12 Mart 1940 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 5

POLİTİKA Amerikanın teşebbüsü Amerika hariciye müsteşarı B. Welles, Avrupa seyahatinin Berlin kadar mühim olan diğer hedefi Londraya €tmek üzere Amerikaya dönecektir. . Burada İngiltere kralınm nez- Welles'in Avrupa seyahati bidayetie şimdiki harpten ziyade sonraki vaziyet ile alâkadar , Çümizli Amerikanın dostane tavassut te- gösterilmiştir. #ebbüsünün muharipler tarafından maneviyatı kıracak bir müdahale telâkki #dilmesine ihtimal verilmişti. Fakat Welles'in şimdiye kadar Avrupada Yaptığı temaslarda Amerikanın sırf simâiki harbe evvelâ mütareke ve son- Tadan sulh müzakereleri başlamak üsere nihayet vermeğe teşebbüs ettiği gizlenemiyor. Amerikanın harief siyaseti üzerinde nafiz ve mürakip bulunan âyan Meclisi hariciye encümeni relsi, Welles'in sulh vazifesi ile tavzif edildiğini be- yan etmiştir. Bu zat harbin sebeplerini ve sulh gayeleri üzerinde İngiltere, Fransa ve Almanyanın, Amerikanın tavassutu ile bir mütareke aktederek müzakerelerde bulunmağı reddetmelerine makul bir sebep olmadığın da Mive etmiştir. Sovyet Rusya - Pin harbinin sulh ile nihayet bulması ihtimali öteki büyük harbe nararan daha kuvvetlidir. Çünkü tavassut talebinde bulunan küçücük Finlândiya değil, Sovyetler daha geçen ayın Rusya olmuştur. yirmi ikisinde İngiltereden böyle bir tavassut- ta bulunmasını istemiştir. Fakat e zaman bildirdiği şartları İngiltere çok ağır bulduğundan bu teklifi kabul etmemişti. Nihayet İsveç kabul etmiş ve neticede Finlândiya Başvekili diplomasi ve askeri ricalden müteşekkli bir heyet ile Moskevaya gitmiştir. Rusların şartları Pinlândiyanın hayat ve istiklâlini #hlâl etmediği takdirde sulh muhakkaktır. Lâkin Garbi Avrupada #ulh olup olmıyacağı ancak Welles'in Vaşingtona avdetinden lacaktar, Milli korunma kanununa sonra anlaşı- F.K. tefikan alınan kararlar kısmına teşebbüs i dır. İstihsali devlet elinde (birleştirmek için hazırlanan kanun lâyihas Büyük Millet Meclisine takdim edilmiştir. Elektrik santralı ve havai hat Havzanın istikbaldeki en geniş istihsa- Mını idare edecek cesametle yani altmış bin kilovat takatta olmak üzere Çatalağ- zinda yaplımiacak elektrik santralınm Mhalesi bugünlerde Ingiliz firmalarına ya- Dilmak üzeredir. Kozluyu Zonguldağa Tab- Wdevek haval hatlan siparişi verilmiştir. miz tedbirlerin semere vermesi inşamt ve tesisatın vücude gelmesine bağlıdır. Ges Gerek zaman hakkında bir fikir vermek İçin Çatalağzı santralının ihale tarihinden #onrm “fevkalâde sebepler hadis olmadığı takdirde. 24 ay zarfında Ikmal edilebile- €eğini sikretmek isterim, Halbuki bu ted- birlerin neticesini bekleyen ihtiyaçlarımız bizi tazyik etmektedir. Buna cevap vermek tindeyiz. Bu sebeple istihsal için &öâsen kâfi ve muntazam bir derecede ol- uyar, iş kuvvetini temin ve Ihzar etmek icap etmiştir. İş mükellefiyetinin esbabt muribesi budur. Maamafih hemen ilâve ki, bu mükellefiyete vatandaşa hiç meluf olmadığı bir külfet tahmil eden bir huşünet tasavvur etmemelidir. Bilâkis bu, ocaklarda çalışmaları esasen ananevi bir meşgale halinde olan ve zaten senenin Mu“tsiif zamanlarında kendiliklerinden ge- Mp çalışmakta bulunan vatandaşlarımızın Şaşacaklar. ve köylerinde kalıp iş ve güç- letiie uğraşucakları zamanları intizam al» nn almak ameliyezinden başka bir gey değidir. Bu suretle bazı zamanlar ocak- larda iş kuvvetinin fevkalâde eksilerek kö- MÜT ihracının durmasi ve ay başlarında Pek ziyade azalması gibi ârızaların önüne Seçmek ve istihsalin birinci derecede şartı olan istikrar ve dalmiyeti temin etmek is- tiyoruz, İstihsalin tanzimi Bugün istihsali milli bir vazife telâkki | rm kabil olduğuna yöre devletin istih- di m muhtelif âmilleri özerinde tanzim besi gölünü kullanmamı tabiidir. Kaldı ki w mükellefiyet ihtiyari çalışmanın Ücrete e muavenetlere taalluk eden bü- uk ve vecibeleri ii ima ük ve vecibelerile müterafik bu- Diğer taraftan istihsalin tanzimine dair | Tarhame kömür İhracım arttırmak için derhal işletineye alınması faydalı görülen damarların çalıştırılmasını işletme mal- zere de ihtiyaçlara göre teminini Mümkün kılmaktadır. Bununla, her hangi hususi resi sahibinin manlakasnda Duluruş Kendisi tarafından hends istismar ? kısımlarda en iktisadi bir işletmenin ru.ması maksadı istihda edilmişdir. mürü gel- kür. Şeker fiatlerine yapılan zam —İeker atierine yapılan zam hakkın-i imtiyaz veya İmal ruhsat tez- | da da izahat verir misiniz? — Son zamdan evvelki şeker fiatleri pancarın otuz para olması esasına göre, tanzim edilmişti. pancara kırk para verildi. 650 bin ton pancar işlendiğine göre, şeker şirketinin fazla olarak tediye ettiği para bir buçuk mil- yon lirayı geçmiş bulunmaktadır. Biliyorsunuz ki şeker şirketi üçte iki hissesi Sümerbank ve Ziraat bankam gi- bi doğrudan doğruya devlet müessese- lerine ve üçte bir hissesi de ekseriyeti partimizin elinde bulunan ve tamamen gep e kankanın ak hir karadan na yetindedir. Yı tahdit edilmiştir. 939 senesinde tatbik edilen bir takım tasarruf tedbirleri sâ- yesinde pancar fint farkının bir kısmını kendi bünyesinden karşılamış olmakla beraber diğer bir kısmı açık kalmış bu- Tunmaktadır. Kaldı ki önümüzdeki kam- panya için pancara diğer mahsulâtı ar- ziye fiatlerini takiben daha fazla fiat vermek lâzım gelecek! Biz bunu elli paraya kadar olmak üze- re tahmin ediyoruz. Diğer taraftan ek- serisi hariçten ve bir kısmı dahilden te- min edilmekte olan işletme malzemeleri pabalılaşmıştır. Bütün bunlar şeker fi- atım artırmak mecburiyetini otevlit et- miştir. Gerçi 939 senesi şeker istihsali doksan beş bin ton gibi büyük bir ye- küna balik olmuştur ve bu itibarla istih- salin çokluğuna nazaran sabit masrafla” nn beher kilo üzerine isabet eden mik- tari azalmış olmak lâzım geleceği hatıra gelebilirse de dahilde istihsal edilen şe- ker üzerindeki istihlâk vergisi müterakki bir nisbet takip eti den istihsal fazla- liğindan şirketin istifadesi mevcut değil- Meselâ geçen sene şirket 42 bin ton şeker istihsal etmiş ve beher kilo için bir kuruş ve küsur istihlâk vergisi ver- müş iken bu sene istihsal ettiği 95 bin ton şekerin beher kilosu için sekiz kuru- şa yakın vergi vermiş bulunmaktadır." İ Pancara zammedilecek her on paranın İ şeker maliyetine iki kuruşa yakın inikâ: j m vardır. Binacaleyh, 939 senesi kampanyasına ait kati hesaplara göre taayyün edecek rakamların ve önümüzdeki kampanya seüesinde pancara yapılacak zammın ve diğer pahalılık unsurlarının zaruri kar- şlıkları olmak üzere yapılan on kuruş zammın baliği hükümetin emrinde ay- rca bir hesaba aldırılmaktadır. Bu fark- lann fazlasını devlet vergi mevzuu ola- rak mütalis edecektir. Burada şunu da tebarüz ettirmek iste- | gimeki, elimizde memleketin ihtiyacına fazlasile kâfi gelecek şeker mevcuttur. Her istiyene istediği miktarda şeker ver- mek mümkün olacaktır. Önümüzdeki şeker kampanyasında da genis mikyasta şeker istihsal edebil- mek için icap eden tedbirler almıştır. Japon askerlerinin külleri Şanghay 11 (A.A.) — Çin harbinde ölen Japon askerlerinin küllerini hâ mil 10 bin Kutu bir kânunusanide Ja- poiyaya gönderilmiştir. Bu, harbin | başındanberi Japonyaya yapılan 36 ncı Ç gönderiştir. milli bir müessese halinde çalışmakta | ile Almanya mağlüp edilemez,, diyor Muharrir: “Faik askeri kuvvetlerle taarruz, galibiyeti temin edecektir,,diyor Franaz o muharrirlerinden O Gabriel Louis - Jaray, Pariste çıkan İllustratiom mecmuasında <Âltı aylık bir harpten sonra ne vaziyetteyiz)> e serlevhasile yazdığı bir makalede Almanyanın ikt- sadi vaziyetini tetkik ediyor ve ezcimle diyor ki: sİHarbin tarzı idaresi bütün tahminleri boşa çıkarmıştır. Harp o şekilde cereyan etti ki, birçok şahsiyetler, hatta en müm- tarzları bile yanıldıklarını anladılar. Ba: ları, alı ay muhasamattan sonra har bin arzettiği ârazı hazan dikkate alm yorlar. İşte bü ârazı kısaca anlatmak is teriz. Müttefikler, milli istiklâlleri için harp ediyorlar. Şayet bugünkü siyasi ve ikt- sadi statükonun devamına muvafakat &tseydiler, kendi inhitatlarını kabul ede- ceklerdi. Almanyada neşredilen rakam- lar üzerinde düşünmek kâfidir. 17 mayıs 939 senesinde Almayada Yapılan nüfus sayımına göre, asl Al a eski Avusturya ve Südet arazisi tiva ediyor. Bohemya ve Moravya ida- sesinin nüfusu 10,5 milyondur, Çekler, askerlik. yapmamakla beraber, sivil işçi- lik yapıyorlar. Slovaklar ise askere alınmışlardır. Diğer taraftan Almanya, Polonyanın bir kısmını ilhak etmiştir. etiği arazide hariçten gelen Almanları iskân ediyor. Polonyanın diğer bir kismi yani Polonya vali umumiliği denilen mınta» kaları kendi himayesi altına koymuştur. Bu mıntakalarda'da 15 - 20 milyon nü- fus sakindir. Velhasıl Almanya, bugün 105 - 110 milyon nüfusu ihtiva ediyor. ! Nisan 940 tarihinden itibaren Po- lonya vali umumiliği arazisi müstes- na, hepsi bir gümrük ittihad: altında cemedilecektir, Bu suretle Almanya, bir taraftan ehemmiyeti Amerikan piymsa- sını andıran dahili bir pazar ihdas et- miş, diğer taraftan da muazzam bir sn- ha üzerinde siyasi hâkimeyitini, yani ar- zu ettiği büyük beri Oimparatorluğun temelini kurmuştur. 938 ve 939 senelerinde yapılan il- haklarla, Avrupa kıtası üzerinde Alman- ya istikbalde Büyük Britanya ile Fran- sarın birleşmiş oldukları halde çıkara” cakları kuvvete hissedilecek surette faik bir harp kuvveti temin edecektir. Bir taraftan Fransa, - İngiltere ve Tür- kiyeyi, diğer taraftan Almanya, Rusya ve İtalyayı ihtiva eden iki itilâh müsel les kurulmuştur. Türkiye ile İtalya, buğüns kadar harp harici kalmışlardır. Fakat yeni bir un- sur, munzam olmuştur. Almanyanın İtalya ve Rusya ile ittifakında, nâzımlık vazifesini yapması güçtür. Roma ise, Moskovanın Balkanlar üzerindeki emel- lerinden korkuyor. Sovyetlerin Finlândiyadaki muvaffa- kiyetsizlikleri, bu bususta Almanyanın müvazene oyununu kolaylaştırıyor, Fin- lândiyadaki bu zaaf, Rusyanın daha ge- niş mikyasta işletilmesi ümidlerini Ak manyada uyandırıyor, Büyük berri im» paratorluğunu Rusyada muslihane bir hulül ile tesis etmek Almanyanın pek zi- yade hoşuna gidiyor, 13 şubat 940 tari- hinde akdi ilân edilen Rus - Alman ik- tisadi itilâfinin hedefi budur. Alınanya, Rusyanın iküsadi menbala- rını işletmekte büyük müşkülâta uğra” yacaktır. Faknt bu gayeye doğru sebat ve azim ile çalışacak ve eski bir ananenin yolunu tekrar bulacaktır. Almanya bu şekilde hareket etmekle, İngiliz abloka- sına mukabele ediyor. Rusyayı Balkan- lardan ve uzaklaştırıyor, İtalyanın endişelerini teskin ediyor ve Gazetta del Popolo gazetesinin direk- törü M, Ansaldonun 18 şubat 940 tari- hinde çizmiş olduğu büyük plânların tahakkukunu hazırlıyor. B. Ansaldo bu makalesinde diyordu ki: «Rusya ile iktısadi teşriki mesai, Al- man dinamizmine uzak olmayan bir is- tikbalde, Baltıktan Viadivostoka kadar uzanan ve gün geçtikçe Almanyaya da- w ziyade yaklaşan bir hayat sahası teş- > Altı aylık harp tecriibelerinden sorra şu esası sual akla gelir: Harp denizde kazanılabilir mi? Amerikadaki İngiliz sefiri Lord Lot- hian irad ettiği nutukta, bu tezi müdafaa ediyor, Yani muzafleriyetin o anahtarın hâkimiyeti bahriyede buluyor. Bu nok- * tai nazar, hâdisatın belki de bir cephe- sini gösterir, Müttefikler, bugüne kadar Almanyaya karşı Maginot hattını dik- mek ve ablokayı kurmakla harbi idare etmişlerdir. e Müttefikler, (Oo Almanyaya inderilen malları ve Alman ihracatını tevkif ediyorlar ve yalnız Pas de Ca- İsis'yi değil, Şimal denizini de hemen hemen Almanyaya kapamaışlardır. , Almanyanın büns mukabelesi ise de- lerin hâkimeyitini elde etmeğe çalış- mak değil; şarka, şimale, cenubu şarki- ye doğru.yeni ticaret yolları kurmak ve Rus iklesadiyatının kontrolünü temin et- mektir. Almanyanın demiri, bakırı, kur- şunu, cıvası, nikeli, munganezi, kauçuğu yünü, pamuğu, çayı, petrolü O vesairesi yoktur. Ablokaya karşı kendisini müda» fan etmek için münasebette bulunduğu memleketlere hammadde yetiştirip ye- tiştirmediklerini tetkik için yüzlerce tek- nisyen gönderiyor. Almanya, bu ham maddeleri nerede bulursa alacaktır. Norveçle İsveçte demir, ndiyada nikel, Yuşoslavyada bekir, kurşun, Po- Romanyada petsolle Finlâ; minyom, Balkanlarla Uzak Şarkta Hen- disine yağ temin edecek olan soya fa- sulyesini bulacaktır. 940 senesinin başında, görünen emarelere bakılırsa kabul edilmek zımdır ki, İngiliz - Fransız abiokasından Almanyanın uğradığı zararlar ne kadar hissedilirse edilsin müttefiklerin Alman: yanın şarka doğru genişlemesini ka hetinden durdurmaları, zayıf nok! na vurmak suretile kuvvetini yikn lâzımdır.» Fransız muharriri, makalesine devam- Is diyor kir #İngiltere ile Fransa hasım- larını İstisgar ederler ve yalnız denizde- ki harekâtın Almanyanın ishidamını te- min edeceğine ksni olurlarsa hata iş lemiş olurlar. Müttefikler, maddi kuv- yet vasıtalarının heyeti mecmuası Al manyanımkine tefevvuk ettiği zaman ga- Bp geleceklerdir. O zaman kumanda he- yetinin üstünlüğü, ve milletlerin manevi mukavemeti de galibiyeti temin edecek- tir.» bu ie ingiltere ve Fransa Finlândiyaya daha geniş yardımda bulunacaklar (Baş tarafı 1 nci sahifede) İsveçin vaziyeti Stokholm |! (A.A.) — Stokholmde- ki ecnebi diplemasi mabfilleri, İsveçin Finlândiyaya karşı aldığı vaziyet netice- si olarak, geçen haftadanberi İsveçle müttefiklerin arası son derece gerginleş- tiği mütalâasındadirlar. İsveç matbuatı, İsveçin yeni durumu neticesindeki ecnebi tenkidlerini kısaca neşretmektedir.. Başlıca günlük gazete lerden dördü başmakalelerinde Sovyet - Finlândiya müzakerelerinden bahsetmi- yorlar. Londra 11 (A.A rafından Finlândiy kati bir mahiyet almak şartile, İs mühimmat ve asker transitini kabul et- i dinsi, salâhiyettar mahfiller tara- » edilmektedir. ti, İcap eden nakliyat kolaylığını gösterdiği takdirde, o mütte- fikler Finlândi; daha küvvetli yar- dımda bulunmağa ümade olduklarını İs- veça açıkça anlatmışlardır. Fakat İsve- çin vaziyetinde bu hususta herhangi bir öişiklik olduğuna dair hiçbir haber n teki eği yoki ME, Irak - Suriye hattı bitiyor Kahire 11 (A.A ) — Elmisri gazete- si, Trakı Süriyeye bağlıyan şimendifer hatti inşaatının gelecek &y biteceğini yazmaktadır. Yeni hat iki memleket arasındaki mesafeyi mahsüs derecede kısaltacaktır. Afrodit yüzünden açılan davalar davam osmasında maznunlardan üremi Lütfi tarafından mahkemede söylenip zapia geçirilmeyen bazı sözlerin mahkemede söylemediğini ve gazetelerde yazılmak suretile kendisine hakaret edi- diğini iddia ederek Konyalı İbrahim Huk- Ki tarafından Cumhuriyet gazetesi aleyhi- ne açlen davaya dün asliye yedinci ceza ikemesinde bakılmıştır. Dürkü celsede bu davanın gazetenin diğer daralarile birleştirilmesi hakkındaki müsekkereye benür ervab gelmediği gö- rüldüğünden müzekkerenin tekidine Karkr verilerek muhakeme martın 4 Üündü pör- #erbe gününe bırakılmıştır. SULH PLÂNI (Baş tarafı | inci sahifede) İtalya ile arasındaki tema- gittikçe ve İtal nın müttefiklerle iktmadi münasebetleri- ni kuvvetlendirerek o Almanyaya karşı i iği . <hayırhahane> — bitaraflık yerine sadece bitaraf kalmasından pek ziyade korkmaktadır. Ayni muhabire göre, iyi haber alan Berlin mahfillerinde, gelecek iki ây içim | de ya umumi sulh müzakereleri başla- yacağı veya Almanyanın taarruza geçe- ceği söylenmektedir. Müttefikler, şimal de müdahale edecek olurlarsa Almı Hollanda ve: Belçikayı istilâ etmek buriyetinde kalacaktır. Dünkü mülâkatlar Roma || — İtalya kralı bu sabah sa- at dokuzda Alman Hariciye Nazın, B. Ribbentropu kabul etmiş, kendisile 40 dakika kadar görüşmüştür. B. Ribben trop saat on birde Vatikana gitmiş ve Papa tarafından o kütüphane salonunda kabul edilmiştir. Mülükat bir saat kadar sürmüştür. Alman Hariciye Nazirı öğle yeme ğini Villk Madamada hususi surette ye- miştir, Saat 16,30 da İtalyan Hariciye Nazırı Kont Ciano, an yedide de B. Mussolini ile görüşmüştür, Bu iki mülâ- katta İtalyan sefiri de bulunmuştur. Akşam üzeri Kont Ciano tarafından B. Ribbentropun şerefine bir ziyafet ve- | rilmiştir. Ziyafette Alman heyeti ve se faret erkânı, İtalyan hükümet erkânı ha- ur bulunmuştur. Alman Hariciye Nazı- nı 21,30 da Berline hareket etmiştir. Tebliğ Roma 11 (A.A.) — İtalyan - Alman müzakereleri neticesinde aşağıdaki tebliğ neşredilmiştir: Mussolini, Alman Hariciye Nazırı Von Ribbentrop'u, Kont Clano ve Alman büyük elçisi olduğu halde ka- bul etmiştir. Bir buçuk saat süren mülâkat $â- mimi olmuştur. Mussolini ve Alman Hariciye Nazırı entemüsyonal vazi- yeti tedkik etmişler - ve aralarındaki Konuşma İtalya ile Almanya arasın- da münakit ittifak paktı ve diğer anlaşmanın zihniyeti ve çerçevesi içinde cereyan etmiştir. Papayi ziyaretin akisleri 11 — Alman Hariciye Nazı- eti dikkate şayan bir hâdiredir. Şimdiye kadar Nazi erkânine dan biç kimse Papm ile görüşmeimişti. Naziler din ve kilise aleyhinde vaziyet alnışlardı. B. Ribbentrop protestan ol makla beraber hristiyanlığı bıraktığım ilân etmiş, *protestan kilisesile alâkasını kesmişti, Buna rağmen Papa mülükatı reddedemezdi. Çünkü Almanya ile palık arasında siyasi münmsebet mev- cuttur. Mülâkat talebi Almanya tarafın- dan vaki olmuşter. Papa bazı muahezelerde bulundu Vatikan İl (A.A) — Von Ribben- trop, bir saatten fazla süren o görüşme- deh sonra, Papaya, maiyeti erkânmı ta- mtmaştır. Vatikanın yüksek şahsiyetlerinden bi- ri, Havas ajansı mümessiline şu beva- natta bulunmuştur! «Alman diplomasisi şefinin Papa ta- rafından kabulü, Almanyanın kati er- zusu Üzerine vaki olmuştur. Bu ziyaret, Almanyanın, katolik kilisesine karşı olan vaziyetinde ve Vatikanın, Almanyadaki mezalime karşı olan protestolarında her hangi bir değişiklik manası tazammun etmez. Ribbentrop, bu ziyareti yapmak- la, Papalık makamına karşı bir hürmet eseri göstermek istemiş ve Papa bu fır- sattan bilistifnde, halihazır vaziyetin icap ettirdiği muahezelerde bulunmuştur. Macar hükümet gazetesinin mütalâası Budapeşte |! (A.A.) — Alman Ha- riciye Nazırı von Ribbentropun Roma seyahati diğer bütün meseleleri ikinci safa atmıştır. Hükümet gazetesi olan Magyar Orsag diyor ki: «Bizim haber aldığımıza göre, Romada Sumner WeL İesin vazifesi ve ayni zamanda Balkan- lar meselesi mevzuubahs olacaktır. Ro- manyanın enternasyonal (o hâdiselerden müteessir olmamasına Almanya büyük bir alika göstermekle beraber, Roman- yaya garanti verilmesi meselesi mevzuu buhsolmayataktır. İtizar Dünkü nüshamızda Ansiklopedi sütu- nunda Comedie Française sözü serlârhada «k» harfile intişar etmiştir. Özür dileriz