27 Temmuz 1930 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 4

"HamJuniyet 27 Temmuz 1930 Son kibrit. Geçen kış halkın yaşayışını tetlcik için ücra mahallelerde, karanbk meyhanelerde epey dolaştım. Kıhğlmı, kıyafetimi de değiştirmif olduğum için onlarla çarçabuk thpablığı ilerletiyordum. Karb bir günde üşenmemiş ta Kazlıçeşme'ye kadar uzanmış oradaki meshur Asmalı kahveye gir Lisanı sadeleştirmek mes'elesi kır mıkır anahtar sokulmaz mı? Mübarek amma da çabuk dönüp gelmişti. Dferhal kadife perdenin gerisine hopîadım. Artık uyumasını bekleyip ondan sonra is.~görmek îâzıtndı. Amma her seyi gözüme almıştım. 'ul, faal vezinlerinin aralarındaki farkları; ter rum tasavvurlar, Bu fikirler vicdanı ammenin Şayet beni görüp te azıcık sesini Yunus Nadi Beyefendiye klpleri, mürekkep srfatlan, Arabî, Farisî cemi reylne muhaUf olarak kabul ve tatbik edilirse yükseltecek olursa çabucak sükute Pek sayılan beylm efendlm, leri hasılı bütün teşekkülleri hissederler. Mual ileride hissedecegimiz nedamet pek acı olacak1935 yılında bulunuyoruz. Artık ylrml dört Umlerin bilfiil tedrls edemedikleri kaldeler ta tır. Şu yazüarımda diUmln döndüğü, akiımın erdavet edecektim. Sükute davet yüz olarak çıkarmakta oldugumuz Calâp u lebenin ruhlannda bilkuvve inkişafa ugrar, digi kadar bu hakikatleri anlatmağa calıştım. Elde yapılmış dolma gibi bir si Anlıyorsun değil mi?.. zun yaşayışlar versin! «Blrkintillk» yabut O zaman her şeklin kaidesinl sorarlar, anlamak «Türk'çeleştlrmek!» ne demektir? Koridorda attığı yorgun iki üç «Topa» gazeteniz eskl Cumhuriyet için ttln, isterler. Muallimler de hepsini blrer birer an Halknı ruhunda ateşinAcaba bu bırakan böyL f&rayı durmadan çekiştiriyor, kenbir tesir düşen dime dalgaya düşmüş bir esrarkes adımdan sonra odaya bir karaltı gün dldtnmekten, uğraşmaktan yorgun okuma latmaga mecbur olurlar. Yani ders programla büyük yapıh, büyük özlü keUmeleri, manalannı kafanızı ylnurtmak ile beraber yeni Arabl, hakkile anlamadan, lüzumlanna vicdanen vı •üsü vererek sakin sakin etrafı din girdi. Elektrik düğmesini çevirince yollarile gençUğin billşi ve duyuşu nasıl ba rından tayyedilmiş olan durur! Farisî kaideleı ilmen kanaat hasıl etmeden, hususile kabiUyet: sınıflarda tedris olunur, bunun Ermeni madamının ta kendi yeddır olduğunu, hele büyük bir bulgu duyu Bunun böyle olmaması için İki, üç sene evve tatbikiyelerini düşünmeden vahyi munzel gibi tel Uyordum. şuyla arkasından koştugunuz Toruk Birden karşımdaki adam nazarı si olduğunu anladım. Perdenin üze oğlancuklara ne yolda aşılandığını yakından line gellnclye kadar yazümış olan asan edebiye kin edip durmak çok vahim neöceler tevUt eder. nin tedrislnden feragat etmek lazımdu. Böyle Tarihten ibret alalım: İslamlyetin tek bir görmek İçin Istanbul'daki liseflerden blrinin bir halin kabil olamıyacagını da biraz evvel isbaı «Cennet> keUmesi milyonlarca halkı diyarı ade dikkatimi celbetti. Bu elli yaşların rinde topluiğnelerin açtığı delik lerden ayna önünde soyunmak ü Utaretür profesörlügünü elde etmişsiniz, Birkin ettik. me surüklemiştlr. Hristiyanlıgın tek bir «İlhat: da kadar pis kıyafetli bir adamdı. tllikten bir kaç ay İçin çekilmişsiniz. Imdi size Demek ki gramerden Arabl, Farisî kaideleri lâfa yüz binlerce insanı engizisyon ateşlerindı Sakalı suradan buradan gayri zere olan madamın hem yüzünü soruyorum, kurlarınızı nasıl yaparsımz? atmaga fr»H"îmnk terkip duşmanuğı gibi bilfiil yakmıştar. Osmanlı Türk'lerinin tek bir «Pa muntazam çıkmış, gözleri çapaklı, hem de dekolte sırtını mükemme Turk dili ayıklana ayıklana köpük kadar te tatbik olunamıyacak blr abestir hem de terkip dişah» sözü altı asırdanberi Asya, Avrupa, Afri miz olmuç. O pis Arap'ça, Acem'ce sözlerden dUsmanlığından bin kere muzn* bir abes. ka kıt'alannı Türk kanlarile sulamıştır. Fransız len seyrediyordum. burnu iğri, hali tavrı korkunçtu. yuzde doksanı kovulmuş; hele o <terkip> debir Birden entarisini çıkarmaktan nilen yabancı ulamalardan bir tanesi bile bı Bunu yaparsak Usana hiç Usan lnkılâp getlre lann tek bir «Haini vatan> tabiri binlerce maYüzüne fazla bakamadım. öbür meyiz, yalnız mekteplerde tahsilini, ede sumu siyasetgahlarda öldürmüştür. rakılmıyarak dllunize hep Türk ulamalan ge biyat tahsilüıi öldürmüş oluruz. masada duran buruşuk, bir kenarı vaz geçmiş gibi yatağa oturdu. [Blr «Müli hayat>, <MÜU mefkure> oldugu gltirilmlş. Öz ana dillerimiz olan Çagatay'cadan, Ka yorulmuşum bir sigara i Yakut'çadan, Uygur'cadan bey gidi bey I Hem böyle olamıyacak bir inküaba nlçln te bl bir de «MilU lisan» olmalıdır ki bu da eski yırtık gazeteyi alıp onunla meşgul vessül edeceğiz? Hemen llsanın istiklâll için Osmanh Türk'çesinden bütün ecnebi unsurlan ne sözler almışız. Yalnız Çagatay'canın dili diyecekler. Lakin «Llsanın istiklâll > gene ne atmak ve lisanı <Türk'çeleştirmek> ile tahakkuk görünmek istedim. çeyim! mize olan bir kaç savgatma baksak Türk'çe kadar müphem söz! Acaba bundan ne kastolu eder.] Diye kendi kendine söylendi. Ihtiyar bu hareketime hiddetlenmizde ne kadar ustaladığımız ve o uygumuagor nuyor? DUnyada hangi Usan tamamen müstatşte yeni Usan davasının ruhu Hay aksi seytan hay!. Benim de eskl dilcllerimizi nasıl say say akarak kanşmak kildir? Mesela Hindu Avrupa'l rumresine dahü rünüyor. Eğer hakikaten böyle budur gibi gbu mif gibiydi. ise blz de Musamba peykenin üstünde ka canım o anda öyle sigara istedi ki ettiğimiz anlaşılıyor. Baka blre! litaretür pro lisanların hangisine müstakil diyebiliriz ki hep davaya «MilU afet» diyoruz. Böyle demekte hakh fesörü Bey, deylvirindi: Şu kurlannı nlce ba sinin menbaı «Sanskrlt> oldugu tahakkuk et olduğumuzu da delaiU kat'iyyesile isbat ettik zan Kibriti çaktı. Daha alevi canlanma şanrsın? [•*] yarak bir hamlede yanıma geldi: miştlr. KeUmelere alehtlak mana verilemez, nındayız. Ne o, dedi, Bızdık Recai'nin dan kayboldu. Bu latifeye daba ziyade devam edersek le Usanlann lstlklaUerl de nisbl bir h&disedir. Bir Tedbirlere geUnce: Bunlardan evvelki mek He... Bu da sonuncu kibri • tafeti kalmaz, ciddi konuşalım: Beş, altı sene lisanın istikl&Une hlzmetten maksat onu ecneb: tuplarunda arzettlklerimi tekrar edeceğim karmanyolacıhğını mı okuyorsun? sonra lisan ve edeblyat muaUimleri liselerde tahakkümlerden mümkün olabilecegi kadar diğerlerini de söylüyeceğim: Onu ben de sabahleyin okutup din timdi bilirsin! nasıl ders vereceklerdir acaba? Çok mühim kurtarmaktır, bu imkamn da pek mahdut ve 1 Yeni İmlâmız münevverlerin telâffuzuna Ermeni'ler çok tuhaf insanlardır olan bu suale cevap vermek için her şeyden ancak tedricü tekâmül ile kabil, oldugu unutul istinaden tevhit olunmalıdır. iedim amma, aval pek gafil avlanmış. E... e... h, ne kadar olsa toy... Yalnız başlarına sanki yanlarında evvel yeni gramerimizin nasıl olacağını bilme mamak lazun gelir. Llsanın istikl&U namına 2 Yeni gramerimiz muhayyel blr Usan için liyiz. taraftar ve Ifratperver mücedditlerin temlni degil, mevcudü mütekamil hakiki Türk'çe için insan varmış gibi konuşurlar. Ben hiç cevap vermiyordum. Yeni gramerin Usan Encümeni tarafından maksat için tatbik etmege kalkıştıklan tedblr yapılmah, binaenaleyh Arabl, Farisî kaidelerini Gideyim kapıcıdan alayım tertip edilmekte olduğunu duyuyoruz. Kitap ler ise llsanın lstlklalini temin degil, bilakis ihlal de Iüzumu kadar cami bulunmaUdır. Tütünün var mı? ikmal edilerek tab'u nesrolunmadan evvel mün ediyor. 3 Yeni luğatimiz tamamen Türk'çeleştirileDiye sordu. Sigarasını sararak barü. dericatı hakkında mütalea beyan olunamaz; bileceği zannolunan blr lisanın degil, Şinasi Bir buçuk saat bu perdenin ar eserin muhterem bir heyetçe kaleme alm Pek lyi tanıdıgım bir zat bazı yeni Usan ta mektebi edebl lisanının bütün lugatlerini ihUva devam etti: raftarlannm mecUslerinde bulunmuş, yarun saat Gençlikte insan öyle salaklık kasında ne yapacaktım. Karının makta oimasına nazaran haizl kemal olacağı kadar aralarındaki musahabeyi ^tnipmiş, bana etmelidir. da şüphesizdlr. şunu hikaye etti: Bu üç mühlmmenin tahakkuk ettirümesi Liediyor ki... Bak basımdan geçen kolay kolay yatıp uyumağa niyet Diğer cihetten yeni gramer hakkında bir « Arabl, Farisî hlç blr kelime duymadım. san Encümenlne muhavvel ounak lazım gelir, bir vak'ayı anlatayım da dinle.. E yoktu. takun rivayeUer deveran ediyor ki çok sayanı Bunların yerine Çagataycadan mı, Azerbaycan Encümen lisanın esaslannı tayin ve mekteplerdı Haydi kutudaki mücevherleri, el nazardır. Ezcümle bu Turk gramerinde Arap ve Türk'çesinden mi nerelerden alınmış bll tedrlsatı tevhit edecektir. ğer sen de o yolun yolcusuysan kuAcem kaidelerinin hlç biri mevzuu bahsedil Lisan lağında küpe olsun, enayilik etme!. masları uyurken aşırdık. Ya şu miyecegi söyleniyor. Bunun böyle olması l&am mem bir çok lugat kullanıyorlardı ki hiç tedbirler Encümeninekibırakümaması lazım gelen de vardır bir memleketln maari blrinin manasını anlıyamıyordum! Binaenaleyh Tam on sene evveldi. Beyoğlu parmaklarında pırıl pırıl yanan geleceglne dair bazı zevatın hususl mahiyette bilmedigim bir Avrupa lisanile konuşanlar ara finde belki her şeyden mühim olan orta tahsözlerlni de okuyorus. Lisan mes'elelerinde luüsında lmislm gibi mecUse tamamen blgane sUin haizi kemal bir dereceye isaU için tatbikl nun, tstanbul'un zengin mahalle yüzükleri nasıl bırakacaktım.. sası musellem olan Ahmet Cevat Beyefendinin elzem görünür. Neyse bir kere dönsün gelsin zı şu sırada Vakit gazetesinde lntisar eden beya kaldım.* lerinde işliyordum. Saat onla on Evvela blr «usulü kitabet» kaleme alınmahdır. tfratperverler Türk'çenin lstlkl&Unl böyle natını görünce pek memnun olmuş ve müşküiki arası müthiş faaliyetteydim. Ti barsın da elbet düşünürüz.. TUrk'lerin anlıyamıyacakları blr Usan yapmak yeni yazılann tezebzüplerinl, noksanlannı, bülümUzU haUedebUeceglmizi ümit etmis idlk. yatroya, sinemaya gidenlerin evleBeş dakika, on dakika.. dönmez Hayfa ki böyle olamadı: Cevat Beyefendi gra la mı temin edecekler? Bütün Türk milletine bu tün perisanlıklannı lzahü isbat ettim. Bunun için daha sahifelerce yaa yazılabilir. Biçare aclp lisanı rini araklamak daha kolay, ma bir türlü.. Yoksa kapıcıyla bir da merimizin en yeni usuller ile tertip olunacağını Haik yeni tarafta kabul ettirlriz mi sanıyorlar? Türk'cemiz sayanı merhamet derekelere düş her bu yeni dlU aöyUyecek, okuyup tebşir ediyorlarsa da bizim enriiy ettiğimiz mUştür, o kadar ki böyle yazüar yazdıgunız için lum ya... laveresi mi var? . nokta hakkında vazih bir ?ey söylemlyorlar. yazacak; sonra Udeba ve şuera bu Usan İle e utanmalıyız. İste usulü kitabet, yazılanmızda Dur.. Dur.. Geliyor.. Perdenin Kendüerinin: «Şlmdiye kadar Arabl ve Farlsl) serlerlni ibda edecekler, alimler, mütefennlnler efkarü esallbin lsabetini, temizUginl ve yazüaAltınbakkal' da Merdiven sokade bu Usan ile Uml eserler yazacaklar öyle mi? ğında 6 numaralı apartımanın alt arkasında büzüldükçe büzüldüm şekliyatı İle meşgul olurduk. Yeni gramerde Buna karşı cZehi tasavvuru batıl, zehl hayaU rırruzın fesahatü belâğatini hakkile temin edekendi şekliyatımıza, her türlü ifadenln edasma cek bir eser olmalıdır. Kitabetl resmiyeyl de katında yalnız başına bir Ermeni Fakat bu seferki ayak sesleri okka ehemmlyet verllmiçtlr.> Sözleri de daha zi muhal» demekten başka söz bulamayız. gençlerimize tallm edebilmelidir. «Kitabet dersyade endlsemizi tezylt edecek mahiyettedlr. *** lıca... madam oturuyordu. leri» namile elde bulunan iki, üç eser çok nakıs Ah kahbe ah.. Peşine iki polis Bianenaleyh lşte açıkça soruyonu: Yeni gra Yeni grameri mevzu bahsedince şu fiküierin şeylerdlr. fş aramaya gitmiş gibi kapıcıyla merde eskl gramerlerde oldugu gibi Arabl, Paahpap oldum. Tahmin ettiğimden takıp gelmemiş mi? Meğerse onları risl elfaza alt kaldeler münderiç mldlr? Degu temhidlne lhtlyaç hasıl oldu. şimdi muhteUf Saniya, blr «San'ati tahrir» yazümalıdır. Biznushalarınızda lntişar eden bes. mektubumu ic de böyle müştakU eser, çok daha zengin bir kadın olduğu almak için karakola gitmiş te o midir? Bu kaldeler lUzumuna göre tadllü ten mal edecegtm. Ta ki mes'ele dagmıklıktan kur mevcut degildir. Halbuki benim bildigime göre, Avrupa Uselerinln lisik edilerek gramere kabul oluancaksa hlç bir tularak muayyenü mahdut bir çerçeve dahlnnde san tedrisatı arasında san'ati tahrire pek ziyüzden geç kalmış... nu anladım. dlyeceglmiz kalmaz. göz önüne gelsin: Fakat ne soğuk kanlılık, ne ce Meselft yeni harflerimiz bM Arap'ça, Acem'ce, 1 Llsanlan sadeleştirmek laznndır. Çünkü yade ehemmiyet verlUr. I3ogru yazmak herkes İki hafta başka başka kıyafetlere İçin elzem ise güzel yazmak ta lâzımdır. Hayat girip tarassut ettim. Bir akşam bak saret doğrusu bayıldım. Perdenin keUmelerin imlalan ile ugraşmaktan mttstagni halkın seviyesine inerek onun terbiyel medeni kanunlan bunu vazihan gösteriyor. yesi temin olan da tım, giyindi, kuşandı. Muhakkak alt tarafından taşan ayakkaplarımı etti; artık hemzenin kürsüsü İle noktah noktasız muharrirler,olunmalıdır. Bunu yapacak sadeUğin Sallsa, bir «Nazariyatı edebiye» telif olunmaedipler, allmlerdir. Fakat <h> ile bel&ya catmaktan kurtulduk. Arabl îibir davete gidiyordu. Her halde aynada görünce bu hileyi düşün 11lere ait tasrifler «Ifilal» babı gibi Usanımızda ıımnmt bir surette kabul edilmesi kabil değildlr. lıdır. Recaizade Ekrem merhumun «Talimi edebiyat» ından başka blr mükemmel nazariyatı hiç kullanılmıyan şekiller, ve daha bir takun Zira her lisanda avamın seviyeslnden çok yuk edebiye meceUemiz yoktur. Talimi edebiyat ta müş. on ikiden evvel dönmezdi. sek mefhumlar vardır ki lâfızlan halk lisanında Sabıkalarım da meydana çıkınca lüzumsuz kaldeler elbette yeni gramerden tay bulunamaz. Ecnebi Usanlardan ••iınmıj lugaüan bugünün ihtlyacatını kâfil değüdir. Arkadaki tenha arsaya seğirt yolunmalıdn". Fakat ıimmimnı anlamak için Rabia, bir «Tarihi edebiyat» yazümaudır. Litim. Mutfağın penceresindeki de tam beş sene dokuz ay kodeste kal elzem olan Arabl, Farlsl kaidelerin hiç blrinl manalan kolayca anlaşümadığı için terkederek selerde bugün böyle bir kitap yoktur. Her mualyerlerine eski Türk'çeden, Çagatayca'dan fllan lim tarihi edebiyatı kendi noktai nazanna göre ihmal edemiyiz. mirleri kesmek üç çeyrek kadar dım... dan halka yabancı ve manalan daha karanlık tedris ediyor. Bunu yapmaga sürdü. Merdivenlerden ayak sesleri Çıkınca duduyu haklamak iste zürruş olan bütün kalkışmak bugüne kadar ya lafızlar getirmek büyük bir tenakuza düşmektlr, Hamisa, bir mUntehabat vücude getirllmeliedebl, lçtimat, «mi, fennl eduyuldukça ya perdenin arkasına, dim amma oradan çıkmış.. Bir tür serlerimizl ortadan kaldırmak ve TUrkleri yeni Ulumu fünun ıstılahlan Türkçe'ye tercume edl dir. Mevcut mUntehabat eserlerinin hiç birin: lirse Usan iflas eder. takdlr edemlyoruz. Hepsi geUşi güzel toplaaı yahut ta karyolanın altına girip lü izini elime geçiremedim.. Sen de gramerin neşri tarihinden sonra bir kaç 2 Resml Usan her millette hususl Usandan vermişe benziyor. Bu mecmualarda şaheserleritelif edebllecegi tdtaplan okumaga mecbur tut saklanıyordum. gençsin.. Onun için dikkat.. Böyle mak demek olur. Bu da müthiş bir inkılâptn*, başkadn ve onun ölmesine İhtimal yoktur. Şe mizden ziyade camiin zevki şahsisine muvafık killeri degişir ise de üslubu yaşar. Resml lisanın yazılar vardır. Lugatler, edebl san'atlar hak düzenbazlığına hem menfl bir Inkılâp! Şöyle böyle on bir buçuğu bul lerin hilelerine, Türk'çede Inkılap mı yapılmak isteniliyor teşrlfat keUmeleri, tablrleri hakkında bUetraf kında verilen lzahat ta gayrikâfidlr. Hele eserkurban olma!... muştuk. Türkier asırlardanberi toplanmıs, gelmiş bütün düşUnülerek nmnmt bir karar verilmek lâzım ge lerin kıymeti hakikiyeleri hlç izah olunamamışAHMET HİDAYET müdevvenatı edebiye ve ilmiyelerinden mahrum Ur, Hususl uslup <ls yazısı» olarak kabul olu tır. Vay canına... Birden kapıya tı Ali Ekrem Beyin 6 ınci mektubu Kaza kurşunu İmlâmız münevverlerin telâffuzundan alınmalı, gramer ve lugatımız Şinasi lisanınm kelimelerini havi olmalıdır Bir tüccar kendi kendini yaraladi Beyoğlu'nda Emperyal otelinde otu » ran Samsun tütün tüccarlarından Ke > felizade Murat Bey, dün saat 11 bnçnkta tabancasını karıştırmakta iken ta a banca ateş almış ve Murat Bey göbeğinden ağır surette yaralanmıştır. Yaralanan tüccar tedavi edilmek ü zere Gümüşsuyu hastanesine yatırıl • mıştır. Fransız Cenerallanndan Bavd'un şehrimizden Marsilya'ya gitmek üzere Galata rıhtımından Lotüs vapuruna bi nerken meçhul bir yankeseci tarafın dan (6) bin franklık bir banka ceki ile (12) bin frangı çalmmıştır. Tahkikata devam edilmektedlr. Jeneral Bavd\ml8 bin frangı çalındı • Üskudar'da Atpazarı'nda Balcıbaba yo kuşunda Cemile Hanımın 7 numaralı e vinden dün saat 12,45 te yangın çıkmış ve etraftan yetişilerek tevessüüne meydan verilmeden söndürülmüştür. Yapüan tahki katta yangının ayni evin orta katında oturan Osmanlı Bankası sabık memurlanndan Zihnl Efendlnin odasmdan çıktığı anlaşıl mıştır. Yangının kibritle kâğıt parçalan tutuşturulmak suretile ika edildlği anlaşıldığı cihetle tahkikata devam edilmektedir. Kasten çıkarılan yangın Cuma günü Kız kulesl açıklarırtda genç bir çocuk kendini denize atarak Intihar etmiştir. Muntehirin şapkasına nazaran İs tanbul lisesi talebesinden olduğu zannedilmlşse de yaptığımız tahkikat gencin İstanbul liseslnden olmadığını göstermlştir. Bir çocuk kendini denize attî Büyükçekmece nahiyesine merbut tspartakule'de istasyonla Dereköy çlftliği arasında yol üzerinde bir ceset bulunmuş ve bu cesedin Hadımköy'üne merbut Küçük Haraççı köyünden Ali çavuş oğlu Bekir olduğu anlaşılarak katili olduğu taayyün eden mühtedi Balaş oğlu İsmail yakalanmıştır. Çekmece cinayetini yapan yakalandı c Sıvas'lı Halil Ağa Fatih tramvay durak yerinde kalp sektesinden ölmüştür. Kalp sektesinden ölüm tzmir 25 (A.A.) Bugün Karşıyaka spor kulübü ile Göztepe, Altay Ue Altınordu takımları arasında yapılan maçlarda Göztepe sıfıra karşı bir sayı ile galip gelmiştir. Altay sıfıra karşı dört sayı yapmış ise de havanın kararması yüzünden maç tatil edilmiştir. ılllllllllllllllllllllllllUIIIIIIUimıı İzmir'de iki futbol maçı Haricî borçlar ve Belçika Anvers'te intişar eden La Metropole gazetesinin Düyunu umumiye mes'elesi hakkında neşrettiği ma kaleyi 20 haziran tarihli nüsha • mızda aynen dercetmiş ve bu Belçikalı refikimizin serdettiği mütaleata 21 haziran tarihli nüshamızda münderiç Baş makalemizde cevap vermiştik. Bu cevabımızda La Metropole gazetesinin, Türkiye'nin haricî borçlar mes'elesinde Sovyet Rusya'nın tahtı tesirinde bulunduğu hakkındaki yanlış telâkkilerini tashih ederek Türkiye'nin Rusya ile dost olmakla beraber malî mesailde asla Rusya'nın tahtı nüfu zunda bulunmadığını beyan etmiş • tik. La Metropole gazetesi ahiren gelen nüshasında verdiğimiz cevabi aynen iktibas ettikten sonra Anvers mehafilinin Düyunu umumiye me saili ile alâkadar olduğunu beyan ederek bu hususta bize cevap ve receğini ilâve etmektedir. Salih Paşanın beyanatı [Birinci Sahifeden Mabait] ettikten sonra Ağrı vaziyeti hak kında ezcümle demiştir ki: «Bugünlerde Ağrıdağı'na karşı hareket başhyacaktır. Bu hareket ikinci hareketin mütemmimidir. İğdır'a arasıra inen şakilerin bulunduğu mahaller de kâmilen taranacaktır. Her türlü tertibat alınmış tır. Askerimiz peyderpey o mıntakaya sevkediliyorlar. Tayyareleri îhsan Nuri'nin hüviyeti miz Ağrı dağında eşkiyayı bom anlaşıldı bardımana devam ediyorlar. Ağrı Ağrıdağ'daki eşkiyayı idare etmekte dağı îşini temizlemek için fran top olan İhsan Nuri'nin ordumuzdan kaç raklarına girmeğe lüzum hasıl ol mış bir makineli tüfek zabiti olduğunu yazmıştık. Mütemmim malumata göre muştur. mühim bir kısmının asilere iltihak et tiğini beyan etmektedir. İbrahim Tali Bey tenkil harekâtında büyuk fedakârlıkları görülen Tutak ve Erciş milislerinin kahramanhklarm memnuniyetle ilân ediyor. Umumî mir fettişliğin her tarafmdan, bilhassa Başkale, Hakâri Vilâyetleri kazalan a halisinden tebrik ve teşekkiir telgraflan gelmiştir. Sırf eşfciya korkusile köylerini terke denler yerleştirilmiştir. Harekât çabuk bitecek dilmiş, rüesanın maiyyeti dağıtılmış, arazileri halka tevzi olunmuştur. Bundan sonra reisler 500 dönümden fazla arazlye sahip olamıyacaklardır. Arazi Slfinef mufettiş İbrahlm Tali Bey Zisahibi edilen köyltiye kredi ile tohumluk tân t«nkfl barekâtını mflteakip neşret tfff bir beyannamede İran'da hazırlana dağıtılmaktadır. *»fc Ercls'e tecavüz eden ve Zilân na Esrarengriz komisyon! atyeslnin bau köylerinJ keDdllcrine UAhiren şehrimizde toplanan Vettlıafc ettiren Zilân Adamanlı'Iarın ftmal komausa olan Diyadin Adamanlı' kâletler U. M. lerinden mürekkep lannıo ve bilOmam Alâdağ asiretlerinin komisyon liman işlerile meşgul oltecrik gârmelerlne rağrnen hfikQmet« madığ? yazılmıştı. Komisyon Rıh • MdAkatleıinl tnuhafaza ettiklerfnt kay tım şirketi işlerile de meşgul olmaflettlkten fonra Mllân Mokart, Tokari dığı öğrenilmiştir. Şu halde komîsMlreUeıinin aadık kalriıgını, Yusuf Ab yonun ne ile meşgul olduğu henüz tel'ıo meıuup •Uofa Haydaranlj'larâlan Badema hudutların ve arazinin «mniyeti için Türkiye İran hududunun da tashihine ihtiyaç vardır ve bu yapılacaktır. Ağrı dağında bulunan şakiler arkaları çevrildiği İçin Iran'a gidemiyorlar. Ağrı dağı Aşiretler mes'elesi Hükumetimiz mahallî ve idarî tedatenkil harekâtının asgarî müddet sarfında bitirileceği muhakkaktır.» bir almakla meşguldür. Aşiretler lâğve ba hain vaktile Sıvas kongTesinde bulunarak Gazi Hz. ne arzı hizmet etmiştir İhsan Nuri kongrede Kürtler hakkında bazı metalipte bulunmuş, bunlar red dedilince kızmış ve dağa çekilmiştir Asllerin müşir namuıı verdikleri bu herif Bitlis'li, karısı Türk'tür. fbrahim Tali Beyin beyannamesi esrar halinde kalmaktadır. lşte liselerimiz için teUfini elzem addettiğim mu bnakılacak? Böyle sey olamaz. Biz elbetU namaz. IflraHVTTHEm muhteUf mevzu ve üsluplarâsan mevcudeyl okuyacağız ve bunlardan lüzum da mükemmeUyetini temin için onu bütün hal eserleri söyledim. Bunlar müsabakaya konul görülenlerl elbette mekteplerünizde okutacagız. ka okutmak elvermez. Usana hakkile tasarruf mabdır. Müsabakanm da üç sartı ounak lâzım Başka türlü vatana evladı lrfanü vicdan yetis etmeliyiz. Lisanı zenginleştirmek onu dogru, a gelir: Uzunca müddet, kâfi mük&fat, bitarafane tirmek kabil degildir. Yeni nesle ne kadar ltl henkU, güzel, kuvvetU bir medeniyet lisanı yap ve vakıfane tetklk. Bizde İlân olunan müsabakalann hlç bW bu madınuz olursa olsun Kemal, Hamit glbl dahl mak demektir. 3 Imlâmızın tevhidi ve noksanlarının ik üç şarta tevfik edilemiyor, yahut şartların biri lerin; Cenap, Halit Ziya gibi büyük edlplerin Fikret, Mehmet Akif gibi büyük şairlerln bir maU vaciptir, fakat imlâda avamın degil, mü tahakkuk etse diğer ikisi mühmel kalıyor. Bükaç sene içinde yetişlvereceklerine ihtimal vere nevverlerin tel&ffuzu esas olmalıdır. Llsanunız mem nedendir, blzler ilml teşebbUslerde aceleyi meyiz. Bugün sadeleştirmek, milUleştirmek glb: da gramer hatalan yapıyoruz. Rum'lan takUt severiz! Şu birbirinden mühim, teUfi cidden müşevveşü müphem amal takip olunarak yıkıl derecesine düşüyoruz. «Seyrisefain» gibi mana fevkalâde müşkül beş eserin tertibi içln bir maga çalışılan Şinasi Servetifünun lisanı fikrü sız blr terkibi kuUanmakta ısrar ediyoruz; lisa müsabaka ilân etsek mesela kitabet dersleri için hayalin, hissU ruhun, tilali asuman residesindı nırnımi zengin, ince, güzel kaidelerinden gafiUz. üç ay, nazariyatı edebiye için bir sene müddet dolaşan kevaklbl ulviyetten aleml hakikaün Türkçe'mizin güzel şivesi berbat oldu. Muttasıl bahşederiz! Halbuki birincisi lâakal bir, ikincisi ahfan tevazüü mahviyetine saklanan nimlemean Fransız şivesile yazıyoruz. Temiz Türkçe yazü de en aşağı üç sene hlmmet olunarak ancak kaleme alınır. şeptaplara kadar bütün elvahı cemali, dimagı mış eserler enderdlr. 4 LJsandan ecnebi lugatlan atarak yerlerine beşere sığmıyan, aczi insanlyete hazin hazin Müsabakalarda vadolunan mükâfatlar da sarağlıyan bütün tecelliyatı irfanı yaşatmak için tam, yahut mütekarip TUrkçe mukabillerini ge folunacak mesainin ciddiyet ve ehemmiyetile en mükemmel vasıtal tefhlmdir. Böyle blr lisanı tirmek kabil ohnadığı gibi Türkçe'mizde ayni asla mütenasip degildir. Mesela nazariyatı edeyahuz biye kitabı için vadolunacak mükafat azamî üç edebiyat beyhude taannütler, küçük manalı bü manayı ifade eden muhteUf lafızlardan yük lsimler, garlbü müşevveş mefhumlar ile TUrkçe olanını muhafaza ederek diğerlerini at bin Ura olur. Her sene için bin lira, ne servet mllletln ruhundan sökülüp atılamaz. Şu hald mak ta mümkün degildir. Bugün kuUanılan ede Bu parayı kazanmak emeUle hayatuıın üç seneliselerde Arabl ve Farisî kaideleri ögretmek biyat ıstılahlan yerine Lâtince yahut Yunan'ca slni böyle belâlı bir işe vakfedecek safdil, edeıstılahlar kabul etmek mUteassirdir. Farisî kai biyatçılar arasında bile güç bulunur! Bu müsamecburiyetindeyiz. Aksini iddia edeceklerin dilleri ne ise irat desüe yapüan terkipler bütün gürültülere rağ bakanm mükâfatı on bin Ura gibi bir meblâg zahiren küçük sualinize Cumhuriyet'inizin süetslnler. Fakat bize ne diyebileceklerdir? Use men Türkçe'de yaşıyor. Bunlara «GayrimilU» de olmalıdu. Maarif Vekâleti fedakaruk etsin, mec tunlarmı günlerce dolduracak yazılarımla cevap lerde asan edebiye halâ az çok tedrisU tefhim mek asla caiz olamaz. Farisi terkiplerin bir de Usi meb'usandan tahsisat alsm, ne yaparsa yap verdim. Çünkü siz de takdirü itiraf edersiniz, olunabillyor. ÇUnkü talebe henüz eski gramer mürekkep sıfatlann lisanı şürü edebe bahşettiği sın, fakat müsabakaya koyacağı kitaplar ara suaüniz hakikati halde bütün Usan mes'elelerini lisanda sında muvaffak olanlara sadaka değil, mükâfat kaidelerini ögrenmektedir. Arabi iştikaklan, Fa serveti beyanı cezaleti ahenk hiç bir cami idi. Lisanımızı sadeleştirmek, zenginleştirversin. risl terkipleri... ilâ bilirler. Bunlan bildikleri görülemez. Büyük üdeba ve şüeramız hazanei mek, lisanımızı bir medeniyet lisanı derecesine debiyatımızda muhallet olacak dâhlyane sözlerini içindir ki terkiplere klise demek, Arap'ça, AMektep kitapları müsabakasuıda en mühim ilâ etmek için tabiî ve hakikî tekâmül düsturlacem'ce lugatlara iştikaklanndan, kaidelerinden hep terkip Usanile yazmışlardır, binaenaleyh cihet gelecek eserleri vakıfane ve bitarafane tet ruıa nasıl tabi olmamız iktiza edeceğini bir bahsetmeden manalar vermek az çok kabil olu bu Usan Türk mUletile beraber yaşıyacaktır. kik mes'elesidir. Bunun için de vatanın hüviyet noktayı unutmadan anlattım zannediyorum. Pek yor. Lâkin böyle küçük manevralarla bir tedris 5 Meşrutiyet azğınhklan arasında kavaidi Usa ve şahsiyetleri pek malumü mümtaz ve herkesçe mahdut salâhiyetimi hayliden bayli telâfi ettiusulü tesis edüemez. Hem talebeyi akılsız, göz na, fesahatü belâğata hücum edilerek Türkçe esas sayanı itimat evlâdı irfanı arasında dört beş ğinden ümitvar olduğum samimî, serbest, açık, süz, kulaksız tasavvur etmek mahzı hatadır: lanndan sarsıldı ve mekteplerde tedrisat berbat zattan bir heyet teşkil etmek ve heyete tazminat pürüssüz sözlerimi gazetenizin kıymetU sahife Onlar her seyi anlamak isterler ve her şeyi edildi, Usan bir ucube oldu. Yeni yazılann ek vermek, hususile vakit brrakmak lâznn gelir lerine aynen kabul buyurmuş olmanızdan dosorarlar. Zeki bazı talebenin muallimleri şa serinde de fesahatü belâğat yoktur, bir çok mi Müsabakalann maddeleri bittabi programlara layı slze minnettarım. Şahuahı medeniyette büşırtacak sualler İrat ettikleri de pek meşhur bir salde gösterdiğimiz gibi kitabet kavaidine riayet muvafık olacaktır. Lâkin Lisan Encümenince yük mazislnin şanına ve büyük istikbahnin şaolunamıyor, vüzuh, ahenk, muvafakat kanunlahakikattir. gramer ve luğat bizim müdellelen serdettigimiz aasına lâyık bir azmi mücahidane ile yürümefe şimdi farzedelim ki bir taraftan talebeye A n da ihlâl ediliyor. Büyük üdebamızın sahaifi noktai nazara tevfik olunursa ders programları başlamış olan milletimiz için lisan mes'elesi rabl, Farisî kaidelerin hiç biri ögretümemiş, di beligasına mütekarip bir yazı gösterilemez. On mn da bu noktai nazara tevfiki tabiî olur. istiklâl kadar millî, hayatî bir gayedir. Bu vatan ğer cihetten edebi eserlerimiz tedris olunuyor. ar gibi yazmaga da çalışmıyoruz. Türk'cemiz Lisanımızm mükemmelen tenslku tevsiki için tedennl ediyor. Bu millî afete karşı düşünebil evkalâde haizi ehemmiyet addettiğim mesai cinanü kutsilika gayei milliyetin hüsnü edebisine TaJebenin ekseriyeti lisandakl cEvsau müşârız olabilecek lihafei zulmeti açarak şaşaai tereke» yi tedricen görmeğe başlarlar, fail, mef diğün tedbirleri işte şu son mektubumda oku tarzlarını işte söyledim. Bir sey daha kaldı ki anını enzan ümmete arzetmek vazifesi »huvvetyacaksınız. onu da açıkça söylemekten cekinmiyeceğinr Li kârane tevccüh ve muhabbetiniz sayesinde her[*•] Şu sahifede rörülen ceyyit, cedit, yüzel * * * san mes'elesinde erbabı kalem fikirlerini ahra testen evvel bendenize nasip oRJu, bununla ne bir takun kelimeler eski Arap ve Acem lisanlarile e b Evet, Türk'çemizin bugünkü hali millî bir a ane beyan etmelidirler. Bugün «Milli lisan kadar iftihar etsem azdır. miilemma Usanımızda yoktu. Fakat köhneperesfettir. Öyle bir afet ki bütün vicdanü irfan erTürk ce Pek samimî ihtiramatıını teyit eyUyerek hatmi aletlerle tan henüz yaşıyor: ' » babının ittihadile önüne geçilemezse Türk mil müseUâh olan müfrit «Türk'çeleşürmek» ta kelâm ediyorum beyim efendim. Bonlarıa yeni canlı Iâgatlerimizi anlıyamıya letini âleml medeniyette hakkı hayattan mahrum I( I a kar51 na « ^ a * bazılanna göre bir •aklannı duşnndütümözden ma.wn.la.nni göster bırakır. tşte ben mukaddes vazifel vatanlyemi Ü ? " " ^ ? . . Namık Kemalzade addediliyor. Bu, blr vehim de oka va mefe mecbnr oldok: ifa ediyorum ve en acık lisanımla söyUyorum, Ali Ekrem Yüz: Sahife. en gür sesimle bağınyorum: Tutulan yol dogru îşte ben bu vehme kapümadım ve Hamiş: Yinnrtmak: Tecdit, tamir. degildir. ^ vicdanımla, herkesin itminanına h Cnmhuriyet'te neşrolnnan mektuplarunda tasBayeddır: U^nrin, bereketiL Geriye dönmek mecburiyetine düşeceğiz. «Te metten başka hiç bir kayda tabl olmadan, d hihlere lutfen göstcrilen itinaya rağmen hayli Balgv: Vicdan. miz Türk'çe, ana diU, öz dil» gibi sözlerle tavsifü ru ^nnettigün fikirleri söyledim. Başkalan xritp sehivleri vaki olmuştur. Ve bnnlar ara Toruk: Saf, temiz. ilâ olunan yeni lisanı tesis için yapılmak iste kendi fikirlerini böylece söylerse .Barlkai iinda nüans yerine nevans, memdut heca yerine Savrat: Hediye, ihsan. nilen tadilât ve ıslahat ki tek bir «Türk'çeleştir kikat musademei efkârdan cıkar» mahdut heca gibi kolayca anlaşılanları varsa da Cstalamak: Terakki. mek» keUmesile ifade olunabilir, sonu gelmiyeazze ve cel) yerine (izzücel) gibi muharririn t'ygTinınagor: Bihaber, gaffl. cek, yalnız Usanı senelerce tedenniye ugrata:ehline delâlet edecek şeyler de vardir. Sây: Nebir, akar so. rak müzmahil edecek tasavvurlardan ibarettir, Keyfiyetin tashih buyurulmasuu temenni ede* * * Kansmak: Çi£nemek. ' ekseriyeti itibarile kabiliyeti icraiyeden de mabrün •fendim. Nadi Beyefendi, lisam şadelesarmek hakkında A. E.