2 Eylül 1934 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 6

Başmuharririmizin nutku «Cumhuriyet» te hakikatte Büyük Gazinin eseri ve onun yolunun yolcusudur Müessesemize şeref veren Gazi abidesi dün açıldı L vnnhanyet 2 Eylul 1934 Kâzım Pş. Hz. Uifehcmemiz de, bir klise üzerinde tetkiftat yaptyorlar ve iza hat altyorlar (Birinei aahifeden mabat) smda Konya meb'uslan Refik ve Hamdi Beyler, Kocaeli meb'usu tbrahhn Sü•eyya, Mardln meb'usu Ali Rıza, Bolu meb'usu Hasan Cemll, tstanbul meb • ujları Salâh Cimcoz, Akçoraoğlu Yu • suf, Alâettin Cemil, Bükreş sefîrimlz Hamdullah Suphi Beyler, Valimiz Muhittin Bey, kıymetli kumandanmnz ö tner Halis Paşa, Vali muavini All Rıza, Belediye reis muavini Hâmit, Emnlyet müdürü Fehmi, Ünhrersite Hukuk fa • kültesi sabtk dekam profesSr Tahir, profesör Fahrettin Kerim Beyler, doktor Tevfik Salim Paşa, Dalmî Encü. • men azasmdan Nakiye, Sabiha Zekeriyya, Türk Kadm Birligi rel« Utife Bekir Hanımlar, Ticaret Odan reisl Nenv lizade Mithat, üstat Hüseyln Rahmi, Cumhuriyetm 8 sene tahrir müdürlüğünü ifa eden Kemal Salih, Peyaml Sefa, Samih Fethl ve Anadolu Ajansm dan Necip Beyler, Matbuat umomî mOdflrlfigü müşavirlerinden Sadri Etem, Umum muS&rlSk Istanbul mSmessili Neset Halil, Elektrik şhketi mfidurle rinden Osman Kemal, Yat Kulüp mfl • dürü Cafer, Salâhattm Reft Beyler, şehrtmizdek! ecnebi gazetecilerlnden Tas Ajansı muhabiri Yablonski Yol • daş, Royter Ajansı muhabiri M. Ka noti, Yunanlı gazetecllerden M. Psalfa', içinde bir yandan da zatnanm bizden acele TC kat'î utediği terakki ve tekâmül yolunda bir hayll metafe almış oldufumuzu ve buna da ancak asü ve büyut millethnizin blze gÖsterdigi alaka ve muhabbetle muvaffak olmuş bulunduğumuzu minnet ve tesekkürle burada alenen beyan ederiz. Hakikati Jfade edebilmek mecburiyetile yersiz tevazuu bir tarafa bırakarak arzederiz ki on sene zarfrada biz burada yalrız cumhuriyet bayrağı bir gazete neşrlle kalmadık, arzu buyuranlarn bugun ve her zaman görüp tetldk edebilecekleıi en modern techizat ve tekemmülAtiie en flerl gelen memleketierinklne mü • masil bir matbaa da vücude getirdik. Bu suretle hür ve müstakil TSrk milleti efkân umumlyesini hergün daha büyük bir kuvvet ve salâhiyetle temsll edecek terakki ve tekâmül safhalarma faıb'kal etmiş bulunuyoruz. Cumhuriyet gazetesi bu sene ikma • lile bahtiyar olduğu ük on senel9c hayatmı maddî bir eserle tesbit ve teyit etmeği düşündüğü zaman yapılacak iti taylnde asla tereddüt etmedi. Cumhuriyet evinde bu lş hür ve müstakil Cumhuriyet Türkiyesmin ilk Cumhurreisi Gazi Mustafa Kemal Hazretlerinln b'msalini yükseltmekle en mükemmel şekIinde yapılnuş olabilirdi. Büyük Gazi yalnız halâskâr olmakla kalmadı, memleket ve millette ancak Cumhuriyet rejimile hulâsa olunabilen cümlesi asvtm? Kadm şaşırmiş bir vaziyette kekeledi: Beni affet, bilmiyordum. Marküs sakin, acıyan bir sesle cevap verdi: Mari seniz affediyorum. Fakat mesele benim affımda değildir. Geri geldiğime çok memnunum. Şimdi beni iyi dınle. Birçok yerlere uğn yarak Portekize gideceksin. Pasaportunu evden al. Kanımın hayret içinde kaldığını görünce ilâve etti: Bana sual sorma! Senin ha • yatını kurtarmaga çalışacağım. Benim hayatnnı kurtarmak ha! Evet, fakat zannıma kalırsa bu çok güç olacaktır. Al, telefon edenin ben olmadığımı anlamıştır. lhtimal senin tarafmdan telefon edildiğini de kesfetmiftir. Biçare Ma • riciğim, bu tahmisıim tahakkuk ederse onun seni takip ettireceği ve öldürteceği muhakkaktır. Vakit geçj.meden hemen yola çık. Dovrda gece postasına yetişirsin. Ufak bir merak yüzünden kendi hayatmı da, benim hayatımı da tehlikeye sok • M. Naum, ve diger birçok zevat var • di. Cumhuriyetrâ bu roes'ut gününe davetll olan tstanbul Türk matbuatmdan da Son Posta refikimizin sahiplerinden Halfl Lutfi Bey, Büyük Gazlye izafe edilmiş olan bu umumî tebcfl mera thnine iştirak etmek kadirşnıaslık ve arkadaşlığında bulunmuş, Hakkı Ta • nk Bey de Ankaradan bir tebrik tel • grafı çekmek nezaket ve samimiyetin! föstermiştir. Meclit Reinmiz linotip dairemizde şmdaki bütün Cumhuriyet okuyucu • larma hitap etti. Yunus Nadl Bey, metnini ayn bir yere koydugumuz o güzel nutukta, admı taşıdıgı rejimle yaşıt olan Cumhuriyeb'n tarihçesinl yaph, duygulannı anlattu Bu mes'ut günün heyecanile, zaman zaman gözleri yasa • ran Başmuharrlrimiz hhabesine şid • detli alkışlar arasmda nihayet verdL Kâzun P*. Hz. abideyi açtyorlart Merasime, Iutfen riyaset buyuran Büyük Millet Meclisi Reisi Kâzıro Paşa Hazretleri başta olarak, abidenin önüne gldildi. Kâzım Paşa Hazretleri, kendilerlne takdim olunan makası alırlarken: Yunus Nadi Bey o kadar güzel süylediler ki, ben yalnız «kuthı olsun» diyeceğim, dediler ve «kutlu olscn» temennlsmi tekrarlıyarak kordelâyı kesfaier. « Abidenin fizerindeki örtü yavaş yavaş sıynldı. Şanlı Gazimizin mermere işlenmiş oln yfizü bir güneş gibi rH rimizi ışıklandırdı. Her yer aDnştan çınliyordu ve bu sırada mızıka, Onyıl marşmı çalıyordu. yazuarın dizüişini seyrediyorlar kuıda izahat verildi. Reis Paşa Hazretleri bu kısımda, Abidln Daver Beye birçok sualler sorarak bu son sistem baskı işleri hakkmda etraflı maluma* aldılar. «Camhariyet» in bir gazetecilik tarprizi Makine dairesi ziyaret edflirken, aziz misafirlerimlze küçük bir sürpriz dr yapıldı: Kâzun Paşa ve davetlilerimiz makine dalresinde iken, muretb'phaneden asansorle mdirllerek kalıplan alman gazete sahifeleri rotatif makineye baglandı, makine lslebidi. Basılan gazete nüshalan davetlilere takdim edildi. Muhterem misafirlerimiz, yamn saat e^vel lcra edflen Gazi abidesmln açılmasma ait bütün tafsllâb grup halinde» ki restmlerfle birlikte bu nüshalarda bul dular. Bu tafsllâtm yazı, tertip, fotoğraf, klişe ve makine işlermln 40 dakika gibi kısa bir zaman içinde haztrlanıp bu nüshaya konulması, davetlilerimiz üzerinde bizi sevindirecek mbba • lar bırakh. Bizzat Reis Paşa Hazretleri gazetenin bu teknnc mükemmeKyetinden ve s&rannden dolayı da Baş • muharririmizl hararetle tebrik ettiler. İaşimıhea ı îrimis abidenin k&fadı ndan (Birinei »ahifeden tnabat) habranm kutlulanmasına iştirak etmek zahmetini ihttyar buyurdugunuzdan dolayı cOmlenize tesekkürler ederiz. Cumhuriyet gazetesi bu bmada 1924 •enesi mayumda çıkmağa başladı. Yepyeni bir gazete neşrolunmağa başlı yabUmek Için daha errel bir taknn tesisat ve etşkfl&hn vücude gelmesine ihtiyaç vardır. Birkaç aylar süren bu hazırlık devresi de nazan dikkate ahnırsa gazetenin, admı taşıdıği rejimle adeta guna gününe yaşıt olduğu anlaşlır. Azlz mflletimiıin istOclâl ve isbicbalinin zamâm olan cumhuriyet idaresi on yaşmı bitirmiştir. Onun binbir güzel eseri arasmda naçiz bir roevki işgal eden Cumhuriyet gazetesi de yalnız bir kaç ay fasda ile aynl yaştadtr. Bu yaş beraberligi bizlm Iftihar hislerhnizi okşamaktan bâli degildir. Ondan başka biz admı kendimîze at olarak almış bulundugumus cumhnriyet rejimlmlzin hergunkn teeelliyabnı bütün ânatile kaydeden bir vak'anfiviı halmde de bulunuyonız. Bu şartlar içinde onuncu yıldönümümüıu gelecek zamanlann ebediyetine hitap cdecek bir hahra ile tesbit etmeğe adeta gayriihb'yari ve onüne geçilemez derecede kuvretli bir his cereyanile sevkedilmiş bulunduk. Bu memleket ve nv'IVîn en büyiik vakıası olan cumhunyet rejimmin do guşuna yakmdan şahit olduktan sonra onun adile adım adım onu takip eden bir sahife olarak kendi bal •• şanımm da onun tecelliyahndan bir parça telâkIri ediyoruz. Onun içindir ki bugün tesk etntekte olduğumuz vazJyetle hususi elmaktan ziyade umumî ve millî bir vazife görmekte bulundugumuz kana•tinde kat'iyetle samhniyiz. Bizi bu duygular ve bu düşönceler içlnde yaşatan sebeplerin elle tutulur, tözle görülür gibl olan bazılartnı sizin fözleriniz önünde de canlandırmak isteriz. Bugün içinde bulunarak ona şeref verdiğmiz bu bina vaktile tttihat ve Terakki cemiyetinin roerkezi umumî binatıydk 10 temmuz lnkılâbile istirdat olunan mesrutiyet rejimmin başında tftlIıat ve Terakki vardı, ve Ittihat ve Terakki meşrutiyet rejimini işte bu binadan idare ediyordu. Hatırlarsınız ki saltanath mefrutiyet devrinin en •on büyük hâdisesi olarak girişflen Umumî Harp bizim de evvel natkana irat ederitmn dahfl olduğumuz zümre hesa • bina mağlubiyetle bitmişti. Bunun netieesinde yalnut tttihat ve Terakki sahneden çekilmekle kalmıyarak memle • ket yabancı işgaline ve parçalanıp yok olmak tehlikelerine uğradı. O karagünlerde bu bina tstanbulu işgal eden düşman kuvvetlerfnin polit karargâhı it tihaz edıidl. Bir vakitler memleketin mukadderatnu idare eden bu evde şimdi yabancı polisi TSrk milleti efradma tahakköm ediyor ve Işkenceler yapı • yordu. tttihat ve Terakki ne olursa ol•un bu akıbetin millî bir facia teşkfl etmi» oldugunda şüphe yoktur. Yer yer mümuil taamnlarla bfitün memleketi tehdit eden bu amantıs düşman tavletlen'ne karşı Türk milletmin nasıl ayaklanmış oldugunu, Sanuunda Anadolu karanna ayak basan Muttafa Kemalin çelik irade ve idaresile millt istihlâs ve istiklfcl cidalinin hangi çetin safhalardan geçerek nasıl muazzam ve muhteşem bir zafer gayesine isal edilmlş bulundugunu bep bfliri». Drnnlopınarda bizzat İdare ettigl Başkumandan meydan muharebesmde nihaî zaferi istihsal eden en büyük Türk Başbuğu ordulara yeni hedeflerini tayin ettigi gfin memleket ve millet müthiş bh kâbustan kurtulmuşhı. Bunun mabadl kendi mukadderattnı kendi elme almış olan Türk mîlleH için Cumhuri yet rejimînde toplanan bir sürü mkı lâplann birbirlni müteakip tahakku kudur. fşte bu esnada biz de tabii bir •azlfe olarak artık kurtulmuş, artık tamamen hür ve miUtakll Türkfyenin hür ve miistakil V azeted Cumhuriyeti «eldik, bililtitam bu bmada çıkarmaga başladık. O zaman memleketiınizde bir yandan bütün yanlışlıklan ve bü tün fadalarile bir tarih kapamyor, di ğer yandan bütün kuvvetini hakikaten milletten almış bir idarenin yepyeni ve muazzam tarihi açılıyordu. On »ene zarftndaki mesaimizde Cumhuriyet gazeteri en başta cumhuri • yetin ve umumen bütün millî dava lann daima ön aafta buluamak hızile yüriiyen sadık ve samimî müdafaacı Ianndan biri olarak çalışagelmişür, ve hâlâ da hep Syle çalifaghrnektedir. Bu ilelebet böyle devam edecektir. Abidenin onünde Davetlilerimiz, saat tam on bir buçukta bahçeye çıkarak, Cumhuriyet abibesi önunde toplandılar. Matbaamırm her kismmda çalışan bütün arka • daşlar da davetlilerin karsısmda mun • tazam saflar teşkil etmişlerdl. Bu sı • rada Cumhuriyetm kapısı onSne de kesif bir halk kalabalığı birikmlş bulunuyonlu> Başmuharririmizin natka Merasime, askerî mızıka tarafmdan çalman tstiklal marşfle baslandu Hürmetle dlnlenilen marştan sonra, Basmuharrirlmtz Yunus Nadi Bey, kfirsüye çıkarak muhterem Reis Paşa Hazretlerile, muhterem hanım ve beye fendilere ve toplantımızda hazır bu • lunmalarma hnkftn olmadığı halde d u y guiarmnza iştirak ettiklerinden emin bulundugumuz Türkiyenln içinde ve dı lara güç sığar büyük büyük Inkılaplann yaratıcısı ve yapıcuı da oldu. İlk on senelik hayatnnızı istikbale nakledecek bir eser olmak âzere biz Büyük Gazinin daima ve daima yük sek şahslyetinl kendi evimizin bahçesi hariminde itina ile haznladığumz mü • beccd mevküne oturttuk. Memlekette Iyil3c ve yükseklik namma ne varsa hep onun eseri olduğu gibl on senedir tesis ve İdare etb'ğimizi blraz ögünerek arzettigimiz Cumhuriyet gazetesi de hakikatte onun eseri ve onun yolunun yolcusudur. Şükran hatvan olarak vflcude ge thdiğimiz bu eserin kOçfik blrşey oldugunu itiraf ederiz. Fakat onun saikı olmak üzere kaiplerimizi dolduran hürmet re muhabbet çok büyük ve sonsuzdur. Türkiye Büyuk MUIet Medisl Reisi muhterem Kâzun Paşa Hazretlerînden lâtfen açmasmı rica ettiğimiz bu hür met eseri bize yakm ve muazzam bir maztri hulâsa ettiğinden daha fazla olarak vatana ve mfllete bitlp tükenmez daha yüksek ve daha parlak yannlar işaret eden ve zaten her Türkün kalbinde işte b<5yle yaşıyan millî ve ebedî b'm saldir: Gazi Mustafa Kemalin timsali! Dünden memnun ve yarmdan emin olarak yüreklerimizin bütün heyeca nile baykuıyoruz: Yaşasm Cumhuriyet Yaşasm büyük Türk milleti Yaşasın Uhı GazL tun, ne yapalım, bir kere olan ol du. Ben seni gene severim, üzülme! Mari Kul ümitsizlik içinde hay kırdı: Marküs, artık seni hiç göre • miyecek miyim? Bu hususta hiçbir şey söyliye • mem. Sana Portekizde birkaç sene yaşainak için kâfi para vereceğim. Birkaç sene sonra da... Sustu, omuzlarını silkerek ilâve etti: Birkaç sene sonra ne olacağını bilmem, fakat kendini kurtaramı yacak olursan birkaç saat içinde ne olacağmı gayet iyi bilirim. Mari sapsarı olmuş, olduğu yerde sallanıyordu. Karısmm bayılmak üzere oldugunu anlıyan Marküs onu kucağma aldı, bis koltuğa o turttu: Beni burada bekle biraz, sa na ferahlatıcı birşey getireyim, dedi. Koşarak yazıhaneslnden çıktı. Doktor Evershamın kabinesine gitti. Kapıyı açan hastabakıcıya sordu: Doktor burada mı? Hayır efendim, hasta! Bana biraz kordiyal verebî • Kâzım Pş. Hz. nin iltifatları Gazi abideslm' tetkik eden Meclis Reisi Kâzım Paşa Hazretleri heykeli begendiklerini söylediler. Başmuharriri miz Yunus Nadi Bey, heykeli imal e den Türk san'atkân Zeynel Beyi, Reis Paşa Hazretlerine takdim etti. Kâ zmı Paşa Hazretleri, san'atkân takdhr ve tebrik etmek surebVfltlrat ve teşçi ' buyurdularN . liL'Ia j Z h i l ^ Matbaa kısmımızın sürprizi Matbaayı ziyaret Merasim bittikten sonra davetlile rimize, gazetemizin teşkilât ve tesisab gSsterildi. Başta Reis Pş. Hz. olduğu halde misarirlerimiz evvelâ müretb'phaneye çık tıiar. Burada son sistem Linotip ma kinelerlni tekh'k, bir musveddenin na sıl dizildiğinl bizzat müşahede etb'ler. Reis Paşa Hazretlerine Tahrir Heyeti ve Neşriyat Müdürümüz Abidln daver Bey Izahat veriyordn. Davetlilerimiz bu maklnelerde kurşun sabrlar halinde ve sü ratle dlzilen yazılarm, heyeti tahriri • yenhı plânlanna gore sahife haline ge* tirildigi sermürettiplik daireslni de ziyaretten sonra, klişehaneye çıkblar, burada rotoğraflarm klişe haline gelmclye kadar geçirdiği ameliye tekrarlandı. Matbaanm her kısmmda gordüğü mükemmeliyet, inb'zam ve siirati tak • dir eden ve büiün işler hakkmda izahat alan Reis Pasa Hazretleri bu ziyaretlerl esnasmda Cumhuriyet tahrir, terb'p, tabı ailesinin daima sevinçle ha hrlıyacagı takdir ve ilb'fatalrile bizleri teşçi etmek lutfunda bulundular. Davetlilerimiz, kitap kısnv Snüne geldlkleri vakit kendilerine blrer kartpostal tevzl edildi. Bu kartlar da ziyaretierinin hatırası olarak, kısa bir müddet içinde haznlanmış ve kitap mat «Aâmızda '«»ratl« basıhmş bir fotof • rarn. Bu rotögrafta, Gazi abidetmm a« çılma resmine ait bir inbba tesbit ediHyordn. Bu da, muhterem davetlileri • mizi mutehassls etti. ' Misafirlerhnizin matbaayı ztyaretl devammca, mızıka tarafmdan muhtelif havalar çalmdı. Davetlilerimiz büfede izaz ve lkram edildi. Merastm 8|Ie özeri bittl. Reis Paşa Hazretlerile, diğer misafirlerimiz, hürmetkâr alkışlar arasmda matbaamızdan aynldılar Arzx tukran Dün cCumhuriyet» on senelik haya> ti içinde en şerefli bir gününü yasadı. Bütün gayelerimize, emellerimize, mesleğimlzde rejime yaraşır ve yararh bâr yol takip etmek hususundaU tSkenmez aşkumza daima rehber olan Büyuk Gs» zinin tlmsalinl harlmfanîzde yükselmif görmenln heyecam muhakkak kalbi • mizde en yüksek derecelerini bnlmuştu. Başta muhterem Meclis Reisimlz Kâzım Paşa HazKetlerl olmak Hzere, aziz daveüilerimizin abideyi açma rasimesine lşb'rakleri ise bizi ilelebet mlnnettar edecek bir teveccühtü. Sözümuzü bitirirken kendilerlne bîr daha ve alenen tesekkür etmeği borç büiria. Cumhuriyete lâyık obnağa çalışmak her Türkün ve her millî kütlenin ilk ve baş vazlfesidlr. Geçirdiğimiz on sene Meclis Reisimizin alâkaları Makine daireslni de tetkik eden davetlilerimize, arkadaşlarımız tarafmdan gazete sahifelerinin kalıba almması haklir mismiz? Kâtibem hafif bir baygınlık geçiriyor. Doktorun bu sabah gelmiyeceğine emin misiniz? Vandsvort canavarının ona taarruz ettiğini duymadınız mı? Henüz iyileşmedi. Marküs ilâcı alırken: Evet şimdi hatırladım, dedi ve aceleci adımlarla yazıhanesme dönd L İlâcı karısına içirdi. H Biraz sonra kendine gelen Mari titrek bir sesle sordu: Marküs, Al kimdir? Gene ahmakça suallere baş lama! Paran vâr. Lenventon garajından biır araba kirala! Garaj sa • hibine Hamvişe gideceğini söyle. Yola çıktıktan sonra istikameti değiştirt, her halde saat 11 de Dovrda bulunmahsın. Bileti sakın doğru Portekize alma! Evvelâ Parise kadar iste... Orada tekrar bilet alır sın. Marküs bu sözleri söyliyerek karısıoa iğildi, onu kucakladı. Sonra cebinden küçük bir tabanca çıkararak uzattı: Yeni elektrik tarifesinin tatbikına başlandı Dünden Hibaren elektrik taatlert >• zerlnde ucuz tarifenin tatbünna baş • lanmışbr. Yeni tarifeye göre, 10 am perlîk ve tek safhatı saatlerin kirasî 12,5 kuruşa inmiştlr. Bu bpte olan ve kirası 12,5 kuruşa inen saatler 80,000 kadardır. tstanbulda mevcut saatten 30,000 tanesi de çift 80,000 safhah Cellâtlar Şirketi Yazan: Edgar Valltu Tercume eden: ömer Fehmt 32 Mari büyük bir korku içmde cevap verdi: Hayır. Sonra telefonu kapadı. Herşeyi yerli yerine koydu. Dolabın kapa • ğmı kilitlerken arkaunda boğuk bir feryat işitti: Mari... Yarebbim!.. Arkasına döndü ve kapmin esi • ğin<fe mosmor kesilmiş olan Mar küsü gördü. Kocasından bir sürü tekdirler bekliyordu. Marküs mtizarı hilâfına ona yavaş yavaş yaklaştı ve garip bir sesle sordu: Mari küçük telefonla konuş tun h*... Sevgilim bunu niçin yap 30 ve daha yüksek amperl9ttir. Bun larm ücretlerl üzerindeki muzakereler henüz devam ebnektedlr. Yakrada bu saatlerin kirası da indlrilecektir. Devlet avukatları hep bir arada çalışıyorlar Dünden itibaren devalri lesmiye avukatlarmm tstanbul muhakemat müdürlügünde tevhldine ait olan kanu • nun tatbikma başlanılmışbr. Muhakemat müdürlüğünde başlamışlardır. Bütün dava Muhakemat müdürlüğüne nstir. Pevairf resmiyedeki 19 avukat dünden itibaree çahşmağa dosyalan aakledU Beni niçin çağırdııur? Saat on bhden sonra sebrest olmadığımı bilmiyor musunuz? Onu aldınız mı? (Mabudi Var)