25 Şubat 1940 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 4

Afrodit davası Milli talim ve terbiye heyeti eserin bedii bir kıymeti olduğuna dair rapor verdi Müddiumumi eserin müstehcen olduğunda, suçluların tecziyesinde ve kitabın müsaderesinde ısrar etti Fransız ediplerinden Piyer Lülzin, me- bus B. Nasuhi Baydar tarafından llsanı- iza tereüme edilen «Afrodite isimli ese- rinin müstehsen olduğu iddiasle Kenan Basımevi sahibi B. Kenan Dinçmen ve kitapçi B. Semih Lâki aleyhlerine müd- delumumllik tarafından açılan davaya dün asliye yedinei ceza mahkemesinde de- vam edildi Adliye koridorlarında izdiham Etkârıumumiye üzerinde derin bir alâ- uyandıran bu davayı dinlemek üzere fazla meraklı kalabalığı sabah er- adliye koridoriarini doldurmuştu. Dinleyicilerin yüzde doksan beşini yüksek tahsil gençliği teşkil ediyordu. Ağır ceza mahkemesi salonu, reis kürsüsünün ya- na kadar dolduğu gibi koridorlarda da balıktan kımıldanmak imkânsız hale Mmtizamı temin salonuna yöz elli 1 alınmamasını temin vweiden hazırladığı kartları baş vin vastasile dinleyicilere ve gezete- dağıttı, Eminönü polis merkezinden de yirmi kadar polis memuru getirilerek, gilerinde kartları olmıyanların muhakeme 8610: nmamasını tenbih eti. Pakat dahâ evvelden ağır ceza salanunu doldu- ran dinleyici kalabalığını dışarıya çıkar- mak İmkânı bulunamıyordu. Davanın ye- dine! ceza mahkemesi salonunda yapıla” ni tehmin eden bir çok kimseler de koridorlarda sıkışmış bir halde bekleşi- yorlardı. i vaziyet karşısında üst kattaki mu- ne salonlermin hiç birinde davanın ün görülemediğinden, dava- tta asliye dördüncü ceza nunda rüyetine karar ve- rildi ve dinleyici kütlesinin buraya da te- hacüm etmemesi için bu karar, mahkeme ve alkadarlardan baş-! kalarma bildirilmedi. İl Süat on İkiye çeyrek kala yukarıdakile- rin haberleri olmadan alâkadarlar alt ka- ta indiler ve daha evvelden merdiven baş- iarında sıkı bir kordon teşkili eden polis ve jandarmaların arasından geçerek dör- üncü ceza mahkemesi salonuna girdiler. Banat on ikiye on kala muhakemeye baş- landı. Muhakemede iddis makamını yine müdd B. Hikmet Onat işgal edi- yordu. Divanın aşağıda başladığını haber alan Üst kattaki binlerce kişilik dinleyici küt- esi hep birden aşağıya inerek muhakeme ek istedilerme de merd'ven Jandarma ve kırk polisten kor geçemediklerinden Aşağıdan yukarıys kadar merdiven basa- maklarında siralanıp kaldılar. Dava başlayıp milii talim ve terbiye he- yetinden gelen rapor okunurken dışanda ömus omuza sıkışan kalabalık arasında dn gürültüler gittikçe yükseliyor; eGire- çeğiz. Muhakemeyi dinleyeceğiz» feryad- Jarı çınlıyordu. Bir aralık kavgayı andıran gürüitüler de duyulmağa başladı. Raporu müteakib müddetumumi iddia- mamesini okumağa başladığı sırada dışa- nda gürültüler büsbütün arttı ve binlerce Kişinin birden tempo ile haykırdığı cAfro- dit... Afrodit.» feryadları koridorlarda ve mahkeme salonunda çınladı Dışarıda heyecan gittikçe artıyordu. Bir #rahk da imerdiyenlerde beklemekten büs- bütün sabırsızlanan dinleyiciler hep bir ağırdan ve yüksek sesle İstiklâİ marşmı söylemeğe başladılar. Mahkeme salonunun kapısı da kapatıldığı halde bu gürüllüden sözlerini duymağa İni Bunun Üzerinesmüddetu mumi B. Hikmet Onat, bu vaziyette mu- emenin devamına imkân olmadığından muhakemenin selâmeti namına davanın mahkemeden taleb etti. Maznı mib Lütfi- nin veklii B. Esad Mahmud Karakurd bu telebe itirazla muhakemeye devam olün- masını İsti Hâkim Ge, muhakemenin telik sebepleri kanunda tayin edildiği el- hetle ve dışarıdaki gürül Âzım gekn tedbirler alırrmak suretile “durdurulabilen ceğinde talik edile- miyes: deramma karar verdi. O esnada dışarıdaki gürültü ler de biraz sükünet bulmuştu. Milli talim ve terbiye heyetinin raporu Davaya devam edilerek Maarif Vekâleti mill talim ve terbiye heyeti rels. ve âza- lanndan müteşekkil ehlivukufun Afrodit kitabı üzerindeki tedkikatı neticesine ald rapor okundu. Raporda: «Fransız ediplerinden Piyer Lülzin Af- rodit adındaki romanı bedii kıymeti haiz biz eserdir. Kitabın :nânas tercüme eg- masında her hangi bir maksadla edilmiş değildir. Eser, insan ruhunun sa- Bat idesline ve plâstik güzelliğe karşı du- yulabileceği bedii Iştiyakın şehvet duygu. lamından Oüstün olabileceği ve vicdani uyanışların ihtirasları yenebileceği tezini de ihtiva etmektedir. Kadim hayatın bir Pafhasını aid telâkki ve âdetleri tasvir edişi itibarile de tarih ve edebiyat mün- tesibi yetişkin kimselerin teknik mütalân- larına mevzu olabilir. Eser, bugünkü cemiyetin ar ve haya duygularını zedelemek O veyahud büyix okuyucu kütlelerinin tabli ve gayri tar cinsi münasebet tasrirlerine karşı teçe süsünü tahrik ederök çok satış yapın gibi maksadiarin yasılmamıştır. Hepim Ve bu kitak inan 31 inci maddesinin nci f:kralarile derpiş edilen eserler arasında mütalâa edilemiyeceği kanaatindedir. Bununla beraber kitapla, » di k sinsi arru ve münasebetiere taalluk eden parçaların çocuklarla, mürahikleri bedii kıymeti ve tes Üzerinde de di cinsi münasebet ve cinsi dalâlet sahnele- rini tahayyüle sürüklemesi melhuz oldu- undan romanın mektep çağında bulunan- lara tavsiye edilmiyeceği tabildir.. de- miliyordu. Mamunlar rapora karşı bir diyecekleri olmadığını söylediler. Bundan sonra müd- detumumi B. Hikmet Onat iddianamesini okuyarak ercümle dedi ki; «Hülâsa olarak romanın mündericati, kadınların yekdiğerile sevişme münase- betlerinden, tabiri amiyanesile sevloilik- ten ve romanın kahramanı olarak göste- rilen K namındaki kızın (seylellikte nasl ilerlemiş olduğundan, tam mânasi- | le açık, enva ahlâksızlık âlemlerinde ve kezalik Krizisin kendisinin aşkına Demet- rTiyos mamındaki heykeltraşı, bütün ka- dınlık bedialarını teşhir ederek teshirin- den ve zavalı adama telkinaüle iptidal zamanda bile mezmum addedilen katil, | hırsızlık, din mukaddesatına tecavüz gibi efali icra etiirdiğinden bâhistir» Müddelumumi burada romandan bazı | parçalar alarak bunların hiç bir sanat ve edebiyat kıymeti olamayıp hepsinin müstehcen bulunduğunu ve bu eserin Fransada olduğu gibi memleketimizde de kültür bakımından şayunı istifade hiç bir şey temin etmediğini iddia ettikten sonra sözüne devamla: «Eserin müdafilerinin iddlalarına göre, Afrodit davasını Avrupa yazeteleri cld- diyetle takib ediyorlarmış. Senelerdenberi vüsüde getirdiğimiz inkılâbın kıymeti ve kültürün ehemmiyeti bu kitab hakkında verilecek hükme bağlı imiş, Türk inkılâ- bı, medeni dünyada bir imtihan geçiri- yormuş, Ben, bütün Türk camiasını bihak- kin teessüre düşürecek olan bu sözleri duymaktan omütehasni zati teessürlerimi de zikretmeden geçemiyeceğim. Manmafih bilerek veya bilmiyerek sarfedilmiş olan bu tarzdaki müdafaaya da vereceğimiz ce- vab çok basittir. Cümhüriyetçi, milliyetçi, halkçı, Mik ve inkılâpçi olan Türk milleti cihana karakter öğreten bir millettir. Baş- ka bir milletin karakterine muhtaç değil- dir. Bunun bilinmesi lâzımdır.» dedi ve | İransızca Gringoire guzetesinde çıkan bir yazıya da cevab verdikten sonra iddiana- i İ hakkında girişiiğimiz takibata | gelince; bunu ediplerle değil, salâhiyetli meslek sahibi hukukçularla görüşmek lâ- zımdır. Edebiyatçılar edebiyattan yani, bir sbsün bedii heyecan verecek anasını Jâft. e ve m yeye malik olmadığını anl lar. Takibat erin toplanı yeti ise kanunda yanlı müstehe neşet un nerelerde, ne | anlıyacak | anenk o ası ve bilecek İsah edeyim: Gizli bir randevu evi bir mimara muayene eitirilerek mezkür bina hakkındaki kanaati sorulduğu zaman mi- marın 6 bina hakkında İzah edeceği ka- naat, teşkühita sanat kaidelerine riayet edilip edilmediğine maksur (kahr. Şimdi burada yine sanatkâr olan mimar yerine bir edebiyat mütehassıs koyalım, Onun salhhiyeti de mimarın haiz olduğu sâlâhiyetin hududunu #şamıyacağı da pek *abildir. O da, eserin edebiyata uygun olup olmadığını söyler, Fazla bir kanaat izhar ederse salâhiyetini tecavüz eder. Sulâhiyet harici izhar edilen kanaatlerin de hiç bir kiymetli olamıyacağı şüphesiz- dir. Hülâsa; hukukun, edebiyat ve edebi- din da hukuk meslek ve salâhiyetlerine tecavüzünü kabul etmek imkânı meslek nizamın bozacak #millerdendir. B. Hikmet Onat h etimizin de işti- rak ettiği (o beynelmilel © Kongrelerden mn uzadıya bahsederek bu kongrelerde içtimai bünyesine göre müs- tehcen eserle, eni hakkında cezai ted- birler müzakere ve karar altina alındığını anlattı. Bundan sonra ehlivükuf raporla- rına geçen B. Hikmet On, rlar Üze- rinde uzun izahat ve tefsirlerde buluna- rak Üniversite profesörlerinin ve milli ta- ilm ve terbiye heyetinin raporlarında bu eserin mühim Ümi tedkikk istinad ede- rek çok eski bi I bir üslübla canlandıran kıymetli bir sanat ezeri ol- duğu ve böyle bir eseri edebiyat ve tarih- Je alkadar her ferdin istifade ile müta- lâa edebileceği yazılı ise de eserde tedkik mehazları gösterilmediği gibi raporlarda da izahat verilmediği cihetle bu hususun sabit olamadığını kaydetti ve sözlerine devamla: «Sanat, mili ve muhitidir. İlim gibi beynelmilei değildir, Afrodit romanı Fran- sada yazılmış ve oranın örf ve âdabıns uygun görülmi £. Bu, behemahal 'Türk ört ve Adabına da uygun olacağını isbata bir delil teşkil etmez» Dedi, Eserin kanun! bakundan vazlyeti- nİ de uzun uzun izah ederek matbunt kanunumun teklifi esnasında Mecliste ile- ri sürülen temennileri anlatan müddelu- mumi netice itibarile dedi ki; «Talebimiz. eserin bizatihi müstehcen bulunduğu ehil hibre sıfatile raporu im- za eden yeminli edebiyat profesörlerinin mütehassıs sıfatile değil bir ferd sfatli> vaki şahadetleri ve mill talim ve terbiye heyetinin rapordaki beyan ve fnütalhaları sanat eseri telâkki edilemiyeceği, mevzuup hiç bir ferde, #debiyat müntesipleri de da- hil olmak üzere, istifadeli bir şekilde o) mıyan şehvet, katil ve hurszlık, dini kaddesata Weavüz gibi kanunun suç detliği fiillerden İbaret olması ve bir Pran sx muharririnin müstehcen bir asnat eş: ri ve matbuat kanununun 31 inel madde. sinin 2 nel fıkrasını teklif eden B. Halli Ge İ Romanyaya satılan pamuk Ticaret Vekili Anadolu ajansına beyanatta bulundu Ankara 24 (A.A.) — Akşam gazete- sinin 20 şubat tarihli nüshasında «İzmir de Romanyaya 14000 balya pamuk sa» tuldız başlığı ile intişar eden bir makale- de büyük partiler halinde olan bu satış- ların piyasada bazı kimseler arasında lü- zumlu veya lüzumsuz dedikodulara se bebiyet verildiği yazılmıştı. Bu yazı münasebetile Ticaret Vekili Nazmi Topçuoğlu Anadolu ajansına şa bebiyet verdiği yazılmıştı. «Üzerinde hassasiyetle durarak mem- leket lehine çalışan bu gibi nazik ve mühim mevzularda (gazetecilerimizin, memleket efkârı umumiyesine sarih malâmat verecek yerde, mübhem bir takım ifadelerle menfi fikirleri ve tema yülleri kuvvetlendirecek neşriyat yap- malarının tehlikeli bir iş olduğunun bu münasebetle bir daha hatırlatılmasına ih- tiyaç hissedilmektedir. Esavcn gazetele- rimizden bekled iz, dar bir muhit içinde de olan bu gibi mevzulardaki de- dikoduları meydana çıkararak aydınlat- maları ve bu suretle memleket efkârı umumiyesi önünde bunların hal ve intaş olunmasını temin etmeleridir. Bu gibi hususlarda hattâ yalnız gazetelerin de- gil, bütün vatandaşların bile duydukları yolsuzluklardan, kime aid olursa olsun bükümeti derhal ve açıkça haberdar et- melerini beklemek doğrudur. Şahsi men- faatlerini şu veyâ bu şekilde haleldar olmuş telâkki edenlerin yapabilecekleri küçük veya büyük hataların ve bunlar otrafında doğabilecek dedikoduların an- cak bu suretle önlenebileceğini matbu- atımızın ve efkârı umumiyenin takdir edeceğine dair olan kanaatimi tekrar et- mek isterim.» Sıvas sanat mektebi demir atelyesi şefliği Ankara 24 (Telefonla) — Sanat mek- tebi mezunu olup da Belçika üniversite- sinde tahsilini tamamlıyan B. Mürsel Türkansiimer Ankara sanat mektebinde muallimlik devresini ikmal etmiştir. B. Mürsel Türkansümer Sıvas sanat mek- tebi demir atelyesi şefliğine tayin edil- miştir. Genç mühendise muvaffakıyetler temenni ederiz. z gi B. Yusuf Kemalin Meelisteki izahlarım muh- tevi zabıtname ve yine örf ve üdaba mu- detle takibine dair hü- tirak ettiği beynelmilel nigre ve Türk neşriyat kongresi ve Jis- tesi ve kezalik Lârustaki cecre ald yanı münderecatı tlerile sabit - olduğun- dn mümehcen kitabı basmak ve heşrete an ve Semih Lütfinir kanı a irinei fıkrası delâle- Türk ceza kanunun 42 ve 477 nci 1 mucibince cezalandırılmalarım ve suçlulardan Semih Lütfinin müsceel mahkümiyeti sabikasinın ve diğer suçlu Kenanın da mahkümiyeti sabikas olma- masına nazara” $$ uncu maddenin maza- TA alınmasını ve sulh hâkimi kararile top- lattırılıp emanet dairesinde mevcud bu- lunan kitaplar da bizatihi cürümden ma- | dud bulurmaları hasebile yine kanunun 36 ncı maddesine atfen bunların da zabıt ve müsaderesine karar verilmesini taleb ve iddia eylerim.» Fasılasız olarak Üç saat devam eden id- dlanamenin okunmasından sonra mazpup B. Sem li avukat B. Esad Mahmud Karakuzd, dafaanamesini ha- zırlamak üzere kanuna istinaden beş gün mühlet istedi. Reğs: — İddianameyi hem dinlediniz hem de Bot aldınız. Şimdi müdafaanızı yapabilir- siniz. Dedi. B. Esad Mahmud Karakurd: — Idüla makamı dava üzerinde bir çok teylerden bahsettiler, Bunları birer birer tedkik ederek ayrı ayrı cevab vermem lâ- zamdır, Diye mühlet & buna kar İddin makamı, dava ile alâkası ol- mıyan bir takım kongre mukarreratından vesaireden bahsetti. Bunlara karşı uzun uzadıya cevâb hazırlamağa lüzum yoktur. Siz davanın asıl mevzuu üzerinde müda- faamzı yapımız. Cevabını verdi. Pakat vekil, müdafaana- mesini yazıp mâhkemede okuduktan s0n- ra mahkeme vereceğini söyliyerek be- bemehal mühlet verilmesini israrla 'ste- diğinden mahkeme bu talebi kabul ederek muhakemeyi martin birinci gününe bi- raktı, Geç vakit muhakeme salonundan çıkni- dığı zaman koridorda ve merdivenlerde bir çok dinleyiciler öğle yemeğinden de vazgeçerek bekliyorlardı. binde israr etti. Reis BEYAZ PERİ Bugün MELEK sinemasında sevgili eşimin ve annemizin cenaze i | me göndermek suretile büyük elem Teşekkür Aramızdan ebediyen üfül eden çok Ankara Borsası M Şubat Cumartesi ESHAM VE TAHYİLÂT Esham ve tahvilât üzerine muamele ol- Marniştir. merasiminde bulunmak ve taziyetna» ve kederimize iştirak eden muhterem dost ve ehibbamıza teşekkür ve min- nettarlığımızı bildiririz. Yusuf Cemal Akçit, Midhat Cemal Akçit, Halim Cemal Akçit ve eşi, Ni- had Cemal Akçit ve eşi, tuğgeneral Asım Altuğ ve eşi, Halid Calğı ve eşi, Nedim Akçeer ve eşi. Patih Askerlik Şubesinden: Patih askeriik şubesinden tütün ikrami- yesi alan malül subay ve eratlia şehit ye- timlerinin yuklamalarına mart 940 gü- münden başlanacaktır. Yoklama 15 Nisan 940 gününe kadar devam edecektir. Tütün ikramiye tevzli cüzdanlarile birlik- te yermi meskürden Itibaren ber gün şu- beye müracaatları ilân olunur Beşiktaş Halkevinde balo Beşiktaş Halkevinden: 25 Şubat 940 pazar günü akşamı Halkevi- miz yildönümü şerefine evimiz aalonların- da parasız bir aile balosu tertip edilmiştir. Parti ve Halkevi ağaları kardeşlerimizin aile davetiyelerini Halkevi idare memurluğun- dan almaları riça olunur. PARA ve ÇEKLER Tapanıg 3m 100.15 ŞEHİR TİYATROSU Tepebaşı Dram kısmı Gündüz saat 15,30 da Gece saat 20.30 da O KADIN İstiklâl cad. Komedi kısmı Gündüz saat 15,30 da Gece saat 20.30 da HERKES KENDİ YERİNE İstanbulun can ciğer ? komiği İSMAİL DÜMBÜLLÜ — ŞEVKİ ŞAKRAĞIN Baştan başa kahkahalarla dolu CİHANŞÜMUL MASAL yi al BA j Ş Türkçe Sözlü Türkçe Şarkılı Görülmemiş büyük muvaffakıyetlerle devam ediyor. Memleketimizin en ta- nınmış musiki üstadları ve en İyi okuyucularının tertib ettikleri musiki kısımı seyircileri gaşyediyor. TAKSİM Sinemasında Bugün saat 11 ve 1 de tenzilâtlı matineler Bugün yalnız iPEK Sinemasında ERTUĞRUL MUHSİN'in yarattığı Tag - NURBAN Seanslar 10 — 12. —2 — 4.15 — 6.30 ve 9 dadır. YARIN AKŞAMDAN itibaren SARAY Sineması İzleri batıralardan silinmiyecek. , . Lüks ve ihtişamı ve güzel mevzuu bütün İstanbul | halkını celbedecek bir film daha gösteriyor. VATANSIZ KADIN Baş rollerde: Fransız Yıldızlarının en güzeli EDWİGEFEUİLLERE JEAN CHEVRİER ve PİERRE LAROUEY ZEVK KADINI... EBEDi AŞIK... AŞK... İHTİRAS... Yarın akşam için yerlerinizi evvelden aldırınız. Bugün SAKARYA Sinemasında 1-Demir kapı arkasında 712-SON BUSE RICARD ADAMS ve GWEN LEE MICHELE MORGAN | tarafından emsalsiz erler ve haydudlar filmi İstandulda ilk defa İ şeheser... İlâveten: Son FOKS JURNAL dünya havadisleri JOAN GRAWFORD JAMES STEWART Gençlik ve güzellik Filmi Dünyanın en tatlı sesli Beritonu NELSON EDDY VİRJİNA BRUCE ve LİONEL BARRYMORE tarafından fevkalâde bir tarıda vücude getirilen NEFİS bir AŞK MACERASI ALEV ŞARKISI İlâveten: METRO JURNAL Bugün saat 11 ve 1 de tenzilâtlı matineler