3 Eylül 1930 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

YED1NCI SENE N 2 2 7 2 Maçmuharrlrl NADİ İDAREHANESt: karşısmda dairei Bahsusa Telgraf: tstanbul Cumhuriyet PoBta kntpsu; N° 246 j a l a f n n « B * """ "^ '• 2366 I e i e i U l I . Tahrir mOdürfl : 3236 * ~ mOdürü 2365, Kitap kısmı: 473 « 8 1 8 umhu riyet Intihabat Dün Halk Fırkasında bir içtima aktedildi ÇAf ŞAMBA 3 EYLÛL ABONE ŞERAİTİ MODDET: JTÜRKİYE İÇİNJ HARlg İÇİN Seneliği | 1400 Kr. ! 2700 Kr.1 6 Ayhğı | | 3 Ayhğı İ * » " ııı? 750 Kr. İ 1450 Kr. 400 Kr. \ IIIIIIIIITIÎII 800 Kr. I * Irak Kralı Türkiyeye Anadolu hattı Şlradi biraz tarih: Şimendiferlerimizin Inşasına ecnebi sermayesi hiç iştirak etmek istemedi değil. Anadolu hattının satın alınmasına karar verilmeden evvel ve karar verildikten sonra bu yolda bazı müracaatlar vuku bolmuş ve bazı mfizakereler sebketmiştir. tsmet Paşanın nutknnda bu müracaatların hikâye•hü görmüyoruz. Başvekil yalnız: Mevcut hatlarınızı elinizden almak Istiyen müracaatlara iltifat edemezdiniz ve edemezsinlz tabil. Demekle Iktifa etmekte, bu yoldakl sözlerile o yoldakl müracaat ve müzakerelere uzaktan uzağa işaret eylemektedir. Bugün Başvekilin sadece işaret ettiğl noktaları kendi ıttüaımıza dahil oIan malumat miktarı lle ikmal ve tenvlr etmek isteriz. Anadolo hattının Bağdat hattına inkıl&bı beynelmilel büyük bir siyaset mücadelesinin ana batlarından birini teşkll etmiş olduğu malumdur. Büyük İskender'in ve Napoleon'un Hlnt seferlerl şimdi Bağdat hattı üzerinden yapüacaktı. Alman İmparatorluğu bu hat ile ortaya Hindistan'ı tehdit eden bir alet çıkarmak teşebbüsüne girişmis oluyordu. Bu hat müstakbel bir harbin ilk tabiyelerinden birini teşkil etmiş oluyordu. Ona göre de bittabi beynelmilel mes'elelerin büyüklerinden biri mahlyetini haiz olmaktan hâli kalmamakta idi. Bağdat hattı ikmal edilemeden umuml barp gelBugün Izmir'e gidecekleri haber verilen di çattı. Natamam olmakla beraber bu hattın kendisinden beklenilen rolu velevNuri B. Fethi B. Ahmet B. kl kısmen, fakat hayUden hayliye müesS. C. Fırkası LIkamn tstanbul merkez ocağı heyeti rlsir olarak ifa etmiş olduğu malumdur. deri Fethi Bey, dun yasetine sabık icra reisi Refik ve kâtibi Harbin hitammda Anadolu hattı mu sabah Büyükdere'umumiliğe avukat Orhan Mithat Beyler kabil taraftaki alâkadarlann gözüne he den tstanbul'a inintihap edilmişlerdir. nüz ölmemiş ve kolay kolay da ölmiyecek mis ve fırkanın Dünkü içtimada merkez ocağı heyetibir yılan gribi uzanıyor görünüyordu. Nazlıhan'daki mernin teşekkülü umuml merkez idare heHani yüanm kuyruğu kesilse bile olmezyetince tasdik edilmiştir. miş te bu kesik kuyruk yavaş yavaş u kezine gitmiştir. Öğieden sonra nyarak gene eski halini alırmış, tıpkı Serbest Fırkanın kaza teşkilâtı onun gribi bir şey. Versay'da hat için it fırka idare heyeti Kaza teşkilâtı için bazı kimselere satihaı olunan muhtelif karar maddeleri Fethi Beyin riyaselâhiyet verilmiştir. Dün, İçtimaa, fırkames'eleyi halledemedi. Mütarekenin teh tinde toplanmıstır. nın tstanhul kaza mütne«sj'J«rJ de iştt*ji likeleri içinde aksiyonlann elden ele ge Bu içtimaa yeni terak etmişlerdir. Bu meyanda Kemerburçerek işe hususl menfaatlerin müdaha şekkül eden ts S. F. nın tstanbul gaz kaza mümessili de bulunuyordu. Bu lesi ono belkl bütün bütün iğlâk etti. tanbul merkez oİdare heyeti riyase mümessillerle tstanbul mülhakatı teşklNihayet beriden Versay ile beraber o cağı heyetini teştine intihap edilen lâtınm esasları görüşülmüştür. nun mütemmimi olan Sevr'i de kabul kil eyliyen ve Refik B. Bu akşam tstanbul merkez hey'ti etmiyen bir Türkiye vardı ki en sonunda onun söyliyeceği sözleri de nazarı dik dünkü nüshamızda isimlerini yazdığıtoplanıyor kate almak lâzım gelecekti. Biz istiklâl mız dokuz zat ta iştirak etmiştir. Bugün saat 18 de tstanbul merkez oharbimizle uğraşırken Anadolu hattı tstanbul merkez ocağt riyasett cağı idare heyeti, kaza mümessilerinin işte böyle hem hallolunmuş, hem hallotdare heyeti vaziyetinde olan yeni fır( Mabadi 3 tincü sahifede lonmamış bir vadyette idi. Bizim İstiklâl harbini muvaffakiyetle başa çıkarmaklığımız ihtimalleri velevki yüzde elli nlsbetinde tebarüz ettikten sonra Anado'" Bağdat hattının durgun vaziyetinde bir hareket vukuuna sahit oluyoruz: 1 : Ekseriyeti Alman ve İsviçre'Hlerden mürekkep olan bir grup, ki asıl şirkettir, sırasmda ve icabına göre harekete geçmek için kendisine şöyle böyle bir çekidüzen verdi. Şirket, kendi hukukuna sahip olmak için daha ziyade doğrudan doğruya Türkiye ile konuşmağı ve anlaşmağı istihdaf ediyordu. 2 : Ekseriyeti İngilizierde olan bir kısım aksiyon ve obligasyonların sahiplerinden mürekkep bir grup, ki bu hat nzerinde vasıl olunacak hal ve tesviye suretini kendi teşekkülüne mutabık, yani ekseriyeti İngiliz'lerde olacak bir neticeye isal etmek ümidinde idi, ve unutmamalı ki bu esnada hattın Haydarpaga'dan başlıyan bir kısmı gidebildiği kadar yerlerde ki nihayet İzmit'e kadar gridebiliyordu tngiliz idaresinde idi. 3 : Hattın asıl sahibi olan Türkiye ki hattın Anadolu içerilerindeki aksamına o hâkim ve hakiki sahip olarak ta son söz onundu. 4 : Hattın bir kısmı Fransız'larda İdi, ve onlar da müahedat ile müeyyet bu filî vaziyeti muhafaza etmek azim ve gayretinde idiler. Dumlupınar'dan sonra biz tstanbul'a geldik. Mühim kısmında hattın filî idaresi bizim elimize geçmiş olmakla beraPolis elbisesi giyen zab ıtai belediye memurlarımn ber hat üzerinde söz söylemek vaziyefaaliyetinden bir intiba... timiz birdenbire pek ziyade kuvvet peyfstanbul Belediyesi Şehremaneti bu gibi komisyonların evrakı Beleda etmiş bulunuyordu. Hattı hususl bir Idare olarak işletmekle beraber onu ta nin Vilâyetle tevhidinden sonraki diyeye teslim edilmiştir. Bunlar aimir ve takviye de ediyorduk. Yeni şimen vaziyetini tesbite devam etmekte datı olmıyan komisyonlara havale difer inşaatı projelerimiz de hemen bu dir. Azası hakkı huzur alan komis edilecektir. tarihleri takip etmiştir. ( Mabadi 2 inci sahifede ) yonlar lâğvedilmekte olduğundan İşte bu esnalarda bizde Anadolu hat IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIItlllllllllllllllllllllllllllllllllMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIII tını şirkete iade etmek veya satın almak zerinde yeni bir mukavele yapalım. (Ya şöyle böyle konuşulmuş, fakat adına mes'elelerl ortaya çıkmıştır. Ayrıca himüzakere denilecek ciddî mübahaseler ni işletmesini bize verin). kâye olunmağa değeri olan bu safha ni3 : Anadolu hattını yeni inşa olu geçmemiştir. Başvekil İsmet Paşa mechayet Büyük Millet Meclisince hattın nacak şimendiferlerle mezcedelim. Es lisin ittihaz ettiği karara istinat ederek mubayaasına karar verilmekle nihayet Anadolu hattı için bile işletmenin ahare buldu. Tukarda bahsettiğimiz ecnebi kisi ve yenisi işletme itibarile bizde (ya devri mevzuu üzerinde konuşulamıyani İngiliz'lerde) olsun. sermayesinin bize müracaatları işte 4 : tlk ve esas iş olarak Anadolu cağını ifade edince bahis devam etmebu zamanlara tesadüf eder. miş, maruf Turkçe tabiri ile hoşafın yaBaşlannda Alman'lar bulunan şirket hattı mes'elesini halledelim, sonra ister ğı kesümiştir. Badece hattın kendisine teslim olunma seniz inşa olunacak her yeni hat için İsmet Paşaya sorarsanız o size bu smı Istiyordn. Ekseriyetini tngiliz'ler ayrı ayrı mukaveleler yapalım. tekliflerin tek ciddî noktası Anadolu İşte eğer öyle demek caizse, ciddî olateşkfl eden grup ise yeni inşaata dahi İştirak edeceği ifadesile muhtelif teklif rak şimendifer siyasetimize iştirak ede hattını elimizden almak olduğunu söycek ecnebi sermayesi bu şekillerde gel ler, ve yeni inşaata gelince onlann cidler getirdi: divetle vücude getirileceğine ait şüphe1 : Anadolu hattını satın almayin, mişti, ve bunlarm başında Anadolu hattının Türkiye'ye geçmemesi, ecnebi kal lerini o zamar. olduğu gibi şimdi de kuvyeni şimendiferlerinizi de biz yapalım. Z ı Anadolu hattını satın alınız. Fa ması ve mümkiinse tngiliz oltn'sı vardı vetle tekrar eder. YUNUS NADİ kat parasını biz verelim ve işletme a İlâve edelim ki bu teklifler etrafında Geliyor '" • • • • • = 5 Kuruştur = = I Nflshası her yerde S. Fırkadan haberler Muhalefet erkânı Izmir'e gidiyorlar Cetveller eylulün 20 sinde asılacak •ismet Pş. Hz. nin riyasetinde toplanan! • • • Sabit para ve Başvekil komisyon yeni kararlar ittihaz etti ı S. F. nın Şehir Meclisİ namzetferi arasında Rum ve Ermeniler de var! Ankara 2 (Telefonla) Paramızın kıymetini f ilen tutmak için tesekkül eden heyet, bugün öğleI den evvel Başvekil İsmet Pş. Hz. nin ve öğieden sonra Hasan (Trabzon) B. in riyasetlerinde toplanarak tetkikatına devam etti. Heyet, tavsiye edeceği tedbir leri havi hükumete vereceği raporunu bitirmiş gibidir. { Heyet, şimdiye kadar alman tedbirleri muvafık görmüş ve yeni alınacak tedbirlerin esaslarını tesbit etmiştir. İngiliz lirasının 10301035 arasında bulundurulması muvafık ı görülmüştür. Piyasaya fazla kambiyo arzolunduğu bu zamanda, | hükumet, bir senelik İngiliz lirası ihtiyacını temin ettiği gibi ahna| cak tedabir sırasmda şimdiye kadar isterlin borcu olanlarm borçj larını Türk lirasile ödemeleri gibi takyidatın kaldırılması, şir | ketlerin isterlin ihtiyaçlarını daha geniş mikyasta temin etmelerii gibi bazı tedbirler vardır. Lüzum görülürse, bu yeni tedbirler, dörj düncü bir kararname halinde tesbit edilecektir. Gazi Hz. bugün Irak sefirini kabul edecek C. H. F. Umumî kâtibi Saffet B. Dün C. H. F. umumî kâtibi Saffet Bey ile müfettis Hakkı Şinasi Ps, Vali Muhittin ve muavini Hâmit Beyler fırkada toplanarak müza keratta bulunmuşlardır. Bu içtimada intihap işleri görüşülmüçtür. Belediye intihabatının günleri kat'î surette takarrür etmif ve dün kaymakamlıklara bildirilmistır. Son ve kat'î cekle göre intihap cetvelleri 20 eylulde mahallâta asılacaktır. Bu cetveller mahallelerde 6 gün duracaktır. Alâkadarlar 3 günde de itiraz edebileceklerdir. Bu üç gün zarfında isimleri kaydedil memis olanlar sulh mahkemelerine müracaat edeceklerdir. Sulh mahkemeleri de 6 günde kararlarını vereceklerdir. Bu suretle 3 teşriniev velde intihabata dahil olacakların isimleri kat'iyyet kesbetmiş olacaktır. 5 tesrinievvelde bilfiil intihaba baslanacak ve reyler sandığa atı lacaktır. Reylerin atılması için bir hafta mühlet verilmiştir. Eğer bir ( Mabadi 3 üncü sahifede Irak Kralı Faysal Hz. nin Türkiye'yi ziyaretlerı muhterıeldir Bir iki gündenberi Ankara'da bulunan Irak Başvekili Nuri Paşa dün şehrimize gelmiştir. Nuri Pş. bu sabah Yalova'ya gidecek ve Reisicumhur Hz. tarafından kabul edilecektir. Nuri Paşa dün kendisile görüşen bir muharririmize şu beyanatta bulunmuştur: c Kral Faysal Hz. nin Avrupa seyahati esnasında bütün Iraklıların çok sevdikleri Türkiye'yi. ziyaret etmeleri kuvvetle muhtemeldir. Ben bundan dört sene evvel Ankara'yı görmüştüm. Fakat bu son seyahatimde Ankara'yı bana anlattıklarından daha güzel buluum. Bilhassa Ankara Türk ocağı binası çok muhteşemdir. Ankara'da bulunduğum müddet zarfında İsmet Paşa Hz. ve Hariciye Vekili Tevfik Rüştü Beyle görüştüm. Hükumet ricalinizle vaki olan mülâkatlarımda Türkiye lle Irak hükumeti arasında inkişaf eden samimî dostluğun daha ziyade kuvvetlenmesi ve huduttaki asilerin tedibi ile asayişin temini mes'elelerini müzakere ettik ve mukabil tertibat almak uzere mutabık kaldık.» Nuri Paşa bundan sonra yeni fırka hakkında şunları söylemiştir: c İsmet Paşa ve Fethi Bey her ikisi de çok büyük, vatanperver ve bu memlekete çok hizmet etmiş şahsiyetlerdir. Fethi Beyin yeni blr fırka tesis etmesinin de gene memlekete iyilik etmek hislerinden mulhem olduğuna hiç şüphe yoktur. Yarın Talovaya giderek Gazi Hazretlerine mülâki olacağım ve bazı arkadaşlarımı ziyaret edeceğim. Türkiye'de gördüğum çok samimi ve candan hüsnü kabule sadece teşekkür Tevhit teşkilâtı ikmal ediliyor Az?sı hakkı huzur alan bütün komisyonlar lâğvedilmiştir Yakında memleketimizi ziyareti muhtemel bulunan Irak Kralı Faysal Hz. etmeği pek az görüyorum. Hissiyatınu zamanın yardımile filen göstermeğe çalışacağım. Perşembe günü Toros ekspresi ile Ra> ka'ya ve oradan tayyare ile Bağdad'a gitmek uzere çok sevdiğim sizlerden müteessiren ayrüacağun.» Yugoslavya Irak'm Ankara sefiri tebdil edildi Irak Başvekili Nuri Paşanın verdiğl malumata nazaran şimdiye kadar Irak'm Türkiye sefiri olan Rauf B. Irakın Tahran sefaretine ve inhilâl eden Ankara sefirliğine de Naci Şevket Bey tayin edilmişlerdir. Naci Şevket B. bir iki gttne kadar şehrimize gelecektir. Ticareti bahriye mektep gemisi linilllllllUIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIPMIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIllPIIIIIIIIIHIIIlllllilllllllPllllllllllllllllllllMlltlllllltllllllMIIIIHIHUmt Şehirde kazalar çoğalmığa başladı Yogoslâvya talim gemisi limanımızda Evvelki gün Marmara'dan geçerek Boğaziçi'ne doğru gitmiş olan Yuğoslâvya'nın Dalmaçya sahilinde Dabravug şehrindeki Ticareti bahriye mektebinin Vilâ Velelula talim gemisi dün limana gelerek demirlemiştir. Gemi kaptan Nikola'nm idaresinde olup içinde mektebin müdürü ile dört muallim ve 24 talebe bulunmaktadır. Gemi Pire, Patras, Korfo tarikile İstanbul'a gelmiştir. Gemide bundan başka Yuğoslâvya Ticaret Nezareti erkânmdan M. Monitolo Baytoç ta bulunmaktadır. Gemi cuma gunü Yogoslavya'ya gidecektir. I Bir oğlum biçiyor, bir oğlum ekiyor. diyoruz! Oğulların çiftçi mi? Hayır; biri şoför, biri mezarcı!... Hamdolsun geçınip gi