8 Ağustos 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

• Ağustos S 1 Asırda vahşetten, medeniyetin en yükseğine erişen memleket! Şikago sergisi; Şİkago şehrinin ve onunla beraber in»aniyetin 100 seîie ıçrnde kazandığı akla durgunluk verecek terakkiyajı gösteriyor Cumhariyet ' Rutneli hanı cînayetinifı Rus takımının harikulâde oyununa rağmen muhakemesi başladı ' tal< ımımız maçı 21 kazanmaga muvaffak olmuştür Beyoglunda Rumeli Hanmda Madam Antonyayı boğarak öldürmekle maz. mm Yunanlı Sokrat ile Yunanistana firar eden büyük kardesi Yorgi ve ayni meseiede alakadar gorulen berber Todjorintn muhakemelerine dün as . Kye ikinci ceza mahkemesinde bakılmıştar. Şahit olarak çağinlan Madam Antonyanm oğlu Teiefon Şirketi memurlann. dan Koço Efendi, vak'ayı bilâhare ögrendiğini ve maznunlardan Sokartm zabıtaya verdiği ifadede cinayeti itiraf ettigini isittiğini, vak'aya, vsSidesinin parası olduğuna dair sarfettiği sözlerin sebebiyet verdigini söylemsştir.', Müteakıben şahit, poüs nrâfettisi Ziya Bey ştmlan anlatmıstır: « Sokrahn, Müddeiumumî Be . ytn huznnmda verdiği ifadelere nazaran, Yunanistanda bulunan büyük bi. raderi Yorgi, oradaki oğhmdan Madam Antonyanm külliyetli para ve mü eevheratı oldugunu haber alarak buraya gebniş, Sokratla birlikte Madam Antonyaya müracaat ederek kendisme sengtn bir kiracı bulduğunu söylemiş. tir. Moskovada Rus muhteve nıçın olduruldu: litini nasıl mağlup ettik? Mm. Antonya nasıl « • ••II" • 1 »* • J«> ISagun muazzam oe mnhteşevr Şîkaço fehrinin balundağn yerde 100 $ene evoelfd manzara *>n dokuzunca asrm iptidasmda Av « | " ' rupanra mühim merkezleri büyük şehir hayatına girmiş, medeniyet ve cerrriyet hayab oralarda tamamile teessüs etmiş, fenni keşifler için zemrâ ve xa tnan tamamile hazırlanmışken yenî dön. yanın ekseri kı*mı vahşi bir süktmet i . çinde idi. Mişigan gölii kenannda metruk ve bataklık bir kıstm arazi mev • cuttu. Oradan geçen küçük bir nehir sazlıklar arasmda kaybolup gidiyordu. Biraz ileride çıplak ve taflık bir boşluk nadir noktalarda ağaçlarla söslu ufuklara kadar uzanıp gidiyordu. Buralarda medeniyet ve hayat namma hiçbir. eey yokhı. Yalnız Amerika atkerleri • nin çadırlan, kulübeleri görünfiyordn. tlk olarak 1820 de 30 aile gelip o ha valide yerlesti. 1830 da bu aüelerm miktarı 300 e çıktı. tşte bugfin dünya • nm en muazzam şehirlerinden biri e . lan Şikagonun temeli bundan bir anr evvel ba suretle atıldı. tlk sakinlerm orada geçirdiği hayat çok müskül ol . du. Seller, tufanlar, yerlilerin hücumlari, "ŞİBago $ergirini ziyarete gelenlerin otomobillerimn iklimin tertiiği ve yakıcılığı zavalhla • tefkü ettiği ordu!.. n adeta yaşamaktan bezdiriyordu. bahçeleri çoğaldı. Şikago, 50 kilometre yazildı. Hatta buradan da bu sergîyi zi. 1836 da civardaki kasabalaria münasenzunluğunda bir şehir halini aldu yarete gidenler oldu. Fakat sergi a batı tesis edecek ilk vasıtalar kurulmaUmumî müesse«eler için kurulan gü • çıldıktan sonra bu hususuta malumat ğa başladı. Liman düıeltildi. Misisipiye zel binalar, vücude getirilcn heykeller veren olmadı. Onun için bir nabzede doğru açılan kanal seyrüsefere »alih bir şehri son derece güzelleftirdi ki, bun . 1933 Şikago cihan sergisinden bahsrde. halejgetiriUL 1848 de telgraf mu . lar içınde san'af enstitüsâ, F.'eM mü 1 ceğiz. Bu sergi Şikagonun tesi sinin yü. haberesi teessus ettı. Sımendıfer nat ze*i, opera binatı, Akuvaryom hakikazâncü yıldönümü münasebetile kural» lan da. yayaf yavas döşeniyordu. Geten birer faheterdir. mushır. tllinois »im^ndifer iıtasyonja,^^ ne ayni senededir ki Şikago buğday yGktlk yüksek binalar da Şikagoda vörma yakm bir noktadatadır Aynca Milü ilk treni istasyonunda gordfi. cude getirilmeğe başlandı. 1887 de figan gölü üzerinde sun'î bir ada gibi Bundan sonraki terakki ve tekâmül on beş katlı bir apartıman yapıldı. Inyapılmış kısmı da vardır. Binalar dbrt »Imdiye kadar gSriilenlerle kıvas kabul faat müthis bir faaliyetle devam edi . seri üzer'ne mşa edilmisttt. 23 üncü etmiyecek derecede hızlı oldu. Dört yordu. 1920 ile 1924 seneleri arasın. bulvar üzerinde muazzam bir kapın sene îçinde Sikago 24 şimendifer hatda senede 3745 bina yapılıyor ve 79 vardır. Cenupta Amerika tarihme ait tınm geçtiği bir merkez haline gelmis milyon dolar sarfolunuyordu. Bunun altemsili fekiller, serg ye istırak eden e c H. Tabiî bn vaziyet onun her sahada tı sene zarfındaki yekunu 14,263 bi • nebi milletlere mahsus kısım yerleştiiierlemesine sebebiyet verdi. Mevaddı naya ve 366 milyon dolara baliğ oldu. rilmistir. Sanayi, antrepolon şubeleri de iptidaiye, mahrukat, madenler, ziraat buna yakındır. ve saireye dair mühim tesebbüslere gi31 ınci sokağa nazır kıtımda şimenrişilmişti. Nakliye vasıtalarmm mükemMaddî sekilde nasıl yükseldiğini ar • difer, vapur, tayyare gibi nakliye vameliyetine teşkilâta verilen ehemmiyet zettiğimiz Şikago ilim ve fen hususun. sıtalan »nbeleri açümuştır. Bunun ya • te înzimam etmisti. Oraya her taraftan da binbir terakki eseri göstermekten ge. nmda Amerikanın en biiyuk binalan . vukn bulan mühaceret şehrin ahalisiri kalmadı. Bugün san'at, edebiyat. felnm küçük mikyastt yapılmış nümure. ni mütemadiyen fazlalaştınyordu. sefe tetkikatı ve ilmî kimyevî keşfiyat lerinin mesheri vardır. D^''a cenupta Şikago gHgide Amerikanın muhtelif ve ihtiraatla mesgul 1700 müesses«si muazzam elektrik «dravt Holrvnt stüdhavalisindeki ahaliyi besliyecek derecemevcuttur. Her çesit sımf ahali aras'.n: yolan ve saire insa edilm » ır. de hayvan yetistirebflen bir merkez, da nihayetsiz bir okuma a*kı hiikümtlinı vf fen saravı yedi kısma aytlfermadır. 1841 de Şikagoda 410 ta . dönyanm en uzak yerlerine mamulâ . mıstnr Riyaziyat, fiiik, kimya, ilmi haiebe ve 5 muallim mevcutken bugün tmı gönderen bir maden şehri haline yat, tabakatülarz, felek'yat, tıp. Bun. 600,000 e yakm talcbe ve 15 bini mü. geldi. lann hep<indeki terakkiyat ve tekâtıö. tecaviz hoca vardır. Şikago sehrinin lâti levhalar, mücessek sekillerle gös. senelik maarif bütçesi 101 milyon do ierilmistir. lardır. Darülfünun müessesatı ve YerSergiy» istirak eden e<n<bi millet • kes rasatanesi âdeta sehir >çinde birer Kurulusunu ve hangi tekâmül safha. ler kısmında da het miH«te ait Hclim, ayn jehir teskil edecek derecede bü larından gectiğini hulâsaten anlattığı uk vt s?ire değislî'iği n Lcessem şeyüktürler. Umumî kütüpanesirde mız Şikago sehri bugün dünyanm en kille"t irae olunmuîhır. 1,800,000 cih kitap mevcuttur. Diğer mühim medeniyet merkezlertnden biriilmî ve fennî müessesatının teskilâtı da Şur>u itiraf etmel ki 19^3 Sikago ser. dir. Şu hâdiseyi tetkik edecek olursak bunlara kıyas edilecek sekilde geniş . gisi cıh»n tarihindr mü m bir hâdi . bu fikrimizi daha güzel izah etmiş o tir. *edi. Onu gidip görenle ne dereceye iuruz. 1930 da yapılan bir istatistiğe kada mes'utsalar göremıv*ile> de ri • nazaran o zaman Şikagoda buhtnan ec. havet siTcma perdsleriiide bir kısmınebilerin adedi ?u miktara baliğ olu . m seyreiTnekle bir Uısıır. 'a'silâtı gaseBütün cihan matbuatında aylardan . yordu: 150,000 Polonyah, 111,000 Al beri bu sergi için reklâmlar yapıldı. Bitelerde okumakla müteselli olacaklarman, 100,000 tskandinavyalı, 73,000 dır. zim gazetelerimizde de birçok vazılar ttsjyan, 50,000 Cekoslovak, 47,000 "'"4 Irlandalı, 40,000 înRİliz, 30,000 Lit vanyalı. Bunlann yekunu aşağı yukan bir milyona baliğ oluyor. Eğer Şikago dünyanm en mühim medeniyet merke* lerinden biri olmasaydı orada bu ka . dar mühacirin işi neydi ? Fakat dünyanm muhtelif taraflarm. dan Sikagoy» bu müthis insan kütle lermin hücumıma baslaması oradaki bayat mücadelesini müthis bir şekle soktu. Insanlar para için, kazanç için birbirlerini boğazlıyacak hale geldiler. 8u. na rağıren her türlü yükselme vasıta. Jan da teessüs ve terakki etmekten geri kalmıyordu. 1871deki müthiş yangm 40 bin evi yakıp kül etmesine rağ men bu zarar pek az zaman zarfmda telâfi edildi. 1893 te ilk sergi yapıldı. ve bu meşheri her zamanki nakliye va. sıtalannın iptidailiğine rağmen tam 22 milyon insan ziyaret etti. Evvelce pek ehemmiyet verilmiyen in»aat mese. Duble filomt Amerika yolanda... lesi nazan dikkati celbetti. Sokaklann Amerikada içkiye müsaade edilip te dı. Yukanki levha bîr Alman gazete . genişletilmesi, evlerin cephelerinin göl \ıer türlü müskirat serbest satılmağa simn Avrupadan Amerikaya vuku buüzerine verilmesi, meydanlar, parklar başlayınca halk ta alkole karşı öyle bir vücude getirilmesi kararlajtınldı. Bun • lan bu içki akmını gostermek için yapbt'halük bas gösterdi ki dahilde imal o . lara müteallik kanunlar, nızamnameler ğı temsilî bir resimdir. Bira bardaklan lunan içkiler ahaliye kâfi gelmemeğe yapıldı. Bir taraftan içtimaî hayata ait eski dünyadan yeni dünyaya birbirierive hariçten müthis miktarda bira, safaatiyet te artıyordu. Plâjlar, spor ku ne kol verip sıralanmıslar rap, şampanya ithal edilmege başla lüpleri, lokantalar, müzeler, hayvanat Rasyada yâzumazo akeden gureşçHerimîulen Çoban Mehmet üe Nuri Fakat, bahsedilen kiracı bir türlü getiruememif, ba hikâye bir ay kadar sürmüştür. Hatta bir aralık Antonya, tsmıdıklanndan Madam Sofiye de bu meseleyi anlatmıs. Vak'adan beş •Jh gân evvel gene Sokrat ve Yorgi Madam Antonyayı ziyaret etmişler, fakat yanmda yabancı bulunduğu için dnayet plânmı UtbHc edememislerdir. Nihayet, Madam Antonyayı son zL yaretlerinde, kendisinin bozuk saatini tamir bahanesile alan Yorgi sözde bununla meşgul iken Madam kendilerine kahve pişirmek için mutfağa mmis, arkasmdan gelen Sokrat Oe Yorgi, ate. fc kahve cesrvesini sfîrmekte olan kadmcagızm üstüne atılmiflar, Yorgi, bir odun parçasile kadmm başına vurmuş, fakat ba, kâfi gehnemis, Sokrat kadı . nm eflertni tutarken Yorgi bir kaç darbe daha mdinrdş, ve ipekli mendilini çtkanp feryadma mâni olmak için ağı m ı sokmuş, Sokrat ta eline geçen pa. çavralan Madamın agzına tıkamıs, boynunu da bir telle sıkmış; kadm boğu . larak olmuştür. Madamm mücevheratı Sokratm üzerinde çıknmştır. Hisse senetlerini ise Yunanistana kaean Yorgi götârmfiştfir. IflatBkr cinayetten evvel, tasavvurlarmı kardesleri berber Todoriye aç . mışlar, Todori itiraz ederek «ayıptır, yapmaym!» demtş, fakat dmleteme. miş.» Maznun Sokrat, bu ifadeyi, dayak ve elektrnr cercyam tesiri ahmda verdigmi, doğru obnadığını söylemiştir. Şahit, Sokratın ifadelerini Müddei umumi Beyin huzunmda verdigini, bi. naenaleyh darp ve tazyik ihtimalleri • nin varit olamıyacağını bildirmiştir. Bundan sonra çağınlan şahit mer . kez memunı Kâmran Bey, vak'a es • nasında Beyoğlu merkezinde bulundu. gunu, Sokrat Oe Yorginin cinayeti 3ca ettiklerinin muhtelif deliUerle tesbit edildiğini söylemiş ve Ziya Beyin ifadelerini teyit ederek Sokratm nasıl itiraflarda buhmdogunu anlatmıştır. Bundan sonra Rumeli hanmda o • turadardan şahh Madam Amelya, Sok. ratın. öldurülen kadmm Yunanistan • dald oglundan mcktup getirdiğmi, bu suretle taaıştıklanm, vak'a günü hic. bir fevkalâdelik görmediğini bildir miştir. Mahkemece, vak'ada ismi geçen Madara Sofi 3e maznun vekilmm müdafaa şahidi olarak istediği Madam E • vanın celbine karar verilerek muhake. me baska güne bıraktlmıştır. Birinci sahifeden mabat dilmis İpekis mamulâtmdan kırmızı renkte ipek formalar vardı. Hâkem Kemal Halhn Beydi. MİU1 marslar çalmdıktan sonra her iki ta. kımın kaptanı da saha ortasma gelerek halkı selâmladılar. Saat 6,40 ta oyun başladı. Takımımız söyle teşekkâi etmisti: Avni Husnu Yasar Bılâl thsan Feyzi Nıyaîi Sait Vahap Şeref Salâhattin Takımımız bu sefer çok atılgan ve canlı bir oyun takip ediyordu. Seki . zinci dakikada sol cenahtan gelen bir pas Vahabın güzel bir şütile gole inkılâp etti. Seyirciler, Türklerr hara • retle alkışlıyorlardı. Oyun ayni şidde. tile devam ediyordu. 16 ıncı dakikada Yaiann uzun bir vuruşile de ikinci go* lümüzü kaydetmiştik. Maç bu iki golden sonra çok hara . retlendi Rus muhteliti mütemadi a • kmlarla gol yapmağa çalışıyor, Türk taktmı müdafaa hattı mükemmel bir îş. leyisle akınlan durdurup geriletiyordu. Bu fasılasız mücadeleden sonra Rus • lar 21 inci dakikada ilk ve son golleri. ni yapabildfler. Sayı i'e neticelenen son hücum çok siddetli olmu», kıymetli ka* lecimiz Avni gene yaralanarak oyundan çıWnaga mpfbıır oîmu*tu. Yerinî tzmir taktmı kalecisi Sa'shattin isgal etti. Birinci haftaym mütekabil ve neticesiz akınlarla nihayet buldu. tkinci haftaym daha seri ve sedit bîr oyunla devam etti. Ruslar bütün gayretlerine rağmen bir gol daha yapmağa muvaffak olamadılar Bizim mü. dafaa ve muavm hattımız harikulâde bir enerji göstererek Rus akınlannı semeresiz bırakıyordu. Türk kalesi beş dakika kadar büyük bir tehltke gecir. di, bundan sonra oyun hemen kâmilen Rus kalesi önlerinde geçti. Ve 2 1 lehimize bitti. Hakem Kemal Halim Bey oyundan sonra «Cumhuriyet» içm bana su beya. natta bulundu: « Geçenki 7 2 mağlubiyet bizi çok sarsmışh. Ümk etmediğimiz bu netice takım ve oyun şeklimiz üzerinde tadilât yapmağı icap ettirdi. Leningrattaki maçla bugünkü oyun tahmin ettiğimiz neticeleri verdi. Bu iki maçta oynıyan takım, memleketi • mizin en kuvvetli takımıdır, divebili . rim. Ruslar hele bugün fevkalâde bir oyun oynadüar, fakat talih bize yardım etti. Ruslar ve bilhassa seyirciierm Türk sporculanna gösterdiği misafiroerver . lik ve hüsnü niyete hayranız. Bize karşı tam spor centfhnenKğile hareket ettiler.» Ruslar, muhtelitlerile takınrumızın i. kinci bir maç daha yapmalannı teklif etmislerse de programı bozmamak için tarafımızdan kabul olunmamıstır. Türk ve Ru$ taktmlannıit kaptanlart yanytma spor takımına 41 galip geldiiini yatHllftik. Galatasaray B takrmı ikinci oyununu pazar günü Eskişehirde ew«l> ce mukarrer olduğu gibi Tayyare takımile değil Işıkspor ve Tayyar» takımlarmın muhtetrtleri ile oynanuftır ki bu da hemen hemen Eskişehir munttelii|i denilebtlec«k bir tmkinv dır. Galatasaraylılar bu kuvvetli tnuhtelite karşı 31 mağlup ofanuş lard»r. Bazı gazeteler, mağlup olaa takımın Galatasaray birinci takımt oldugunu yazmışlarsa da Eskişehire giden takım birinci takımın birçok oyuncusile takviye edilmiş olan ikinci ve üçüncü takım oyuncularmdan mürekkep B takrmıdır. Galatasarayın bu B takunı bir maç yapmak için Eskişehirde» Konyaya gitmiftir. Medenî ve ilmî hayat Vahap ile Fuat Fenere girdiler Fenerbahçeye mtisap eUiğini ya«dığımız Izmirli Vahap Fenerbah çeye girmek için tzmir mıntakasııv dan aldıgı beraeti zimmet kâğıdını Fenerbahçe kulübü vasıtasile tstanbul mıntakasına vermistir. Fakat evvelce Beşiktas kulübünde kayitli olduğu için nizatnî müddet olan dokuz ayı beklemek mecburiyetind* kalacağr söylenmektedır. tzmir Göztepe kulübünden Fua • din de Fenerbahçe kulübü tarafın • dan ismi mıntakaya bildirilmiş ve tzmîrdeki kulübünden tstanbul mmtakası vasıtasile beraeti zimmet kâğıdı istenilmiş ise de tzmir mınta • kasmdan gelen cevapta Fuat Beyin Göztepe kulübünden hâlen istifa etmediği anlaşıldığmdan tzmir mın • takası tarafından beraet zimmet kâ» ğıdı gönderilmemiş ve Fuat Beyin kulübünden istifa etmeden tstanbul kulüplerinden birine girmiş olmasf tztnirde hayret ve teessür uyandır • mıştır. Dönyanın en mühim merkezlerinden biri 1933 cihan sergisi Hudut harici edilen Ingiliz mühendisi Birinci sahifeden mabat 4a kadar refakat etmişlerdir. Bu ihraç hâdisesinden tngiliz shfcetinin mümessili de hayrette kalmıştır Bu hâdis« Moskovadaki tngiliz mühendisleri hâdîsesini hatırlatmaktadır.> «Maten> gazetesmin Londra muhabiri de ayni tarihte gazetesine telefonla şu malumatı vermistir: «tstaabuldan buraya gelen haberl«t Türkiye hükumetinm Lander rsminde bir tngiliz mühendisini gizli tutulan sebepl«rden dolayı hudut haricme çıkardığinı bildiriyor. Hudvt harici edilen mUhendis Vikers Armstrong elektrik • imalâtı madeniye «irketinin mümessili Mister Landerdir. Mumaileyh Sofya treni ile dün akşam tstanbuldan hareket etmiştir.^ Içki yasağı kalkınca! Bir ingiliz antrenör getirilecek tstanbul 7 (A.A.) Futbol Fede. rasyonu önümüzdeki mevsim için ciddî bir proğram haznrlamaktadır. Bu proğramm en esash maddelerinden biri miilî futbol takınrumızın ıslah v« tensikine taalluk etmektedir. Federasyon, millî takımın hazirlanması îçin bir tngiliz antrenör getirtmeğe kat'î surette karar vermistir. Bü • yiik Beritanva Federasyonu ile bu hu. haya girmistir. Mütehassıs ve tecriibeli bir antre nörün bu mevsim başında buraya getirilmi* bulunmasına gayret edilmektedir. Dağcılık ve yürüvöcölük nezintilerı Türk dağcıbk, yüriiyücüKik ve kış sporlan kulübS 4 ağustos cuma günö Yassı ve Sivri (Hayırsız) adalara git. miştir. Birinci adada harabeler ziyaret edihniş, ikincisinde de en dik tepelere çıkılmıştır. 11 ağustos cuma günü Poyrazköye gidilecektir. tngiliz gazetelerî gelmedi Dünkü posta ile şehrimize gel • mesi beklenen tngiliz gazeteleri gelm«mişlerdir. Bu anza Manş de»i zinde vuku bulmus olması muhtemel gorulen bir fırtmaya atfediltnektedir. Bu gazeteler şehrimize yann gele • cektir. Galatasaray B takımını yenen Eskişehir muhtelitıdir Gaiatasar&y kulübü futbolcula • rından iki takımın geçen gün kü • çük bir seyahate çıktıklarını, bun lardan birinci takımının Bursaya, B takımının da Eskişehire gittiğini ve birinci takımın Bursa şampiyonu San'atkârlar takımını sıfıra karşı 10 gol ile mağlup ettigini, Eskişehire giden B takımının ise orada Demir Avusturya mektep gemisi lımammızda ismi Viyana Universitesi olan bir Avusturya mektep gemisi 26 üni • versite talebesile dün limanımıza gelmiştir. Bu talebeler şehrimizde bir kaç gün kaldıktan sonra Konvansi • yonel trenile Avusturyaya gidecek • lerdir. Diğer taraftan ayın dokuzun' da 40 kadar Viyana üniverskesi tale» besi şehrimize gelecek ve burada birkaç gün kaldıktan sonra Viyana Universıtesi isimli vapurla Mudan • yaya gideceklerdir.