27 Temmuz 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 5

POLİTİKA Belçikanın bitaraflığı Faransa Cümhurreisi Lehrun Avrupanın en muazzam suni su yolu olan Belçikada (Alber) kanalının açılması münasebetile (Liyej)de tertip olunan su kuvveti tesisatı sergisini ziyaret etmişti, Fransız Cümhurreisinin ziyareti Fransa lehinde hararetli tezahürlere vesile olmuştur. Belçika hükümeti ve kralı mutlak bitaraflık politikasına taraftar olduk- larından kral üçüncü Leopold Brüksel civarında bir demir maden ocağının yüzüncü yıldönümü münasebetile söylediği nutukta bunu şu sözler ile teyid etmeğe lüzum görmüştür. «Herhangi harp ve ihtilâftan hariç kalmağı tas- mim etmiş bulunuyoruz. Kendi evimizin ve siyaselimizin idaresinde daima müstakil kalacağız.» Kra! nutkunun sonunda Filâman olsun, Valon olsun bütün Belçikalı- ları beynelmilel havanın karışık olmasından dolayı memleketlerinin selâ- meti uğrunda müttehid ve mütesanid olmağa davet etmiştir. Belçikanın Hollanda ve İsviçre gibi bitaraflıktan inhiraf etmiyeceği teeyyüd etmiş AKŞAM Almanyada annelere hürmet Bir kadının 25 çocuğu varl. Son zamanlarda Almanya hükü- meti, Almanya içinde, bilhassa Ber- linde bir; «Anneler festivali. tertip etti, Hükümet 70 yaşında ve daha yaşlı annelerle, çok çocuklu annelere madalyalar dağıttı, Festival sonunda 2.500.000 anneye madalya verildi. Bunlardan 20.000 tanesi Berlindedir. Berlinde 6,100 anne sekiz ve daha | fazla çocuklu idi. Bunlara altın ma- dalya verildi. 9.500 anne altı, yedi çocuklu idi, bunlara da gümüş ma- dalya verildi Almanya içinde 16, 17, 18, 19 ço- | cuklu annelere tesadüf edildi. Şar- lottenburg'da bir kadının 20, Krez- burg'da da bir kadının 25 çocuklu olduğu görüldü. Annelere verilen madalyanın yü- zünde; «Alman annesi» tersinde de; «Çocuk anneye şeref verir» yazılıdır. Madalya mavi kurdelâ ile boyuna asılmaktadır. Bu madalyayı taşıyan- lara gençler selâm ve nakil vasıtaln- rında yer verecekler, merasimlerde kendilerine kolaylık gösterilecek ve yoksul kalıp darülâctzeye girmek is- tiyenler Ogerhal kabul olunacak- i lardır. GÜNÜN ANSİKLOPEDİSİ Italyada faşist idarenin ıslâha karar verdiği SIiCİILYA ADASI İtalyan © gazetelerinin (yazdığına göre, Faşist idare tarihin her devrin- de olduğu gibi bugün de haydut ya- tağı olan cenup eyaletlerini ıslâh işi- le meşguldür. B. Mussolini Sicilya adasındaki derebeyleri toplayarak kendilerini hükümet icraatına itaa- ta davet etmiş. Sicilyaj İtalya Yarımadasının ce- nubunda, hâlâ derebeylerin hüküm sürdüğü iptidai bir hayat yaşayan büyük bir adadır. Mesahası 20 bin kilometre omurabbaıdır. Burada 4 milyon insan yaşar. Apeninlerin bir kolu bu adaya kadar uzanır, Adanın en yüksek tepesi Etna yanardağıdır ki yüksekliği 3219 metredir. Bu yanardağ sık $ık patlar; en son in- difaı 1923 haziranında oldu. Etna ya- nardağının en şiddetli patlaması 1693 de olmuş, 6000 kişinin ölümüne sebebiyet vermişti Sicilya İtalyan Yarımadasından Messina boğazı ile ayrılır. Messina şehri Milâttan evvel 600 senesinde Yunanlılar tarafından ku- rTulmuştur. Diğer meşhur şehirleri Kataniya, Sirakjz, Palermodur. Meşhur riyaziyeci Arşimed Milât- tan 287 sene evvel Siraküza'da doğ. muş, bu şehrin Romalılara karşı mü- dafaasında askeri mühendislik yap- mıştı, Tarihlerin nakline göre, bu şehir Milâttan 212 sene evvel sukut ettiği zaman Arşimed kum üzerinde bir hendese meselesinin hallile meş- Tabancayı temizlerken yaralanıp öldü Yedikule civarında oturan Cemal Oğlu Suphi adımda 18 yaşında bir li- Se talebesi evvelki akşam evinde bir tabancayı temizlerken kazaen silâh ateş almış, çıkan kurşun Suphinin Böğsüne isabet ederek ağır surette yaralamıştır. Yaralı çocuk Cerrahpaşa hastane- sine kaldırılmışsa da dün sabah Öl- Müştür, Adliye doktoru cesedin gö- Mülmesine izin vermiştir. Kaza etrafında müddelumumilik tahkikata başlamıştır. Bozuk ekmek çıkaran fırınlar Beşiktaş fırınlarında yapılan teftiş "a. sl eyi Mal guldü.. Kendisine yaklaşan bir Roma askerine «Dairelerimi bozma!» diye bağırmış ve bu asker tarafından öl dürüli tür. Sicil tur. Hükümet icraatını hiçe sayan derebeyleri bu fakir halkı zorla ça- Uştırarak köle gibi kullanırlar. Bu yüzden en fazla muhaceret Sicilya- dan olur; her sene yüzlerce aile bir daha İtalyaya dönmemek üzere baş- ka memleketlere hicret ederler, Fa- şist idare burada Mafia denilen bir | haydutluk teşkilâtile uzun müddet | mücadele etmiştir. Sicilya 3000 sene kadar evvel Pi- nikelilerin idaresinde idi. Milâttan İ evvel sekizinci asırda o Yunanlıların eline geçti. Daha sonra Kartacalılar, arkasından Romalılar geldiler, Bun- ları Gotlar ve Vandallar takip etti, Daha sonra Bizans orduları görün- dü. Dokuzuncu asırda Araplar iş- gal ettiler. Prusya kralı ikinci Fre. derik zamanı en parlak de İ ölümünden 16 sene Fransızlar gelmişlerdir. Sicilyalılar mukavemet ettiler; ni- hayet gonlu üçüncü Pedroyu kral olarak seçtiler, 1860 dan sonra İtalya ittihadı için çalışan Italyan kumandanı Garibaldi geldi, Sicilya- yı Victor Emanuel'in idaresi altına koydu. Yağ fabrikasında patlıyan an Bomonti civarında Nikolaya alt boya ve yağ fabrikasında yağ kazanı patlamak suretile yangın çıktığını yazmıştık. Müddeiumumilik kazanın ne su retle patladığını tesbit etmek üzere tahkikata girişmiştir. Belediye mühendislerinden B. Fet- hi dün müddeiumumi ile birlikte fab- rikaya giderek kaza yerinde ve pat- layan kazan üzerinde tetkikat ve ke- ş$if yapmışlardır. Keşif neticesi za- i porla (omüddelumumiliğe bildirile cektir. sonra Adaya Belediye Hööperiifinin bir kararı Delelivn Lanneratifi mavvalı gana nalisinin ekserisi fakirdir. | Okuma yazma bilmiyenler pek çok- | (1740-1788) Sicilyanın | r. Bu İmparatorun | Totaliter devletlerin Akdeniz de vaziyetleri çok güçtür Lord Lloyd'un mühim bir makalesi “Yunan imalar e ve Türk üslerinden istifade etmek imkânı İngiltere ve Fransaya menfaat temin etmektedir,, İngilterenin Akdeniz meselelerini en İyi bilen tanınmış ricalinden eski Mısır fevkalâde komiseri Lord Loyd, Petit Parislen gazetesinde yazdığı mühim bir makalede diyor ki: «Habeş harbinde efkârumumiyenin nazarı dikkati Akdenizdeki bahri va- ziyete toplanmıştı. . O zamandanberi İngilizlerin Akdenizdeki sevkülceyşi vaziyete atfettikleri alâka ve ehem- miyet azim mikyasta artmıştır. İngi- liz imparatorluğunun milletlerini ha- rici siyazet meselelerini öğrenmeğe mecbur birakan ahval ve şeraitin, kendilerine başka bir şekil ve kisvede görünen Akdeniz meselelerini dikkat- le tedkik ve tetebbüe sevketmiştir. İngiliz . imparatorluğu o milletleri için artık Akdeniz, merkezi Monte- karlo olan bir kumar yeri değil, fa- kat harb patlar patlamaz milletler mukâdderaltınin oynanacağı bir mm- takadır. 5 Harb korkuları ve sulh Oümidleri gibi vaziyet zaman Zaman temevrüç- ler göstermiştir. İspanyol harbinden doğan buhran esnasında İngilizler bazı endişelere kapılmışlar, zararlara ve hakaretlere uğramışlardır. Fakat şimdi Akdeniz vaziyeti, harb vukuun- da mahud mihverin elemanlarından biri olan İtalyan milletinin duymak- İ ta bulunduğu ve Arnavudlüktaki se- zarvari galibiyetinin ortadan Kâldı- ramadığı endişe ve heyecanları artık İngilizler, hissetmemek lâzımdır, Habeş harbindenberi, bahri kuvvet- ler arasındaki nisbet, İngilterenin | lehine olarak azim bir mikyasta de- gişmiştir. Aynı zamanda Yunanistan ve Türkiye ile imzalanan paktlar, İngilterenin tedafül ve tecavüzi kuy- vetinde gedik telâkki edilebilecek şey- leri tıkamıştır. Akdenizin İngiltere için hayati ehemmiyeti Büyük Britanya ile İngiliz impa- ralorluğunun Akdenizde iki hayati menfaatleri vardır, Kendilerini Uzak Şarka ve Avusiralyaya bağlıyan en kısa yol Akdenizden geçer. İngiltere- nin muhtaç olduğu şeylerin büyük bir kısmı, Süveyş kanalını takib ede- rek bu yoldan gelir. Akdeniz, aynı zamanda Avrupanın vaziyetinde en büyük sevkülceyş âmillerinden birini ve Büyük Britanyanın şarki Avrupa- daki küçük milletlere karşı giriştiği tenhhüdler nazarı dikkate alınırsa mutlak surette hayati bir âmil teş- kil eder. İngiltere, daha uzun bir deniz yo- İ lu takib ve o yoldan ihtiyacatını te- min etmek suretile Akdenizden vaz- geçebilir, Fakat bu havzada hâkimiye. ti elinde bulundurmadıkça tecavüz hareketlerine karşı garanti verdiği milletlere yardımını fiili ve müessir kılamaz. İngilterenin müttefiği olan Fran- saya gelince, Akdeniz, garb sahille- rinde kâln müstemlekelerinin hayat damarıdır. Fransa bu müstemleke. lerden yalnız erzak ve zahire değil fakat mühim asker kuvvetleri de alır, Harpte muvafiakıyet şanslarını ölçe- bilmek için her şeyden evvel İngilte- renin bu denizde mevkiini muhafaza edebileceğinden ve bahri kuvvet ve kudretinin halelden masun buluna- cağından emin bulunmak lâzımdır. İngiltere, Akdenizde hâkimiyeti kaybederse demokrasilerle totaliter devletler arasında vuku bulacak bir harbin neticesi meşkâk ve tehlikeli olur. İngilterenin bu hâkimiyeti müna- ziünfih olmamakta devam ettikçe, - ki bu vaziyetister İtalyan bahri kuvvetlerinin imhası ile ister Talya Lord Moyd Büyük Britanya, «İnsanın ve şeytanın kendisine karşı hazırladığı şeylerin beyhude bir zahmetten ibaret oldu- una dair ata sözünün harb zama nında dalma doğru çıkacağından emin olabilir. Bahri üslere mutlak ihtiyaç vardır Fakat bahri kuvvetin istimali, bu- i gün artık topların ve harb gemileri- nin kullanılmasından ibaret değil dir, Bir filonun karayı görmeksizin | haftalarca. ve hattâ aylarca denizde İ duracağı zamanlar geçmiştir. Modem filolar, mahrukatı, mühimmatı, er- zak ve kumanyası ve tamiratı için üssülharekelere muhtaçtırlar. Bir fi- lo, kendisine muhtaç olduğu şeyleri temin edebilecek üssülharekelere ma- Jik olmadıkça, bir müddet için mu- vaffakıyetli harekâtta bulunamaz. Umumiyetle İngiltere ile Fransanın üssülharekeleri, Akdenizin garb ve şark havzalarında bulunuyor, İtalya ise, coğrafi vaziyeti itibarile merkeze hâkimdir. Garpte İngiltere Akdenizi Atlas Okyanusundan ayıran Cebelütlarık boğazını elinde bulunduruyor. Fran- sa da bu bakımdan iyi bir surette mücehhez bulunuyor. Fransanın Ak- denizin şimalinde asıl kendi toprak- larında kâin olan Marsliya ve Toulon gibi iki mükemmel limandan başka cenupin Afrika sahillerinde Bizerte ve Alger limanlari da vardır. Bilhas- sa Bizertenin pek büyük bir ehem- miyeti olup burası Fransa impara- torluğunun anahtarı addedilebilir. Cebelüttarıktan Süveyşe Cebelüttarık kuvveline, ve sevkül- ceyş ehemmiyetine rağmen, bazı ah- val ve şeraitte İngiltere ile Fransa- nın düşmanı kesilebilecek olan, İs- panyadan ayrılmış küçük bir kaya parçasıdır. İngilterenin münferid bir üssülha- rekesi olan Malta, Sicilya adasile Lib- ya arasında ve Libyadan 65 kilomet- re uzaktadır, Binaenaleyh hava hü- cumlarma maruzdur. Bu hava hü- Cumları, İtalya ile bir harb vukuun- da bir deniz Üssülharekesi olarak kullanılmasını (omenedebilir Fazla olarak bu iki üssülharekenin İaşesi denizle muvasala serbestilerine geniş bir ölçüde bağlıdır. Bizertede bu mahzurlardan hiç bi- ri yoktur, İaşe için arkasında geniş bir sahası vardır. Coğrafi vaziyeti, modern müdafaa tesisatı, harb ge- milerinin uğrıyabileceği en ağır za- rarları tamire müsaid dokları Sicil yada İtalyanın avanlajını bertaraf ediyor. İngiltere, Süveyş kanalı, Kizil de- nizdeki mutlak hâkimiyeti ve İsken- Geriye limanını kullanmasına mü- #aade eden İngiliz - Mısır muaheğesi Musul petrol hattınin müntehası- nı teşkil eden Küçük Hayfa limanı da İngilterenin elindedir. Maamafih bu limanlardan hiç birinde büyük harp gemilerini tamir edebilecek ko- Jaylıklar yoktur. İtalyan üssülharekeleri ve spanya Bundan anlaşılıyor. ki, İngiltere ile Fransanın Akdenizin garbinde vazi- yetleri kuvvetli, şarki Akdenizde da- ha az kuvvetlidir. Zayıf tarafları da Akdenizin ortasında bulunuyor. İtal- yan hava ve deniz üssülharekeleri- nin yakınlığı Maltanın daimi bir üssülhareke olarak kullarılmasının değerini azaltıyor. Bu bakımdan şu nokta manidar. dır ki, Habeş buhranı esnasında Ak- denizdeki İngiliz filosu, İskenderiye- ye nakletmiş ve 1938 senesinde ye- niden ayni hareketi yapmıştır. İtalyanın Kendisine Orta oAkde- nizde bu kadar hâkim bir mevki v& ren başlıca üssülharekelerinden bâş- ka Sardenya adasında da bir üssül- harekesi vardır. İtalya, bu üssülha- rekelerden garbi Akdenize hava akın- ları yapabileceği gibi, on iki adada da Türk sahilinin yakınında gizli bir üssü vardır. Büyük bir ehemmiyeti haiz iki me- seleyi dâha tedkik etmek lâzımdır. Avrupada bir harp vukuunda İspan- yanın slacağı vaziyet henüz malüm değildir. Fakat âşikârdır ki, İspanya bir anahtar: vaziyeti işgal ediyor. İspanyâ; İngilterenin düşmanlarına iltihak ettiği takdirde Cebelüttarık'ı muntazam bir surette daimi bir deniz üssülharekesi olarak kullanmak bel- ki müşkül olacaktır. Zira müstah- kem bir mevkii müdafaa ekmek baş- kadır, ve açık bir limanda demirli gemileri kara topçularının ve tayya- relerin bombatdımanından korumak gene başkadır. Diğer tarâftan İspanya, talihini, totaliter devletlerinkine bağlıyabilse daha bidayette vaziyeti pek tehlikeli olacaktır, Bahri kuvveti hemen he- men yok gibidir. Sahilleri taarruzlara açıktır. Hudud mınfakaları da Fran- sa ve İngilterenin en eski müttefiki olan Portekizlilerle bitişiktir, Binaen- aleyh her nevi yardım membandan mahrumdur. Ayni mütalâa, İspanyol Fasi için de variddir. Denizden taar ruza hedef olahilecek olan İspanyol Fası, Fastan ve Cezairden gelecek olan faik Fransız kuvvetlerinin hü- cumuns da uğrıyacaktır. Yunan mevkilerinin kıymeti Mevzuu bahsedeceğim ikinci ei het, şarktaki vaziyete aiddir. İngilte- renin, Yunanistana karşı giriştiği Akdenizdeki omesulik- yetlerini arttırmakla beraber, kendi- sine pek büyük ehemmiyeti haiz ko- laylıklar da bahşediyor. Korfo adasının kullanılması, İtal. yanın Arnavutluğu istilâsının ehem- miyetini düşürebilir. Bundan başka Salamin ve Selânikte mühim üssül- harekeler ve Adalar denizinde de umumi harp esnasında İngiliz do- nanmasınca pek malüm olan bir çok demirleme yerleri yardır, Yunan limanalrının İngiliz filola- ri tarafından kullanılması, şarki Ak- denizde sevkulceyşi tamamile değiş- tirecektir. Adiryatikte hâkimiyet te- min veonikiadada kâin İtalyan üssülharekeleri tecrid edilecektir. Hakikatte Akdenizde bir harp vu- kuunda Yunanistan limanlarının sevkulceyşi ehemmiyetini kabul et- memek müşküldür. İtalyan olori- telerinin fikri budur. İtalyanınen göre çarpan simalarından Feoravan- za, dünyadaki bahri üssülharekeler hakkında 1937 senesinde neşrettiği