1 Kasım 1906 Tarihli Balkan (Filibe) Gazetesi Sayfa 1

79 İTTİHAD-I İSLAM Garibdir; şu son zamanlarda hiç me'mul ve ümit edilmez iken bir ittihad-ı islam fikri Afrika şimalinde uyanmağa başladığını Avrupa muhalif-i siyasiyesinde kemal-i ehemmiyet ve telaş ile telakki ediliyor. Bu meseleye en ziyade ehemmiyet veren Avrupa hükümetleri bittabi' İngiltere ve Fransa'dır. Alel-husus İngiltere'nin havf ve telaşı daha büyükdür. Zaten Avrupa'yı havf ve teeniye düşüren de İngiltere'nin ihtirazat ve ihtirasatından başka birşey değildir. İngiltere makam-ı hilafete karşı Hindistan'da gördüğü hissiyat-ı meclubeyi ötedenberi hoş göremez idiyse de evvelki sene Midilli vak'asından sonra Mısır'da ve Hindistan'da hissedilen helecan ve galeyan ve müahhiren Mısır'daki Dinşavay vak'ası ve Mısır'ın hatib-i meşhuru Elliva' gazetesi sahibi ve muhariri Mustafa Kamil Paşanın ittihad-ı islam namına Mısır gençleri arasındaki tahrikat ve teşebbüsatı bu hoşnutsuzluğu bit-tabbi' havf ve telaş derecesine kadar çıkardı. Bu mesele şimdi İngiltere'de, Fransa'da pek büyük bir ehemmiyetle takip ediliyor. Hatta geçende Londra'da avam kamarasında İngiltere hariciye Nazırı bir noktada Afrika şimalinde uyanan ittihad-ı islam fikrinin tehlikeden hali olmadığını alenen söyledi. İngiltere Hariciye Nazırının bu nokta-ı mühimmine karşı Türk gençlerinin, Türk hürriyetperveranının sebeb-i iftiharı olan Paris'te mukim Sultan Abdülhamid hafidi ve Damad Mahmud Paşa merhumun becl-i necibi Sabahaddin Beyefendinin Ağustos efrenci 12 tarihli Tayms gazetesinde gayet parlak, gayet vakıfane ve siyasetkarane yazılmış bir mektubu manzur dide-i iftiharımız oldu ki bu mektubun Türkçe tercümesini müşarunileyh bey efendinin fasıla ile neşr eylediği "Terakki" unvanlı mecmua-i güzidede okuduk. "Terakki" yazıyor.: Heman umumi Avrupa matbuatı tarafından iktibas edilen bu mektub mesele-i mevzuu hakkında yeni bir hareket-i fikriyye tevlid etti. Ekseriyet-i azimesi itibariyle lehimizde bulunan tenkidat meyanında İngiltere'de neşr olunan bir [..] jurnalinin 15 Ağustos tarihli nüshasındaki makalenin en ruhlu bir fıkrasını diğerlerini icmal etmesi itibariyle naklediyoruz. "Bu mektubun en calib-i dikkat fıkrasını aynen zikredeceğim: Türkler mevki-i coğrafyaları muktezası akvam-ı islamiyenim kaffesine faik bir sür'atle garb medeniyetine doğru tekamül ediyorlar. Türk gençleri terakkiyat-ı garbiyeye gayr-ı kabil mukavemet bir kuvvetle müncezib olduklarını hissediyor ve ona büyük bir tamayül ızhar ediyorlar. Hiçbir hadise-i ictimaiye yok ki evrakdan bile olsa nazar-ı mutalaa ve tetkiklerinden geçmesün. İdare-i hazıra Türklerin hayat-ı iktisadiyesini büsbütün tevkif ettiği cihetle faal gençlerimiz mutalaat-ı fikriyeye hasr-ı nefs ederek mesai-i daimeleri sayesinde bu asr-ı terakkiye yakışacak bir terbiye-i dimagiye edindiler.