20 Ağustos 1934 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

tCamhurivet Casuslar Ârasında H4 NaküİtA DAVPR ( Şehir ve Memleket Haberleri 1 Siyasî icmal Halı kaçakçılığı Yeni kontenjan listesi hazırlanıyor Şarkî Türkistan ovyet Rusya, Hindistan, Ef ganistan, Tibet, Çin ve Moğo listan ârasında bulunduğundan dolayı Asyamn anahtart mesabesinde olan Şarkî Türkistandaki ahvalin bir (ürlü istikrar bukunaması siyaset ale n.inde derin endişeler uyandırmakta > dır Şarkî Türkist«nm son vasiyetmi anlahnak için burada Çin hilctmiyetine karşı vuku bulan son kıyamdanberi geçen ahvalin hulâsasını yapmak fayda • Iıdır: Çin hâkfmiyeHne karşı yerfi oaflt K rgızlar, Uygurl»r vr Çinll m6sl3man Dufıjanlar müttefikan layam etmislerdi. Bu kıyama Altay Türkleri Komtd lann Btedenberi haiz buhmduklan beyVk teklmdeki muhtanvetin yeni Çra memurlan tarafmd?n ilgası ve Çinli mvhacirlerm iskân ed^faneci vesfle ol • rnusta. Çm idaresinnı tnerken Umnçi şehn müstesn* olarak bütvn rîthter birer ikişer kıyamcılar eline düşmSttü. Urumcaya gefa'nce ba sehir 2,000 be • yaz Rjn zabitinden m&teşekkil bir krt'anm ysrdımile hükumeti mahalKve tarafından rmıhafasa ediieblmîsH. Fakat kıyam buna ragmen mwvaffakiyetLMrin ecnebi hâkimiyetm* karşı müt. teflcaa ktyaan eden enasur Çia bâkinvyetinden kurtuWuk*«n tonra elbirB • ğie bir dvlet kuruf» memlek«tleriai ıslâh ve imar edecekleri yerde birbir • lerne dthmüşlerdi. Erveift Kırgttlarm sergerdfsi Osman Ali ile Uygurlann reîsi Sahsnerdan birbirlerîie harp etmi'lerdi. Sahmerdan maktal d&smuş ve Osman Aü daM *ayH düserek dağiarn ç^kilmtsti. Bu sı • rada Hoca Nivaz Hücîm rrmnteRf T3rk anastrmı tophyarak bir devlet kurmaga caiışmısh. Fakkt bu defa da Hoca Niyaz B»« vtVft Sabh A^rant fle thtilafa dttşmBstü. Kurulan hükunrtet ırk esasma yani TBrklSJe mfisten1* oidufa için bundan Çinli mus'üman Dunganlar kuskuVın mışlardı. Banlar mahsor buhmdnklatı yeni Kâsgardan huruç «derek hariçten gelen Dunganlarla Vrlennişler, »trafa kan ve ates sacarak Kângan, Aksvra v« Yarkend» ahmsiardi. Dung«nlar bundan sonra Sarkt TUIMSIBII m3«1v man devleti n*mı altinda bir hükumet Imrnnısiardı. Bu esnada Londrah muh. tedi Halit thaldrake dahi Hotende (tslânrstan) narnı altmda bir krallık kvrmu<tu. Fakat bu kralhk çok yasamamıs ve Dunganlar barasun da almreiardt. Bu sırada Unımçideki eski Cm me» murlan Türk ve Mogol anaorfle vyu şarak eyalet bökumeti narnı altmda btr bükumft kurmuslardı. Ba hükâmetm kuwe*leri Dun^anlan stkıstırarak Ak suyu ve sonr?dan Kâfgan abmştt. Kftf ^ardaki Dunfranlarm reis! Jeneral Ma Sovvet Rusyaya iltka etmifti. Son vaziyete ftennce e da fodtm Kırgiz sertrerd'* Osman AKam tekrar sahneye eikttğmi, eğustosan Sdsmde 15 000 Kırçız muhaHbHe Kaşgara feL diğ'nî, evvelce buraya Uramçiden ge : len Mahrmıt Re sin kumandan altm daki 2.000 ki*:lflc müslürnan kuvvetile birlest'ğini görüyoruz. Jeneral Ma da Rusyadfm tekrar aynlarak Urmaçif dofrru gıtmıştır. Kâsgarda ayrıca 400 k»»u1k Çmli btf kuvvet vardır. Şimdi ÇinlîİTİe möslu. man kuvvetleri ârasında ihtilâf basla mııtır. Ihtimal bunun için O«ma"i AD muhariplerile müslümaa kuvvetlerine iltihak etmiştir. Neticenm nc olacagı malum bulunrnadıgmdan siyaset tlemi rndişededir. Buschman tevkif edilince hemen ezberlediği dersi okumağa başladı 19 Ingilterede yakalanan kadın casuslar Sîr Tomaon, Bazilin hatırahndan: Almanların îngiltereye gönder dikleri casusların listesini tetkik ederken Alman istihbarat şefıeri toin pisikolojiye ne kadar az ejhemmiyet verdiklerini görerek hayrette kalıyorum. Ecnebi bir memlekete gönderilen bir casusun az çok işe yarıyabilmesi için, onun yüksek sımflara men*up olması Iftzımdv. Adi bir casusun temas edeceği alelâde insanlar ona, nadiren faydah malumat verebilirler. Almanların kullandıklan kadın casuslar, ek« riya böyle Wi. Kadınlar, aldıklan terbiye itibarile, kıymetli teknik malumat veremezler. Almanlar, lngilterede casusluk yaptırmak için sarfettikleri büyük paralara rağ men, hiçbir zaman mühim haber • ler alamamışlardır. Meselâ harbin baslangıcında ilk yedi Ingiliz fır • kasının Belçtkaya naklini, tankla • rın imal ve cepheye sevkini, ve bunlatın hepsinden mühim olarak Al • manlann bütün şifreli telzislerini halle muvaffak olan «400 B.» isimli odaoın mevcudiyetmi haber alamamışlardır. Alman casusların gönderebildikleri haberler, sivil ahalinin maneviyahna aitti ve bunda da ek • seriya yanılıyorlardı. Kadn casuslar, biz Ingilizleri, Fransızlardan daha az rahatsıs ettiler. Bunun sebebi, belki de tngil • terenin coğrafî vaziyeti ve ada olmasidi. Bitaraf devletlerden birinm tebaası olan bir erkek için, İngiltereye gelisine sebep olarak herhangi bir ticaret bahanesi buknak mümkündür ama bir kadmın yalnız basına seyahat etmesi çok müşküldü. tlk. eliraize geçen casus kadın Lizzie Wertheim oldu. Ahnanyada Stettin şehrinde bir piyano fabrikatorunun Breeckovr umindeki pğlu, günün birinde kendini zengin bir Amerikah diye sata • rak tngiltereye gelmişti. Breeckow hayli yüksek bir piyanistti. Musiki san'atkârları gibi askerlikle asla alâkası olmıyan insanlan casus diye seçmek kimin aklına gelir? Ordu ve donanmaya ait haberler vermek hususunda musikişinaslardan daha liyakatsiz kimse tasavvur olunamaz. Böyle olmasına rağmen, Alman casusluk tefkilâtınm şefleri, hiç acı • madan mızıkacıları da casus diye Ingiltereye gönderiyorlardı. Birkaç güo evvel, Buschman i* minde bir kemaniyi seyyar kumisyoncu diye tngiltereye göndermişlerdi. Bu adam, 1915 senesi mayıs ve haziranı zarfında on beş günden daha kısa bir zaman Ingilterede yakaladığımız 7 düşman casuaundan biridi. Buschman yüksek bir viyo lonistti, iyi ve münevver bir musikişinasın bütün meziyetlerini haizdi. Irkan A'man olan pederi Brezilyaya hicret ederek Brezilya tebaası olmufto. Orada bir Brezilyalı ka dınla evlenmiş, Pariste dünyaya ge'en oğluna Fernando Buschman ismini vermişti. Çocukluğunu Bre • zilyada geçirea ve oradaki Alman mektebinde okuyan bu adamın damarlarnda lâtin kanı vardı. Fıtra • ten centilmen doğmuş bir ia»andı, paraya hiç ibtiyacı yoktu. Dresden şehrinde zengin bir sabun tacirinin kızile evlenmifti. Bu kızdan aldığı drahotna sayesinde tayyarecilîk tahsil etrniş ve bazı ihtıralan ara • sında bir de tayyaro icat etmişti. Fransa hükumeti 1911 senesinde, bu tayyare ile Issy tayyare «neydamnda tecrübeler yapması için ona müsaade vermişti. Harpten evvelki üç »9Zi9 içinde Avrupanın hemen her tarafını dolaşmıştı. Harp çıkınca Alman istihbarat teşkilâtı macera ihtiyaç ve zevkinden istifade e derek onu ele geçirmişti. Evvelâ tspanya ve ttalyaya sonra Belçika ve Holandaya gönderiltnicti. Anversteki Ahnan casusluk mektebi müdlirlerinin Buschmana ticaret mümeMİli roliinü vermek budalalığına nasıl düştükleri anlaşılmaz birşeydh. Daha flk bakışta bu adamın seyyar kumisyoncu olmadığı anlaşılıyordu. Çünkii o, bu me«leğe yaraşmıyaeak kadar iyi giyinmis ve çok mUnevver bir adamdı ve tica • retia tesini bile bilmiyordu. (Mabudi var) Müddeiumumilik tahkikatı tamik ed'yor Yeni lisle ayın y!ı*misinde Şimdiki muvakkat idare Gümrükteki sekiainci ihtısas ilân edüecek bir sene devam edecek mahkemesi müddeiumumiliği, İs İstambul Liman şirketinin hükumete devri için tefkil edilen tasfiye heyeti, eski hesapları tetkik etmektedir. Diğer taraftan şirketin eski idare medisi, kendi zamanına ait işlerin hesabım vermek üzere son bilânçosunu hazırlamağa başlamıştır. Bilânçoyu tetkik ve idare mec* Iisini ibra için şirketin heyeti umumiyesi 27 eylulde toplanacaktır. Tasfiye heyeti bir taraftan tasfiye muamelelerini yapmak, diğer taraftan sirketin hükumete ilhakı* na kadar muvakkat zamanına ait îfietmesile meşgul olmak üzere iki kısma ayrılmıştır. Şirketin şimdiki muvakkat idare» si bir sene kadar devam edecek ve bu tnüddet zarfında sirketin kadrosu değiştirilmiyecektir. Devir muamelesi 935 senesi içinde yapılacak ve bundan sonra yeni kadco Vekiller heyetince tanzim edilerek, rıhtım işlerile birlikte birleşticilmek suretile teskili mukarrer müstakil liman müdürlüğii kanun Iâyihasile biclikte Millet Meclisine teklif olunacaktır. tanbul halı transit antreposunda yapılan büyük halı kaçakçıhfı tahkikatını detrinleştirmektedir. Bu işte alâkadar görülen dört tacirle üç eümrük memuru isticvap altına alımışlardır. Şimdiye kadar icra edilen tahkikata gore, kaçakçılık şu •ekilde olmustur: Avrupaya halı ihracatile mesgul olup ta bu işte alâkadar bulunan tacirler, şehri • mize transit suretile getirdikleri jıalılan movakkaten giknrük rnt.eposuna koydurmaktadırlar. Bu ta • drler, halılan, Istanbuldaki bir ha» lı fabrikasmda yıkatmak üzere ksım kısm giimrttk antreposuttdan almiflardır. Bunların yıkandıktan sonra aynen antrepoya iadesi ve Avrupaya ihracına kadar muhafasası Iâzıra geldiği halde beyanna melerde, antrepoya'giren halı miktan eksik gösterilmesinden istifade edilerek yıkantnaya gönderilen halılann miihim kısmı piyasaya çıkarılmış ve kıymetleri yüksek olan bir kısınt halılar da adi cins ntal > larla değiştirilmiştir. Bu işlerde bilhassa bir ltalyan tacirinin çok mühim rolu oldnfu, hatta Avrupaya sözde ihraç için müteaddit defalar gönderdigi halılan geri getirttiği, bu mallann bir kıammın yıkanma bahanesile İstanbul piyasasına sü • rüldüğü soylenmektedir. Müddeiumumilik, meseleyi ta • mamen aydınlatmak üzere, bugünlerde kaçakçılığı meydana çıkar • mağa muvaffak olan gümrük tnu hafaza basmüdürjüğünün malumatına müracaat edecektir. Başvekil İsmet Paşa Hazretleri • le birlikte Zonguldaktan d€eıen tktısat Vekili Celâl Bey, yeni kontenjan listelerinin tanzimile mesgul olmak üzere Ankaraya gitmiştir. Mevcut kontenjan listeleri hü kümleri eylul nihayetinde bitecektir. Vekil Bey kararnamenin tatbskm dan 20 gün evvel ilân edilmes' icap et•ttiğnden ibteler 20 ağustos günü R cmf gaze'ede nesrolunacakhr. Celâl Bey ağustosun yirmi be;^nde tekrar tstan bula g'lecek ve Ga'atr^ray Ksesrnde o<: ağustosta açılması mukarrer ol»n tş Bankası serg'sinin resmi Idîçadmda hazır bulunacaktır. Liman Şirketinde tasfiye faaliyeti SEHtll tŞLERt Kundura boyacıları geç vakte kadar açık kalacak Mafaza ve dükkânlann kapanma saatleri hakkında yapılan tali matnamenin tatbikına devam edilnıektedir. Evvelce müracaat eden spor eglence mahallerile kundnra boyacı dükkânları geç vakte kadar açık kalabîleceklerdir. MÜTEFERRİK Maliye müsteşarı şehrimizde Maliye müsteşan Faik Bey dün Ankaradan sehrimize gelmistir. Faik Bey şehrimizde bulunduğu müddetçe Maliye işlerile mesgul olacaktır. Çöp tenekeleri sokaklara konmıyacak Bazı evlere ve dükkânlara ait çöp tenekeleri geceden kapı ön'erine bıra kıln.akta, kedi vr köpekler ba teneke • Ieri devirerek sokak'an kirletmektedir. Beled'ye geceleri çöp t^nekelerinin sokaklara bırakılmaması için alâkadar memurlara tebligatta bulunmuşhır. Çöplerini sokakl'ra brrakanlarıa teneke • lerne mutlaka kapak taktırmalan bildirilmişt'r. Elektrik sarfivatı azaldı DUkkânlann erken kapanması şehrimizde elektrik sarfıyatı üzerine mühim miktarda tesir yapmıştır. Sarfiyatın ehemmiyetli surette a • xaldığı anlasılmaktadır. ADIAYEDE Hasan Fehmi Bey yeni vazifesine başladı Tayyare cemiyeti müfettişllğine naklen tayin edilen İstanbul Tayyare cemiyeti müdürü Hasan Fehmi Iley yeni vazifesine baslamiftır. Altın kaçıran bir kadın mahkum oldu 16 Fransız albnını bilezik sekline sokarak kaçlrmağa tesebbüs ederken yakalanan Madacn Katina • nın muhakemesi dün gümrükteki se> kizinci ihtısas mahkemesinde ntticelenmiştir. Mahkeme, maznun kadının suçunu sabit görerek altı ay hapsine, kaçak altınların müsade • resine karar vermis ve kendisini tevkîf ettirmiştir. At ahırı kapatıliı Fatihtr buhman 19 at ahırmdan dokuzu Beiediye tarafından kapahlmı* tır. Şehirde henüz bir atpazan tesis edümed:ern'îîn »imdflTt on ahv at sahiplerinin ihtiyacma bırakılmışhr. Be ledtye asri bir atpazan yaptncaya ka dar bu ahırlar kalrcaktır. Zafer bayramı programı hazırlandı Tayyare cemiyeti tstanbul mer • kezinde dün Nakiye Hanımın riyasetinde kaza subeleri idare heyet • Ierinin istiraklerile bir içthna yapılraıs, 30 agustos zafer bayramında yapılacak merasitn programını tes]>it etmişlerdir. Beiediye int'habatına hazırlık Eyln'ün yirmis:nd/) bashyacak olan Sehir Medisi 2ntih«bat hazırJıklanna başlanıhnak üzere kaymakcmlıklara emir verilmiştir. Müntehipler polis merkezîeri tarafından seçilecektir. Bunun <çin halk ktrako!leıa davrt edilerek müntehipler^n seçilmesi îçin reyleri alınacaktır. Halk Fırlcsı idare heyeti gelecJc haftn içinde b&yük bir toplantı yapacaktır. Bu »op'antıda Beled'ye m*Thabatı münasebetile radyo vasıtasile yapıla cak n^sriyatla Halkevlerine ve sair mahal'erde kon*erans verecek rtvat tayin ve tesbit edilecektir. Nafıa ve MaJîye Vekîllerînin seyahatleri İki kilo ipekli kumaş kaçırıyormuş Dün limanımıza gelen Rumen bandırah Prenses Marya vapurun • dan çıkan yoculardan Raşit oğlu Rasim Ef. paltosunun astarına di kilmiş olarak îki kilo kadar ipekli kumaş kaçırırken yolcu salonunda yakalasımıştır. Kaçakçı ihtısas mahkemesine verilmiştir. Fikret için ihtifal yapıldı Dün merhura Tevfik Fikretin ölümünün yıldönümü idi. Bu müna sebetle Eyüpte Fikretin mezarı baıında bir ihtifal yapılmıştır. Ihtifale birçok edebiyat münte«ipleri ve Fikreti sevenler iştirak etmiflerdir. Büyük »airin hayatı hakkmda sözler söylenmiş, fürleri okunmustur. thtifale iştirak eden • ler tarafından cnezara büyük bir çelenk konmuştur. POLISTE Çocukların elindeki parayı aşırmış Çatalcanm Tarfa köyünden tü • tün bayii Rahim Ağa tütün aldır mak için bki 12 diğeri 14 yaşındaki iki oğluna 27 lira vererek Karacaköye göndermiçtir. Çocuklar gi derlerken önlerine meçhul bir şahıt çıkmış. ve ellerinden parayı alarak kaçmıştır. Bunun Arif isminde brri olduğu anlaşılarak yakalanmıştır. ÜNİVERStTEDE FakUltelerde ikmal imtihanlan Ün/versite faküitelerinin ikmal im tihanlanna 15 eylulde baslanacaktır. Fakültelerin ikm°l progTamlan hazırlan mışhr; bir iki güne kadar divanhanelere esılacaktır. İmb'hanlara başlandıgı giindn iti baren fakültelerde kayU ve kabul muamelesine de başlan~caktır. Gelecek seyyahlar Yarın sehrimize ltalyan bandıraIı Oseana vapurile mühim miktar • da »eyyah gelecektir. Çarşamba günü de gene ltalyan bandnalı Leonardo de Vinci vapu • rile 500 ltalyan seyyahınm gelece • ği öğrenilmiştir. Perşembeye Krali* çe Mariya vapurile 450 seyyah gelecektir. Bu suretle bu hafta içinde üç gün arkaarkaya limanımıza üç seyyah vapuru gelecek ve hunlarin getireceği seyyahların mecmuu 1500 ü geçecektir. İki sarhoşun yaptıkları Ziya ve Hasan isimlerinde iki sarhoş arkadaş evvelki gece Galatada Ne|:atibey caddefsinden geçerler • ken ötekine brikine satasoıağa başlamışlardır. Bu hali gören zabıta memurları sarhoşları yakalıyarak karakola götkrmüşlerdir. Hakla * rında takibat yapılmaktadır. MAARİFTE Dört senelik truallim mektebi mezunlan Dört senelik Muallim mektebi mezunlan şimdiye kadar aslî muallim olarak iş görmekte idiler. Son gönderilen bir tamime göre bu seneden itibaren bun • lar muallim rmıavini olacaklardır. MUHARREM FEYZt Selânik panayın 9 eylul Selânik panayınna tsianbul Ticaret Odası davet edilmistir. Oda, bu hususta alâkadar tacirleri teşvik için yakında bir toplantı yapacakhr. Maamafih alâkadarlar, ayni zamanda açılacak olan Izmir «ergisi için hazırlanmakta olduklarından Selânîk panayınna iştirake imkân pö'>"1memektedir. Gümrükler muhafaza kumanr'an vekili şehrimizde Gümrükler Muhafaza Umumî Kn mandını Seyfi Paşanın muavint mira • lay Galip Bey dün sehrimize gelmiştir. Galip Bey İstanbul Gümrük Muha • faza Başmüdürü Hasan Beyi ziyaret ederek birlikte muhafaza teskilâtım gezmişkrdir. Galip Bey birkaç gün kala • rak teftişata devam edecektir. El&zız şhnendifer hattınm küşat resmini yapmak üzere Elâzize gi • den Nafıa ve Maliye Vekili Beylerin bu hattı açbktan sonra Ergani bakır madeninde de tetkikat yap • tıklannı yazmıstık. Yukanld resimler bu tetkikata Dag tetkikatı için gelen Avusturyahlar Cumhuriyet Nüshası 5 Kuruştur ait intibalardır. Ustteki ErgaT.İ aakır cevherleri hakkında Nafıa Vekili Beye izahat verilirken, ortadaki Nafıa Vekili Ali Bey Ergani hattınm insaatını tetkik ederken almmıştır. Alttaki Vekil Beyleri ve diğer zevatı meşhur Fırat köprüsü • nün önünde gösteriyor. Cam ve sömikok fabrikalarının makineleri tş Bankasının kurmakta olduğu cam ve sömikok fabrikalarına ait makine ler Almanya ve Fransaya siparis edil m'ş'ir. Bu makinelerc müteallik siparişlerin kıym'ti 3 mllyon lira kadardır. Makineîer üc ay zarfında memleketimize getirilecektir. Abone J T ü r k i ye şeraiti İ 'Ç'11 Dağ tetkikatına gelen Avusturyoldar Viyana Univers'tesi coğrafya ensti'üsS doçentlerinden btrile üç arkadaşı Anadolu dağlannda tetkikat yapmak üırre sehrimize gelmiflerdir. Ba gençler Toros dağlarma gidecek ve bu d'ğlarm en yüksek tepesi olan Aladağa çıkacak • lardu. Harîç için Sendik Altı ayhk Üç ayhk Bir ayhk 1400 Kr. 750 400 150 yokhır 1700 Kr. 1450 800