3 Temmuz 1934 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5
Temmuz 1934 Almanlar mikrop ve gaz Şehinşah Hz. nin hareketleri harbine nasıl hazırlanıyorlar? Düşman şehirlerine mikrop ve gaz yağdırma tecrübeieri hakkındakî ifsaatın tafsilâtı îngîlterenin en meşhur bir mecmuan olan (The Nineteenth century and After), bu aybaşında çıkan temmuz nüshasında Alman Harbiye Nezareti nin, harp vukuırnda, düşman memle • ketler ahalisinin imhası için nzun za mandanberi yapmakta olduğu gizli hazırlıklara dair mühim iffaatta bulım muştur. tki üç gün evvel bn hususta kısa bir telgraf haberi yazmıştık. Ba gün, elde ettiğimiz tafsilâb büdiriyo nızs Bu ifşaah yapan, tngfliz gazetecilerinirt en meşhurlarından, Times gaze tesinin sabık başmuharriri Mister Wickham Steeddir. Mister Wickham Steed, nasılsa ele geçirmiş olduğu bir takm» resmî vesi kalann bir hulâsasile ban parçalannı neşretmekte ve bu turetle Almanyanın, senelerdenberi, herhangi bir devletle harbe tutuştuğu takdirde, düşman şehirlerdeki ahalinin üzerine boğucu gazlerden maada, tiirlr türlü hastalık mikroplan saçabilmek için tecrübelere girişb'ğini ispat etmektedir. Ele geçmiş bulunan bu şayanı dikkat vesikalar, Alman Harbiye Nezareti nin (Luft gaz Angriff) yani (havadan gazle hücum) şubesine aittir. Birinci vesika temmuz 1932 tarih • lidir. Uzerinde «kaf î surette mahrem kaydi ve şube reisi olan miralayın o kunamıyan imzası vardır. Bu vesika, bir tayyare fabrikasuıa hitap eden bir mektuptur. Bunda deniliyor ki: «Evvelce de haberdar edilmiş bu • lunduğunuz veçhile, şark hududumuz» da Fransızlar tarafından vücude geti rilen azim mikyasta tahkimat piyade bücumlannı daimî bir akamete ve topçu hücumlarmı da neticesiz kalmağa mahkum kılmaktadnr. Bundan dolayıdır ki hava knvvet lerimizi en şiddetli bir tarzda mkişaf ettirmek ve bu suretle askerî ve smaî merkezfere ve bilhassa büyük şehirle rin sivil ahalisine karşı miiessir ve merhametsiz bir tarzda harbedebilecek bir hale getirmek mecburiyetindeyiz. Dairemizin 22 haziran 932 tarihîn de IX numaraya (bu numaranm hüvi yeti, 2 haziranda tarafınıza gönderilen memur ve eksper listesinde gösterü rniştir) müracaati ve kendisinden, hava hücumlarının azamî tesirle icrası neye mütevakkıf bulunduğunun bir muhtıra ile bildirmesmi isteroesi yukanda be yan olunan sebebe müptenidir. Bugün aldığımız bu muhtıranın baa kısımlanna ait fotoğraf suretleri mel fuftur. Bu husus hakkındaki mütaleanızın biran evvel gönderilmesine rounta zırım.» (lperit) imaline mütedair olan roevzuubahs muhbranın büyük bir kısıtu, (Luft gaz Angriff) in arzusuna tebaan, kimyevî mevat ve yahut muhtelif ba»Uer ihtiva eden mayiatın havadan yagdınlman için lâzım gelen fennî tecrübelerin ne yolda yapılması iktıza e deceği hakkındadır. Muhttrayı veren mütehassıs, tavsiye eylediği roetodun basit ve ucuz oldu • gunu ve gerek halkın, gerek ecnebi casoslarmm nazan dikkatmi zerrece celbetmeksizin geniş mikyasta tecrübe e(Birind aahifeden tnabat) ya hahlarla ortulü idL Saat Uclde. miğf erli ve muntazam bir tabur asker gelerek nhtım boyunda mevki aldı. Resmî üniformalaruu giymiş olan piyade polUler nhtım dahilinde, «üvari polUler de Tophan* caddesinden itibaren Dolmabahçeye kadar olan yol uzerinde bulumıyorlardı. Seyyahin salonımun methalile cadde tarafmda bulvarda da bir krt'a asker ' ^ polisle cemiyetler mümessilleri Debfstam îraniyan mektebi talebesi, askerî iimera, Vilâyet ve Belediye erkâm, Üntversite profeaorleri, lran sefareti miimeı »illeri ve tesrifaU dabil olan bilu mum müeftseseler rüesa«ı mevki almulardi. Tophaneden itibaren Besikta**. kadar. olan ana cadde iki tarafiı halkla dolmuştu. Saat fice doğru •okaklardaki kalaba^'k nadir trorülen bir şekil ainustı. Dost ve komsa milletin buvük retsini son defa görmek ve selâmetlemek istiyen tstanbul halki sehrîn muhteHf semtle • rinden akin akrn bn caddeye dökülmü« bir haldevdl. Polisler, intizamı temin için çalmyorlardı. Cumhariyet '• tiearet adamlan börolannda böyle gaz mashelerile çalışacahlar ketlerde yapılacak askerî mahlyetteki Diğer taraftan tperitle yapılan tec • aerodinamik tecrübelerden bahseden rubeler de memnuniyeti mucip neti • diğer bir parça neşretmektedir. Bunda, celer vermiştir. evvelâ, Berlinde ve Hamburgdaki yeBu da böyle bitince, (Luft gaz An ralb yollannda tetkik edilmiş hava cere gr!f) dairesi, teşrinievvel 1933 te, Franyanlanndan bahsolunmaktadır. sanın muhtelif büyük şehirlerine karşı havadan hücum plânları tertip etmişMuhtıra, müteakıben şöyle diyor: tir. Bu plânların istihdaf ettiği şehirler «Asıl ve hepsinden de mühim olan listesi de, Ingiliz gazetecisinin elinde cihet, Pariste ve Londradaki yeraltı debulunmaktadır. Bunlar: miryollannda hava cereyamnuı ne suretle temin edilmekte olduğunu tetkik Diedenhofen, Metz, Strasburg, Beletmektir. Bu hususta, hafi tesk'lâtımıza fort, Nancy, Verdun, Toul, Epinal, mensup zevat tarahndan şimdiye ka • Briey, Parisin asıl şehri ve varoşlan, dar yüksek makamınıza verilip bana Toulon, Marsilya, Liyon, Havr, Rouen, tevdi edilen malumat kâfi değildir. YaNantes, Krözo, Sent Etiyen, Roubaix pılacak tetkikatm gayet hassas ve meve daha şimal eyaletlerinde on bir, murlarımız tarahndan kolayca kulla Meurthe et Moselle eyaletinde de do nılabilecek bir basitlikte olması sarttır. kuz muhtelif kasabadır. Maamafih, elimde bulunan rakamlara Bu şehirlerin isimlerile, bunlara karşı tertip edilmiş bulunan plânlar da ayni tayyare fabrikasma 1933 teşrini • evvel tarihH bir mektupla birlikte gönderilmiştir. Harbiye Nezaretinin alâ kadar dairesi, bu mekhıpta, fabirka • daki roütehassıslann mezkur plânlan tetkik ederek beyanı mütalea etmelerini istemektedir. Mister Steed, Paris şehrmin bir plânından istiane edilerek halli mümkün olan şifreli diğer bir vesikayı da ayrıca mevzuu bahsehnişb'r. Bu vesikaya na zaran, Alman ajanları, Parise karşı hücum plânuu mahallinde tetkik ebnek imkânını bulmuşlardn. Bu ajanlar, nefsi Pariste yapbklan tetk'lcat hakkında şu malumata ver mektedirler: «Konkort meydanını birçok defa Avrupadajköpeklere mahsu$ gaz araba ile dolasbk. Her birinde takriben maskeleri de yapddt bir milyar Mikrokokus bulunan 210 nazaran, Paris ve Londra gibi büyük tüpün muhteviyabnı serpt'k. Alb saat şehirlerin, yeraltı demiryolu şebekelesonra, yardımcılanmız vasıtasile neb* rîni kâmilen iperitle veya basillerle dol celeri tesbit eyledik. Bu tecrübe 18 adurmak için roakamuıızca hazırlanmış ğustos 1933 tarihinde öğleden sonra bulunan plânın, heyeh* umumiyesile, saat ikiyi 47 gecerek icra ed'lmişta'r.» kabili tatbik olduğuna kailim.» Muhtelif, yeraltı demiryolu istasyonBu rouhhranm melfuf bulunduğu, yulannda yapılan tecrübelerin neticelerikanda zikri geçen resmî tahrirata alanne ait oJarka ta, vesikada şu sahrlar lar, onun cevabını ancak ağustos 1932 okunmaktadır. ortalannda vermislerdir. Bu cevapta, «Repüblik meydanındald IstasyonIX numaranm teklifleri «mükemmel» da neb'celer tamamile memnuniyet vediye tavsif ed'lmektedir. Havadan gaz ricidir. Burada, plâklann uzerinde 4231 adet mikrop kolonisi bulunmuştur. Harbiye mektebi istasyonunda, talim meydanının genişliği hasebüe yalnız 313 koloni inkişaf ebniştir. Şaranton kapısı istasyonunda netice tamamen menfi olmuştur. Solferino istasyonunda yapılan tecrübe anzaya uğramış, ikmal edilememişb*r. Pastor is • tasyonunda ise, plâklann uzerinde 95,778 mikrop kolonisi sayılmışbr. Hulâsa: Neticeler mükemmeldir!» Pariste bu tecriibeler yapüadursun, Berlinde de büyük mikyasta tecriibeler yapılmıştır. Bunlarm safahatını hikâ • ye eden raporun albnda: «IX numara haklıdır» ibaresi yazıhdır. Yukanya ancak bir hulâsasmı der • cett;ğimiz neşriyatüe, Mister Steed, Almanyanın büyük ve hummak bir faaliyetle müstakbel bir harbe hazırlan dığını ispat eylemiş bulunmaktadır. Mumaileyhin bu ifşaatı Fransa res • mî mehafil'ni telâşa düsürmüş ve AI manyadan bu bapta izahat istenmişb'r. Almanyanın ne cevap verdiği he • nüz malum olmamıştır. Yannki harpte Limandakî fevkclâJe vaziyet Galata limanı da fevkalâde giinl^re mab<tis bir manzara içindeydi. Türk ve lran bayraklarile donan • mış yüzlerce motor ve kayık E«re vapurunım etrafını sarmts büyük Tnisafiri uğurlamak îçin mtizar vazivetindevdiler. tstantraldaki fran kolonisi tara fından Şirketi Hayriyenm 71 nn • maralı vapuru kiralanrmsh. Bay raklarla donanmıs olan v ^ S?e va< puru yakininde bekliyen 71 numarada mızıka tran marslan çahyor ve içeride bulunan vîlzleece îranlı Sehinsah Hazretlerini teşyie hazırlanıyordu. Relsicamhar Hz. Dohnabaheede Dün ozleve knrlar Dolnoab*hçe sarayindaki husv«î dairelerinde istir*hat buyuran Şehmsah Hazretleri oile vomeğini yalnız başına ye • mi^lerdir. Saat ücte Ref»icumhur Hazretleri refakatlerinde Baıvekil îsmet P». Hz., Haricî«e Vekili Tevfik Rü»tü Bey. yeni Tabran sefirhniz Enis Bey, Bozöyük meV'u»u Sa'ih, Gazi Ante» meb'ura Kıltnc Ali Beyler ve yaverle^i o'di'iru Halde Sakarya motorile Beylerbeyindea Dolma • bahce «arayına gelerek Sehins.ah Hazr*tlerine mülâki olmuflardır. SarnyJan m:;tarakat tki devlet ReUi, bir müddet Dolroabahce »arayında kalnnşlar ve dörde çeyrek kala refakatleriade ki zevatla birlikt* otomobillerle Tophane^e hareket buyurmuflar Rıhhmcla Sebinsab Hazretleril* Gazi Hz. caddeleri dolduran binlerce halkın co*kım ve candan tezahîVatı ara sında Tophaneve muvasaılat buyurdular. Burada ihtiram vazîyeti al • mıs olan asker ve oolis tarafm»*an •el«*m resmi ifa edildi. Mızıka Türk ve tran marşlaırmı çaldı. Tophane nhhmına inen ana caddeden itibaren asker kıt'annı teftif eden Şehinşah Hazretleri seyyahin methalinde Istanbul Va Şehinfah Hazretleri, Ege da gösterdiği samimi ve fevka* lâde tezahürat ve asart muhabbet ten müteşekkir ve mütehassisim. lstanbula daima saadet dilerim. Bu şehır güzelliğile, medeniyetile dünya şehirlernin içinde miini' taz bir mevkidedir. Böyle bir şehrin idaresi başında bulunmak ne kıymettir.. ve bunun size emanet edilmesi şahsımzın kadir ve kıymetini gösterir. tstanbul şehri büth.i şark şehirlerinin başındadtr. Bu şehirle büt&n şark alâkadardır. Bir şark devleti ve Türkiyenin samimi vapuruna girerlerken... Veda merasimi bittikten sona Reisicumhur Hazretlerile, Başvekil tsmet Paşa Hazretleri Kınalıada vapurundan Sakarya motörüne binerek hareket ettiler. Egenin hareketi Ege vapuru on altı buçukta hareket etti. Egenin hareketi üzerine limaa dahilinde bulunan bütün vapurlar düdüklerini öttürerek dost milletin büyük reisîni selâmladılar. Limanı dolduran yüzlerce kay k ve motörlerle, sahillerdeki halk büyük misafiri samimî tezahürat içinde uğurladılar. Ege vapuru Dolmabahçe önüne geldiği zaman harp filomuz tara • fından toplar atılarak selâmlandı. Şehinşah Hz. ni teşyi eden heyet Şehinşah Hazretlerini hududa kadar teşyi etmek üzere Hariciye Vekiîimiz Tevfik Rüş'ü Bey, yenı Tah« ran sefirimiz Enis Bey, lran sefiri Sadık Han, mihmandar olan Ali Sait, Fahrettin, Halis ve tzzettin Paşalar, Hariciye Vekâleti üçüncü daire umum müdürü Kemal Bey ve teşrifat memurlarile Denizyolları işletme müdürü Sadettin Bey Trabzona hareket etmişlerdir. Ege vapuru, doğru Trabzona gidecektir. Şehinşah Hazretleri Trabzondan otomobillerle teşriflerinde olduğu gibi ayni yol üzer'nden hu duda gidecekler ve hudutta gene merasimle teşyi olunacaklardır. Şehinşah Hz. ile maiyetler:ne takdim olunan madalvalcr Şehinşah Hazretlerinin Türkiyey i ziyaretleri hatırası olarak heykel traş Zeynel Bey tarafından yapı • lan altın madalya dün sabah ken • dilerine takdim edilmiştir. Şehinşah Hazretleri madalyayı çok güzel bulmuşlar ve takdir buyurmuşlardır. Kıymetli san'atkâr tarafından vücude getirilen ayni şekilde 50 gümüş ve 150 bronz madalya da Şe hinşah Hazretlerinin maiyetlerine tak • dün olunmoştur. Zeynel Bey gazetemizin onuncu yılnönümü münasebetile bahçemi • ze dikilmek üzere hazırlattığımız heykeli ve Cumhuriyet bayramında tevzi dilen madalyalan yapan san'atkârdır. Bir hariciye memtrrumuzun atlattığı tehlike.. Şehinşah Hazretlerini hamil olan Ege vapuru limandan hareket et • tikten sonra bir deniz kazası olmuş•a da, bir hariciye memurumuzua sadece ıslanmasile geçiştirilmiştir. Kaza şöyle olmuştur: Egeye yetişmek üzere Yadigâr motörile geltntş olan Âşir Bey va • pura çıkarken denize düşmüştür. Vapur harekette olduğu cihetle pervanlerin suyuna kapılan Âşir Bey, yetişen gümrük muhafaza motorfi ta • rafından kurtanlmış ve Ege vapu» runa iade edilmiştir. Takdim edilen gazete kolleksiyonlart tstanbul 2 (A.A.) Matbuat umum müdürlüğü, tran Şehinşahı Hazretlermin memleketimizi şerefIendirmlerinin takarrür ettiği gün • den itibaren, Türkiye matbuatının bu seyahat etrafmdaki neşriyatmı bh* kolleksiyon halinde hazırlamış ve Âlâhazret Hümayuna takdim etmiştir. Anadolu Ajansı da, bu seyaha • tin safahatını tesbit eden nesriya • tınm bir koleksiyonunu büyük mi • safire takdim etmistir. Ş Hazretlerine takdim olunan madalyonan iki taraft ve maialyonu imal eden aan'athâr Zeyntl Bey dostu bulunmak itibarile tranın tstanbulla alâkası tabii çok derin ve kuvvetlidir.* Kınalıada vapurunda Şehinşah Hazretlerile Gazi Hz. Seyyahin salomı methalinden nhtım Ozerme reçtiler. Burada da mızıka Türk ve tran rstiklâl marslanm çaldı Âlâhazret hümayun burada selâm resmim ifa eden askekmizi teftiş ettikten sonra Kınalıada vapu • runa bindiler. Bu snada vapura Şehinfah Hazcetlejrile ReUicjumhur Hazretlerimn bayraklan çekildi. tki Büyük Reis, Akay vafiururrun üst güvertesine çjktJar. Kınalıada vapuru döcdü yirmi sece nhtimdan aynldı. Bu sırada denl'i ve rıhtımı dolduran binlerce halk ile 71 numaralı vapurdaki tran tebaası tarafından büyük tezahürat yapıldi ve Şehinşah Haz • retleri dakikalarca alkı«landı. Muhterem miraiirimiz bu tezahüratı, K> nalıac''»nın güvertesinden seyredi yorlardi. Mızıkanm selâm marsı ve halkın alkmlan arasmda Toohane rıhtı mından ayni an Kınalıada vap^rn dogru lîmanda demirli bulunan Ese vaouruna var>a*tı. Bu kısa mi'd'det zarfmda iki Büvuk Sef Kınalıada vaourunun güvertesmde ve avakta cok samimî bir halde görüşüyor • lardı. iki bSvRk Reis vfdalasttlar A nada vapuru Egeye yana • şınca Reisicumhur Hazretleri iske lenin üzerine çıktılar ve Şehinşah Hazretlerile kardeşçe müsafahada bulunarak haynlı ve tnes'ut bir seyahat temenni ettiler. Şehinşah Hazretleri, Reisicumhur Hazretle rine teşekkür ederk tekrar ve tranda görüşmekten çok memnun ka • lacaklannı ifade buyurdular. Bu sirada Ege vapuruna Şehinşah Haz • retlerinin bayraklan çekildi. ve mkrop yağdırmağa gelince, bu da muvafık görülerek, iki defa tecrübe dilebfleceğini söylemektedir. yapılmıshr. tkinci tecriibenin tarihi icBu zat ayni zamanda diyor ki: rası 27 kânunusani 1933 tür. « Malum olduğu veçhile BakterTecrübelere delâlet eden tayyare yoloji mütehassulan, verem ve emsali fabrikası 3 şubat 1933 te, Harbiye Nehastalıklarla iştigal eden tıp talebesi zareb'nin subei mahsusasına müracaat • ne, küçücük tükürük dahmelerile has • le «Bacfllus Prodistiosus» un ne içeri talığa aşılanmak tehlikeshvn mevcudisinde kültür yapıldığını sormuşhır. Şuyetini ispat için «Mikrokokus prodi be, ilkönce, bunu bildirmekten istin giosus» namile bir basîl tesbit etmişlerkâf etmiş, fakat mesele, Hitlere kadar akseder»k, onun emrile fabrikaya, isdir. Bununla yapdan tecriibelerde, a tediği malumat verilmiştir. ğızdaki tükürüğe, insan için zararh olMister Wickham Steedin yazdığına mıyan, bu «Mikrokokus» kültüründen gore, bu kimya formülü yeknazarda az bir miktar kanstmldıktan sonra, taoldukça basit göriinmekte ve bu derekim olunmus ayni kültürü taşıyan plâkce basit birşeyin gizli tutulmasındaki lara karşı, muhtelif mesafelerden lâ hikmet anlaşılmamaktadır. Maamafih, kırdı ettirilmekte ve boylece, sıçnyan kimya mütehassıslannın, bu, zahiren dahmelerin plâklardaki takim edilmiş basit görünen formülü, pek kolaylıkla kültürü nasıl bulaştırdığı talebeye göstahlil etmeleri ve nelerden ibaret buterilmektedir. Iunduğunu nn^Mrt»1*1 mümkün değilI «Mikrokokus prodigiosus» havada dir. pek nadiren bulunduğu cihetle, tayyaFormüle destires olan tayyare fabre ile serpilecek böyle mülevves bir ma rikası bununla elde ettiği pek çok mikyün tesirlerini Blçerek tecriibeler yaptarda Mikrokokusla müteaddit tecriibemak güç olmryacakbr.» ler yapnuş ve neticelerinden, Harbiye Muhtıranın bu parçaçsmdan sonra, Nezareti mütehassısları memnun kal Mister Wickham Steed, düşman rnemle* mışlardır. lidn Saray TTazm Camhuriyet abldesine çelenk koyarken lisi tarafından istikbal olundu. Sehinsah Hz. nin hitabeleri Vali Muhittin Bey Şehmsah Hazretlerine Istanbul şehcinm tazimatını arzederek kendilerine güzel ve hayırlı seyahat temennisinde bulundu Şehinşah Hz. nn beyanatı Şehinşah Hazretleri istanbul halkına iblâğ edilmek üzere Vali ve Belediye Reisi Muhittin Beye bizzat şu beyanatta bulundular: « İstanbul halktmn hakkım Başvekil Îsmet Paşa Hazretleri de Ege vapuruna geçerek burada Şehinşah Hazretlerine tazimatta bulunarak iyi seyahatler dileğinde bulundu. Âlâhazret Hümayun Başvekilimizin de samimî surette elini sıktı ve teşekkür etti. Reisicumhur Hazretleri Ege va purunun iskelesinde Şehinşah Hazretlerkıin refakatinde gelen tran Hariciye Nazırile, Jenerallerinin ve diğer zevahn ayn ayn ellerini sıkarak hepsini çok samimî bir surette selâmetlediler. Şehinşah Hz. n n ziyaretleri ha*ırası Şehinah Hazretlerinin memleketi • mizi ziyaretleri hatırası olmak Szere Kdprüde belediye tarahndan yapılmış olan trkra üzerindeki zarif yazı Askerî (Lutfen tahifeyi çeviriniz)
