30 Ağustos 1934 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7
»30Ağustosl934 100 senenin tarihi Harbiye nasıl ve kimler tarafından kuruldu? Bugün 100 üncü yılmı kutluladığı • mıx Harbiyenin tarihçesi çok dikkate şayandır. Bu mevzua dair topladığımız malâmab asagıya kaydediyoroz: Zaferler anası, şehit ve Gaziler yurdu Harbiye Harbiyenin hizmetleri Türk Harbiyesi, bütün dünyada eşsizdir Bugün yüzüncü yıldönümünü kutlulamakla derin, temiz bir heyecan duyduğumuz Harbiye mektebi, bu ısık ve kahramanlık ma • bedi mukaddes vatana yalnız yi • ğit zabitler, bilgili kumandanlar, askerlik dünyasını hayretler içinde bırakmış üstat jeneraller değil; karanlıklan, taassup ve cehalet bulutlannı parçahyan idealîat in kılâpçılar, bütün ilim ve san'at şubelerinde zekâlarile, kudretlerile temayüz etmiş birçok münevver simalar da yetiftinnistir. Filhakika Harbiyenin bu mem • lekette bk4>irinden kuvvetli iki cephesi, iki rolü vardirı Biri askerî diğeri medenî ve içtimaî.. Askerî cephede harikalar, mucizeler yara» tan Harbiye medenî ve içtimaî cephede daha az kttdret ve kemal göstertnemiştir. tstibdat zamanında hürriyet ugrunda canmı feda edenlerin, hayahnı tehlikeye koyanların basmda Tıbiyelilerle beraber Harbiyeliler gelir. Yurda ısık veren müsbet ihtüâl ve mkılâplarda Harbiyelt • ler ön safta yer almışlardir. Memleketin en yüce makamlarım, irfana, teknige muhtaç en yüksek ve nazik if yerlerinl Harbiyeliler ifgal etmislerdh*. Harbiyeden en kovvetli idare ve siyaset adamlan, ilkn ve f eı mütehassisları, en kıymetli mütefekkirler ve san'atkârlar, müver rihler ve ressamlar yetismistir. Lâkin söylediğim su hakikati teyit veya ispat için sözü uzatmağa ne hacet?. Harbiyeden GAZİ ye • lu gögsünden Türklüğün en büyük bir evlâdı, yirminci asrın en büyük bir adatnı yetismistir!.. tşte bu mes'ut, bu şerefli sebepten dolayıdır ki bugün yüzüncü yıl Aönümünü kutlulamakla derin, sonsuz bir heyecan duyduğumuz Harbiyenin yalnız millî değil, beynelmilel de bir kıymet ve ehemmiyeti vardır. Nasıl beynelmüel bfr kıymt ve ehemmiyeti olmasm ki Harbiyenm •inealnden bir ışık kaynaği, bir nur şeUIesi gibi vülue • len GAZt msaniyetin lehine olarak Cumhariyet Harbijeden evvel Bir Harbiye mektebi tesis etmek îhtiyacı ük olarak 1147 yılında birinci Sultan Mahmut zamanında hissedil • mis, orduya kumandan yetistirmek üzere Osküdarda Toptasında Humba • rahanei Mühendisane adıle askeri bir müessese kurulmustu. Buraya alınan talebe, Yeniçerilerin Haseki bottancı teskflâtına mensuptu. Fakat Yeniçerilerin isyan etmesinden korkan padışah ayni sene içinde mek • tebi dagıtmağa mecbur oldu. Fakat bu kapanma ile, bir harbiye kurmdak fikri terkedh'mis değfldi. 1207 de üçüncn Seliro devrinde ilk a«kerf mektep Hahcıoğlunda yapüarak Mühendishanei Sultanî adı verildi 1210 da bu mektep ıslah edildi ve bilhassa topçn zabib* ihtiyacnn tatnvn etmcgi Utihdaf eden bir hale getirildi, Mühendishanei Berrî unvanını aldı. Bu teşekkül, asıl Harbiye mektebînin kSsadmdan sonra da roevcudiyetini mahafaza etmiş ve Utnumî Harbe ka • dar yasamışhr. Bütün topçu, istflıkâm, mahabere zabkleri bu roektepten çıkardı. 1244 tarihlerinde Yeniçerüik lâgvedüdi ve yerine Nizamı cedit teski • lâb getirildi. Bu teşküâta girmek üzere memleketin her tarafmdan asker geli yordu. Bunlar içinde yaşı küçük olanlar, askerler arasmda bırakılmıyarak Şehzadebafinda ve Soğukçesmedeki acemi kıştalanna yerleşUrlMfc'"" H Kendilerine yaxı, hesap, din dersleri okutuldu. Bu yem tefekkullerin roe • zunlan, kabiliyetlerine göre kâtip, i • mam ve zabit sınıflanna aynlarak or • du emrine verildiler. Bunlar tahsil es nasmda yaşlarram kücüklüğü dolayı sile tahtadao mamol hafif aflâhlarla talün yaparlardı. 1247 de ba da kâfi gSrülmedi, sfi•ari zabitleri yetistirmek uzere Hassa Müsiri Ahmet Fezvi Pasa Selimiye knılasmda hassa dordüncü alayı Sdnd tabum efradmdan Subyan bohikleri ismfle bir mektep açb. Bir astrdanberi memlekete binlerle ve binlerle münevoer kahraman Mektep Ulebesi bir tabur tetkil ediyordu. Bütüa ders Ievazunt Avrupadan getmlmiş, dersler sekn lasma ayrümısh. Müptedilere mabsus birinci «raıftald talebeler kum uzerine parmakla ra • kam ve yazı yazar ve çalışırlardı. Bun • larm dersleri alfabe ve kıraatten iba • rettL Daha yukan smıflarda din ders leri. tastahta 9e tahrir, talimatnamei yetiftiren Harbiyenin 1279 (1863 te yapılan bugünkü binast lendirümisti. 1264 te ihtiyat idadî suııfı doğru • dan doğruya flhak edilmiş, mektep üç smıflt olmuftur. Yeni binada ayni senede ilk mezun olarak yüzbasıkkla 9 efendi çıkmifhr. Bunlar arasmda Müsir tzzet, yaver Ferik AIi, Mehmet ve Mahmut Paşalar vardı. 1265 te îdadinin son smrfı HarbiAlmanyadan getirilen Fondergolç Pasa mektebe, Belrin Harbiye programnu koydurmus, ıslahab orduya da tesmfl etmiş, asker alma subeleri te»kilâtau yapmıştır. Harbiyenin ilk mezunları 1258 de yüksek derecede muvaffak olan 41 talebe birinci miîlfrTÎnn, kari • biilâlâ 29 talebe mülâzim olarak Harbiyeden cıkblar. Ba mezunlarm isîmlerini bulmak mümkün olamamışhr» O devirde, mektep epey mSterakki olmakla beraber fljtiyaca kâfi gelmi • Harbiye ve Hürriyet mücahedesi Istibdat devrinde\padısahlar, ıtıem • Ieket için hayat meaeİes demek olan Harbiyenin şeref talonu askeri, kanuımamei askert, sarf, nk'a yazı dersleri vardı. Talebelerin tayın • lan, asker taymlarmm bir boçok misli kadardk Mektebm ilk mfidura Seradi Yusof Pasazade kaymakam Mazhar BeydL Mektebm talim işterine çok ehem • miyet verilmiş, muallnn kadrosa Mü bendishane mualUmlerfle kuvvetlen • oinımistı* Talebe kryafeti fesle, kır renkli Misko çuhadan bir elbise, ve meçten iba • retb*. Selâmhk resmine giderler, tüfek •e palaska tafiriar, kısa minttn giyer • lerdL Her talebenin bir mestn çantası var> dı. Bunlar içinde dikiş takımı, ftrça, dnğme parlatmaga mahsus myVym* ve yazı takımı bulundurulurdu. Harbiye muallimlerinin resmi kıyafeti, fes, setre ve pantalondan mfirek keptL Hatta hariçten mektebe tayrâ edüenler sanklarmı çıkarmaga mec * burdular. Cevdet Pasa, sırf sarığı ter • ketmemek için mektebin Farisî hocalı • ğmı kabul etmemistir. yordu. 1260 ta genif bir faaliyet progrum çsildi: Ştmdfld Harbiye mektebi bmasmın yerinde o zaman mevcut Tophanei Amire ha$tane»i tamir ve tevsi edildL Aynca kutüphane, dershane, manej, ve saire kuımlan viicnde getirilerek Harbyienin buraya tvakli ve eski yerine idadî mektebmin getirilmesi kararlashnldı. Fakat ba karar, ancak 8ç sene süren inşaata müteakıp tatbik edilebildi. Bu müddet zarfmda Harbiye, mu« vakkaten şimdi Dolmabahçe sarayı Şeref §alontmda 1928 mezunlartnı gösteren tablo yeye gebrflerek mektep 4 smıfa çıka1269 da Kınm muharebesi oldugundan tstanbula gelen müttefik devletler askerlerinden Fransızlara Harbiye binası tahsis olundu. Harbiye mektebi Univershe arkasındald esld Taşkışlaya taşmdı, orada bes sene kaldıktan sonra idadî kısmile birleftirflerek Gülhaneye nakledfldi. Asıl Harbiye binası, Fransızlann bulunduğu zam&n zarfmda fırtanalı bir gecede çıkan yangm ySzunden yanmışhr. Yanan binanm temelleri uzerine Hn Harbiyeden çok korkarlardı. Bu mö • essesenin kıymetini takdir etmekle beraber kurduklan mustebit idareye karşı gelmesinden endise ederek talimle • ri mekanizmasız tufeklerle yaphnrlardı. Fakat sıkı rnzıbat ve tazyiklere rağ • men mekteo çok genis düsanceli ba • yük hürriyet mucahitleri yetistirmistir. Hürriyet mücadelelerinde çalışanlar ve muvaffakiyetli iş yapanlardan bir çogu bu kahramanlık ve hamiyet yurdundan feyiz alnoıslardır. Bunlardan Müsir Sâleyman Pasa • mn Türkçülüğü ve hürriyet askile vü cude getirdiği eserler çok kıymetlidir. tstibdatla en ziyade ugrasan ve memieketin bugünkü hür ve müstakil hale gehnesinde başhca aroil olan Gazi, hürriyet yolundaki ımş bulunuyordu. 324 senesinde Hareket ordusu Ye silköye gelince Harbiye mektebi muallimlerinden bir zabit bu hürriyet • te • sekkülile temas ederek Harbiyenin kendilerile beraber olduğunu bildirmiş ve Harbiyenin muzaheretile mesrub'yet iBüyük mücadeleye Harbiyenin Alay Kumandanı miralay Rifat Bey daha Harbiye mektebinde iken başla Harbiye nasıl açıldı? Harbiye mektebini kurmak teşebbüsünü ilk ortaya koyan hassa miralaylanndan Namık Beydir. E»ki Harbiye Nezareti binasnu da insa ettiren de bu zatbr» Namık Bey, Avrupa ve Rusyada bolunmaş, askeri nf?kteplerini yakm • dan tetkik etmiş, asrî bir zabit mektebi tesis etmek lüzumuna kanaat getirmis değerli ve lisanasina bir zattı. Namık Bey Avnıpadan dönünce Avrupa ordn ve mektepleri hakkmda padışah ikinci Mahmuda esaslı bir rapor verdi. Bu izahat alâka ile karsılandı, pfyade ve süvari zabitleri yeb'şrirmek fizere Mühendishaneye ilâveten bir askerî mektep tesis etmek ifi Ahmet F e v zi Pasa ile bilâhare Paşa olan Namık Beye havale edildi ve 1250 (1834) tarihmde, şimdi Silâhhanenin bulundugu, Maçka kıslası yem mektebe tahsis oıundu. Kısla 400 talebeye kâfi bir hale getırfldi. H*mam, hastane ve ma(baa gibi mubicı kısunlar ilâve olundu. harbiyenin şimdiki kumandanı miralay Rauf Bey cihan siyasetmin istikametini de • ğistirmiştir. Gönülleri vatan askı, fen ve fazilet heyecanile çırpınan yeni nesil şüphesiz Harbiyenin bu şerefli mazisne, bu sanh tarihine Cumhuriyetin feyzile parlak bir istikbal katacaktır. Ey yeoi yetişen gençler! Ey ünlü Cumhuriyet ordusunun gelecek ra bitleri!.. Bütün hareketlerinizde ve tesebbUsIerinizde, bütün duygula rınızda ve düsüncelerinizde yalnız yurt sevdası, yalnız bilgi ve doğ ruluk ihtirası hâkim olsun! Ancak bu müsbet, bu afif îhtirastır ki slzlere harikalar yaptıracak, sizleri orduya ve vatana azamî derecede faydalı bir unsur haline koyacak • br. Yazımı bitirirken Harbiyeye nur ve zafer dolu ebedî bir hayat di • lerim. RAİF NECDET Avrupaya gönderilen ilk zabitler 1251 de Viyana, Paris ve Londra • ya tahsü için zabit, kaçökzabit ve talebe gönderüdi. Çırpanlı Abdülkerim, Sadnesbak Kıbrısh Mehmet ve Üskü darlı Abdi Paşalar da, bu suretle Avrupaya giden ve sonra memlekete büyük hizmetler ifa eden askerler ara smdadırlar. 1251 de mektebi ıslah için Avru padan ecnebi muallimler getirildi, mektebm talebesi de dort snufa aynldı. Bu devirde piyade ve istihkâm dersleri çok ehemmiyet kesbetti. Kigıthanede hâlâ mevcut oah Harbiye Tabyed o zamanld talebenin yapbğı eserlerdendir. Tedrici bir inkisaf hahnde olan mektebm programma 1256 da frannzca da konuldu. Bir sene sonra riyaziye dersleri çok kuTvetlenmif bulunuyordo. (Ortada) Harbiyenin mnessisi Namık Paşa, (sağda) mektebin ilk kumandanlanndan Selim, (solda) ferik Şevket Pf.lar mâftemflâtından götornldu. olan Çinüi Koske (Oriada) Harbiyenin ilk kuman31 Mart irfcca hâdisesinde tstanbuldanlanndan Galip, (sağda) Müda inzıbati temine çahsan Harbiyeliler fir Salevman, (solda) Müşir ecnebi sefaretleri muhafaza ettiler. Etem Paşalar katlı olarak bugünkü Harbiye mek tebi kuruldu. tnsaat bir buçuk sene sürdü. 1279 da mektep tamamen yeni binaya nakledildL 1289 da tahriri imthian usulü ko nuldu. 1292 de, görülen luzum üzerine üç smıf birden zabit çıkanldı, bu efendiler 93 Rus seferine gonderlidiler. lahat devam etti, arabî, farisî, din tedrisatı kaldırıldı. lân olunmuştu. Mesrutiyet devresinde mektepte ıs BugünkU Binanm yerinde 1263 te Mektebi Harbiye yeni bi • nasına naklolundu. Buraya Harbiye birmd ve ikinci sınıflarile idadinin besind senesi ihtiyat namüe ahnmıştı. Ük talebe miktan 78 kisiden ibaretb' ve rnüessesenin unvanı Mektebi Uluma Harbiye idi. İdadî mektebme Fununu 1dadiye denilmişti. Fransa ve Almanyadan ecnebi muallimler celbedilerek tedrisat kuvvet > Umumı harpte Umumî Harbin baslangıcında Harbiyenin üç suııfı birden zabit çıkarnmıs, ekserisi cephelere gönderilmiş, bir kunnna da 4 ağustos 330 da tesis edilen ihtiyat zabit talimgâhında vazife ve • rilm'stir. Bu esnada Harbiye hastane olmustu. (Mabadi 8 ici tahifede) mektebi Yeni bir ıslâh devresi 1300 senesi mektepte yeni bir ıslah devresintn baslangıcma tesadüf eder.
