31 Mart 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat Ansiklopedisi ıncı cuzu çıktı 28 Dokuzuncu sene: No. 3197 u m h u r i yet ISTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektup adresl: Cumhuriyet, lstanbul Posta kutusu: lstanbul, No 24C Telefon: Başmuharrtr: 22366, Tahrir mudürQ: 23236. îdare müdürü: 22365. Matbaa: 20472 1 Yurtdaş! htersen Bayrara için alacağın her şeyin yerlisini bulabilirsin Müll İktısat reT. sarruf Cemiyeti Cuma 31 Mart 933 S€! ]ıa Yahudi aleyhtarlıgımn En şiddetli şekli Almanya'da yahudilere karsı ilân dlutvan dahilî muharebe yirminci asnn en garip hâdisesmi teskil edeeeğine şüphe yoktur. Şbndiye kadar Avrupa'nın muhtelif memleketlerinde zaman zaman yahudî aleyhtarhğınm az çok şiddetli şekflTeri gorülmemi» değilse de Ahnan ya'yı belâdan kurtarmak d&iyesüe 3c tidan eline alan bir fırka ve hükumetin sanki Almanya'nın basma gelenlerin sebepleri yahudilermis gibi bu yahudi a!eyhtaruğmı birmefis kendisine malederek icraata kalkışı ve bu hareketin Almanya gibi simdiye kadar Avrupa'nın en müterakki memleketlerindeıı biri sayılan bir diyarda vukuu hakikaten derin bir hayret uyandırmis bulunmaktadır. Berlin'm bizim Beyoğlu'na muadil Kurfüst taraflarmda bizzat şahidi olduğu yahudi aleyhtarlıklannı bir msktubfle bat nakleden bir muhabirimiz, hikâyelerinin sonunda mfitâlea olarak: Eğer bu hâdiselerin onda biri Türkrye'de vnku buUaydı Türk mflletinln barbarhğı hakkmda neler yanhnaz, neler söylenmezdi! Dfyordu. Tiirkiye'de vuku bulan Ermeni ve Rum mes'elelerinin en son mahiyetleri Umumî Harpte bütün dünyanm takdir edebüeceği hakikatlerfle meydana çık mısbr. Haricin uzun seneler zarfmdaki çalısmalan neticesi olarak bu memle • kette yasıyan bir kısun insanlar bu memlekete düsman unsurlar halme getirfl • mislerdi. Hayat v e memat cidalleri • mizde bu unsurlar bizi arkanuzdan bı çaklamağa kalkısmışlardı. Bugünkü Almanya'nın elinde böyle bir mazeret yoktur. Belki yahudide dünya edebiyatmm zaman zaman kuvvetle tebarüz ettirdiği bir serseri ruh vardır, ki onu muayyen bir vatana kuvvetle bağ'anmakx v* M/ndudKf u r msan olma u Gençler hocalardan sa Rus Hariciye Komiserinin odasında deliğe itina istiy orlar! Dün Halkevinde Köprülüzade Fuat Beyin idare geçen şiddetli bir münakaşa M. Litvinof a, İngiltere'nin kararını anlatmağa gelen sefir ağzmı açmadan geriye döndü ve Londra'y^ çağrıldı Moskova 30 (A.A.) Tas ajansının öğrendiğine göre tngiliz sefiri evvelki giin M. Litvinof'u ziyaret ederek, Metro Cickers tngiliz sirketi memurları aleyhmdeki dava orta* dan kaldınldığı takdirde Büyük • Brrtanya hiikumetinin almak tasav vurunda bulunduğu tedbirleri bil dirmeğe geldiğini söylemiştir. M. Litvinof sef irin süphelerini hemen izale edeceği cevabında bulunmus ve adliyenin bu davayı pek ya~ kında görntek için kat'î karar ver • mis olduğunu, bu kararın gerî alınamıyacağını ve şayet lngiliz hiikumetinin tedbirleri hakkında lngiliz sefirinm yapacağı teblifat bu karar üzermde müessir oLmak maksadını takip ediyorsa bu tebliğatın hiç bir şeye yaramıyacağına sefirin emin olabileceğini söylemistir. M. Litvinof, Bu gibi usullerin ve bilhassa tazyik usullerinin arasıra Meksika'da muvaffak olabileceğini, fakat Sovyet Rusya'da daha evvel den akim kalmaaa mahkum olduğuRua Hariciye Komiseri M. Litvindf nu ilâve etmiştir. M. LitvinoPun bu beyanatı üze " rine Büyük Britanya sefiri İngiliz hiikumetinin almayi tasarladığı tedbirleri bildirmek hususunda ısrar etmistir. lngiliz gazetelerinin yazdık lanna bakılırsa, Büyük Britanya ile Sovyet Rusya arasındaki iktısat münasebetlerinin tamamen durdurul masmı istihdaf eden tedbirler mevzuu bahsoltnaktadır. Rusya Meksika değildir!,, ll * 1 Münakaşalı dil konferansı ettiği dil hasbıhali çok hararetli oldu Sefir gerî çağırıldı Londra 30 (A.A.) tngilterenin Moskova elçisi M. Ovey M. Lit vinof ile yaptığı bir görüsmeden sonra Londra'ya çağnlmiştır. M. Litvinof, bu görüsme «trasmda M. Ovey'e demiştir ki: «Sovyetler birliği hükumeti ken disine bir hareket yolu gösterilip Hğretildesini kabul edemez.> Londra'daki resmî mehafiller M. Ovey'in bu seyahati sadece bir i»ti şare makıadile yapacağım, vaziyet memnuniyeti mucip oiacak bir surette inkifaf etmiyecek olursa elçinin (Mabadi 6 ıncı sahiftde) Haikevindek! konferansa iştrrak edenlei Dün saat 17 de tstanbul Halkevi konferans salonunda Halkevi Dil, Edebiyat ve Tarih şubesi tarafından dil hakkında m&nakasah bir konferans verflmiftir. Konferansı Edebiyat Fakültesi müderrislerinden maruf Usancı ve edip Köprülüzade Mehmet Fuat Bey ver mistir. Bu konferansa halk ve gençlik fevkalâde alâka göstermiştir. Mehmet Fuat Bey töze söyle başlamıştır: « Avrupa1 da da böyle dil isleri için çakşmalar olmustur. Fakat bunların hepsi münferh kahnıstır. Bizdeki gibi dil işinin bütün milletçe tek ve büyük bir is olarak kabulü tarihte ilk göriilen bir hâdisedir.» Köprülüzade Mehmet Fuat Bey bundçn sonra türkçenin sadeleşmesi için çahşan bayük Türk'lerden bahsetmis ve demiştir ki: « Bugünkü dil inkılâbı sundiye kadar olan hâdiselerle bağh değildir. Mahiyeti idbarile eskilerden büsbütün baskadır ve simdiye kadar olagelen tabiî hâdiselerin bir neticesidir.» mabadi 2 inci sahifede) Dil anketi = ^ 20 numaralı liste Ankara 30 ( A . A . ) Karsthklan aranacak arapça ve faroça kelimelerin 20 numaralı listesi / VAHŞET 2VAHAMET SVELH.y ğa doğru götürür. Belki bu serseri rn • hun derinliklerinde serabının hayafi parhyan bir Arzı Mev'ut yasar. Fakat bu farazive dahi bir nevi edebiyat, hatta yahudı'ik hesabına bir nevi siir ve hayaldir. Hakikat budur ki yahudi dahi bu fani toprak üzerinde Tannnın hava ve ziyaya hakkı olan bir mahlukudur. O da tesadüfun kendisini icinde bulundrrduğu toprağa tırnaklarile takılarak ça1i«mak ve yasamak ister. tkide bir onu hor hakir görerek oraya buraya K menin »rn ve h<kmeti acaba ne olsa trerekth"? Avmpa'ya simdiki medeniyetinin unsurların^an biri olan İseviliği esasen Beni İsrail ihta etmis iken hıris tiyan Avrupa'nın bu Musa mensupla rma karşı bes'ediçi ve ikHe bir izhar etta'&i hınc ne o'uvor ? Bu bir nevi küfraırt nimet de«il midir? Ama diveceksiniz ki veya diyecek • ler ki ys»l»»1a'yı ne vapaJrm? Hanfri yah"da'yı? Bir yahudive eatmak istiven Yen'ceri ağasmın hîl"vesüıi bilir misi niz? Yen;'eri atrası kuzu ve kurt ma sahnm wı harîz ifadesî'e vahudiye: Ulan yahudi. d»mis, siz Hazreti îsa'yi öldürmüssünüz. Bu cnayetm he sahını ver bakalun. Yahndi cevao vermis: Aman ağam, o dediğin is iki bin sene evvel olmus pek eski bir hikâye ki doçrusunu ben bile bilmem. Yeniçeri ağası: Ben, demiş, öyle iki bin miki bm sene bilmem, ben bu cinayetinizi daha dün aksam duydum! Onun gıbi hâdiseyi h f yeni duyan yahudilü?e çullanacaksa doğrusu vay Museviliğm talih'ne! Galiba bizim Yeniçeri ağası fribi M. Hitler de hâdiseyi daha yeni öğrenmis!... Almanya'da bütün dünyanm hay retle karuık dikkatini celbeden yahudi aleyhtarı hâdiseler hakikaten denildiği gibi oluyor mu? Bunda mübalâğa edildiğmi iddia eden Alman mudafaaları vardır ama diğer taraftan nasyonal sosyalistlerin Almanva datıilinde gruya hariçteki yahudi leütan teşebbüslere cevap teskil etmek üzere Alman yahu? düerine karsı boykotai üân eden hareketlerim göriiyoruz. Dışardan Alman • ya'ya karşı boykotaj ilân ediyorlar. Müliyetçi Almanya bundan kızarak Alman yahudilerine, yani kendisi kendi aleyhine boykotaj ilân ediyor. Hiç bir millelin dahilî işine karışılmaz ama bitaraf bir müsahit olarak bunun emsalsiz bîr dalâlet olduğımu söylememeğe de rmkân yoktur. Avrupa'nm muhtelif memleketlerin3e olduğu gibi Almanya'da dahi az çok yahudi alevhtarlıgı bulundugunu bil • nu'yor değildik. Fakat Almanya gibi çok mBterakki bir memleketin idaresi Nakil şirketleri heyeti umumiyelerî toplandı LJman Şirketi ucu ucuna idare ediyor. Tramvay Sirketi 6 Isvicre frangı temettü dağıtt? Dahiliye Vekili Şükrü Kaya Bey buradan Izmir'e gideeek Dahiliye V e kilimiz Şükrü Kaya Bey bazı hususî isleri için dün Ankara'dan sehrhnize gelmiş Hayd arp asa'da hükumet ricali le bir çok dost lan tarafından karsılanmıs v e Tokathyan oteljne inmiştir. Şükrü Kaya Bey tstanbul'da Dahiliye VekUimiz bir kaç gün kalŞükrü Kaya Bey diktan sonra husjsî isleri için tzmir'e gideeek ve oradan Ankaraya dönecektir. •« • • • * • • • *• • • • • • • 3 VAKI •vukadan VASITA VEBAL 6 VECIT oecitten 7 VEBA 9 VEStKA 10 VtCDAN HYADİGÂR 12YAKIN J 3 YANİ 14YEGÂVE İS YEtS Kartılık gönderen zatlann gönderdikleri karsılıklardan duyulmus, isitürais olmıyanlan, hangi kaynaklardan aldıklannı göstermeleri rica olunur. Hitler tehdit ediyor! Başvekil «yahudi harbi devam ederse bundan Alman yahudileri çok zarar göreceklerdir» diyor Berlin 30 ( A : A.) Wolff ajansmdan: Bas vekil, nazırlarla görüstüğu sırada bugün de ecnebi membalardan ve bilhassa Londra ve Nevyork'tan, Almanya aleyhinde propaganda ve boykotaj ya pılmakta olduğu na dair bir takım haberler almış ol duğunu söylemiş • tir. Mumaileyh, bunu müteakıp ya ordu kumandanı Jeneral Blombe rg 11e amlral Dr. hudilerin ecnebi Raeder kıtaatı teftiş ederken memleketlerde Almanya aleyhine yapmakta olduklan pro Kst fırkası tarafmdan vücude getirilen pagandaya karsı ahnan müdafaa tedbir bir halk hareketinin bir takım kimseleri (Mabadi 9 tnci sahifede) lerinden bahseylemiş ve nasyonalsosya Yeşilay Cemiyetinin Vekil Bey şerefine verdijji ziyafet Yeşil Ay Cemiyeti tarafından dün sehrimize gelen Dahiliye Vekili Şükrü Kaya Bey şerefine Tokathyan ( Mabadi 5 inci sahifede > Ezan aleyhinde liman Şirketi ve Anadolu Demiryoüan Şirfeeti heyeu umumiyeleri içtima haTinae rini azaltmıştır. Limanın is tonajı İstanbul Liman şirketi heyeti u 1929 senesi miktarının yüzde 71 rimumiyesi dün saat 17 de toplanmışne düşmüştür. tır. lçtimada evvelâ idare meclisi ve Şirketin son dört senelik is hac murakıp raporları okunmuştur. Ramindeki azalma nisbeti yüzde 29 porda hulâsaten deniyordu ki: olmasına rağmen, varîdatı 1929 se«Son senelerde dünyayi kaplıyan nesine nazaran yüzde 41 d'erece is azlığı tabiatile lstanbul limamna sinde azalmıstır. da tesir etmiş, hükumetimizin mem Dün Çorum'da mürteci şeyh muhakeme edildi Çorum 30 «Hususî muhabirimiz den» Ağırceza mahkemesi bugün Mardin'li Şeyh Musu'yu muhakeme etleket hesabına almak mecburiyetints hacminin daha az, varidatın miştir. Maznun evvelce kaçakçıhktan daha çok azalması tarifelerin inmede bulunduğu tedbirler ve konten altı ay hapse mahkum olmuştur. El • sinden, yüksek tarifeye dahil lüks jan baslıca ithalât limanı olan İstanyevtn, bakkallık yapmakta iken Bele < «'«wu '» 5 .inci ....w w ) Mabadi . . sahifede bul limanmın tahmili ve tahliye i f t c Duı l ı m & n t n ı n x a o ı ı ı i v c Laıııı^rc işle^ diye intihabatma fesat kanstırmak ve ramazanda bir ikindi vakti camide türkfakat insan olarak müdafaa edilecektir. mes'uliyetini deruhde eden bir hükumeçe ezan için: tin bu yahudi düşmanlığını sanki millî , Almanya bu yolda bir iki adım daha a<r Bu ezan değil, dans havasıdır. davaları halledecefe bir mes'ele imif gU trrsa bütün beseriyeti kendi aleyhine Ayıp olmasa şimdi sizinle dansederim. bi kendisine siyasî bir düstur ittihaz et dönmiiş bulmak tehlikesine maruzdur. Diyerek halkı türkçe ezan aleyhine galmiş ve onun filiyat ve icraatına da geçHitlerciler sağı solu saymaz bir deliboyana tesvik etmekten ve devletin da mis bu'unması cidden parmak ısırılarak zuklukla bundan ne çıkar diyebilirler. hilî emniyetini ihlâlden suçludur. saşılacak işlerdendir. Pek halisane bir dost rfadesi olarak söyMakamı riyaset, suçluya, kendisine Versay muahedesinin zulmü ve Al leriz ki bundan bütün haklarile beraber atfedilen cürümlere ne diyeceğini so • manya'nın bu yüzden uğradığı tstırabın Almanya'nın Avrupa ortasındaki yük runca, suçlu: haklı derinliği bu sütunlarda h$r fırsat sek mevkiini sıfırdan asağı indhmesi gi Vallahi bunlar hep yalan, ifti • düştükçe fasılasız ifade ve izah olım bi gayet basit bir netice çıkar. Yirminci radır. Ben ajansın nasıl şey olduğunu muştur. Fakat çocukça bir hareket olan asırda her hangi bir insan zümresini mü ve hangi hava ile oynandığını bilmem. yahudi aleyhtarlığının son şekli ile Al cerret ırkî husumetle ezmeğe kalkısmak Ağzıma ajans lâfzını, ajansı oynamak manya medeniyet dünyası önünde kencezasız geçecek bir ciir'et olamaz. Alsözünü aldımsa kahrolayun. dedi. disine baklı davasını kaybettirecek bir manya şhndiki yolunda devam ederse Makamı riyaset, küçükHiğe düsmüs bulunuyor. Fransız yalnız yahudiliği değil, çok geçmeden Evet, ajans sözünü değil, dans ordulan Almanya'yı bastan basa istilâ bütün hıristiyanlığı ve bütün insanlıgı sözünü almıssm deyince, mahkeme saetselerdi Almanya gene bu kadar kü • kendi aleyhinde bulacaktır. lonunu dolduran dinleyiciler gayriih • çük düşmüs olamazdı. 2 incı saMfede ) YUNUS NADİ Bu asuda yahudi yahudi olarak değil, rM w r v lvH Koca Sinan günü! Bugün Sinan'ın 343 üncü yılı münasebetile mezarında ve Halkevinde ihtifal yapılacak Hayahn her devrinde insan mede niyetini, yapı kudretini temsil etmiş, büyük milletler büyük adamlan kadar akla durgunluk veren eserlerile ün almıştır. Mısır ve Yunan medeniyetmi hâlâ kafalarda efsanevî bir mahiyetle, vanlmaz gibi görünen azametli derecelere yükselten ehramlar, Luksor, Karnak, Diyana, Ayaslog mabetleri değil midir? Türk'ün medeniyet hayatında ise Orhon abidelerinden evvele giden devirler bertaraf son dört beş yüz senelik tarih safhalannda diktiği san'at abideleri bize de hemen hemen ayni derecede iftihar hakkı verecek kadar kuvvetli değil midir? Ve bu arada yalnız Sina(Mabadi 8 ınc: sahifede) Fvoca 5man ın son eserl ve Manisa'da Muradiye camisi