna girdikten sonra Fransada onu başıboş (serbest) bırakmak isfiyorlar. Bir kez ortadaki fenalı ğtkaldFrabilsek bizim de yapaca ğımız ondan başka olmazdı. ıııııııniHiımııiiHinııınıııııııııııiiMiıııııımııuııııııııınt YUNUS NADİ Bundan sonra akıl sözü yerine kullanacağımız us'un dilde de yeri vardır. Dil yaşıyan bir varlıktır. Bugün için ölmüş dillerin kendi çağlannda yaşamıs oldukları bellidir. Yaşıyan bir varlıkta tin (can) vardır. Dilde artık olarak us ta vardır. Çünkü söz oldum olasıya us'un dilde aldığı scsli biçimdir. Reisicumhura itimatna Bilir misiniz ki us düşünmese, düşündürmese dıl konuşrnaz? mesini takdim etti Hangi dilde bir yenilik yapılmak Atina 23 (Hu istenildiğinde yalnı?. anlamlara susî ) Yeni (manalar) uygun sözler bulma Türîîiye sefiri ğa çalışmak yetmez. Eldeki dili Ruşen Esref B^y, işlemek, sözlerin içındeki us'a kadün Cumhur Redar inerek onların ortaya çjkara isi M. Zaimise iti matnamesini tak bilecekleri sonsuz çeşitler üstün dim etmiştir. Bu de kafa yormak gerektir. Bu anlıvesile ile söyle • yan adama çok sevinç veren de nen nutuklar Türkğerli bir iştir. Yunan dostluğu Örnek olarak rasgele alabiliriz: nun samimiye İzmirde bir yerin adı olan Baştini tebarüz et Bey oturak ne demek olsa gerektir? tirmekte idi. Merasimin hitamından sonra Ru Bunu İzmirliler daha iyi bilecek • şen Esref Bey M. Zaimisle uzun bir lerdir. Nitekim oturak denilen di mülâkatta bulunmuştur. ğer çeşit bir işin ne demek olduğunu da hepimizden iyi Konyalılar bilirler. Düşünceye gelir ki IzmirBugiiıu deki Başoturak adamİarın en çok 3 Gncâ « a U I e d e Yen! nesil arasında . ve en iyi toplaşıp oturdukları ye »por meselesi. Yazao: Ajaojlu Ahmet 4 0»CÖ tahJCede Samsun tütün piyarin adı olmuştur. Konya çevresinr san fevkalâde iyi gidiyor. d e oturak diye kadm oynatan bir 5 l a d MhİCeile Fenni bahuler: Dünbölük erkeklerin kendi aralarında** yadan Ay» gıtmek kabildir. Yazan: Abidm kurduklan toplantjya denilirdi. Daver Spor haberUri Çok kez (defa) o g^nç delikanh 6 net « a h i i e d e Memleket tiıkâveleri lar arasmda kavgalara yol açan bu Yaıatf Ferıduo OsmâB. • fena is şimdi şimdi ©ralarda pek I