28 Temmuz 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 7

28 Temmuz 1939 AKŞAM B. Hudson anlatıyor Alman delegesi Wohltat ile nasıl temas etmiş, neler görüşmüşler? Samsun mektupları Samsunda balıkçılığı ilerletmek yolu aranıyor Samsun çivarındaki göllerden mühim mikdarda balık ve balık yumurtası alınabilir Iki hükümet adamının tedkik ettikleri plânın esaslı noktalarını yazıyoruz Petit Parisien gâzelesinin Londra muhabiri bildiriyor: İngiliz, Kabine- sine dahil olmıyan bir hükümet ada- manın Vr bir silâhsızlanma plâ- nına muvafakat et si şartile Al- manyaya para ikrazı teklifinde bu- hakkında gündenberi dolaşın şaylalar doğ, lifi yapan İngiliz harici teşarı B. Hudsondur. Kendisne bu teklifte b n zat da Alman Ka- binesinde, B. Hudsonunk! bir.mevki iş e m payesi Kabineye dahil değil Hatırlarda kaldığı cil e, Alman- aret dampiğine devam . ettiği dirde İngilterenin ı yolda mü- cadeleye girişeceğini v kendi oyunile yeneceğini kânunuevvelde beyan et Hudsondur, Gene şunu hatırlatmak faydadan hali i B. Hudson, İngiliz silâh n tatbikinde gösteri! eçen kânun 1amberigin nez- dinde şikâyette bulunmuş ve istifa vermeği i r grupuna dahildi. Bütün bunlar, B. Hudsonun bozguncu bir zihniyeti | olmadığını gösterir. B. Hudson, Dr. Wohitata teklif et- tiği plân gazetelerde ve siyasi mah- fillerde bir çok dedikodulara sebebi- yet verdiğinden Daily Express gaze- esi muharririne şu beyanatta bulun- muştur B, Hodsonun beyanatı Plân hakkında natamam ve yan- işaatta bulunulduğundan atl tamamile söylemeği tercih ştırma denilen yoktur. Bun- Fakal kendisi geçen | olan B. akım teklif- Eğer Almanya, silâhsızlanır ve bu suretle sulh temin edilirse yalnız Al | manyaya değil, fakat er Avrupa memleketlerine sanayilerini sulh za- manındakine irca etmek için yardım edebileceğiz. Meselenin esası şudur: Dr. Wohltat Balina konferansına iştirak etmek için geçen hafta Lon- drada bulunuyordu. Berlinde, benim- kine benzer bir memuriyet işgal edi- yor. Almanya sefarethanesi vasıtasi- Je benimle görüşmek arzusunu İzhar etmiştir. Kendisile ticaret ve Iktisadi meselelerini konuştuk. Kendisinin ve Almanyada yüksek mevkiler işgal eden diğer zevatın, Almanya ile İn- giltere arasındaki beynelmilel vazi. yetin hiç bir zaman bugünkünden Almanyayı © B. Wohltat B. Hodson daha tehlikeli bir şekil almadığı fik- rinde bulunduklarını ve bir infilâk- tan çok korktuğunu bana söyledi. Londraya geldiği zamandanberi İngilterenin kati ve azimkâr hattı hareketi hakkında öğrendiği şeyler, bu korkularını teyid ediyordu. Dr. Wohltat Danzig meselesinin bir harb sebebi olsun veya olmasın daha geniş bir meselenin Karakteris- tik bir noktasını teşkil ettiğini bana isbata çalıştı ve kendi hesabına siya- i müşküller halledilebildiği takdirde dünyanın yeniden refaha kavuşaca- gından emin bulunduğu cihetle, bu vaziyeti teessür ve teessifle gördü- günü ilâve etti, Dr. Wohitat, İngilterenin deniz aşı- nr memleketlerinden hiç birini, hiç bir zaman terketmeğe razı olmıya- cağını söyledim ve manda altındaki arazinin Almanyaya avdet etmesine müncer olabilecek umumi hiç bir müzakereye de yanaşmıyacağını ilâ- ve ettim. Fakat bu hal, müşkülleri hallede- cek teknik vasıtaları müzakere etme- | mize mâni değildir. Tedkik edilen plân İşte bu suretle bu plânı birlikte tedkik ettik. Bu plânın esaslı nokta- ları şunlardır: 1 — İngiltere ile müttefiklerinin Almanyanın cebir ve kuvvetle Avru- paya hâkim olmasına matuf her te şebbüse mukavemet edeceklerini B. Hitlere söylemek. 2 — Şayed, B. Hitler sulhperver müzakere metodlarına avdet etmek niyetinde ise, İngiltere ile müttefik- Çanakkale halkevinde biçki ve dikiş sergisi Çanakkale (Akşam) — Bir yıldanberi devam eden Çanakkale Halkevi dikiş, biçki ve elişi derslerinin sergisi Halkevi salonunda merasimle açılmıştır. Bergideki intizam ve meydana getirilen nin boşa gitmediğini isbat etmektedir. Derslere bir sene zarfında 65 bayan niye Balkanlı tarafından mecçânei ders işlerdeki güzellik, bir senelik mesai. devam etmiş ve bunlara bayan Hüs- gösterilmiştir. Bu bir yıl zarfında o kadar muvaffakıyetli işler başarılmıştır ki, Çanakkalede sergiyi ziyaret elmi- yen kalmamış ve hepsi de serginin muvaffakıyetli işlerine hayran kalmışlar. dir. Resimde serelden bir köşe görülüyür. leri, Almanyanın muhik bir muame- leye nail olmasına ve bilhassa iptidal maddeler almasına dikkat edecek. lerdir. 3 — Bugün tamamile harbe vakfı nefs etmiş olan endüstrisini, sulh za- manındakine iade etmek için Alman- yaya yardımda bulunulacaktır. 4 — Dünya piyasalarında İngilte- re ile Almanya ve diğer sanayici bü- yük milletler arasında dostane bir teşriki mesai tesis edilecektir. 5 — Buna mukabil Almanya silâh sızlanmağı ve biç olmazsa silâhlarım azaltmağı ve Çekoslovakyadan çekil- meği kabul edecektir. 6 — Bu plânı finanse etmek için lâzım gelen krediler ,yalnız İngiltere tarafından değil, fakat hiç şüphesiz iğer memleketler tarafından da temin edilecektir. Bu memleketler, sulhün temin edileceğinden emin olurlarsa, bunu yapacaklardır. Dr. Wohltat ile yaptığım mülâkat esnasında hiç bir rakam zikredilme- miştir. Zannederim ki, B. Wohitat İngil- terenin icbar edildiği takdirde Alman- ya ile harb etmekte tereddüd göster- miyeceğini ve kuvvete kuvvetle mu- kabele edeceğini anlamıştır B. Wohltat Almanyaya dönmek için benden ayrılmıştır. Bu plânı ma- reşal Göringe arzedecektir. Bu plân bazı teferrüatında natamam olarak gösterilmiş ve bütün dünyada müna- kaşa edilmiştir. Fakat ben bu plânın iyi olduğunu sanmakta devam ediyo- rum.> Mesele nasıl duyuldu? Petit Parislen muhabiri bu beya- natı naklettikten sonra diyor ki: Bu teşebbüsün npticeleri ne olucak? Şu noktayi kaydedelim ki, resmi mahafil B, Hudsonun B. Wohltata bu tekliflerinden hükümetin haberi olmadığını beyan ediyorlardı. Maa- mafih öğrenildiğine göre B. Hudson Alman teknisiyenile mülâkatının ferdasırıda B; Chamberlaine izahat vetmiştir. Diğer taraftan zanneğildi- ğine göre Alman mahafilinin sır sak- lamamaları yüzünden siyasi mahfil- İer bundan:hâberdar edilmişlerdir. Mesele nazırların sabah toplantısın- da konuşulmuş Lordlar kamarasında amele partisi şefi Lord Snell ve Ayam kamarasında B, Greenwood tarafın- dan hükümetten izahat istenmiştir, B. Hudsonun bu teşebbüsünü tecavü- ze karşı koyacak beynelmilel cephe için zararlı telâkki eden siyasi mab- fillerden bazıları mumaileyhin isti- faya mecbur kalıp kalmıyacağını 80- ruyorlar. İngiliz gazeteleri sona karşı sert davranıyorlar. Evening Standard gazetesi diyor ki: Bu hadiseni payitaht- larında uyan, intiba o elimdir. Bu hususta izahat istenmiş ve veril miştir, Maam h bu meselenin ida- rülemez. İngili yollarla ciddi ve de bulunduğu bir sirada salâhiyeti olmaksızın genç bir nazirım - ecnebi bir mümessille yaptığı gevezelikler yüzünden müşkül bir vaziyete sökül. ması teessüfe şayandır.» Liberal Star gazetesi de şöyle ya- zayor: «Hakikat şudur ki, Almanya iflâsa yürüyor, Avusturyanın ilhakı kendisine kısa bir vakfe bahşetmiş, fakat yeni iktisadi ve siyasi zorluk- lar doğurmuştur. Çeköslovakyanın ilhakı, bu zorluk- lara yenilerini ilâve etmiştir. Alman maliyesi, istitaatinin sonuna geliyor. Almanya aynı zamanda toplara ve tereyağına malik olamaz. Bunu söy- Miyen bizzat Göringtir. Bir gün gele- cak ki ne toplar için ve ne de tereyağ için parası olmıyacaktır. Wohltat - Hudson hadisesi, parlâmentonun tâ- til etmemesini isteyenlerin vaziyetini halka ucuz balık temini için lüzumlu tesisatı vücudagetirmek üzere tedkik- ler yaplırmaktadır. Bu teşebbüs cid- den takdirle karşılanacak bir hare kettir, Samsun bir sahil olmasına rağ- men en az balık istihsal ve istihlâk edilen bir memlekettir. Burada her çeşit deniz mahsulü mebzulen bulun- duğu halde maalesef vesaitsizlik ve teşkilâtsızlık yüzünden pek az mik- darda balik istihsal edilmekte ve bu- nun neticesi olarak ta pahalı satıl- maktadır. Belediyenin bu işi teşkllâtlandır. mak suretile halka taze ve ucuz balık yedirmek üzere giriştiği bu teşebbüsü âlkışlarken, hakkile istifade edilemi- yen diğer bir servet kaynağından bahsetmeden O geçemiyeceğim. Bu, Samsunla Bafra arasında ve Samsu- na 34, Bafraya 16 kilometre mesafe- de bulunan Bafra Balık gölüdür. Adından da anlaşılacağı üzere bu. | radu milyonlarca kilo çeşitli balık bu: lunmaktadır. İçinde daha ziyade Sa- zan, Kefal ve Ak balık bulunan bu göl, esas itbarile bir göl olarak tanın- İ makta ise de yaz mevsimlerinde yek- diğerile irtibati kesilen müteaddid göllerden mürekkep bulunmaktadır. Uzun göl, Ulu göl, Cernik ve Liman gölü diye tesmiye edilen bu göllerin her birinin uzunluğu buçuk iki, genişlikleri de yarım ve bazı kısımlarında bir mil kadadıdır. Ve en büyüğü Uzun göldür. Bu göller riben 10 mil uzunluğunda muazzam bir göl halini alırlar. Derinlikleri 3 ilâ 12 metre arasında bulunan bu göl lerin dipleri çamur ve kenarları saz- hktır, Bir ucundan bir boğazla deni. ze bağlı olan gölden teşkilâtsızlık yü- zünden maalesef lâyıkile istifade edi- lememektedir. Bu gölden evvelce Bulgaristan, Ro- manya ve Yunanistana ehemmiyetli mikdarda ihracat yapılırken bugün istihsal edilen balık, mahalli ihtiyaç- lara bile kifayet etmiyecek kadar az- dır. Bugünkü istihsalât; otuzlu ola- rak Bulgaristana ihraç edilen 15-20 bin kilo balıkla İstanbula sevkedilen 4 bin kilo kadar kırmızı havyar (Sa- Zan yumurtası) ve Bafra dahli şehir- lerimizdeki 25 - 30 bin kiloluk sarfi. yattan ibarettir. Halbuki senelerce evvel yalnız Bul- garistana 300 bin kiloya yakın tuzlu balık gönderilirdi. İyi yapılacak bir teşkilât sayesinde bu servet ocağın- dan büyük istifadeler temini kabildir. Gerek avlanacak yüz binlerce kilo kefal, sazari ve ak balık ve gerekse bunlardan çıkarılacak (binlerce kilo si, Adliye civarında yurt bina Merasimde “ali, maarif Yunmuştur. Sergi, yurda deri rımızın âz bir zaman içinde v eserlerile doludur. Başında şehrimizin genç elemanlarından bayar duğu yurd, memleket kadınlığı için fay dali ve-w Samsun (Akşam) — Belediyemiz, | havyarın sadece Balkanlara tahminen bir | kışın suların artmasile birleşerek tak- | cude getirdikleri sanatkâr ihraç edilmesi suretile yurdumuza milyon- Jar girebilir. Çünkü bu cins bâlık ve bunların yumurtaları bu memle Jerce mergub ve makbuldür, Ne yazık ki teşkilâtsizlık yüzünden bu muaz zam servet kaybolup gilmektedir. Gölde bulunan balıklardan iki tür- lü havyar istihsal olunur. Biri kefal. dan, diğeri de sazan ve ak balıktan çıkarılır, Sazan ve ak balık hav piyasamızda her zaman 150 . 200 ku- suşa kadar, kefal havyarı da 8 - 12 lira arasında alıcı bulmaktadır. Va. sati olarak 100 kilo sazandan 8-10 kilo ve ayni mikdar kefaldan 5-6 kilo yu- murta İstihsal olunduğuna göre göl de mevcut milyonlarca - balığın bize temin edeceği servet kolaylıkla tah- min edilebilir, Göllerde &vlanan sazan, ak balık ve diğer cins balıklar daimi olarak gölde bulunur. Kefal balığı ise yerli mah- sulü olmayıp yumurtasını dökmek üzere boğazlardan içeri giren deni; mahsulü, bildiğimiz kefal balığı Bunlar her sene Nisan ve Mi rında göllerin açılan boğazlar içeriye girerler. Mikdarları gay Jüm olduğundan bir şey söyl: se de milyonlarla geldiği görü tedir. İşte bize asıl servel getirecek olan bu balıklar içeriye alındıktan sonra boğazlar kapatılır ve sonra da yumur- talarını dökmelerine meydan veril. meden avlanırlâar. Fakat yukanda da söylediğim gibi teşkilâtsızlık yüzün- den balıklar tekrar denize çıkarlar. Bunun önüne geçmek, yani içeri alı- nan balığın tekrar danize çıkmama- sını temin etmek bugünkü vesait ve şeraitle mümkün olmadığı gibi, bunu önlemek az sermaye İle çalışan mül- tezimlerin işi de değildir. İşte bu sebepten bu gölden lâyıkile istifade edilememektedir. Bu balığın nefis olan hem etinden ve hemde yumurtasından (Mumlu olarak satı- Jan balık yumurtasıdır) tam mânasi- le istifade edebilmek için boğazlarda denizlere mukavemet edebilecek $6- kilde modrn kapama tesisatı ve beni- ler yapmak lâzımdır. Bunu ancak devlet yapabilir. Büyük masraflara ihtiyaç göster- meden yapılması imkânı olan bu tesisatın biran evvel vücude getiri)- mesi yurda büyük faideler temin ede- cektir. Buradan komşu memleketlere ya- pilacak tuzlu balık ve havyar ibra. cati az zaman sarfında ehemmiyetli bir mikdar arzödebileceği gibi civar halkına besleyici bir gıda maddesi olan balığı ucuza tedarik imkânları da el- de edilmiş olacaktır. Samsunda devrim biçki yurdunun sergisi Serginin açış resminde bulunanlardan bir kısmı (X işaretli Samsım valisi B. Fuad Tuksaldır) Samsun (Akşam) — Şehrimizde bu sene Maarif Vekâletine bağlı olarak €w kadınlarımız ve genç kızlarımız için kurulan «Devrim Biçki Yurdu» sergi- da merâsimle açıldı. ları ve birçok güzide davetliler hazır bus eden feragatli genç kadınlarımızın ve kızla- yapılmış güzel Saffet Kobak'ın bu bir müessese olmuştur... e a po