8 Ekim 1930 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

SFNE = N 2307 B a « m u ııa«ı NADl ••••••»•••••+ * | İDAREHANESİ: • DttyıumnmnnıİYC karşısında dairei mahsnsa . | Telgraf: tstanbul Cumhuriyet * Posta kııtusu: N° 2 4 6 . Başmuharrlr s 2366 • Tahrlr müdürO : 3236 J e müdürü 2365, Kltap kısmı 4 7 2 um llllll^lMlltIlllltllllHIIIIIII|I|||||tllIltllIIIIIItM||ttIlHllllH||f|I||IIt|||lllttıtltll||i||||WI|Il|||||ltllt||lllIIIIIIIIII||I|IMI|||f|||t|t|llll|ltl|tI1I|l<lllII1|ll|i|lt|||||t||||l||t|tllllttllIttItlltllllllltllIlltlliyilllllltl CArŞAMBA 8 TEŞRİNIEVVEL 193O ABONE Ş E R A İ T İ j M O D D E T : JTÜRKİYE İÇİNJ HARİÇ İÇİN [jeneliğij 1400 Kr. j 2700 Kr,"*! : 6 Ayhğı : 750 Kr f || 3 Ayhğı f 400 Kr. 1450 Kr. 800 Kr. ! ıııııuınııııııııiııııııııııırmrnıı DUN NISBI BIR SUKUN VARDI Şimdiye kadar 8000 rey atıldı, müddet temdit edilecektir Fethi B. ve intihabat ^ ^ (IKIIlriltllirilllllltlllllllllllMMflltlMMM IIIIIHIIIIIIIIIItllMMII MlllflMIIMIIIMItltflIlllflMIIMIIIIIIIIIIIt llllll = 5 Kuruştur == Nüshası her yerde Fethi Beyin başvekil bulunduğu bir devirde zuhur eden Şark isyanı hakkınd a o z a m a n C. H. Fırkası erkânından olan bu zat ile ve onun etrafında bulunanlarla fırkanın ekseriyeti arasında esaslı bir ihtilâf tebarüz etmişti : Fethi Bey Şeyh Sait isyanını beş o n serserinin i k a ettiği ârizî hâdise t e lâkki ediyordu. Fırka ekseriyeti ise onu sinesinde başka mes'elelerde saklıyan mürettep ve umumî bir irtica hareketin i n mukaddemesi sayıyordn. Şeyh Sait isyanı Diyarhekir kapılarını tehdit ederk e n C. H. Fırkası kendi arasında ve o z a m a n onun hükumetine riyaset eden Fethi Beyle karşı karşıya her şeyden evvel ortadaki derdi teşhis etmek istiyordu. Şeyh Sait hareketi sarahaten Cumhuriyete ve onun inkılâplarma karşı a ç ü m ı ş bir isyan ve irtica bayrağı idi. Eğer bu hareket umumî ve mürettep değll idise bu mahiyeti kolayca iktisap e t m e k için bir iki muvaffakiyet elde e t m e si de kâfi gelebilirdi. C. H. F. grubunun müzakereleri, şaka götürmiyen vaziyette realist hareket etmek, yani isyanı büfün memleketi sarabilecek bir tehlike gibi görmek neticesine vasıl olduğundan o zaman bu fikirde olmıyan Fethi Bey h ü k u m e t t e n çekilmişti. Tarihten beş sene sonra C. H. F. Şark Isyanının mabadini Ağrı dağında bir d a h a boğmakla meşgul iken m a l u m olan şerait dahilinde Fethi Beyle gene karşılaşmış bulundu. Eğer Fethi B e y bu müdd e t zarfuıda tashihi fikir e t m e m i ş i s e o A ğ n dağı harekâtını d a lüzumsuz bir başlangıcm m e m l e k e t e hep zararlara m a l o l m u ş neticelerinden biri saymakta devam edecek v e binaenaleyh son zamanların yeni fırka lehindeki bazı t e Bahflrlerini kendi noktai nazarındaki isabetin bir teyidi gibi telâkki eyliyecekiir. Eğer bie Cumhuriyetia ve ink rıınn muhârazasına aıt düşüiıceİei d e bize tebdill fikir ettirecek, bizi de "Fethi Bey gibi düşündürecek sebepler görmemiş v e görmemekte isek iki taraf a y n i kanaatlerini muhafaza ettikleri halde beş sene sonra ğene karşı karşıya g e l m i ş bulunuyoruz demektir. Fethi Beyi bu defa muhalif bir fırka reisi olarak s a h n e y e çıkaran şeraitin h u susiyeti bizi şaşırtmamalıdır. Fethi Beye ikinci bir fırka teşkili tavsiye edilmiş olabilir. B u tavsiyenin samimiyetinde şüphe etmeyiz. Bu tavsiyeyi kabul edip ortaya çıkan Fethi B e y kendisile beş s e n e evvel malum olan şerait dahilinde konuşulup ayrılınan arkadaştır. Yeni vaziyette dikkat olunacak nokta Fethi B. in Cumhuriyetin ve inkılâplarının muh a f a z a s m a ait düşünce ve tedbirlerde e s ki kanaatlerini muhafaza eden bir zat mı, yoksa bu hususta fikrini t a s h i h e d e rek isabetin C. H. F. görüşlerinde oldugnnu kabul eden bir zat m ı olduğunu tayin edebilmektedir. Bu nokta m ü h i m dir. Şurası muhakkaktır ki biz kendi fikirlerimizde her h a n g i bir tadili zarurî kılacak sebeplerle karşılaşmış değiliz. Belki içine girdiğimiz ve arkasından koştugnmuz hâdiselerle fikirlerimizin ve ksnaatlerimizin daha ziyade kuvvet buld a ğ u n u görmüşüzdür. C. H. F. omOzlarında taşıdığı hükumet idaresinden başka tarihe karşı uhtesin e inkılâp mes'uliyetleri d e almış olan bir fırkadır. Belki onun e n bariz vasfı budur ve bu olacaktır. C. H. F. inkılâp fırkasıdır. B u fırka memleketin eran i y e t ve istiklâlini yalnız onun düşman istilâsından kurtarılmasile hallolunmuş bir mes'ele addetmiyerek Türkiye'yi a s rt bir Cumhuriyet yapmağı bu v a t a n v e milletin şartı bakası bilmiş ve öyle de yapmıştır. C. H. F. hükumetin başmda İken devlet idaresini bu şartlarm her gün d a h a fazla tahakkuk v e teessüsü hedefine doğru yürütecektir. Eğer bu fırka h ü k u m e t t e olmazsa murakıp bir fırka olarak en ziyade dikkat edeceği rokta da kezalik Cumhuriyetin v e onun inkılâpl a r m ı n muhafazası endişesi olacaktır B n fikir ve hareket Türkiye'de Cumhuriyetçi inkılâp fırkasınm e n mukadde? vazifesini teşkil edecektir. Valİ Bey: "S. F. Reisi iğfal edilmiş,, diyor! S. F. Reisi Fethi Bey evvelki akşam İstanbul vilâyet ocağına bir tamim göndermiştir. Fethi Bey bu tamiminde S. Fırka namzet liste lerinin polis veya H. Fırkası tara fından yırtıldığı, intihap encümeni huzuruna çıkanlara hangi fırkaya rey verecekleri sorulduğu ve S. Fırkaya rey verecekse ismi olmadığı cevabı verilmekte bulunduğu, ya zı yazmak bilmiyenlere ititnat et tikleri kimselere yazdırmağa mü saade edilmediği, encümen azasımn S. Fırka mensuplannı cebren dışan çıkardıklarını, kanuna muğa yir muamelât için yapılan zabıt varakalarına polislerin imza etme diklerini iddia etmektedir. Fethi B. bundan maada Adalarda, Kadı köy'ünde intihap yerlerine sopalı S. F. Reİsi Fethi B. bıçaklı adamlar gelerek serbest rey yaraladıklarını ve bu haller için vermek istiyenleri dövdükleri •e ( Mabadi 2 inci sahifede ) Muhittin Bey, Fethi Beyin tamimîne cevaben beyanatta bulundu tntihabat için Beya zıt'ta toplanan halk Tevfik Rüştü Bey Çalgı çalmak ve gürültü yapmak me Rusya'dan geldi nedildi Kartal'da H. F. kazandı "Her yerde Gazi ve Gazi Türkiyesi alkışlanıyor,, Rusya'ya gitmiş olan Hariciye Vekilimiz Teyfik Rüştü Bey Sovyet hükumeti tarafından kendisine tahsis edilen Acaristan vapurile dün sabah şehrimize avdet etmiştir. Tevfik Rüştü Bey dün kendisile görüşen gazetecilere seyahat intibalan Intihap yerlerinde nutuk söylenmiyecek Avdet! Parislstanbul yolu bir güne indirilıyor Dün gelen tayyare postası ile evvelki günkü "Tan,, gazetesini aldık natta bulonmaştar: Hariciye Vekili hakında şu beya Tevfik Rüştü B. c Bnsya seyahatimden pek ziyade memnunen avdet ediyorum. Biliyorsunuz ki buradan Novrosiski ve oradan da Moskova'ya gitmiş idim. Kabinenin istifası ile yeni kabine teşekkül edinciye kadar geçen zamanı Leningratta geçirdim. Tekrar Moskova'ya avdet ettim. Şimalî Kafkasya'nm Karadeniz sahilinde Soçi şehrini nyaret ettikten sonra tstanbnfa döndüm. 15 günden fazla süren seyahat ve riyaretlerim esnasında Bosya'nm Cumhnriyet •Türkiye'sine karşı büyük bir muhabbet beslediğini görntekle pek mütehassis oldum. Her yerde başta hükumet ricali olmak üzere halk tarafmdan hüsnü kabul gördüm. Her yerde Gazi ve Gazi Türkiye'si alkışlandı. Sovyetlerin büyük idare adamlarile temas etmek flrsatuıı bul dum. Neşredilen resmî tebliğ bu temaslann samimî ve hakikî bir ifadesidir. Yukarıki sözlerle Türkiye inkılâpçılan n ı n k a n a a t i olan bir hakikati tekrar e t m i ş oluyoruz. Hakikaten Cumhuriyet ve inkılâpları Türk v a t a n ve mlilet i n i n şartı bakasıdır. Osmanlı imparatorluğunda h a s t a a d a m gören tarih yanlış söylemiyordu. Osmanlı imparatorluğ n n n n devamı şeklindeki bir Türkiye'nin bn asırda artık sabık Buhara hanlıçı ka IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMMIIIIIIIMIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIItllllll IIIIIIMnillMIIIIIIIIIIIIIMIHIMIIMIMIIMIIIMIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMII dar bile ehemmiyeti olmıyacağmı biz bi o da şudur: Cumhuriyet ve inkılâplarma adamlarının memleket haynna ifa edeliriz. Buhara h a n h ğ i n d a n bahsetmeğe gelebilecek tehlikelerin bertaraf edilmesi cekleri vazifelerip en mübrimi olduğu h a c e t bile yok. O derekede kalacak veya daima miimkün olursa o cihetten endi kadar en basitidir de. Yalnız bu nokta en ona dönecek Türk milletinin h a y a t hak şeye mahal yoktur demek bizce kâfi bir kat'î bir emniyet altında bulunmak şarkını keybetmiş olacağinı açık görmek ve görüş ve düşünüş tarzı olamaz. Bu teh tile her mes'eleyi istenildiği kadar açık açık söylemek Iâzımdır. likelerin tezahür ve tebellürü ihtimalle konuşmağa daima hazırız. Bunlara ilâve edilecek bir şey varsa Belediye intihabatı hararetle devam etmektedir. Intihap sandıkları Evvelki günkü Tan gazetesinin başlığı her dairei belediyede her gün muhİstanbul ile Paris arasında muntazam yare ile evvelki gün Paris'te intişar ettelif yerlere nakledilmekte ve o citayyare seferleri icra etmekte olan bey miş olan «Tan» gazetesinin bir nüshasıvar mahallelerinin reyleri toplan nelmilel nakliyatı havaiye şirketi tayya nı aldık. Ekispres treninin bile bize anmaktadır. Maamafih şimdiye ka releri tstanbul ile Paris arasındaki mesa cak dört günde getirmiş olduğu bir posfeyi mevsime yani günlerin uzun veya ta nın otuz altıncı saatte elimize geçnîesi dar toplanan reylerin miktan pek kısa olmasma göre bir veya bir buçuk memleketüniz hayatında, ihmal edileazdır. Tahmine nazaran şimdiye günde katetmektedirler. Eskiden şirket miyecek bir yeniliktir. kadar İstanbul'un muhtelif yerle • tayyareleri İstanbul ile Paris arasındaki rinde toplanan reyler sekiz bin kamesafeyi iki buçuk günde katederken se Bulgar Kralı teşrinisanide evleniyor dardır. . yahat müddetinden bir gün kazanılması .Evvelki günkü «Tan» gazetesi Bulgar Kralı Boris hz. nin İtalyan prensesleşayanı şükran bir eseri terakkidir. Yalnız Beyoğlu dairesinde 3 gün Davetlerde ve müsamerelerde hükumet ri( Mabadi 4 üncü sahifede Dün Paris'ten şehrimize gelen bir tayzarfında ancak 4 bin kadar rey cali ile idareyi elinde bulunduran fırkanm ııııııımımıtııiıııııiııiMiıııiMiıııııııııııııııııııiMiıııınııııııııuııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııtiııııııııııııııı ileri gelenlerinin ve Sovyet hükumetinin büverilmiştir . Halbuki bu dairenin yük sanayiini temsil eden mühim simalar müntehipleri 97 bin olduğuna göre hazır bulundu. Görüşmelerimiz hep sami yalnız Beyoğlu'nun nisabı ekseri miyet içinde cereyan etti. yeti 50 bin kadardır. Bu yekunun Beyoğlu'nda dün intihabata iştirak Sovyet Hariciye Komiseri M. Litvinof ve muayyen müddet zarfında doldu eden hammlar, aşağıda bir hanım Komiser muavüıi M. Karahan ile bir çok rulamıyacağı anlaşılmıştır. Bunun reyini veriyor defalar görüştük. Ve iki kere elçiler huznicin müddet kanunen bir hafta tem rile bir kaç saat devam eden içtimalar aklarda fazla surette iştirak etmişlerdit edilecektir. tedildi. Soçi'de ittihadı temsil eden Reisidir. cumhur M. Kalenin'den samimî ve hara Bu müddet zarfında da ekseriyet întihabatı takirj eden muharrır retli bir hüsnü kabul gördüm ve nezdihde temin edilemezse kanun daha ziya lerimizin notları üçüncii şahifemizüç saatten fazla kaldım. Hulâsa Rusya'da de temdide müsait olmadığı için dedir. :?*".:.• ı fevkalâde kalbî dostluk tezahürlerine şahit sandıklar açılacak ve reyler tasnif oldum. Çalgı ve nutuklar menedildi edilecektir. Bu suretle nisabı ba , Intihap sandıkları başmda nu Dokuz sene evvel Moskova ve Sovyet Ruskılmaksızın en çok rey alan zevat tuk irat edilmesi ve çalgı çalınması ya'nm bir çok yerlerini görmüştüm. Dört seîntihabı kazanmıs olacaktır. Vilâyet tarafmdan verilen emir ü ne evvel de yalnız Odesa'yı ziyaret etmistim tntihabatta C. H. Fırkası ile S. zerine dünden itibaren menedil Bu defaki seyahathnde Rusya'da gerek sanayi sahasmda ve gerek diğer bütün huFırkanın mücadeleleri ayni hararet miştir. Buna sebep, nutukların hal susatta göze çarpacak mühim farklar ve le dün de devam etmiştir. kı tahrik etmesi ve vekayie sebebi terakkiler gördüm. Rus'lar çok çahşıyor S. Fırkacılardan namzet liste yet vermesidir. lar.» • •• sinde isimleri olanlardan ekserisi Halk sükunetle girip rey\ni ataTicaret mttahedesi müzakeratı bilfiil sandık başlarmda propagan cak ve gidecektir. Tevfik Rüştü Bey bundan sonra gazeteda yapmaktadırlar. Sandık başlarında garip ' garıp cilerin ticaret muahedeleri hakkmdaki suallerine şu cevabı vermiştir: ( Mabadi 2 inci sahifede ) Dün alelumum intihabata kadın« Moskova'da siyasî temaslarda bulunduğum esnada ticaret muahedesine mü teallik mes'ele de mevzuu bahis oldu. Bu mes'ele zaten Moskova'da Büyük Elçimizl M. Karahan arasında devam etmekte ol duğundan pek yakında intaç edilecektir Esasen mühim noktaların bir çoğu halle dilmiştir. Elçimiz ticarî münasebatm bir an evvel inkişafına gayret etmektedir.» rini dahi bertaraf etmiş olmak inkılâp YUNUS NADİ Hangi tarafa rey vereceksin?, Galip tarafa!..