13 Eylül 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 13

GÜNÜN ANSİKLOPEDİSİ 1914 deki Lodz muhare- besi nasıl olmuştu? Yeni Leh merkezi ve düşen Lodz şehri Lublin: Varşovanın sikişme: lar, merkezlerini Lubll Şimdi oradan da başka bir yere naklediyor- Tarmış. Lublin ayni ismi taşıyan idare sahasının merkezidir, Brystreyca üzerindedir. 112540 kişi olan nüfusunun “5 618 i Polanyalıdır. Başpapasbpı katolik üniversitesi vardır. lerile pire < ikinci asırdunberi mevcuttur. | Polotyanın 1589 da birleşmesi r, Biski şatosu zin- elirine girdikleri haber e bulunan bu $p- nüfusu olan n en birirci sanağ'i şeh- kumağçılık e hürdür, Mensural y r kişattadır. Şehir bi sayede seri bir ileri- meye mail olmuşzur: 1880 da nifusu ancak bitrkezi bulun | da 288 bir olmuş, 1910 da | geçmiştir. Maekensen (Ma- kenzen) burasını 5 kânüunusan! 1914 de Rus- lardan slaştı 1oöz ve havalisindeki ik! buçuk milyonu mütecavir nüfusun “© 826 sı Lehlidir. vey Lodz muharebesi: 1914 harbinin meşhür Lodz muharebesi şöyle ceroyun elti: ar Lentberg'de musaifer olmuşlardı. Birinci Alman tayrrusu muvaffakıyossizlik- le netie»lenince Hindenburg Silizyadaki Rus epaahina ikinel bir taarruzda Dulundu. Beuru ve Warta cephesinde kauli bir bo Zuşma olduysa dn Ruslar, arazi terket mekle beraber ezilmediler. nubugarbideki plân tahakkuk etmo- Hindenburg merkeze taarruzu düşün» dü. Mazenzenin kumandasındaki dokuzun- cu üidu Lodz'un şimalişarkisine saldırdı. Siraykow mevkiinde Rus ordusunu yardı ve bu ruvaffakıyı n netice almak üze re Iki kolorduyu bu yarıktan İçeri soktu, Lâkin Ruslar kendilerin! (opladılar. İki Alman kolordusu, sekiz gün müdde'le her kaldı. Ancak büyük saylat nen Ras cephesi sarslmıştı. Başkumandan Grandük Nikola Lodr'u terkedip geride Bzura. Rowa, Pilica ve Nida dereleri arasında cephe Kurdu. Hindenburr bu kuvetle bir ay beyhude ye- re uğraşı. O Y.Ç. CAN SIKICI KİTAPLAR © Dünyada hiç akis gelmiyeni şeyleri toplu- yarak garip kölleksiyünlar vücude getiren- İer vardır. Bunlardan birl insana usanç ve bıkkınlık getiren kitaplar kalleksiyonudır, Bir Ingiliz herkesin sevmediği bu gibi ki- taplardan birlereesini toplayıp bir kütüp- hane vücvde getirmiştir. Can sıkıcı kitap İsteyeriler bü adamg rüracaat etmektedir. ler. , Bu İnellizi Romada kitap meraklısı bir yan taklid eder. Insana usanç veren ve uyku getiren kitarları topladığını ilân eder. Şiwdiye kadar topladığı bu gibi kitapla- rın bir listesini de gazeteler İle ilin şek- linde neşretmiştir. car, sıkıcı olduğunu anlamak dak! konmuştur! Bir İnsan dimaik durlüğü halde okuduğu kitap ken- disin! istemiyerek uykuya duldıracak olur- sa can sıkterdar. Bon zamanlarda koleksiyoncu meşhur muhatrirlerden birinin. eserini bu mikyas ile tecribe ederek İlstesine koymuştur. Bu hareketi muharrir, aleyhinde bir tecavüz sayarâk kolleksiyon sahibini düelloya da- vet rimiştir. Bu hüdüse kilabın şöhretini bir kat daha arttırmıştır. Koleksiyoncu düsl- loyu katul düşmüştür. Hikim Kitap okuyuculardan hir ehil hibre heyetini davet etmiştir. Kıtgp mahkemede okunacaktır, Ehli vuku! can- tarı sıkılıp uyurlarsa mahkeme kullek$i- hi yon ağır ne bük vereöek; aksi taledirde da mahküm edilecektir, Zencileri beyaza boyadılar nin şömnlde yerli ahalisi bulun» Cranburr şehri civa- $ ise uleuşlur. Patates li toplamak dzere esnup hükü- inellerinden celbedilen zenci ameleden ye- disi bir kulübede uyurker tüfekle müsellâh on beş beyazın baskınma uğramıştır. Zenciler İnç edilecskleriiden çök kork- muşlardır. Silânlı beyazlar zencileri kulü- beden çıkardıktan serra havaya attıkları silâhlarla töhdld etikleri zencileri çırçıp- lak soyundurmuşlardır. Zenciler her daki- ka ölümlerini bekliyorlardı. bulu- 4 Fakat Zericiler soyüridukları s0) lar silâhlarınt bırakınışlar ve bet de getirdikleri yağlı beyaz boya kutuları- Bi açnuşlar ve Yedi zenciyi bembeyaz boya- mışlardır. Zenciler a sonrü tehdiciet beyazların reis tarda bulu muştur; Geidiğiniz cenup memlekezlerine düü- etmerliğinden iş mahkemeye | meniz için son bir ihtar yapıyoruz. Şima- li Amerikada zenciler oturamaz. Bunun içln kömür renkli vücudieriniz! beyaza bo- yadık, Hemiet yolu çıkınız. Yoksa canınızı çıkarınız Bu tehdid karımda zenciler bu garip kıyafetle yola ddzelmişlerdi Boşanmaya karşı garib bir protesto İngilterede yeni evlenenler urasında çok | geçmeden ayrılanlara sık sık tesadüf vdli- mektedir, Bu şüsden türlü türlü dedikodu- Jar yapılmakla ve rezaletler çıkmaktadır. Birçok kimseler orlenmeğe cesaret edemez olmuştur. Sik ark boşanmasın içtimai bir hastalık halini almasına isyan edenler büna karşı garip bi Aleyhinde şahidlik etmesine | kızmış! İçeren oturan > Mustafa ii minde biri, bundan iki gün evvel, bir suçtan dolayı dıköy malkemesir de muhakeme niş ve bu işte Ha- san adında biri, kendi wleyhinde şa- hadette bulunmuştur. Mustafa, Hasavın bu şekildeki şa- hadetine kızmış, ve övvelki gece adam akılı içtikten sonra Haseswın dük- künuna gelmiş, hiçbir lâf etnirden 15 cam kırmış, hırsını bunünla da âla- mıyarak radyoyu yakaladığı gibi Parçalamak Üzere iken yetişen peliş- ler tarafından h yakalanmıştır Belediye “gıda vaziyeti hak- kında bir rapor hazırlıyor Başvekil doktor B. Refik Saydarm Büyük Millet Meclisinde irad etti nutükla ihtikârla mücadel Üzere bugünletde Meclise iki kanun lâyihası verileceğine dair bir kayıt yardır, İstanbul Belediyesi de İstanbulun faşe ve gıda vaziyetini nazarı dikka. te alarak şehir ihtiyaçları etrafında uzun bir rapor hazırlamıştır. Bu ra- por, yakında hükümete takdim edile. cektir, edilmek kadar nişanlı çiti Sen Ceymis büyük kili- sesinde birden nikânlanmışlar ve hep bir- den Boscbell stadyotnünu giderek burada düğün yapmışlardır. Bu muazyam düğünde 22,000 seyirci hazır bulunmuştur. Yüz çiftin böyle birden evlenmiş olması boşanmaya karşı derin bir nefret ve evlen- mek için kuvretii'bir cesa duğundar, nümayiş bey area esnası Etibank umum müdürü istifa etti Ankara 13 (Akşam) — ank umum müdürü B. İlhemi N: Pa- mir, istila et ve İstilası (o İktisad Vekületince kâbul edilmmişiir. Bu su- retle açılan Etibank umum müdür. lüğüne vekâleten mâden tedkik . ve arama enstitüsü müdürü B.Re şid Gençer tayin olunmuştur. Polisler için mesleki kurslar Ankara 13 (Akşam) Dahiliye Vekâleti; Ankara, Bursa, Diyarbakır, Edime, Elâzık, Tünceli, Gaziantep, Hâtay, İstanbul, İzmir, Seyhan, Trab- zon ve Zonguldak vilâyetlerinde po. lislerin mesleki bilgilerini arttırmak maksadile kurslar açmağı kararlaş- tırmıştır. Kurslar birinelteşrinin birinde âçı- lacak ve 15 temmuza kadar devam edecektir. Yugoslavya, Varşova sefirini tekaüde sevk etti Belgrad 13 (A.A) — Yugoslavya- nın Varşova sefiri B. Vassili Protteh tekaüde sevk edilmiştir. Ingilterenin ticaret filosu ne vaziyettedir ? Dünyanın diğer denizel devletlerile ingiliz gemilerinin mukayesesi - Geçen senelere nazaran Büyük Biritanya gemileri ne vaziyettedir ? Alman tahtelbahirleri ada olan İngiltere ile dünyanın diğer aksami arasındaki deniz seyrüseferini bozma ga uğraşıyor. Yani hedef: Ticaret ge- milerini batırmak! Büyük Brilanyanın donanması bir çok selerler tedkik edilmiştir. Pukat sivil filosu neden ibarettir? Her halde bu ds tetebbüe değer bir mevzu olsa gerek. İngiltere ticaret gemilerinin umum dünya gemi miktarna kıyasla ne inevkide olduğuna dair 1938 temmu- runda e bir istalislik neşreğil miştir; 5 8 9 BEŞ ğ 8 BEİ ERİ z beee 2 ep 3 X En p5 ii 2; Sip - g 2353 9'er p x” — 1480 de 1914 de İngiltere, o 24,948000 309 435 3it0düş Amerika 12050000 178 109 380,000— Japonya SMD TE 35 5320004 Norveç 4814000. G4 51 66001 Almanya (4244000 63 110 3070004 Talya 4230000 49 33 TL04 Fransa 2904000 43 47 SADO Hollande o 2855000 42 31 2310004 Yunanistan 1830000 24 17 340004 İsveç 1318000 23 24 740004 Rusya 1381000 Xp 31 23000) Danimarka 1430000 17 in” 120004 İspanya 950000 14 14 96000— Panama 611,000 09 40000 4- Finlândiya © 580000 06 31,000 4 Diğer mem- leketler 4909000 54 $3 00004 Yekün 7, BAT, DD 100 54100 1,561,000 Bu tabloda yelken gemileri mevcud değildir. Bunların umum tonajı dün- yadaki tekmil gemilerin tonalının ancak “ 1 i derecesine inmiştir. Hem de balıkçılık için kullanılan yelkenli» leri heşaba katmak şartile! Şimdiki vaziyette dilnyada; yelken gemileri ansak şu üç gaye İle kulla- mliyor: 1 — Buğday nakli için; Fakat Avustralyadan İngilici buğday ta- | şıyan büyük yeikenliler 1921 de 36 tane iken 1931 de 26 olmuşlar, geçen | sene adedleri 13 e inmiştir, Görüü. , yor ki yelken gemiciliği sona ermiş- Bunlar, bizim nısıf kürrenin ki- şında - yani cenubun yazında - yola çıkıp ilkbaharda İngiltereye varırlar, 2 — Balıkçılık için: Bilhassa yakın yerlerde balık tutmak üzere kullanı- nırlar. Fakat artık Ternöv de motör- ler kullamımağa başlamıştır. 3 — Yatçılık İçin: Yani, zevk için 4 —'Talim için: Bahriye zabitleri. nin yetiştirilmesi şimdi dâha ziyade yelkenlilerle yapılıyor. Bu, modadır, Yukarıki istatistiklerden anlaşı ğına göre, İngiltere, umum dünya 63 wilyon ton geminin üçte birine, yani 21 milyon tonuna sahip. Bu, ehemmiyetli bir mikdardır, Fakat geçen senelerle kıyas edersek sukut halinde olduğunu derhal görürüz: Dünya İngilterenin Seneler wnajı tonajı Nisbet 1890 31118,528 10,241855 * w5 1900 28.057.454 13.241.445 < 61 1910 O41012520 (O 17S16479 OX 418 1920 57314065 18.330424 sa 1980 60 501,644 20,430 444 < mA 1908 0 AasTa00 20,948.000 *« m9 Bü sukulun birinci sebebi şudur: | 19 uncu asır buhar asrıydı, Kömürle İşiiyen gemiler nefsi İngilterede en Iyi mahrukatı buluyordu. Dünyanın diğer yerindeki kömür madenleri de henüz işetilmiyordu. O zamanki sey- rüsefer İngiltererin şeraitine her ci- hetçe elverişiiydi: o İngiltereye eşya taşıyan vapurlar eskiden avdetlerin- de buradan her yere kömür götürür- Jerd!. Halbuki şimdi tankers denilen gaz vapurları İngiltereye bu mahru- katı hariçlen götürdükleri vakit boş d rlar, zira başka şey naklet- mek üzere yapılınamışlardır. İşler de böylelikle bozuluyor. Büyük Eritanyanın batiri ticareti- ne İkinci darbeyi de diğer devletlerde devletçilik sisteminin ihdas edilmiş olması vurmuştur. Hindistana gitmek üzere bir çok İngilizler 125 İngili Mirasına Londrada gemiye bhinecekli yerde Cene giderek oradan 75 sterline İtalyan gemilerine hiniyor ve böylelikle vakitten de kazanıyorlar, Ingiliz gömi sahipleri tezgâhları yeni gemi koymak için ancuk ticari şeraitin iyileşmesini gözelirken, AL manya, İtalya, Rusya gibi devleiçi rejimler başku esaslar üzerinden hâ- reket ederek gemi inşaatı yaptırıyor- lar İnşaatın pahalıya gelmesi yüzün- den, Büyük Britanya, başka memlis. ketler için gemi yapma işini de azalt- mıştır, İngilterenin bir senede 57909 tonluk 22 gemiyi hariç için inşa et- mesine mukabil diğer devletlerin bu sahadaki insaatı şöyledir: Almanya: 247106 tonluk #7 gemi İsveç: 113205 tonluk 23 gemi Danimarka: 106363 tonluk 19 çemi İtalya: 63388 tonluk Tgemi * Hollanda: 47208 tonluk 53 gemi, Teknik bakımından tedkik edince de şöyle bir manzara var: 1914 - 1918 harbinden Sonra buhar gemisi artık inhitata basladı. Unium dünyada inşa edilen 3,043,593 tonun yalnız 1,152,543 tonu, yani üçte biri buharlıdır, kısmı küllisi motörlüdür, Demek ki buhar gemisi de yelkenli- lerin vaziyetine düşecek, müzelik ola- caklır. Büyük Britarıya bu hususla da muhafazakârlık ediyor, Yeni inşa» alının “5 48.6 sı buharlıdır. Fakat bütün bu cvsafına rağmen İngiliz gemiciliği dünyada hâlâ bi- rine'dir. Bu harpte belki birçok ge- miler zayi edecektir, fakat bu azim- kâr dostumuz kendisi için başlıca ga- ye olan deniz birincitiğini bırakamaz. Her neye mal olursa olsun, onu mu- hafazaya çalışacaktır. Zira kendisi için hayat memat meselesidir. Y.G. Parisin harp kıyafeti ten bildiriliyor: Paris, harp yafetini giydi. ge übidele- rin have taarruzlarına karşı kum çu- vrllarile muhafaza yor. Hemen bütün ticarethaneler ka- hhea kâğıdları şerid halinde ve kü- #es şeklinde vitrinlerinin camlarına yapıştırmışlardır. Bunun yakında bir bomba patladığı fİakdirde camın kırılmasına mâni olduğu tecrübe ile anlaşılmıştır. Sokaklarda maskesiz gezmek yasak edilmiştir. Yanında gâz maskesi ol- mıyanlardan ceza &lınmaktadır. Ka- dın erke, çolik çouck herkes kılıf içinde duran maâskesile gezmektedir. Her tarafla sığınaklar göze çarpıyor, Tehlike işareti verilince bunlara ilti- ca edilmektedir. Opera, Opera Komik, Komedi Fran- sez ve Bulvar tiyatrolarından bir çö- gu kapanmışlır. Buna sebep arlist- lerden ekserisinin askere gitmesidir. Mebuslardan askerlik çağında olan- larda kâmilen Askere gitmişlerdir. Bunlar 150 kişidir. Maarif Nazırı Jean Zay da askere gitmiştir. Nazır bu münasebetle Baş- vekile bir istifa mektubu göndererek demiştir ki: «Kanun kabine erkânını edildiği görülü- Maskesi yanında bulunmadan sokağa çıkanlardan ceza alınıyor Paris sokaklarında boyunlarında maskeleri asılı işlerine giden işçi kızlar askerlik mükellefiyetinden İstisna ct- miştir, Fakat ben kendi yaşımdaki- lerle ayni muameleye tabi olmak İs- tiyorum, Yaşım 35 tir. Bilhassa üç senedenberi yetiştirilmesi için çok çalıştığım gençlikten ayrılmak iste- miyorum, Bu münasebetle istifamın kabulünü rica ile hürmetlerimi su- * narım.» 1914 de askere çağımlanlar şarkı &öyliyerek, gülerek gidiyorlardı. Bu defa şarkı söyliyen,'şaka eden yok» tur. Herkeste bir ciddiyet, âdeta bir hiddet vardır. Bunun için harbin €s- kisinden daha çetin olacağı tahmin edilmektedir, -