15 Mayıs 1935 Tarihli Anadolu Gazetesi Sayfa 6

l M Seyit. lmlmmmn vardır. Tatbikat — ilerledikçe toprak Örüncüsü ile beraber her küçük san'at sabibi esnaf, balıkçı her çalışma kolu ken disine sormal — şartlar — İçinde kredi — bülebilecektir. — Emlâk bankasının şimdiki şekilne de program dokunmuştor. Mevcud dar sermayenin dar bir takada akar ve iret gelirici binalara tahsisi yerinc - gevliş mıntakada yurddaşa yuva - te- mioini — gözetiyoruz. Büyük ukar, depolar, opartmanlar sa biblerine — kredi — vermiyerek, yurddaşı yuvalamak üslün İş sayılacaktır. (Alkışlar! Arkadaşlar, — programımızın esasen özünü göyledim. Parti hükümetinin kendisine övemli iş edindiği Türk köylürünü topraklandırmak — İşine de yeni ptogtamda yer veriyor. Bunun için hnsasi Letimlâk kanunları yapılmasını gözönünde tatuyo roz. Tabildir ki teşkilân esa- siye kananu içebederse diğer kanunlar buna göre düzettile. min: cektir! Şimdiye kadar söyledik- | lerimi birbirine ekleyip parti slmasının bir cephesini gösteren işlere toptan — bakınca uluscü vasfımız mükemmeliyeti, ynva bağı İle toprak bağı ile alleci hüviyetlmiz birden — görünür. Türkiye'de yarddaş yuva sabibi olacak, ev sahibi olacak, Türk vatandaşı toprağında sahip ola- cak va çiftçi topraklanacaktır. (Alkışlar) Nihayet bütün bunlerın ye- künu olarak Türk mlasn top Teğina, işine, yavasına bağlı olarak ber türlü zehirli rüz gözlü ve zararlı, dağıtıcı Fikir- lerden — telkinlerden korunmuş olacaktır. (Alkışlar) Arkadaçlar, yeni progrum her şeyde plân ve program İsliyor. Biliralniz ki bizlm bir demir yolu programımız vardır. Zaman zaman bizim partimize hükü metimize ve çalışmalarımıza ha fif görüşlü bazı insanlar tara- fından İssatlar yapıldı. Bundan dört yıl evvel yazılı program- miz yoktar. Nizamname vardır. Aba prensiplerimiz kısaca orada yazılı İdi. Biz herşeyde önce yazı sonra İş değil önce İşi s#oora yazıyı tercih ettik. Demir- yollarına başladık, devlet buna kendi —varlığına esas — edindi. O zaman şimdikin yarısından az olan devlet büdeesinin üçte birini bu İşlere veriyordak. Baonu yaptığımız zaman bu İş program- tız yepılıyor diyenleri biz dia ledik. Sanayi kalkınmamız için vakıt İrişil, önce bu İş için ya- pılmiş olan ayni şikâyetler ku- lağınızdedır. Devlet ekonoml- sinde plân yok, dediler, Arkadaşlar; Plân gerçi yazılı, elcill blcili birşeydir amıma büyük plân bü tün bu ana fikirleri idare eden. lerin tuhundaki, kafaamdaki büyük engjlala, büyük anla- yışın tekâsüf etmiş heyeti mec- moasının halidir. (Alkışlar ) Yezılı plânları beşeriyet çok görmüştür, Büyük ana plân ya gıda ve çizide değlidir. Yeni Türkiye'nin kurulaşa ve doğaşu fikir olarak büyük dimağa dâ süp orada yeni doğan bir yıl dız gibi Hlk parladığı günden: beti Türkiye'de ne - oldu, ne oluyor, ne olacaksa hepat bü yük eserin ana plânmmna büyük bir anlayışla ve heyrcan - ateşi içinde İdetikamet — verişindedir. O plân bütün bunların sna plânıdır. ( Alkışlar, varolşun sesleri.) Hulâsa .bu programda bu plân İşiol yazı tarafından da daba geniş bir hale Hyoruz. B SAT l / a g % ! Ekonomi gibi Bayındırlık, Kül tür İşlerimiz, teşkilâtımız, halk terbiyesi, teşekküllerimiz hep plânlaştırlacaktır. Ulusca teşki- lâtlanına, balk terbiyesi İşteri miz de plânlaşacaktır. Bütün bu İşler görülebilen çizgiler ha- lnde — hükümetin — bepimizin Müşterek — kovalayışımızın — ko: laylaşması İçin vüzuühlü bale getirilecektir. Bu plâsın içinde ekonoml alanında hususi teşebbüs, umu- mf teşebbüs hep ana çizg'nin içinde yer alacaktır. Türkiye politik bakımda ol. düğü gibi ekonomik bakımdan da bir iş bütünlüğü arzedecek hele gelecektir. Yeni program bu birliği ve bu manayı hassa ten teşbit etmiştir. Arkadaşlar, devletin — teşki- lâtlanmasının yamında — ülüsca teşkilâtlanme bir ana fikirdir. Devlet teşkilân büyük bir var- bk ve kuvvettir. Bizlm anlayı şımıza göre egemenlik kayna gından kuüvvetinl aldığımız ve banun da &de bir sözden |iba ret —olmadığına — haandığımız nlusu devlet teşkilâtımın yanın da ononla beraber onun içinde ona kuüvvet olacak aarette kıy- metlendirmek için bu - topla- nışa ve bu. birleşmeye ihtiyaç Yardır. Şimdi burada Türk — gençli- ğinin yavaş yavaş İlerliyecek teşkilâtım gözönüne — alıyoruz. Ve buca programda yer veri yoruz. Gençlik için okunacak maddelerde göreceksiniz ki yük. sek bir gençlikten yurdun e- tediği yüksek vazifeleri prog- ramda bonların teşkilâtina do kanan kısımlarda suyıyorur. Klâslk mekteb terbiyesinden başka helk — yığınlarım — genlş bir halk terbiyesine kavaştar- mak için göğsüm —kabararak söylüyorum, — Atatürk'ün — bu yüce kürsüden öğücü bir dille bahsettikleri! halkevlerini halk terbiyesine cens olacak bir çe kilde — genişleteceğiz. — Ayrıca gençliğin terbiye edilib yetiş> tirilmesine önem vereceğiz. Arkadaşlar, gençlik - terbiye sine dokunurken halkı ve genç liği kafstinı kullanmadan yat dediğimiz zaman yatar, kalk dediğimiz zaman kalkar — sürü- Teşmiş bir yığın haline — getir mek İstemiyoruz. Öte taraftan programımızda disiplin sıkı bir yer ulmüştır. Her zorlü — İşla başarılmasında — müvaffakiyet temin eden şey disiplindir. Türkiye'nin şimdiye kadar yendiği ve bundan sonra da yenmesl lâzım göelen İşleri kü çümsemek doğru değildir. On- lerin büyük vasıflarla İleri günlere — hazırlanacak — birer mevcodiyet olduklarımı batır: dan çıkarmayız. Ooların top lama, birleşme ve çalışmaların. da disiplinin çok büyük yer ve rolü olduğunu önemle gözönün- de bulundürmalıyız. Fakat bu nün yacında biçbir. kimseyi misal gelirmeden nefsiml geri tutarak şunü da söylemek İatl- yorum: Bizim — maksadımız. — Türk gençliğini, — zekâsını kullan: madan İtaat eder hale getirmek bizira maksadımız — dışındadır. (Alkışlar) Biz Türk gençliğini disiplinli fakat manevi varlığını yüksel terek ruhların en İyi icablara göre — beslemeliyiz. Herhangi bir güçlü darbe karşısında ka- fsam — kullanmasını — bilecek teşebbüa alma, karar verme ve zorlakların üstüne varma gibi yüksek Hassalarla onları zor vazileler İçin yetiştireceğiz. Türk İşçisini ve esnafımı da toşkilâtlandırmak programımız- da yer almıştır. Ba teşkilürlan- dıriş, - bildirğimiz klasik İşçi teşkilârlanmasından başka üstün ve olasal — fikirlerle olacaktir. Biz onları devrini yaşamış hü kümleri geçmiş ve Yhtiyarlamış olan sosyalist cereyanların ver- diği yurd içinde yurddaşa karşı mücadele yollarile değil kendi ulusal anlayış ve — gihntyetleri. mizle kuruma bağlıyacağız. Biz partice İnanıyornz ki milli sermayelerin en büyüğü, en değerlisi millt zekâdır. Ve © beslenmiştir. (Bravo se:zleri) Millt zekâyı söndürüp öldü- recek ve İnanmadan, bilmeden beraberliğe yürüyecek bir var lik gibl görünen bir varlığa gü nün birinde zorlu hâdiselerin şiddetli tokmağı vurduğu zaman dıştan küvvetli milli varlık gibi görünen o toplulak onun pren- siblerini hazmetmediği, kafasım ona İnandıramadığı kalbini ona vetmemiş olduğu İçin zorlu va ziyetler karşısında derhal dağıl- mağa mahküm olur. (Alkışlar) Türk işçileri Lir kavga bir ayrılık unsuru — olmuyacaklar. Onalar ulüsal Türk — devletinin bekasına, varlığına İçten inana- rak yardımcı bir destek olacak. lardır. Programda kültür işinde pronsipli ve programlı çalışma hüsust bir madde İle tesbit e Jil- miştir. Yeni üniversitelerin açıl- ması Önem — verilen bir nokta olarak kaydedilmiş, dil, terih ve güzel san'at işleri kuvvetle kaydedilmiştir. İlk tahsil için yeni bir. formül teklif edil- miştir. Arkadaşlar, Biliyorsanaz ki bu müşterek bir derttir. Bu, Ulu — Atatürk- ten bislere kadar halk yığınla- mına kadar her Türk'ün birgün önce kurtarılmasını İstediğimiz böüyük mes'elelerden biridir. Dün, gündoğuncıye kadar çalı şan kurultay dilencümeni de böna uzun zamanını — basret- miştir. İki milyona yukın ço cuk okumak — ihtiyacındadır. Bunun ancuk — dörtte — birini okultacak Ççare ve — vasıtamız bulunuyor. Şimdiki — vasıtaları ve bunları tabli yolları İle he- defe gittiğimiz takdirde normal yoldan bu iİşin tam görülmesi için uzun yıllara İhtiyaç . var- dır ki buna hiçbir. yurddaşın tehammülü olmadığı görülüyor. Bunun için parti umumt rela: Hk divacı belki sizlerln de bu- Tabileceğiniz pratik bir çare olabilir. dusünceslle Türk ço- cuklarımı az zamanda mümkün olduğu kadar daha çok okut: mak için bir formül teklif et- miş bulunuyor. Köy çocukla- rını kısa zamanda okutacak bu tipten başka normal ilk tahsil beş Bene olacaktır. maddesi okunduğu zaman bunun üze- rinde — durulacaktır. Bundan şimdi uzun uUzadıya bahsetmek lözüumsuzdur. O — vakit lâzım olarsa fikirlerimi arkadaşlarıma bildirmeyl vazife bilirim. Arkadaşlar; Bütün bunlar düşünülür ve konuşulurken hattâ — şimdiden şimdiden akislerini görüyorum. Ya demokresi ne oldu diyenler yar, Pekâlâ devletçilik — vaslı kabal olunacek ulusal — birlik distplin ve salre, fakat demok. ruti diye birşey de vardı. Bu nereye gidiyor? diyenler var. Bu mokadder suallere buradan Şeevab — vermezsem — sözlerimin eksik kalacağını tahmin ediyo rum. Bonden dolayı kısaca izah için sizleri biraz daba rahatsız edeceğim. Arkadaşlar; Bilirsiniz, demokrasinin kı- saca tarif | balk tarafından halk için bir halktan gelen seçim ile İş başına gecenlerin çalış maları balk için olmalıdır. Yâ- ni bir adam, kendiliğinden ben şoyum, büyük diye İş başında bulunmıyacaktır. Onu ulü var- hk nlüe — yazifelik kılmalıdır. O da çalışırken — kendisi için değli, kendi ihtirası için değil halk yığınının ümumi menfeat hedef fal gütmelidir. Demokra sinin öz terifi budar, Bu tarifi böylece aldıktan soora şekilleri, usulleri, yolları tatbik — edileceği yurdun ve ulasun karekterine ve tablatına iklimine göre çeşidlerini bu vsüller zaman zaman, yer yer, çeşid çeşld. kullanılmış, bira kılmış, değişmiştir. Bizim slyu sal yaşamamızda İdarenin halk tarafından ve halk için ulusunu tebarüz — ettirecek — noktaları göyle sıralıyabilirim: Bir defa bizde devlet varlı- ğında kuvvet birdir. Yani tev- hidi kavva dediğlmiz ena pren- sibi büküm sürer. O da ulustur. Herşey — ulustadır. Ulus kendi adınu bir kurultay seçer. Bu kurultay de İçinden bir Cümür başkanı seçer. İktidar mevkiine seçtiği bükümeti karultaya ar zeder. Hükümet ulusun kurgı- sında kendi adıva çalışan ku- rultayın huzurunu çıkarak ken- disini beğenilmeğe urzeder. Be- genilmezse bırakır gider, bir başkası gelir. Bu şekil enri bir iş değildir. Bu bakikat olarak böyledir. Türkiye B. M. Mecli sinde daha sesl kulağımızda çın- hyan hüdiseler olmuştur. Kamu: tay kondi hükümetini kendIsi- min kabul ettiği hükümetin ozuvlarını murakabeden hangi an fariğ olmuştur. Kamutay kendi hükümetini kendisinin kabul ettiği Millet Meclisi ve- killeri fekat etmiştir. Ve divanı âliye gönderiniştir. Bunu yap mak kudreti bugünkü kurultay- daki şahızların herbirinin, ahlâ kında karakterinde ve heyeti umumiyenin mehabetinde heran kendisini gösteren bir — vazifo olarak meycuddür. (Alkışlar) Türkiye B.MM. — hersene belli günde davetsiz İş başına gelir. Ancak kendi kararile yenllenir. Türkiyede sade ku- rultay değil, beriş seçim iledir. Huasusi - cemlyetlerden — bahset- miyeceğim. Fukat — köylerde, vilâyetlerde, busast — idarelerde ve belediyelerde — seçimle İş başına gelirler, Bulundukları idareyl kendileri tapzim eder- ler. Bunlar devletin resmi te- şekkülleridir. Parti hayatımızda da heriş seçimledir. Bundan sonta. demokrasi — anlayışımızı gösterecek olan ve parti çalış- mamızın mühim bic parçası dilekler -bahsına — geçmeliyim. Her yıl yurdumuzun dört kö- köşesinde binlerce partl kon- greleri toplanır. Bütün ihtiyaçlar elenir. Alınan kararlar vazife başındaki resmi makamlar ka- tında kovalanır, İsteklerin müm- kün olanları yapılır. Veyabut yapılmamasının sebebi söylenir. Arkadaşlar Bu ulusun aradız bir sürette devlet çalışmasına İştiraki — da- mektir. Yalnız bir şekli olarak değli, bon göğsümü gererek bu partinin genel kâtibi — olmak onörü İle söylerim ki, dünya- nın biçbir yerinde, hiçbir. siyayal partl böyle bir çolışlma yapma mıştır. Bizlm bu cesaretimiz birbiri mize İnandığımızdandır. Olgun- loğumuzdandır. — Tuttuğumuz yolun işiliğini bildiğimizdendir. Fakat nihayet partinin bükü melte , İera makamlarından beklediği şey mümkün olanın yapılmasını — ve yapılmıyorsa. hakiksten yapmak İmkânı ve takatı olmadığının İzahıdır. Ya- pılması mümkün olan herşeyin mutlaka — yapılacağına İnanıyo ruz. Bu makanizma hergön daha İyi İşliyen bir hal alıyor. Kurultayda —bakanların parti ile birlik çalışması ve dileklere verilen ehemmiyeti görüyorsu: nuz. Bundun demokratik man- zaralar bulub göstermek kolay değildir. Dahrsı herbangi bir devlet bilhassa bizim gibi çok yeni İnkılâb yapmış olan bir devlet herhapgi bir genel ge- vinç gününde yurdun her ka saba ve şehrinde yüzlerce halk kürsüsü karubta canı İsetiyen buraya — gelsla — düşüncelerin! söylesin demeğe cesaret eder. (Alkışlar,) Evet yüzlerce balk kürsüsü adından Halk Fırkasının kürsü-, leri anlaşılmasın, Tabit siz böyle anlamıyacaksınız. Böyle anla- şılması Ihtimali için söylüyorum. Bu kürsülerde binlerce onbin: lerce nutuk ve konferane verildi, amomil tezahüre göze ulusumu- zun fikirlerimizi anlamada ve bunlara Enanmmada uygualaşma- Bını gösterir. Arkadaşlar; Bötün buovlar hakikaton de- rinden demokrasi tezahürleridir. Burada birşeye daha dokuna- cağım, yeni programa göre de Türkiye'de İntihab iki dereceli olacaktır. Biz saylav seçimini bir derecell yapmak yolundaki samlıni emelimizi bundan evelki programda kaydetmiştik. Yeni programda yurdun genel şart larına göre İki dereceli intibab tistemine devam — edeceğimizi söylüyoruz, günün baline göre seçici saylav namzedinin çahsı hakkında biçbir fikle elde edinmiİş değildir. Bir yurddaşı hiç tanımadığı, bilmediği, ufak. ten gelmiş bir ses üzerine bir İsim üzerine evet hayır demeğe sevkediş mi —daba — demokra tikdir, yokea şahsımı — tanıdığı ikinci kademede İnsanlar se- çib de onlara, biz size güvenl- yoruz, reyimizi veriyoruz. Siz- de adımıza olarak güvendikle- rinize verin, onlar Kamutaya gitalin demek mi daha İyidir? Arkadaşlar; İsviçre'de Referandum tİstemi vardır. Millet toplanır ve ka: nuna reyini verir, elbette de- mokrasinin en iİleri tatbikt bu- dür. Meselâ Fransa bunu neye yapmıyor? Bibette — İsviçre'nla şartlarına uyan bu usülün Fran- sa'da tatbik imkâaı bulunmu: yor. Biz de kendi şartlarımıza göre bugün ondan bir fazla derece ile seçimi yapmak vazi- yetinde bulunuyoruz. Demokrasi; bir nas, bir âyet değildir. Bir espro ve bir md- nâdır. Yopılan işler, akıl denl. len ble süzgeçten geçirildikten sonra, mubid denken bir İcabu uydurulduktan — sonra — tatbik edilirse fayda verir, kök tolar. Zıgena dağının üzerine portu- kal ağacı dikilmez. Biz - filâa millet voyabod filân yerde böyle yapmış ar, biz de aynini tatbik edelim diyenlerden de. giliz. Biz. momleketimize uy- gön öolen nlüs İşlne tatbik ederiz. Ve ulua işlerinde taklit ve dış gözüşle genedirme yerine bayata uygoa — yolluru doğra buluruz (Alkışlar) Şimdi yebi Dizamnamede ge çen bazı ulak tefek yeni şey- lerden bahsediyorum. Program. elreteni | HİT Mekallan da olduğu gibi yeni ni değişmelerinde geçet tecrübelerinden çok dik, Parti hesab denen — İç sistemi Dıştan merkezde - ts! miz murakabe usulünü lere de tatbik edeceğli Arkadaşlar, : Bilirsiniz ki, siyasal !'ıı hesab işi çok Mw' söylemekte ve elt ıl'u, Çardır. Herşeyi Iyi idate T Politikada ııınM“ 4 Fakat — hesabınızda ” bozukluk varsa ber ”’—ı görürler. Bu sebeble hesabları sıkı bir çok yerindedir, Yenl bu yeri almıştır. Arkadaşlar; R Dilekler tezkeresinin da - tebarüz — ertirdiğimi? Öi geçen dört yıl W.’d w partinin kendi hül K teması İşinde 7"""“ recede bir uygunluk $i lecek bir dille söylem? içir bir ahenk ve kaynaştlt . mişlir. Bunu yatti © Tilâyetlerdekt — ari adaltfi sindirmek — önemli Onun için blrkıı""hk esası koyduk. — Sahibi olan gazetelerin dikkat » larını çekecek ettik. Burada cemei maddeleri — de Günlük çalışmalara ebemmiyetli noktaları Hiştirdik. — Partiye tekdim üsüllerini ve tlilerin bağlontıların! ; lendirdik. — Partl — eayİRCZ meşguliyetlerini yeni B dikketle ald d * ol me daha alıyor. Hânlı — arkadaşlarım bunlarla — her geseP e sonra ©o yılın İle öılckls.;:lıw doi gölü, ılılıııeerlh'“ıw verli olmayı 5“'.". pertimiz tupkı hükümetimiz ve yağında dört yılın özerinde — tetkikler sonta vücnde Bt önümüzdeki dört çok değere uhl"w' Arkadaşlar, Ortada gözle I“W e sal bir kuvvet vardır. GA görülmez — elle İ boyu ölçülmez bireeydi” Kai fasanlığın modeni totunan korayan #" ledil maddi ve manesi btf 4 letlere destek olan € tılam bu kuüv! g: sal birlik — kuv kuvvetl her gün besliyeceğiz. (V Sahip ve Haydar — Rüşdü Umumi neşçriyat “IB müdürü: İt.__l'j İdarehanesi: bdlie Üllesi €. Halk Fırkası Telgraf: İzmir * Tuıeıdâ' 2716 » Posta