7 Mart 1934 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

Balkan misakı dün Millet Meclisinde müzakere ve kabul olundu (Birînci sahifeden mabat) cudiyetinin esası olan kendi istiklâllni müdafaa vaziyerinde Türkiye harp kdıcmı bir taraftan keskin tutmakta bütün kuvvetrai sarfederken diğer taraftan da hem kendi istiklâlinin teyit vasıtasmı temin etmiş oluyor, hem de biiyük insaniyetm, insanî ve refah fi • kirlerinin manasını bulmak kaydı al tmda sulh kılıcını harp kılıcı nisbetin • de faal ve çalışmağa hazır bulundur maktadır. Biz istiklâl ve inkılâp gibi iki biiyük manasının Türkiyenin içfn de ve dışmda tahakkukuna çalışırken bir taraftan kendi mevcudiyetimizin teyit ve takviyesine diğer taraftan bütün dünyanm sulh eserine hizmet ediyoruz. Türkiyenin bu çahşması bizden başka sulh için çalışan devletlerin faaliyetmden hiçbir veçhile eksik sayılamaz, bilâkis bütün bunlarla beraber ve hatta bunlarm hepsinden üstün bir samimîyetle sulh eserini takviye etmek için çalısıyoruz. Harîciye Vekilimizin getirdiği bu eseri, bir taraftan Tiirki yenin dış siyasetinin inkişafı eseri ola: rak diğer taraftan da Türkiyenin iç nden mandığı ve kendi içine ve dışına att olan davalardan biri olan sulh da vasını ileri götürmek hususundaki kat'î arzusuna delil olarak telâkki ve kabul etmek vaziyetindeyiz. Bu itibarla bu eseri Biiyük Millet MecEsînin tasdik etmesi Türk milletine olduğu kadar bütün bir cihan sulhuna hizmet ola • caktır. Binaenaleyh Hariciye Vekili • mizin huzurunuza getirdiği bu eseri gönül birliğî ile ve hep birden tasvip etmemizi arkadaşlanma canü gönül • den teklif ederim.» Bunu müteakıp muahedelerin tas dikı hakkmdaki lâyihalar aynen kabul edildi. 7 Mart 1934 Cumhurîyet Reşit Galip Beyin ölümü Hariciye Vekilinin beyanatı (Birinci sahifeden mabat) letlerle bir sulh ve refah meVası haline gelmesi gayesile yapılan bu eserde henüz çok yakin bir Balkanlı komşumuzun istirak etme diğini görüyorsunuz. Size temin ederim ki, bütün âkitler gibi biz de herkesten daha fazla olarak bu istiraki çok diledik. Fakat olmadı. Bu cihet kapıyı kendilerinin misaka iştirakine açık bırakarak te lâfi edllmiîtir. Surasını da sarahatle söyliyeyim ki, bu misak, âkit lermin henüz istirak etmiyen Balkan konvulsriîe dostane münase • batının idamesini bir bakıma göre . teshil etmiştir, denebilir. Bir tecavüze uğranıldığı halde ' bitaraf kalmak ve milletlerimiz arasında her vakit iyi münasebatı idame etmek muahedesile karşı • lıklı bağlı bulunduğumuz Bulgaristanla iyi komşulukta devam etmek başlıca emelimizdir. Dostluklanna ve taahhütlerine taassupla vefa göstermek siarı cihanca malum olan Türk milletinin Cumhuriyet hükumeti bu esası her işinde olduğu gibi bu misakın ihzannda da biran gözü önümfen uzak tutmamıştır. Sovyet Rusya sile diğer dost devletlerle mevcut dostluklarınm icaplarile asla ta • arruz etmiyen bu misakı ayni refab ve sadakat niyetile ve karşılıkh taahhütlere riayet esasile imza et miştir. Bilhassa su noktayı huzurunuzda kaydetmeden gecmiyeceğim ki dört Hariciye Nazmnın içtimalarında hâkim olan esaslı zrhniyet ve gaye birbirimîzle pazarlıktan ziyade birbirimize daha çok sokularak ve ber bîrlmizin daha ışin başında malumumuz olan taahhütleinin ica • bına ve memleketlerinin temayülât ve istidadına göre, bu sulh eserini «Arkadaşlar siyasette ihtirassız yaşanmaz. Bizim siyasetimizin îhtrrası nedir?» dedi ve Anadolunun coğrafî vaziyetini, büyük mHletlere, imparatorluklara sahne oiduğunu anlattu Sonra şunlan soy?edft lt>y9« *t»»mı^« Biz tam istiklâlimizi haiz olarak ana yurdumuzda toplanmış bulunuyoruz. Biz burada gene ilerliyeceğîz. Fakat bu defa kuvvetlerimizi başka milletleri silâhımız al • tına almak için israf etmiyeceğiz. Bu milletin cevherinde esasen mevcut olan icat ve keşif kuvvetlerini canlandırarak oradan fethe gideceğiz. Tabiatm gizli kapılannı zorhyacağız. Orada bulacağımız esran beşeriyetm huzur ve rahatmı geniş 1 etmek için dünyaya vereoeğiz. (Alkışlar). tşte sulh siyasetimizin ihtiarsı budur. Bımun ieindir ki sulh mümkün ve müsmir kılmak içîn yekdiğerimize kolayhk göster mekte rekabet edilmiştir. (Bravo sesleri). Sulhu muhafaza ve Balkanlarm bir sulh diyarı olmasma bizim gibi ve diğer alâkadarlar gibi uzaktan ve yakından alâkadar olan konaşularımız bulunan büyük ve küçük devletlerin her biri mütalealarını bizden esirgememekle beraber memleketimize karşı azamî iyi niyet ve dürüst dostluk ve itimat hislerini göstermhlerdir. Bu vadide sarsılmaz dostluk bağlaeile birbirimize mkılâplarımızın ilk günlerindenberi bağlı olduğurmız Moskova hükumetine bu münasebetle borçlu olduğınn teşek kürü burada, huzurunuzda ifadan sonra memleketimizin dürüstlü ğüne kiyasetine ve sulh aşkına itimadını bu misak vesilesile de ibraz etmiş olan Fransa, İngiltere, ttalya ve Macaristan gibi bitaraflık ve dostluk muahedelerile bağlı olduğumuz devletlerin tavrrLarmı da memnımiyetle kayd'etmeliyiz. Komşu olmıyan ve kendilerile münasebette bulunduğumuz diğer küçük ve büyük devletler de ya hayırhahane seyirci olmuşlar, yahut teşvik etmişlerdir. Arkadailarım, tamamile emni • yetinizi haiz olan Hariciye Encü menmize bu misakın mahiyetini, şümulünü ve icaplarraı bu söyle • diğim esaslarda daha tafsilâtlı olarak arzettim. tttifakla tasvip ettiler ve Büyük Meclisin tasvibini iltimas eden mazbatalarile bu vesikayı huzurunuza takdim ettiler. Güzel bir tesadüfle tasdikınıza bugün hep bird'en arzolunan mu • ahedeler silsilesi Türkiyenin Bal kanlarda ve merkezî Avrupada sulh ve dürüstlük siyasetinin canlı ifadeleridkr. (Sürekli alkışlar). Halil Beyin beyanatı Balkan misakı müzakere edildiği s v a d a Halil Bey (tzmir) söz alarak dedi ki: c Büyük Gazinin bu memlekete bence en büyük hizmeti istiklâlden millî azemete giden yolu kesfettniş obnasıdır. O millî ve lâik esaslara müstenit Cumhuriyetle bu yo • lun köprübftiuu^sağlam kurdutyan «enra yolda emniyetle yürüyebilmek için zaman, zamanr tedbirler aldı ve"alıyor. evvelâ milletin esas cevherini körleten hurafeleri bertaraf etti. Milletin eline müspet ilim meselesini verdi. Daha büyük birşey yaptı. Millete tarihini verdi. Bu suretle milletin ruhunda, bilhassa gençliğrâ ruhunda asil ve yüksek gururu yasaihktan sonra hayknarak hedefini gösterdi: «Muasır medeniyet seviyesinin üstüne çıkacağız.» dedi. Şimdi o yolun gene emniyet ve selâ • metmi temin için hudutlarda müteka • bil emniyet vesikalan gönderiyor. Bu vesile ile ona Mİkranlanmı yol • larken onun yüksek direktifleri altında bu giiç îsleri başaran hükumeti de hararetle tebrik ederim.» Halil Bey sÖzüne devam ederek Kızılırmak üzerînde Arapsun köprüsü Cumhuriyet hükumetinin, umran faaliyeti devam ediyor. Bir ta • raftan demiryolları yapılırken diğer taraftan şoseler ve köprüler yapılıyor. Bu cümleden olarak beş altı senedenberi koprüsüz kalmıs olan Arapsun kazası dahilinde de Kızılırmak üzerinde resimde gö rülen mükemmel beton bir köprfi yapılmıçtır. Urfa ortamektebinde Cenap Şehabettîn i Urfa orta mektebinde Cenap Şehabettin için bir ihtifal yapılmış, merhumun tercümeihali ve edebî kıymeti hakkında heyecanlı bir nutuk löylenmijtir. Yukanki resün bu ihtifalden bir intibadır. birkaç arkadaşile bu hayalini tahakkak (Birinci tahifeden mabat) nıyan ve sevenlerle beraber çok ka ettirmtşti. Sevimli gülümsemesile köykalabalık bir halk tabutu takip etmiş • de önce nanl zorlar, şüphelerle karşı ler, merasime asker, polis. mızıka landıklarını, sonra yavaş yavaş köylüistirak eylemiştir. Bu sözlerden sonra Bulgaristanın minün ruhuna girerek nasd enmiyetini Hacıbayram camuinde namazı müsaka nicin girmediği sualini soran Sım kazandıklanm anlabşı hâlâ gözümün teakıp Ankara Halkevi namına Mecdi Bey Bulgaristanın dahilî işlerine karışönündedir. Bey bir hitabede l^ılunmus ve B. M. mağa hakkımız olmamakla beraber Reşit Galip, köyde Türk ve TürklüM. Türk Dili Tetkik cemiyeti, Türk ta gü sevdiği gibi, bütün ömründe de hep mesele bizi de alâkadar ettiği için bunu rihi tetkik cemiyeti, Ankara Belediyemevzuu bahsettiğmi söyliyerek şunlan bu sevgiye doğru ateşle koştu, tarihte si,. Hüâliahmer, Himayeietfal tdman söyledi: de, düde de, Halkevinde de hep Türk«Yakın tarihe bakılırsa komsulan cemiyetleri ittifakı, Halkevi, Ankara lük ve Türkçülük ülküleri için uğraşh. ilkmektepleri muallimleri, Maarif ar mız asude bir hayat ile inkisaf ettiler. Ne yazık ki onu ömrünün en olgun, Bugün ikbale doğru yüriiyorlar. Biz ise kadaşları, tzmir lisesi mezunları, C. H. en çok roeyva verecek gününde kay • F. Keçiören nahiyesi, Ziraat enstitüsü, artık bugünkü vaziyeti muhafazayı kâfi bettik. Ankara mmtakası Etıbba odası namına görüyoruz. Birçok arazi kaybettik. BuOnun tetkiklerinden çıkacak yeni ınunla beraber Büyük Gazinin işaret et olan çelenkleri takip eden albayrağa şıklan beklerken, önümüze bu kara sanlmış tabut Hariciye Vekâleti önüne tiği yolda sulh gayemiz her devletten toprağın karanlık ağa çıktı. kadar elüzerinde tasınmıştır. Ayni hedaha kuvvetlidir. Onun içindir ki misaŞimdi artık ona karşı ne söyliyebi • yet kıymetli ölüyü mezanna kadar teşkı imzaladık. Acaba Bulgaristan niçin liriz. Tek bir vazifemiz kaumşhr. O da yi etmiştir. buna istirak etmedi. Bulgar milletinin büyük mürşidin memleket büyüklermin Cenaze Cebeciden geçerken İlktekin ne gibi bir emeli olabilir? Bizim Misairşadı, himayesi, delaleti altmda onun kı Millî ile çizilmiş bir hududumuz var mektebi talebeleri yol kenanna dizü • da katıldığı büyük bilgi ve kühür dadır. Babalanmızın ve atahtnmızm yattı mişler, aziz ölüyü selâmlamışlardu. vasmda sonuna kadar onun gibi çalışMezan başında T. D. T. cemiyeti ğı yerler vardır ki bugünkü huduttan mağa, onun mezan önünde bir kere namma kâtibi umumisi tbrahim Necmi hariçtedir. daha ant içmektir. Zannederim ki, Bey bir mektep muallimi ve bir genç Fakat artık birkaç kilometrelik arazi bu ona en büyük tesliyet ve en bu tarafmdan nutuklar söylenmiştir. için msantyetin huzurunu selbetmek isteyük rahmettir. Dil cemiyeti namma töylenen miyoruz. Bundan dolayıdır ki BulgarisReşit Galip Bey merhamun tanın misaka girmeyişine şahsan hayret nutuk ton dakikaları ediyorum. Fakat misak açıktır, ne zatbrahim Necmi Bey nutkunda şun Reşit Galip Beye yapılan son konman isterse girer. Bizimle birlikte bu lan söylemiştir: sühasyondta hazv bulunan profesör yolun yolcusu olur. « Bugün tabutunun önünde bütün doktor Akfl Muhtar Bey dün şehri • memleketi ağlatan Reşit Galiple, Türk mize avdet etmiştir. Dili Tetkik cemiyeti, yalnız kurultayıAkil Muhtar Bey, hastanın son da • Sırn Bey bundan sonra «esbabı nuı bir reisvekilini, merkezinin bir eski kikalanndaki vaziyetini öğrenmek wmucibe mazbatasında ismî yazılı olreisnri değil, Dil davasmın dinç, mert, tiyen bir maharririmize şunlan söyle • mıyan Arnavutluğun misakı imza hararetli ve heyecanlı bir öncüsünü de etmemesi, eqer nüfuzuna tâbi ol miştir: kara topraklara teslim etmiş oluyor. duğu bir memleketin tesiri ile ol • « Reşit Galip Bey, son dakikaya Reşit Galip, resmî »fatlannın dışında muş ise bu kürsüden ben ona nihakadar itidal ve metanetini muhafaza et da millî tarih ve dil ülkülertnin fedaisi yetsiz bir merhametle bakarım ve miş ve daima Türk tarihinden ve bilidi. O kadar ki bu davanm heyecanları temenni ederim ki o da bizim ka hassa Hititlerden bahsetmiştir. yüreğinin tellerini sarstığı zaman, resfilemize iltihak etsin» diyerek hüTedavisüe meşgul olan doktorlar, kumete tekrar teşekkür etti. mî sıfatlannı unutur, serbest bir mücakendisinin sakin kahnasma çahştıklan deleci gibi münakaşaya atıhnak isterdi. halde onun çok sevdiği Türk tarihile perveriz ve sulhperver kalacağız.» On beş ay evvel burada Samih Rihasta iken büe iştigal etmesine mâni Müteakiben Hariciye Vekili soz (Şiddetli alkışlar) fann, cemiyetin kurulur kurulmaz kayolmak mümkün okımamıştır.» aldı. bettiği reisinin mezan önünde «biz» Kütahyada teessür Esbabı mucrbede Arnavutluğun diyordul «Büyük 'bir insan, büyük bir Müteakıben soz alan Sım Bey Kütahya 6 (A.A.) Mucahedet isminin zikredilmemesinin bir makzekâ, büyük bir arkadaş, büyük bir e (tzmit), hükumeti, Balkan mi • Milliyenm ilk senelerinde Kütahya ve sada matuf olmadığım, Bulgarista • nerji'kayDettik.» »b".;:.a* sakınt aktetmesinden dolayı hara havalismde çahştp kendisini muhite nin ismi geçmiş olmasınm aramızda Ne yazık ki bugün de ayni sözleri retle tebrik ettikten sonra kendisibir bitaraflık muahedesi bulunmaçok sevdirmiş olan Reşit Galip B. in ve biz kendi tabutu önünde tekrarlamak nin Hariciye Vekilinin, Reoep Be • stndan ileri geldiğini, Sım Beyin fab burada pek büyük teessür uyandvmecburiyetindeyiz. yin ve Halil Beyin sözlerine bir meb'us ufatile dilediği gibi beya dı. «Büyük bir insan, büyük bir zekâ, noktada küçük bir ilâve yapacağını natta bulunmakta serbest olduğunu, Aydtnın matemi büyük bir arkadaş, büyük bir enerji bildirdi ve dedi ki: fakat hükumetin hiçbir devleti ih Ayduı 6 (A.A.) Meb'usumuz daha kaybettik.» mal etmeği hatmndan geçirmediği« Bu misakın tohumu Sofyada Dr. Reşit Galip Beyin ölümü yüzünden Türklük, Türkçülük üötüleri onun Ataşemiliter Mustafa Kemal Bey ta ni, herekese hürmetkâr olduğunu Aydm matem içindedir. C. H. F. viruhunun iç sermayesi olmuştu. Daha rafmdan atılnuatır. Fidesi An • söyledi ve dedi ki: lâyet idare heyeti bu sabah namtnı taTıbbiyeden çıktığı gün kendine bol karada Gazi Mustafa Kemal Arnavut milletile Türk milleti ziz için toplandı. Taziyet telgraflan müşteri getirecek bir muayenehane açaHazretleri tarfmdan yetiştirilmiş çekti. arasındaki münasebetler o kadar cak yere köylere gitmeği düşunmüş, tir. tşte bu fidenin ilk meyvası bu eski ve o kadar derindir ki hâlâ birçok misakhr. Fidenin ağaçlanarak mey ailelerin yartsı burada ise yarm da ova vermesine Başvekil Paşanm yük radadır. (Alkiflar). sek görüşleri ve idarî kiyaseti büMüteakıben Balkan misakı da Hukuk fakültesi devlet umumi Armatorlara ait bütün vapurla yük amil olmuştur. Yüksekten aldıalkışlarla kabul ve Meclis perşembe hukuku ordinaryüs profesörü M. nn kıymetierinî takdir eden komisğı ilhamlan hâdisata tatbik etmekle gunüne talik olundu. Karl Strupp konferanslar vermek yon azaıınm Vapurculuk Anonim üzere tsviçreye gitmiş ve tekrar Şirketinden 25 bin lira hakkı hu • şehrrmize gelmişti. rur istediğini, fakat şirketin bu paProfesör Karl Strupp Üniversiterayı vennek istemediğini, bunun üdeki derslerine başlatnıştır. zerine komisyon azalanndan bazı • Ereğli kömür şrrketi ile Seyrise Haber aldığımıza göre Üniver lannm mahkemeye müracaat ettik(Birinci sa^'feden mabat) fain idaresi arasındaki ihtilâf hakesite Hukuk fakültesinde gelecek lerini yazmıştık. me havale edümiştir. Mesele şudur: Evvelki gün B. M. Meclismce ve • seneden itibaren profesör Karl Bu işle tktısat Vekâleti de alâ • Vaktile Seyrisefainin Akdeniz va rilen müsaade kararı Müddeiumu Strupp tarafmdan bh* de ihtiyarî omiliğe bildhilmiş ve M. Piyos hakkadar olmuştur. Vekâletçe, takdi • puru bir kazaya uğramıştı. Bunun larak siyasî umumi tarih kursu akında takibata başlanmıştır. ri kiymet komisyomına yazılan bir mes'ulü Ereğli şirketi olarak tayin çılacaktrr. Bu kursta devletler umu* mektup ile komisyonun çalışma şek mî hukukunun mütemmimi bazı taBu davalann bir ticaret gazetesi edildiğinden Seyrisefam 150 bin lili, yapılan işler, şirkeet giren ve gh*« rih î malumat verilecektrr. aleyhinde M. Piyos tarafmdan açıralık bir tazminat aknıştı. Bu miitniyen gemiler için ayrı ayn kaç lan ve mezkur gazetenin mahkuminasebetle her iki müessese arasında günde takdiri kiymet yapıldığı hakyeti ile neticelenen dava esnasında bir anlaşma da yapılmış ve Seyrisekında izahat istenmiştir. hasım tarafmdan yapılan iddialar Bursa (Hususî) Dut ağaçla • fainin Ereğli şirketine eski borçlan üzerine ikame edildiği zannolun • Takdiri kiymet komisyonu aza • rına âriz olan hasaratı yerinde tetiçin birer miktar para vermesi ka maktadır. lan aralarında toplanarak tktısat kik etmek için haşarat mütehasşısı rarlaştınlmıştır. Bu böyle devam eM. Piyos elyevm Avrupada bu Nihat Bey tzmırden şehrimize ge • Vekâletinin istediği raporu hazırladerken Seyrisefain lâğvedilmiş; halunmaktadır. lerek dutluklarda tetkikata başlamışlar ve Ankaraya göndermişler • zine Seyrisefainm borçlarmı üze mıştır. dir. rine almış ve Seyrisefain yerine geçen Akay ve Denizyolları idaresi Şehrimizdeki cami ve mescitler Seyrisefainm alacaklanm isteme arasmda tasfiyeye tâbi tutulacaklan ğe ve borçlan bahsinde kanunun butesbit ile meşgul komisyon dün Evna ait maddesine istinat etmeğe başkaf tnüdürlüğünde toplanmıştır. latnışlardı. Bn meselelerin tetkiki Komisyon mesaismî birkaç güne için Iktısat Vekâleti hukuk müşa kadar bitirerek raporunu umum müvîri Kemal Beyi memur etmiş ve Kedürlüğe gönderecektir. Bu tasfiye mal Bey Seyrisefainle Ereğli şirkeişi bitirildikten sonra kalacak cami ti arasındaki mesleyi hakeme havave mesçitlerin hademei hayrat ve le ettirmiştir. kadrosu hazırlanacaktır. Mrktarı 2000 i mütecaviz olan hademei hayratın bir kısmınm kadro Maarif Vekâleti müşaviri profeharicinde kalacağı söylenmehtedir. sör Malşm kuntratı bu ay sonunda Bu cihet, komisyonun çahşması bitbitmektedir. Profesör Malş, Uni tikten sonra anlaşılabilecektir. Terversite ıslahatına ait uzun bir ratip haricine çıkanlacak bmalara muhr. Bu münasebetle A!î Paşanın tefhf Hilâliahmer Cemiyeti ilkmektepler por haznhyarak Vekâlete verecek esnasında Çapada 31 inci iHcmek'epte kabil eskiden camileri yanmış olup deki muhtaç çocuklann iaşesine devam ve yapılacak bir iş kalmadığından aldndığımu resmini dercediyoruz. etmektedir. sakinleri artmış bulunan bazı mınDers senesi sonuna kadar yemek t e v mart sonunda memleketine avdet Cemiyetin lstanbul merkezi reisi Ali takalarda yeni cami yapılması muh aatına devam edilecektir. Pasa, bu mektepleri teftişe başlamış edecektir. temeldir. ve yahut hâdisatı aldığı ü • hamlara tevfik ettirmekle be nam olan Hariciye Vekilinin mazhariyeti is« izahtan müstağnidir. Onun için bu misakı menşeleri itibarile kendi malımız gibi görerek gurur duyoruz.» Cenaze dün büyük merasimle kaldırıldı Ankaradan gelen doktorlar merhumun son dakikalannda Türk tarihinden bahsettigini söylüyorlar Palkan Misakı ve Bulgar stan Ba!l<an misakı ve Arnavutluk Hariciye Vekilinin izahati Sırrı Beyin beyanatı Vapuriara kiymet takdırinden çıkan ihtilâf Hukuk Fakültesinde devletler Umumîhukuku dersi Seyrise'ainle Ereğli şirketi arasındaki ihtilâî M. Piyos aleyhinde takibat yapılıyor Bursadaki dut agaçlsrı Cami ve mescitler Hilâliahmerin muhtaç çocuklara yardımı Profesor Valş gidıyor