22 Nisan 1934 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 4

'Camhtırîyel 12 Nisan 1934 SiRKETLER KfcALI Garip bir hâdise Müflis İnsulün anlattıkları ! Yeni silolar İNSÜL unHAYATI. No. 12 İnsulün açık bir elle dağıttığı paralar, birkaç gün sonra, gene kendi işlettiği fasit dairenin çarklarına takılarak geri geliyordu! Şu halde hakikî kıymet ifade etmiyen bu meblâğlar, paralar, servetler ne demekti? İnsulü hisse senetleri ve tahvilât islerîni, borsa oyunlarım icat etnvekle rtharn edemeyiz. Bunlar Amerika kanunlarına göre mesru alışverişler ve muameleler meyanındadır. 538 milyon dolar mevcudat noksanının bir kısmuıı da İnsul imparatorluğunda pek bol dağıtılan kumusyonlarda aramak lâzımdır. İnsul, işlerini tahlil ederken hatırdan çıkanlmaması lâzım gelen bir nokta buniarın 3540 senelik bir devreye şamil olduğudur san suiistimalle yarım milyar dolann ortadan kaybohıvereceğine hükme • demezse dc milyonlarca doların bir imparatorluk tesisi için çok eiiaçık o • larak dağıtdmı* olmasuu nazarı ıliba • ra almak icap eder. 1931 senesinde İnsul istikraz yap makta müşkülâta uğrar bir vaziyeil dir. Yüzlerce miîyon uoıarı bir sözle tedarik edebilen ihtiyar musevi eski dostu Mr. Young vasıtasile General Electric kumpanyasından iki milyon dolarlık küçük bir istikraz akti için bile binbir müşkülât çekmistir. Buna mümasil ufaktefek istikrazlarla ve kefaleti müteselsile ile ihtiyarm yaptığı borçların yekunu 1932 senesinde 130,000,000 dolan bulmus oluyordu. Bu borca mukabil İnsul sirketlerinin son teftisinde asağı yukarı 8 0 milyon dolar mevcudu çıkmıştır. Bu işte bankalarm da yandığını gösteren bu va • ziyet karsısında İnsul 1932 senesine kadar bir hayli bocalamıs ve nihayet 40 milyon dolar bulabildiği takdirde vaziyeti kurtaracağını bütün dostlarına ispata uğrasmış ise de bir semere vermemiştir. Sonuna kadar vaziyeti kur • tarmağa azmetmis olan İnsulün hezi meti, mumaileyhin Amerikadan firarı üzerine büsbütün alevlenmiş, dünyanın birinci derece rezaletlerinden biri halini almıstır. Bunun nasır olduğunu 1933 senesi Amerika matbuatmı ta kip ve aynen ikttbas ederek öğrene biliriz. Uç maznun katil cürmile «Amerika Reîsicumhuru M. Ruzvelt, bir gün beni Dört yerde inşaat temmuz muhakeme edilirken, görmek için intizar odamda iki saat beklemişti» içinde bitecek... (Birinci sahifeden mabat) den inerken görüştüğünden çok memmaktul meydana çıktı Ziraat Vekâleti Ankara, Sıvas, Afyon Karahiîar Ağırceza mahketnesi bir ölüm davasma bakaı.ken hiç beklenmiyen bir neticeye vâsıl olmuştur. Bolvadinin Kurucova köyüriden Fatma isminde bir k? : ı ortadan kaybolmuş, araştınhrken bir ceset ele geçicilmis, fakat cesedin kokmuş ve bozulmus olmasın dan dolayı Fatmaya ait olup olmadığı da anlaşılmamıştıc. Bu delille beraber diğer şüpheler üzerine Fatmanın ikisi erkek ve biri kadın olan üç kardeşi, hemşiırelerini öl • dürmekle maznun olarak mahke meye sevkedilmişlerdir. Cürüm tahakkuk etseydi, işin mahiyetine nazaran maznunların idam cezasma çarpıhnaîarı bile muhtemeldi. Fa kat mahkeme ilari süriilen delâili kâfi bulmıyarak Fatmanın ölümüne kanaat hasıl etmemiş, onu aratmağa başlamıştır. Nihayet bir ipucu elde edilmis. Fatmanın Uşak belediyesi tarafından İzmire doğru trenle sevkedildiği anlaşılmıstır. Bu iz üze • rinde yürünerek Fatma Aydında bulunmuş ve Afyon Karahisara geti rilmiştir. Şimdi zabıta cesedin kime ait olduğunu tekrar araştırmağa başlıyacaktır. meselesine temas etmekten çekin miş maahaza bir aralık şu sözleri söylemiştir: « M. Ruzvelt bir gün beni görmek için yazıhanemin intizar oda sında bir, iki saat beklemişti» de miştir. Ayni vapurla mumaîleyhi takip eden beş Ameikan gazetecisi gö rüsmek arzusunda olduklarını me mur vasıtasile kendisine söyledik leri zaman «on dakikayı tecavüz etmemek şartile konuşurum» cevabını vermiştir. M. İnsul Amerikan gazetecilerile bu on dakikalık mükâleme esnasimlkendi meselesine temas etmekten siddetle içtinap etmiş, başka şeyler hakkında görüşmüştür. Gece yatarken elektrik ziyalarından uyuyamıyacağını söylemiş, s londaki lâmbaları bile scndürtmüştür. Yataı.'ken üzerinizde bıçağa bsr zer birşey var mı sualine: «Evet hakkınız var. Sizi müşkül vaziyette bırakmak istemem» diyerek bir jilet bıçağı ile Tevkıfanede iken aldırt tığı ufak b'c bıçağı tnemura vermiştir. Bundan sonra derin bir uykuya dalmışür. Bu esnada beş Amerikan gazetecisinin daktilo makineleri i lemeğe başlamış, İnsul bundan biraz rahatsız olmuştur. Sabah olduğu zaman ihtiyar banker kalkmış, derhal tıraş olmuş, manikürünü yapmıştır. Trene binilmiş, tren güze.gâhın daki yerler hakkında malumat al mış «ne güzel arazi, ne güzel top • rak. Bu toprak dünyanın hiçbir ye rinde yok, burası milyonlar değer» demştir. Susığırlıkta muallim Hanım trennun olduğunu söylemiş, bir müddet tereddütten sonra nihayet elindeki muz paketini ona vemek cömert liğini göstermiştir. M. İnsul bura dan İzmire gidinciye kadar ancak otuz para sarfetmiştir. Susığırlık istasyonunda bir dilenci görmüş e • lindeki paralardan bir kuruşu gös tererek bunun kaç para olduğunu sormuş 40 para demişler, kıyama • mış. Nihayet yirmi para ile delik bir meteliği o dilenciye vermiştir. Orada Amerika gazetecile: ini çağırt mış ve cebindeki 69 Türk lirasınm dolarla tebdilini rica etmiş onlar da değiştirmişlerdir. Amerikalı banker «ben buraya kadar on para sarfetmedim. Çünkü beni Amerika hiikumeti götürüyoK. Masrafımın tediyesi ona düşer» demiştir. Eskifenir, Konyada olmak üzere döVt yerde dört büyük silo yaptır maktadır. İnsaat haziranda olmazsa tem ' muz ayı içinde behemehal bitecek • tir. Hepsi de dörder bin ton buğday alacak büyüklüktedir. Yozgatla Çorum vilâyetleri için Kayseri • Ankar& hattı üzerinde Ha< cışefaatli, Yerköy, Çeyrekli, Akşe hir, Balıkesir, Denizlide de biner tonluk ambarlar yapılmıştır. Balıkesir ambarı tahmil tahliye, temizleme makinelerile mücehhez dir. Diğer ambarlar da gene bilâharc makine ile isliyebilecek tarzda ya pılmıştır. Bu sene ikişer bin tonluk olmak üzere daha sekiz on ambar yapıl • ması, beşer binlik iki silo inşası, Derincedeki ambarın da silo haline kalbi ve orta Anadoluda da silolar yapılması düşünülmektedir. Hükumet silolann inşasma çok büyük bir ehemmiyet veriyor. Ziraai Bankasımn silolarla işi bktikten son ra bunlar halkın kullanabileceği bü yük ambarlar olacaktır. Hesapların iç yüzü tnsuıiin defterleri tetkik olunduğu sıraiarda asd göze çarpan meselc ha • kikî kânn birkaç misli yükseltilmis olmasıdır. Herhangi bir şirketm kân ve hisse senetleri hâmillerine dağıtıl • mak üzere ayrılan temettü miktarı hakikî kârdan her zaman için bes alt: misli fazla gösterilmistir. Bunu diğer sekilde izuh edersek h&millere *emi • hane dağıtıUn tom?ttülerin sermaye • den verilmis olduğuna hükmetmemiz icj>p eder. Buna saik ne idi? Gibi bir tuali de gayrivarit görmeliyiz, çünkü İnsul bunu kesesınden dagıtrmyordu. lialka hisse senetlerini ve tahvilâ.ını kolayca ve kemali emniyetle sürebil mek için, bundan daha iyi bir usul o • lamazdı. Açık bir elle dağıttığı para • lar esasen birkaç gün sonra gene tn sulün işlettiği fasit dairenin çarklarm • dan birine takılarak onun hazinesine akmıyor muydu? İzmire vardığı zaman kendi vaziyetinin ne olacağını sormuş \ " • polislerimizden gördüğü nezaket ve misafirpe>.'verlikten memnuniyetle bahsetmiştir. thtiyar banker ölüm den korktuğunu söylemiş, «eğer bir gün gelrr de kurtulu>^sam behemeha! memleketinize geleceğim» diye soy lenmiştir. Banker yolda da müte madiyen ölüm korkusunu izh? miştir. Amerikan vapurunda, kaptan kendisine biır kadeh viski uzatmış, İn lıl k?ıd%hi alarak «onu bana vermeyiniz, Türk memurlarma veriniz. Çünkü onlar misaf irlerinizdir» diyerek memurlaruruza vermiştir. Türk memurlan vapurdan aynlır • ken M. İnsulü hazin bir sükut kaplarnış ve derin bir düşünceye dzı mıştır. Eroin satarlarken yakalandılar Evvelki gün Galatada Karaoğlan sokağmda oturan Miço ve metresi Pakize eroin satmaktalarken kaçakçı bürosu memurlan tarafından 7 paket eroinle beraber yakalantnış • lardır. " OSMANLI BANKASI % 5 faizli, 1918 tarihli Dahilî istikraz tahvilleri hâmillerine 1 mayu 1934 vadeK ve 33 numaralı kupon bedelinm 1 mayıs 1934 tarihhtden itibaren Osmanlı Bankasınm Galata ve Ankara idarelerile vilâyet merkezlerindeki bilumum şubeleri gişelerinden tediyesine başlanacağı ilan olunur. 20 Türk lirası itibarî kıymetli beher tahvil kuponuna mukabil kâğıt para olarak 50 kuruş verüecektir. Kuponlann, numara bordrolan ile birlikte ibraz ve tesliminde Osmanlı Bankası tarafından hânvllerine, ted'ye içm 5 (beş) gün sonra getirilmesi muktazi bir makbuz verilecektir. insulün akıbeti ne olacak? Yakayı nihayet İstanbul sulannda ele veren İnsulü girismis olduğu büyük islerden hezimetle çıkmıs bir şahsiyet olarak kabul etmek mecburiyeti var dır. Bugünlerde Atlas Okyanusunu asmak üzere bulunan firarinin, bir sene kadar surada burada dolastıktan sonra nihayet kendini adaletin pençesine kaptırmış olması hayatının en acı bir ha tırası olsa gerektir. Yarım asır gibi uzun bir zaman içinde her müşkülü kolaylıkla asmağa alışmif olan İnsulü ve kendisile birlikte fasit dairesinin içinde dolap döndü • Hesaplarmdaki bu hileyi otuz bes ren adamları, ne gibi bir akıbet bek • sene zarfında kimsenin çakmamıs ol lemektedir? Burasını simdiden kolay • masına da taacciip K<r^°"v\z. Şikahkla kestirmek mümkün değildir. Yalgoyu benimsemis olan ihtiyar muse nız onun birçok süpheli ve müfsit iş • vinin bunu tettun eUppsı pek basit bir lerine alâka ile kansan bazı simalar meseledir. hakkında verdiğimiz malumat İnsul Burada en ziyade kendisinin lehine sergüzestinin bilhassa bu son safhasınolan bir mesele vardır ki o da herkesin da ve karilerce merakla takip olunacal İnsulün çıkardığı hisse senetlerinden muhakeme esnasmda, cihan efkân ubüyük kârlar temin etmiş olmasıdır. mumiyesini daha etrafk curette tenvir Bir kütle farzedelim • ki elindeki ter edecektir. maye Ue nisbetsiz paralar kazanmaktnsulün firanndan sonra isimleri gatadır. Bu kütlenin bu kazançların meszete ve mecmua sütunlarında sık sık ru bir membadan gelip gitmediğini mevzuubahsolan bu şahsiyetler, bu • tetkik ve tamik zahmetine girraiyece ğine emin olabiliriz. Vergi dairelerinin, gün Amerikanın siyaset, iktısat ve iş maliye müfettiçlerinin, velhasıl bütün hayahnda büyük rol oynamakta devan bir makanizmanın emniyetini kazan eden kimselerdir. Bu kibarla büyük mıç olması itibarile insulün bu emniyemikyasta bir rezalete meydan vermeti bile bile kasten suiistimal etmiş olmek üzere acaba bu zevat muhakememası da kendisi için çok fen& bir notden hariç mt tutulacaklardır ? Bunu zantur. 1930 senesinde İnsul haika vadettiği muazzam temettüleri dağıtabilmek, netmiyoruz. Çünkü gerek efkân umuışını sanki hiç buhran yokmu» gibi yü miye gerekse matbuat bunlarm yakariitebilmek için bankalardan 110 sına çok sıkı bir surette yapışmı* bulumilyon dolarlık bir istikraz yapmıştır. nuyor. Esasen yeni Reisicumhunm buhBu istikraza karsdık olarak kumpan • randan sonra ortaya attığı ve Ame yasının 400,000,000 dolarlık hisse senetlerni terhin eylemistir. Şu hale görc tahvilât ve hisse senetlerinin ancak yüzde yirmi beşine kadar bir avans çekebihnis dentektir. Bununla beraber acaba terhin ettiği yahut karşılık gösterdiği hisse se netieri İnsulün öz malı mıydı? Bunlar İnsul şirketlerince ihraç olunup halka satılmış, halkm malı olan hisse senetleriydi. Kurduğu muazzam sebekenin selâmeti için İnsul bu dalavereyi de yapmıştır. rikalılarca şimdiye kadar çok meçhul kalmıs olan devletçilik prensipleri memlekette bir hayli bız almış bulu • nuyor. Bu rezaletin kolay kolay örtbas edilmesine meydan vermiyecek birçok amiller mevcut olduğuna göre yüzde doksan bir ihtimalle İnsulün muhakemesinde onunla hemhal olanlarm da siddetle muahaze edileceklerine mu hakkak nazarile bakabiliriz. siimullü bir hâdise olacaktır. Velhasıl ve İnsulün muhakemesi çok meraklı Müessif bir ölüm Kıymetli zabıta erkâmndan sabık İzmir Polis müdürü ömer Bey kalp sektesmden vefat etmiştir. Cenazesi Bugün öğleden sonra Şislide Hanımoğlu sokağuıdaki otuz sekiz numaralı hanesinden kaldırdarak Feriköy camisinde namazı eda edildikten sonra Feriköy mezarlı ğına defnedilecektir. Cenabı Hak ailei kederdidesme sabn cemil ihsan buyursun. / • ~ N M. Yevtiç bugün gidiyor (Birinci sahifeden mabat) bir nutuk söylemiş ezcümle demiş tir ki: « Buradaki içtimaa vücut veren çok güzel fırsattan bilistifade İstanbul namına zatı devletlerinin şahsiyetinde Yugoslavyayı tekrar selâmlar ve Kral Aleksandr Hazretlerile zatı devletleri nin ve Madam Yevtiçin şereflerine içerim.» ""<• Beyoglunda Adam Mikiyeviç sokagı Memleketimizde vefat eden büyük Leh şairi Adam Mikiyeviçin Beyoğlunda oturduğu eve merasimle bir levha konulmuştu. Turing Kulüp; çok kıymetli eserler bırakan bu Leh şairinin hatırasını teb cil etmek üzere evinin bulunduğu so • kağra adının konması tesebbüsahnda bulurunuştur. Tesebbüs çok iyi karşı lanmış ve sokağın yeni levhası hazır • lanmıştır. Adam M:kiyeviç sokağınm levhası yakında merasimle talik edilecektir. önümüzdeki salı günü saat 10 da Fransız Tiyatrosunda Meshur Polonyalı piyanist Bugün saat 17,30 da Fransız Tiyatrosunda l Arthur RUBİNSTEİN Tarafından veda konseri İHİ Bugün, bu akşam son olarak IBB M. Yevtiç te şu cevabı vermislerdir: lerdir: « Türkiyeye geldiğimdenberi hakkımda gösterilen yüksek alâkadan dolayı h'ssettiğim memnuniyeti burada bh defa daha tekrar eder, tstanbulu selâmlıyarak Reisicumhur Gari Mus tafa Kemal Hazretlerinin sıhhat ve saadetlerine ve zatı âlilerinin şerefine içerim.» M. Yevtiç dün öğleden sonra oto mobille tstanbul tarafına geçerek Topkapı sarayı ve Eskieserler müzesini Millî sinemada Macar Marşı Oynıyan Gustav Frölich Nazarı dikkate: Beklenilen 4 tilim tnüsabakası hediyelen bu akşam çekilecektir. Alâkadarlara tepşir eyleriz. Sahillerlmizdeki fenerleri göstern bir harita İstanbul Deniz Ticaret müdürlüğü tarfından Tü.tkiye sahillerindeki fenerleri gösteren güzel ve renkli bir harita bastırılmıştır. Bu haritada sahillerimizin nerelerinde ve ne cins fener olduğu gösterilmektedir. Bu haritadan sahillerimizde 94 fener olduğu anlaşılmaktadır. ziyaret etmiştir. Misafirler şerefine dün akşamüzeri saat 17,30 da Beyoğlun da Mis sokağında Yugoslavya konsoloshanesi binasında bir çay ziyafeti verilmiştir. Muhterem misafirlerimiz bugün de şehrimizin görülmeğe değer yerlerini ziyaret ettikten sonra öğle yemeğini Büyükadada yiyecekler, akşam saat 21,45 te semplon ekspresile Belgrada hare • ket edecekler ve istasyonda mutat zevat tarafından teşyi olunacaklardır. . Hacıların başına gelenler Mekkeden verilen haberlere gd re harekâtı askeriye dolayısile İbnissüut tarfından vesaiti nakliyeye vazıyet edildiğinden bir kısım hüccaç Mekkede kalmıştır. Bunlar Mısır hükumetine telgrafla müracaat ederek hallerine bh çare bulunma sını istemişlerdir. Maruf tenor Hilâliahmer Cemiyeti FLETA Tarafından veda konseri verilecektir. Fleta bugünkü konserinde daha ziyade İsyanpol ve Endülüs şarkılan söyliyecektir Pusyanın en yüksek Musiki Heyetı ile Fiatlerde tenzilât yapılmıştır RUS GALA müsamereîeri tertip etmiştir BugalamUsamereleri evvelâ İnsulün iflâsında huhranın tesiri var mı? İnsul sirketlerinin bugün hemen hemen sıfıra tenezzül etmiş bulunan hisse senetlerinin bu derece düskünlüğünü iktısadî buhran ve sair sebeplere at • fetmek mümkün değildir. Bir taraftan İnsul miiflis vaziyete düserken yanıbasındaki diğer sanayi şirketleri son üç sene zarfında vasatî % 20 Uâ yüzde yirmi beş bir tenezzül göstermişlerdir. Ayni zamanda bu şirketler temettü d« tevzi edebilmişlerdir. Şu hale göre İnsul sirketlerinin miiflis vaziyete düsmelerine depresyon bir sebep değil, belki bu vaziyeti tesri edici bir amil olmuştur. Bazı sirketlerinin hesabatı kısa bir nazan teftişten geçirilerek bu hesap • Urı inceden inceye tetkik edecek he»ap müfettişlerinin masrailannı bile ödiyecek parası bulunmadığı tahak Irak •tmistir. Bu hakikat karşısınde eflc&n umurrvve derin bir ye*« kapd • mıs olsa gerektir. » Ankara Türkiyenin kalbidîr Pütün Türkierin s>öğüslerini iftiharla kabartac k türkçe sözlü bir şaheser! Büyük Gazin n viiksek rehber'r* le Tür'<ün yarattı*ı eserleri bu lilimdi görecek ve aikişlayacaksımz!.. T ü r k v e S u m e r s nemaarında V A T A N D A Ş : Bu filimi gör ve çocuklarına göster. Bugün 26 nisan perşembe akşamından itibaren Beyoğ'unda Amerika gazetelerinin neşriyatı İnsul sergüzestinin bu son safha sma ait maceralan tam bir bitaraflıkla nakledebilmek için doğrudan doğruya Amerika gazetelerinin nesriyatım kısaca tercüme etnvekle iktifa edeceğiz. (Mabadi var) II ve sonra Beyogfunda Rütün taşra sinemalan müdürlerıne: Fılmin gösterme tanhmı tespit için (Haka Fılm) e telgratla müracaat ediniz. llalil Kftmil Film . verilecektir. • Eduardo Biancoı Idaresindtki meşhur Arjantfn RövOsO Hergün hrr seanstJ (fıiimden sonra ) MELEK Sinemasında İ P E K Sinemasında Zabit namzetleri Şen bir gençlik arasında jjeçen heyecanlı bir aşk Gençlik kanı Gençlik ateş ve ihtirasları S A R A Y C Eski Glorya ) sahnesinde oynıyor Sinemada Ben Bir Melek Değ lim M AE KARY Oynıysnlar : ve HULYA PEŞiNDE Oynıyan : WES T Kocasız Kadınlar ^•^^^^^•^•^•••^ Fransızca sözlü tılra ve FC)X JOUR NAL Fıatler. lkinci balkon 40, bütün parterltr 60 ve lıiks balkon 80kuruştur ( Fransızca ) GRNAT KATE DE KA6Y Fransızca operet KARIM BENİ ALDAlIRSA ve DEN.ZAL1I ARKADASLARI SII1WE R sinemasında ( Eski Artistık ) FLHAMRA Sinemasında l filim : 2 büyük filim birden Dünyayı Dolaşan Şarkı ve Nil Haydutları tfilmi •MHMH Duhuliye 25 kuruş. ^ ^ M H Meşhur tenor JOSKPH SCHMıDT tar^finian Üsküdar Hâle sinemasında Milyon Aveıları Türkçe sdzlü, şarkilı îşte büyük ve hareketli bir fiiim Mümessilleri: Muammer, Fcrdi, Mahmut, Keriha, Melek, \edâ llâveten dünya haberlerl 3 3 numaralı C A S U S Fransızca sözlti ,(15955)