16 Temmuz 1937 Tarihli Anadolu Gazetesi Sayfa 4

TTT Pa T îl' tısad Vekılımızın Bir Hashıhdl — Başı J inci sahifede — | üzerinde bilhassa nazarı dik- katlerini celbetmek isterim. Kooporatifleri memleketimiz- de nazari bir münakaşa mev- zuw olmaktan çıkmıştır. Koo- peratifcilik şimdiye kadar bir ikisi müstesna olmak amatörce — yapılmış — işlerden mürekkepti. Biliyorsunuz - ki kooperatif "haddi zatında çok iyi ve çok faydalı bir teşek- küldür. Ortaklarının menfaat- lerini korur, içtimai terbiye verir ve kendine mahsus ah- lâki düsturları vardır. Kredi kooperatifleri kanunu çıktık- tan ve tecrübelere müsteniden tadiller yapıldıktan ve kredi kooperatiflerinin satış koope- ratiflerile hemahenk olarak yürümesi imkânları hazırlan- dıktân sonra kooperatif - işi çok ehemmiyet kesbetmiştır. Böylece kooperatifcilik artık amatörce ve heveskârane ya- pılan bir iş olmaktan çıkmış çok ciddi ve ehemmiyetli bir şekil almıştır.. Bunun ehem- miyetini size şu şekilde hulâ- sa edebilirim: 1 — Burada kooperatife dahil binlerce ailenin maişet- lerinin temini ve kazançları, 2 — Hükümet cephesinden harici ticaretimizin teşkilâtlan- dırılması gibi mühim işler mevzubahistir. Hükümetin ha- rici ticaretimizin teşkilâtlandı- rilmasına verdiği - ehemmiyet ve kooperatiflere dahil - olan kimselerin menfaatleri birleş- tirilice bunun — ehemmiyeti kendiliğinden tebarüz etmiş oluyor. Kooperatiflere dahil arkadaşlarımız şahsi ve mes- leki menfaatlerini girdikleri kooperatillerin iyi işlemesin de görmekle beraber milli ekonominin menfaatlerine de çalışmış olacaklardır. İki mü- him meseleyi kendi bünyesin- de toplıyan - kooperatiflerden başka görmüyorum Kooperatifler ticari mües- sese olmakla beraber onun yanı başında vatanperverlik vazifesini de görmektedirler. Hükümet ticareti hariciye- nin teşkilâtlandırılmasında ko- operatifçiliği bir umde olarak ele almıştır. Kooperatifçilik Egede yeni değildir. Muhit kooperatifçilik hakkında te- nevvür etmiştir. Bizim evvelâ Ege mıntakası- na ehemmiyet vermemizin se- beblerinden biri de daha evel- ge burada kooperatifçilik ter- biyesinin başlamış olduğunu görmektir. Hepiniz bilirsiniz ki kooperatifçiliğin muvaflakıyetle çalışabilmesi için bazı şartla- rın karşılanmış olması lâzımdır. 1 — Kooperatif etrafında toplaran mahsulün bir mu- hitte tekâsüf etmiş olması ve örtakların biribirine yakın bu- lunması. Meselâ üzümü ele alalım. Üzüm bu mıntakaya mahsus- tur. İncir de ayni şekildedir. Demek oluyor ki - kooperatif teşekkülünde esas olan ilk şart Egede mevcuttur. 2 — Kooperatifedahil olan ortakların kendi menfaatlerini bilerek takib etmesi. Ege mıntakasında bu şart ta mevcuttur. Çünkü Egeliler mü- nevver vatandaşlardır. 3 — Ahlâki kaideler, koo- peratif herhangi bir sebeble müşkül vaziyette kaldığı za- mean ortağın ablâk borcunu eda etmesi keyfiyeti. üzere Senelerce muvaffakıyetle ça- hşan bir kooperatif herhangi bir sebebten dolayı bir sene zârar ederse ortak koopera- tife arkasını çevirmemeli ve ı kooperatifine bağlı kalmalıdır. Bu vâziyette ortağın koopera- tife ahlâk borcunu eda etmesi lâzımdır. Kooperatifi evvelâ kendi- miz, ikinci derecede memleket menfeati için kuruyoruz. Bu menfaati temin için mevcud elemanlar tamamen lehimize olmak üzere birleşmiştir. Bir- | lik idare heyetine seçilen ar- kadaşlar siz arkadaşlara ve hükümete karşı çok ağır ve mesuliyetli bir bir vazife yük- lenmişlerdir. Fakat en ağır va- zifeler dediğim zaman kork- mağa mahal yoktur. Bir iş ne kadar büyük mesuliyetli- ve ağır olursa olsun vesait mev- cud olduktan sonra çıkar yo- lu bulunur. Şuna emin olmak lâzımdır ki kooperatifler mu- hakkak surette muvaffak ola- caklar ve ortakların menfaa- tine hizmet edeceklerdir. Ha- rici ticaretimizde — kooperatif- leri milli ekonominin icabla- rına göre nazım olarak —kul- lanacağız. Bu kadar samimi arzular birleştiği takdirde mu- vaffak olmamak için hiçbir sebeb yoktur. Size güveniyo- ruz, sizin ahlâkınıza güveni- yoruz, ayni zamanda hükümet için söylüyorum, kendimize gü- veniyoruz. Az evel satış kooperatifle- rinin işlemesi için görüşülür- ken bu sene üç milyon İira- hk krediye ihtiyaç olduğunu söylediler. Teşkilât ve - teşki- lâtın vazifesi derhal gözümün önünde canlandı. Çünkü üç milyon lirayı bulmak bugün milli bankalarımız. ve hükü- met için müşkül bir iş değil- dir. Bugün o haldeyiz, o hale geldik. Fakat elimizde devlet himayesinde ve kanuna müs- tenid bir teşekkül olmasa, iş şahsi bir teşebbüs mahiye- tinde kalsa üç milyon, hatta onun yarısı bile nerede bulu- nabilir? İşte teşkilâtın kuvveti burada da kendini göstermiş oluyor. Demek oluyor ki, bir camia olarak mukaddes ad- dettiğimiz bir gayenin etrafın- da toplanınca onun maddi vasıtalarını da temin etmiş bulunuyoruz. Teşkilât var, mil- Ki bankalar var, işin icabı var. Bunlar kül halinde — nazanı dikkate alınınca büyük - şefle- rimiz de bizi himaye ediyor- lar ve bu suretle üç milyon daha — fazlasının ağırlığım — bissetmiyoruz. Size kooperatiften — bahsederken şöyle yapmak, böyle yapmak lâzımdır. diye sözümü uzatacak değilim. Burada işinize büyük ehemmiyet verdiğinizi ve onu hassasiyetle takib — ettiğinizi gördüm, bu bize iyi tesir yaptı ve istikbal hakkında ümidler verdi. Bu işin detay- ları üzerinde benden fazla malümata sahibsiniz. Size yalnız ana hatlar hak- kında şunu - söyliyebilirim ki, kanun uzun zaman tetkikat ya- pıldıktan ve sizler dinlendik- ten sonra bugünkü teşkilâtı- mıza uygun bir şekilde mey- dana gelmiştir. Kanun tanzim edilirken hükümetin maddi ve manevi mesuliyetini nazarı | dikkate aldık. Krediler vere- | ceğiz, ihracat yapacağız, bu- [ liranın ve rada vatandaşların menfaat- leri vardır. Buna karşı mesu- liyet duyuyoruz. Bunun için de idare müdürlerini — tayin hakkını kendimizde görüyoruz ve nihayet bir kısım vatan- daşlarımızın terfihine hizmet etmiş olacağız. Fakat eşas sizin kazancınız v? sizin mu- vaffak olmanızdır. Bundan do- layı Birlikte ve diğer koope- ratiflerde vazife alacak örka- daşlarınızın intihabında — sizin mutlak bir hürriyetle bareket etmenizi istiyoruz. Emin oldu- ğunuz adamları seçiniz ve iş başına getiriniz. Bilhassa mah- sule fiat takdir edecek arka- daşlarınızın yani eksperlerin intihabı çok güç bir iştir, çok dikkatli hareket etmek lâzım- dır. Buradaki kooperatiflerin muvaffakıyetini nümune ittihaz ederek memleketimizin diğer mıntakalarına da gideceğiz. Meselâ yarın fındık için dü- şünüyoruz, ileride pamuğu dü- şünüyor ve büyük iş olarak da tütüncülüğü ele alıyoruz. Demin söylediğim gibi mu- 'ayyen mıntakalarda — tekâsüf eden mahsul ayni zamanda kazanç da temin ettiği tak- dirde onu kooperatifleştirmek bizim için bir vazifedir. Bunu söyleyişimin sebebi — muvaflfa- kıyetlerinizin diğer vatandaş- lara da nümune olacağını ifa- de etmektir. Kooperatilçilik yolunda fena bir nümune gös- tereceğinizi hatırıma bile ge- tirmek istemiyorum. Ben size nutuk söylemiyo- rum, konferans da — vermiyo- rum, sifin yüzünüze bakarak söz söylemekten zevk - alıyo- rum.. Soracağınız şeyler varsa cevablarını yermeğe hazırım. Bu konuşmadan istifade ederek - harici — ticaretimizde mühim bir mevkii olan üzüm | ve incir hakkında faydalı bazı izabat vermek isterim, Harici Hicaretimizde mikdâr ve — kıiy- met itibarile mühim bir mevki alan — maddelerimizden — biri üzümdür. Fakat satış kolay- lığı itibarile incir daha müsaid | vaziyettedir, yani incirin satışı üzüme nazaran daha kolaydır. Fakat heyeti umumiyesi barile üzüm, incir, fındık, tün lüks maddesi addolunmak- tadır. Alıcılar müreffeh - bir seviyede iseler bunlara rağbet gösteriyorlar. Hariç piyasalar- da maişet zorluğu başgöste rince istihlâk azalmağa başlı- yor, herhangi bir buhran kar şısında memleketler - ihtiyatlı tedbirler almak isteyince evel- ce bu mahsullerin idbal ve istihlâkini tahdid ediyorlar. Fakat bu sözlerim sizi kor- kutmasın. Bugün bunlar zaten yapılmıştı. Meselâ en çok mal ağımız memleket üzüm ve inciri mümkün olduğu ka- dar az kullanmak için ne lâ- zımsa yapmış ve en son had- de kadar indirmiştir. Daha fazla indirmesine imkân yok- tur, İçtimai ve iktısadi zaru- retler veya dirije ekonomi yapan memleketler - bizatihi karar vererek bu gibi madde| lerin ithalini mümkün olduğu kadar azaltmıştır. Bugunkü hal bir istikrar vaziyetidir. Bugün istihlâki daha az mikdara in- dirmek mümkün olamamakta- dir. Bü bize ferahlik verir ve üzümlerimizin satılacağına bir alâmettir. Bugünkü şernite gö- re söylüyorum. Harb vesaire | edelim, | mıyalım demiyorum, gibi fevkalâde hatırınızda kal- ması lâzımgelen çok mühim bir mesele vardır: Bunu za- ten hepiniz bilirsiniz. Bizim üzüm ve incir için yapacağı- mız en mühim iş bunların ka- litesini yükseltmek ve bu mah- sulleri temiz işlemek ve kali- tenin değişmiyeceği hususunda alıcıya- emniyet vermektir. İçerisinde çürük yoktur de- diğimiz zaman kat'i surette çürük bulunmamalıdır, - içeri- sinde şu tipten başka yoktur dediğimiz zaman başka tip bulunmamalıdır. Şerefli bir tüccar; bono müddeti gelince borcunu gü- nünde ödemek için nasıl has: sâsiyet gösterirse biz de ayni hassasiyetle markamızın göster- diği şekilde malı temin etmeği bir şeref borcu bilmeliyiz. Bunu hepimiz — biliyoruz. Kooperatiflerin yapacağı en mühim ve esaslı vazife de bu olacaktır. Avrupadaki müşte- rilerin kooperalifin markasını görünce ona her cihetce em- niyet gelmesi ve itimadının sarsılmaması lâzımır. Bu cihet temin edildiği takdirde mah- sullerimizin satışı için endişe yoktur. Mahullerimiz lüks ol- makla beraber bir sımıf halkın sarf ve istihlâk etmek mecbu- riyetinde kaldığı — maddeler- dendir. Satış meselesine — gelince; bunlar politika icablarına göre değişir. Üzüm rekoltemiz mik- tar itibarile artmaktadır. Bun- dan beş altı sene — eveline nazaran bugün istihsalâtmiz yüzde yüz artmıştır. Fakat bu- nun mahzurlu noktaları vardır. | Eski, ihtiyar bağları bırakıyor yeni bağlar açıyoruz ve bu yüzden malın cinsi bozuluyor, malın maliyeti de yükseliyor. Eski bağları gençleştirmeği düşünüyoruz. Tatbikattaki müş: külâtı anlıyorum. Üzüm istih- sal ve istihlâki bütün dünyada standard bir hale gelmiştir. Her memleket - istihsalâtını arttırırsa fakat istihlâk art- mazsa bu vaziyet müstahsil memleketler — zararına — olur. Size üzüm istihsalâtını tahdid istihsalâtımızı — arttır- İyi mal çıkarmak hususunda — gayreli- mizi arttırmağa çalışalım di- yorum. — İncirde de — vaziyet böyledir. Bilmem kaç sene evelkile şimdiki incirin nevini muka yese edecek olursak - kalite itibarile netice lehimizde de- gildir. İncirlerimiz nefis ol- düğü için — satılıyor, diğer memleketler incirleri kabuğu daha kalın, benekli ve tatsız- dır, hatta bazı piyasalarda bizim incirlerimiz - satıldıktan sonra diğer memleketler in- cirleri piyasaya — çıkarılarak satılmaktadır. Kurt meselesi, hastalık hi- kâyesi propagandalarına rağ- men bu böyledir. Bu iki nok- tayı nazarınızda canlandırmak isterim. Yavaş yavaş kelime- sini lügatımızdan silmek İâ- zımdır. Biz işin icabına göre hareket ederiz. Bu senenin satışlarına ge- lince: Bir iki hafta geçmeden level vaziyet bakkında kongreye bir şey söyliyemiyeceğim, Fa- kat geçen seneye nazaran ümidlerimizi kıracak beynel- milel bir vaziyet yoktur. Bu sene mahsul memleketimizde - azdır. Diğer memleketlerde de nasıl olduğunu tetkik etmek icab eder. Henüz beynelmilel vaziyet hakkında bana sahih malümat verilmemiştir. Hakiki vaziyet ancak beynelmilel pi- yasanın anlaşılmasından sonra belli olacaktır. O vakit müta- lea dermeyan edebiliriz. Re- kolte az ise mahsul kendili- ğinden yükselecektir. Fakat incir için böyle bir zaruret yoktur. Çünkü incirin piyasası Türkiyede, İzmirde ve Aydın- dadır, daha doğrusu bir. ke- lime ile sizin elinizdedir. İyi bir satıcı gibi onu elimizde tutarak incir fiatleri üzerinde nazım olmalıyız. Kooperatif- lerden bunu bekliyoruz. Fakat üzüm için beynelmilel piyasa icablarına uymak zarureti daha fazladır. İngiltereye iyi mal satmak hepimiz için gaye - olmalıdır. Kooperatiflere atiyen verece- ğimiz vazifelerden biri de yaş meyva ihracatı işidir. Buna ehemmiyet verdikçe mahsul fazlalığı endişesini — önlemiş olacağız. Fakat bunun için teşkilât, — soğukhava tesisatı lâzımdır. Burada bir tane ya- pacağız. Frigorifik vagonlar için Naha Vekâletile çalışıyo- ruz, soğukhava tesisatlı vapur- lar için de uğraşıyoruz. Arka- daşlarım Frigorifik vapurlar için bir mukavele yaptılar. Karabük fabrikası için bin- lerce ton demir getirecek va- purlar, soğukhava - tertibatlı olacak ve giderken bizde yaş meyva alıp götürecektir. Bu süretle üzüm, kavun, karpuz, elma ihracı imkânlarını daha geniş mikyasta temin edecegiz. Hükümet, size söylediğim teş- kilâtı temin eder. Satış için de hariçteki teşkilâtını çalış- tırır. İyi kalite mahsul yetiş- tirmek bunları temiz olarak işlemek, satmak, kâr ve zarar hesabını yapmak vazifeleri de size düşer. Kooperatifler bunu üzerine alacaktır. Görülüyor ki, işler teşkilâta bağlanınca kolaylaştırılmış oluyor. Vekil olarak, mebusu- nuz olarak, eski arkadaşınız sıfatile - size faydalı olmağa hazırım. Büyük Şef Atatürk koaperatiflerin candan taral- tarıdır. Başvekilimiz İnö ü kanaat getirmiştir ki, koope- ratifler harici ticaretimiz — için en iyi teşkilât ve vasıtadır. Herhangi — bir — suitefehhü- me mahal kalmamak için tek- rar söylüyorum: Kooperatif- lerde hiçbir. suretle husumet zihniyeti yoktur. Kooperatif- leri başkalarının menlaatlerine sed çekmek için kurmuyoruz. Esas maksadımız -zürra hesa- bına söylüyorum- kendi men- faatimiz için çalışmaktır. İhra- catçıları da düşünüyoruz. On- ların da mazbut esaslar da- hilinde çalışmalarını arzu edi- yoruz. Onlar - bir tarafta çalı- şır, siz bir tarafta çalışırsanız memleket kazanır. Kooperatif teşkilâtında hiç kimseye karşı husumet şem- mesi yoktur, menfi rol yoktur, istediğimiz hakkını — arayan insanların hakkını teslim et- mektir. Maksad, muvaffakıyet teminidir. Menli rol yoktur, kooperatiflerin rolleri daima müsbettir. Siz bir tarafta, on- lar bir tarafta muvaffak olur- sunuz. Kooperatiflerin yaşıyaçağını j ve hükümetin size edeceğini — vadediyor! sene evel burada di benden kooperatif iste İşte şimdi kooperatifli ze teslim ediyoruz. candan muvaffakıyet rim. İktısad Vekilimizin | alkışlanan söylevind kongre reisi kürsiye B. Celâl Bâyarın kıu şadlarına teşekkür © Verilen bir takrir Büyük Şef Atatürke, başkanına, Başvekil İsmet İnönüne ve İkt kâletine tazimat ve telgrafları çekildi. Bundan sonra riyal kamı kooperatiflerin leri ve kadrolarının için heyeti umumiyen heyetine salâhiyet istedi. Bu talep azalardan bir kaçı, bi ve kadroların tanzimil da bazı tememnilerde| dular, Neticede, evvej peratifler idare heyet fından tanzim edilecek rin birlik idare heyeti kik, tasvib ve icab dil edilebilmesi - içir idareye — salâhiyet ekseriyetle kabul e$ ruznamede görüşüleci birşey olmadığından nihayet verildi. Partideki lop İktısad Vekili B. © yar, Üzüm Kurumuvt fetinde hazır — buli sonra Vilâyet, Kuml Belediye ve Partiyf etmiş ve Partide —i rin bir toplantısına ederek kendilerile W det görüşmüştür. B.' İ akşam üzeri otomob! şıyakaya - gitmiş, Soğukkuyuda bir mü dıktan sonra Değirt! daki kaskatlı gazif! muş ve otomobil mire dönerek akşalfl Şehir gazinosunda V İktısat Vekilimiz bah, (bu sabah) sa8 motokarla Nazilliye $ ve dokuma fabrikasi teftiş ettikten sonff sına geçerek yağ daki vaziyeti “tetkik lerdir. Akşam şehrimizt olan İktısad Vekilif tesi günü İstanbula ve Ağustosun — ilk kotra ile Akdenizd hat gezisine clv Fethiyeye kıdır Trabzon, 15 (Â- sabah Hamidiye * mimiz İimanımızâ Gemi komııtını;ı";ı lediyeyi ve «kut yaıe); yctm'ışüıı VJ reti iâde etmiş 17 pare topla t& tur. Bugece kom' baylar şerefine kal bir gardenparti Yugosld Fransa ile © mukavelesi! ( Belgrad, 15 Yugoslavya hül ile olan kliring feshetmiştir. B; Frangın çok sW masıdır. ğ