22 Temmuz 1932 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

/İKLOPEDİ/İ Çocuğunuza AYAT Tatîlde Okutacağînîz en mükem"* mel eserdir. umhu Dokuzuncu sene: No. 2948 ÎSTANBUL CAĞALOGLU Telgraf ve mektup adresl: Cumburlyet, İstanbul Posta kutusu: İstanbul, No 246 Telefon: Başmuharrir: 22366, Tahrir müdürü: 23236, İdare müduru: 12365, Matbaa: 20472 Hayat Ansiklopedisi Birinci cildi möcellet olarak hazırdır. Bir tane alıp çocuğunuza hediye ediniz. Cuma 22 femmuz 932 Yenî Kooperatif Teşebbdsleri Almanya'da askerî idare! Mrş. Hindenburg Prusya hükumetini iskat ve idareye vaz'ıyet etti! Berlin ve Prusya'da örfî idare ilân edildi, Berlin polis müdürü ye kumandanı tevldf olundular Prusya Başvekâlet dairesi asker kuvvetile işgal ve seddedildi! Berlin 21 (A.A.) Reisicumhu run kendisini Alman hükumetmin Prusya komiseri tayin eden kararna mesine tevfikan Von Papen Prusya Basvekfli M. Braun Oe Dahfliye Nann Servering'i azlederek Prusya Başvekâlet vazifesini bizzat deruhde etanistir. M. Severing Reisicumhunm kararnamesini tannnaktan imtina ettiğîn • den dolayı Reisicumhur tarafından Berlin sehri ile Brandeburg eyaletinde abvali fevkalâde ilân edilmistir. Bracht'i de mumaileyhe muavin tayin etmektedir. Brandebourg ve Berlin içm ilân edilmis olan istisnaî rejim, f erdî hürriyetleri, matbuat, cemiyet ve içtima hürriyelerini ak,yit etmekte, posta telgraf ve telefon muhaberaını sansüre tâbi rutmaka, mesakinde taharriyat icrasma ve müsaderede bulu nubnasına mesağ vermekte, ferdî memleket hukukunun bazı tahdidata tâbi tutmakta, kavanin ahkâmına OHabadi 5 inci sah$fed9\ Memleketimizde kooperatîf h a ~ reketi oldukça ağır, fakat her seyin baslangıcmda olduğu gibi ihtiyatlı adımlar ile ilerlemektedir. Bu ihti yatlı adımlann kooperatifin ilerisi ıçin faideli olduğunda füphe yok • tur. Yanhş kurulmu# zarara mah kum acele bir teşebbüse usulüne nygun, hesaplı bir hareketi her zaman tercih ederiz. Meşrutiyet devrinde zararla, iflâsla neticelenen şirketlerin halk arasında sirket fikrini ne kadar tahrip ettiğini bilmi yenlerimiz yoktur. Bundan dolayı idır ki; Cumhuriyetîn Türk miHetine açtığı tekâmül yolunda hiç bîr emeğin boşa gitmesine razı olaınayiz. Makalemize mevzu tuttuğumuz îki üç kooperatif teşebbüsünü bu itibar ile hem takdir ve hem de bazı cihetlerini tenkit etmekte faide göBerlin 21 (A.A.) M. Von Pa rüyorum. pen, Aunanya'nm Prusya komiseri nLiman şirketinin memurlarına fatfle, Prusya'nm sosyaUst zimamdaraçtığı istihlâk kooperatifi her koolan olan Prusya Dahfliye Nann M. Seperatifçinin alkışına lâyık bir ieşebvering fle Basvekil M. Braun ve Berlin büstür. Liman memurlan, hatta bu Polis Müdürü M. Grzesinski'yi azlet kooperatiften hariçten mal alanlar mistir. <Ia kooperatifin faidelerini daoa i'k Mumafleyh, bundan sonra Prusya ıgünden itibaren anlamışlardır. Bu başvekâlet dairesmi asker kuvveti 3e kooperatif dükkânımn yalnız kapıisgal ettirerek seddettinnittir. Kabinesından içeri girenlere değil, civar 1 nhn diğer ^"^n™* da azlolunacaklan muhitinde de tesirleri görü'müstür. söylenmektedir. Oraya yakın diğer bakkal dükkânları bu güzel rekabetin karşısmda rejimb ilân edilmis oldHığuna dair bir fiatlarım indirmeğe başlamışlardır. Fakat, biz bu güzel teşebbüsün kararname bnzalamiftır. Bundan böy snuvaffak olması, ve başlangıcındale oralarda millî müdaf aa ordusu kuki muvaffakiyetini devam ettirebil • mandanı icrai kuvveti istimal ede mesi için kooperatif prensipleri na« cektir. snma bazı tadüât yapması lâzım Diğer bir kararname, Basvekil M. geldiği kanaatindeyiz. Von Papen'i Almanya'nm Prusya Şirket mukavelenamesinm (18) komiseri ve Essen belediye reisi M. inci maddesinde: Ortaklara ait teMareşal Hlnderiburg torunile beraber Bracht'i de mumaileyhe muavin tamettüün (%50) si istihlâke, ve disarayınm bahçesinde gezerken yin etmektedir. ğer ( % 50) si de sermayeye veriliDiğer bir kararname, basvekil M. Berlin 21 (A.A.) Reisicumhur yor!... Von Papen'i Almanya'nm Prusya Maresal Hindenburg, Brandebourg Işte, istihlâk kooperatifleri preneyaletmde ve Berî.'n'de' «îsthnaî İıal miseri ve Essen "ttetedîye reisi M. sîp'tne mugayir bulduğumuz nokta budur. Prensipler, müesseselerin yaşıyabilmesi şartlarım tesbit eden kaideler olduğundan bu maddeyi Liman şirketi kooperatifinin ilerisi için tehlikeli görüyoruz. Zira; istihlâk kooperatifleri prensiplerinden biri ve en mühimmi: Kârı yalnız istihlâke vermektir. Sermayeye yalnız muayyen bir f aiz verilir. Aksi takdirde esasen mahdut olan ve az bir miktarı geçemiyen kârla . n n yarısını sermayeye vererek müstehlikleri sermayeye çalıştırmak olur ve bunun neticesi olarak ta günün birinde miistehliklerin o dük kândan alış verişi kesmeleri husule gelir!... Sermayeye kârın yansı verîldik • ten sonra müstehlike isabet edecek kadar az kısmını rakip bakkallar kolayca temin edebilirler. Buna çok yakm bir mazide misal göstermek için Ankara memurlar kooperatifini zikredelim. Kârın yarısını sermayeye veren bu kooperatif te tecrübe edilmiş ka nun ve prensiplere muhalif hareket ettiği îçin müşterilerinin bu vüzden Guzeller şerefine fevJcalâde eğlenceler tertîp edilen Ostende şehrtnden btr maneara yanıbaşında kolaylıkla teessüs eden şerefine verilen müsamered* yer bul'diğer bakkallara gittiğini görmüs mamn değil, ayakta durabilmenin datür. hi imkânı yoktu.. Demek ki; prensip harici kurulmuş Bundan sonra gece saat on birde müesseseler ilk günlerindeki muvafAmbassadeur'de bir suvare verildi... fakiyetleri kolaylıkla kaybetmeğe Ostende 15 (Hu. Mu.) Güzel Guzeller birer birer halka takdim emahkumdurlar. Sermayeye kâr anOstende, nes'e ve sevinç içinde çaldildi. Her güzel ortaya geldikçe mütcak istihsal kooperatiflerinde serikkalanıyor.. Güzellerin bulunduğu sahiş bir alkış tufamdır kopuyordu... lerin getirdikleri maddeler nisbetinhil boyunda halk bir sel gibi akıyor... Evvelâ Danimarka güzeli çıkb. Bu de verilir. Her cins adam var. Yaşlı, erkek, kaAvrupa birincisi idi... Sonra bunu dın, genç, Amerika'h, tsveç'li, Ja * ** Fransa, Rusya güzelieri takip etti... pon... Rus... Her cins... Herkes yaz tstanbul Beledîyesinin kooperatif Her güzel ortaya çıktıkça herkes atatilini iyi bir şekilde geçirmek için tesis etmek hususundaki son teşeb bu sene güzellerin toplandığı Os • deta bir peri âlemi yaşıyorum zannebüslerini de takdir ile yadebneği diyordu .. Türk Güzeli Keriman Hatende şehrini intihap etmiş... unuttnamahyım .. Belediyenin genç « n aakşam « « Miss Franc% ş « ~ Kursaal'da Udabadi 5 inci sahifede) ve faal Iktisat Müdürü Asım SüreyDün K u uııııiMnııtıııııııuııııuınuıuuııııııııııııııııııınııııııııiıııınııııııuuıııııııuıtıııııııııiıııııııııııııtııııııııııııtııııııuıuuıuıuınııııiiiıtııriııiHiıııuıııı ya Beyin eseri olan bu teşebbüsle . . . ı ... i »•« ı 1 , . . . . larının Şu halde, bir kooperatif bankası ı larının u c u z l a m a s ı s a k a t l a r ı n m ü s a rin muvaffak olmasını temenni edi it fiatla satılmasına vabestedir. Halnm teşkili zarureti kendiliğinden yorum. Henüz nizamnamesini okubuki, barsakların mezbahadaki sameydana çıkmaktadır. ötedenberi madığım bu kooperatif hakkında tıs fiatları (90) kuruştan (14 ku müdafaa ettiğimiz bu zarureti Asım da bilhassa Liman şirketi koopera ruşa düşmüstür!... Süreyya Beyin de kabul etmiş oldutifi için yukarıda kısaca arzettiğim Kasapların barsaklarını kendi ğu raporlarından anlasılıyor. mülâhazaları tekrar ediyorum. Fa leri temizliyerek kendileri satanaları Bir şehir işinden daha büyük bir kat, ümit ederim ki; bu kooperatif tesebbüsü bir kooperatif işinden teşebbüs olan bu kooperatif banka ayni hataya düsmemiştir. başka bir sey değildhr. Kasapları bu smı kabul ettirmeğe muvaff ak ola Memleketimizde istihlâk koope birlesmeğe tesvik eden hayırhah mıyan Belediye Iktisat Müdürünün ratiflerinin sermayeye kâr vermek kimseleri kooperatifçiler hürmetle projesinde banka meclisi idaresine suretile düştükleri hatalı yolun müyadetmek isterler. tahmil ettiği vazifeler bilhassa bizi şevviklerini kooperatif sermayesinin llmi kadar ve belki daha fazla çok alâkadar etmiştir: Adeta, şehyoksuzluğ,unda bulmalıyız. Bir istihahlâkı da sevilen Asım Süreyya re iş bulmakla ve bu mevzuları tetlâk kooperatifi açmak istiyenler Beyden bu tesebbüsü kooperatife kik etmekle mukellef tutmak istediaradıkları sermayeyi hissedarlardan kalbetmesini bekleriz. Menfaatlerin ği böyle bir meclisin feideleri düşüledarik etmeğe mecbur oluyorlar. çarpıştığı yerlerde bazan ahlâk il Halbuki, biz de cemiyet hayatmın nülecek bîr tekliftir. min önünde yürümelidir. henüz teessüs etmeğe baslamış ol * ** Cumhuriyete lâyık vatandaslar masından sermayeye kâfi hissedarı Barsak kooperatifine gelmce, olduğumuzu ancak umumî menfa • ilk hamlede temin etmek mümkün mezbaha işlerini yakından bilenler atler önündeki telâkkilerimizle is • olmuyor. Binaenaleyh; az hissedara için kasapların böyle bir teşebbüsübat edebiliriz. büyük bir sermayeyi taksim etmek nü bütün İstanbul halkının menfaaİstanbul meb'usu tine olarak hararetle tesvik edilecek mecburiyeti hasıl oluyor. Halbuki; ALÂETTİN CEMlL mahiyette gönnek lâzımdır. Et fiatkooperatifin diğer bir prensipi de aissenm büyük olmamasıdırj... Sef ir Baron Aloizi İtalya Hariciye U. Kâtibi oldu Amiral Moreno Büyük Gazi'den ve inkilâbımızdan hayranlıkla bahsediyor Dün Kaza d'İtalya'da yapılan resmi kabul ttalyan kabinesinden dort nazmn isti, fa ettiğini yazmıstık. İtalyan nezaret mü^ tesarlıklan meyanmda Italya'nm An kara sefiri Baron Pompeo AJbizi cenaplan da Hariciye Nezareti kâtibi umu • mfliğine tayin olunmuştur. Baron Aloizi cenaplan evvelki aksam İtalyan fflosu Amiralı şerefine Tarabya'da verilen ziyafet esnastnda bizzat M. Musolini taraftndan çekilen telgrafla yeni vazifesinden haberdar edibniştir. Telgrafta Baronun sür'atle hareketi bfldirildiğinden bu sabah Yalova'ya gidip Reisicumhur Hazretlerine arzı veda ettikten sonra limanumzdaki Cosenz torpidosOe Italya'ya hareket edecekttr. Baron Aloizi îki buçuk senedir memleketimizde iatya Baridtfe Nezareti tımumî JcâtipUğlne Italya'yı temsil ediyor, nezaket ve kiya tayin edilen sefir Baron Aloizi Cenaplan seti 0e kendini sevdirmistL Yeni vazifeson tebeddülât neticesinde deruhde et • sinde de muvaffakiyet temenni ederis. b'ği Hariciye ve Korporasyonlar Nc M. Musolini yeni vazifelerine retlerine ait isleri görmeğe bu sabnhta itibaren baslamif hr. bcaladı Lutfen sahifeyi çevirinüs Roma 21 (A.A.) M. Mnsoüni, Buğday alımı başlıyor Heyeti Vekilenin bugün fiat tesbit etmesi muhtemeldir, talimatname hazir Ankara 21 (Telefonk) Aldığnn aK göre üç gündür Heyeti Vekilede buğday mes'elesi konuşulmaktadır. Hükumetin bu mes'ele üzerinde çok ehemmiyetle çauşbğı ve buğday sahsmm koylüyü kazandıracak ve mahsulünü para ettirecek seküde cereyanmı tenune uğrashğı anlaşıhyor. Bir taraftan teşkil edilen DUulJvB bugdayın ne suretle alnup sablacağı hakkmdaki talimatnayeyi yarın bîtirmeğe çalifirken, diğer taraftan da buğdaym köylülerden mubayaa fiabnın sür'atle tesbiti içm hükumet tetkikat yapmakta • dır. Buğday fiatmm da yannki Heyeti Vekilede tesbiti ve 56 güne kadar köylülerden mubayaata baslanması kuvvetle Mübayaatı idare edecek olan Ziraat Banteut muhtemeldir. ümum Müdürü Şükrü Bey Bu maksatla Heyeti Vekflenin yarın tekrar toplanacağı anlasumaktadu'. kate almmnn çok muhtemeldir. Fiat nastl konacak? Bu takdirde buğday akm fiatmuı beş» Buğday fiatmm mahalline göre ayrı bes buçuk kurus raddesinde olacağı üayn olup ounıyacağı tetkik ediliyor. Ma mit edfliyor. Geçen sene köylu buğdaamafih ysdnız bir fiat tesbiti kuvvetli tah yım iki buçuk kurusa sattığma göre bu sene köylünün eline îki misli para geçemin dahflindedir. Fiat hususunda beynelmilel buğday piyasasuun, bilhassa ha ceği anlasılıyor. Köylünün eline bir mikriçten Türkiye'ye gelen buğdaylann ts tar para geçmek suretile iktisadî vaziye(Mabadı 5 inci sahifede) tanbul'a maliyeti fiatlannm nazari dik ((Sulh siyasetimizi bütün dünya Brüksel ve Ostand ğüzeüeri görmeğe tasdik etti)) gelen Avrupa ve Amerika'lılarla doldu Belçika'da galeyan var! İsmet Paşa Hz. ile M Venizelos arasında teati edilen telgraflar Ankara 21 (A.A.) Türkiye'nin MSIetler Cemiyetine dühulü münasebetile dosrumuz M. Venizelos Cenapları Basvekil Paşa Hz. ne atideki telgrafı göndermişlerdir: «Milletler Cemiyeti tarafından Türkiye hakkında gösterflen yüksek Te hakli eseri tazimden dolayı en hararetlî tebrikâtımı kabul buyurunuz. Türkiye'nm Cenevre'de huzuru yal(Mabadi 2 inci sahifede) KENDİ KENDlMÎZl TENKtT: Ostand'ta yapılan Merasim emsalsiz oldu Kadro Istdklâl cidalindeki muvaffakiyetin srrrı şüphesiz askerî dehaya istinat eder: Tek neferinden başlıyarak ortaya muntazam ordu çıkaran askerî dehaya. Ancak bu işte bir noktaya dikkat etmek lâzımdır. Tek neferinden başlıyarak diyoruz da tek zabitinden başlı yarzJc demiyoruz. Acaba niçin? Çünkü istiklâl cidalinde az çok ordu kadrosuna malik idik. Ordu kadrosu, ordu zabit Ierinin teşkil ettiği neyrengi noktalan demektir. Gerçi istiklâl cidalinde zabiti de ihmal etmiyerek bu cidalin daha ilk günlerinden itibaren Ankara'da Harbiy* mektebimsi bir müessesede âteşin genç zabitleri en kısa zamanda yetiştirmeğe itina ettik. Fakat yeni ordunun teşkilinde bunlar ancak muavin kuvvetlerden ibaretti Esasen kadromuz vardı, hem de umumî harbin ateşleri içinde çifte kavrulmuş pişkin zabitlerden mürek kep bir kadro. Millet ordusunu işte bu kadro içinde tamamladık. Ordu kısmı küllisini nefer teşkil eder ama neferlerden mürekkep kalabalığı kadronun neyrengi noktalan hem çerçevelendirir, hem idare eder. Orduda zabit, yolların istikametini gösteren şahıslara benzer. Bu istikametler elde ve o şahıslar göz önünde ve hatta isbaşında olunca ordunun teşkili bittabi daha kolay değil, binnisbe pek kolay olmuştur. Kıssadan hisse: Demek ki zafere ermiş milletin daha müterakki idaresmde de ihtiyacımız ayni seye, yani kadro yadır. • * Bulunamıyan muzip! Çırçır'da bir eve yirmi beş gündenbeıi her gece taş yağmuru yağıyor! Biitun bir semt halktnı merâk içinde btrakan taşlardan bir kismt (aralarında bir de fincan var) Saat ikiye geliyordu. Tahrir müdü rünün yanmda oturyordum. Telefon çaldi. Seni istiyorlar! dedfler. Makine başma geçtim. Cevat Fehmi Bey, siz misiniz? • Benim ef endim. esrarengis bir şekOde taşlanan ev Muharrir Bey, cin, peri hikâye Ierine inanır mısnuz? Tannnadığım bir ses tarafından bu damdan düşercesine sorulan sual, iti raf ederim, beni hayli sasırtfa. Bereket versin, vaziyet iki dakikauk bir miikâleme ile çabucak aydınladı. «Cumhuriyet» karilerinden biri te (Mabadi 5 inci tahifede) <