5 Eylül 1938 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 4

Altın Avrupadan Amerikaya hicret ediyor. Avrupa piyasalarında İşler durgun, tahvilât gevşektir Avrupa, büyük bir imtihan geçir- mekledir. İki muhalif cereyan karşı karşıya bulunuyor. Biri, faşizm, öte- ki de demokrasi cereyanıdır. Eflâlun, bundan 2,300 sene evvel, VEtat ou la Ripubligue (devlet veya cumhuriyet) namıhdaki şaheserin- de, tab'ı insanide vukua gelen tema- yülât ve tahavvülâtla müvazi olarak devletlerin nasıl bir devri daim tah- tında rejim şekli değiştirdiklerini anlatmıştır. Avrupa kıtasında bngün birbirile bu iki cerayanın nasıl mücadele et- tiklerini biliyoruz. Yalnız bilinmiyen, daha doğrusu ilk bakışta anlaşılmı- yan bir hakikat varsa o da bu içti- mai ve siyasi mücâdeleletin hep ik- tisadi âmiller altımda vücudbulması keyfiyetidir. Dünya kurulalı beri bu böyle olmuş, ilânihaye de bu hal de- vam edecektir. Yalnız mücadele sa- hası her memleketin kendi hududu dahiline inhisar ettiği müddetçe bun- dan kimsenin şikâyeti olmamak lâ- ımgelirken, bir devletin, kendi re- jimine muhalif bir rejim ile idâre olunan komşu memleketlere düş- man nazarile baktığı, ve bu memle- ketlerin de bilmukabele o devleti düşman saydığı için her iki taraf bir- birine meydan okumakta ve bütün servetlerini silâhlanmağa sarfetmek- tedirler. Avrupanın hâlen irae ettiği elim manzara budur. Silâhlanma yarışları ve mütekabil tehdidler ar- tık hâd bir raddeye gelmiştir. İkin- ci bir 1914 vukubulmazsa bunu sırf bir mucizeye hamletmek icab edecek. Yukarıda izah ettiğimiz hususatın tevlid ettiği endişelerin mahsulü ola- cak, bir müddetlenberi Londra pi- yasasında gene külliyetli mikdarda altın mübayaa olunarak Amerikaya sevk edilmektedir. 20 Haziran 1816 tarihli kanun mu- cibince sterlin, 7,322382 gram halis altını havi olan paradır. 18 Kânu- nusani 1837 tarihli bir kanun muci- bince dolar 1,504656 gram halis al- tını muhtevidir. Bu iki siklet yekdiğerine nisbet edilince doların sterline nazaran paritesi 4,866 çıkar. Yani bir sterlin 4,866 dolara muadildir demektir. Bu nisbet 1914 senesine kadar, yani tak- riben bir asır devam etti, Harbi umu- mi esnasında sterlin (kâğıd para) 3,50 dolara kadar düştü; 1925 sene- sinde Maliye Nazırı Churchill ster- Mine eski itibarını vermeğe muvaffak oldu. Kıymetini gene 4,866 dolara yükseltti. Fakat 931 senesinin 21 eylülünde, Almanyanın harici ale- cakları tediye etmemeğe karâr ver- mekle beraber diğer bazı mali se- bebler tahtında, İngiltere, altın esa- sından. “ayrıldı, kambiyosunu yüzde &Ü nisbetinde düşürdü. 933 senesin- de de Amerika Birleşik devletleri &)- tın doları o nisbette düşürdükleri için, sterlin ile dolar arasındaki nis- bet gene 4,868 olarak kaldı ki üç ta- raflı anlaşma da esasen bu gayeyi İs- tihdaf ediyordu. Bir aralık bu paritö 499, hattâ (5) dolara kadar yükseldi; bu hal, sterlinin daha ziyade âranıldığı zö- mâna flesadü! ediyordu; Amerika bunda bir mahzur görmüyor, bilâkis lüzumundan fazla altına sahib oldu- gu için bir mikdarının Londra yolu- nu tutmasını bizzat kendisi de teş- vik ediyordu. Fakat Avrupada siyasi ahvalin nezaket kesbetmesi üzerine cereyan gene değişti; alın tekrar 4,866 dan ayrılarak elyevm 4,85 et- rafında cereyan etmektedir. Bu, İn- giliz kambiyosunun O nisbette su- kutu demektir ki Merkez bankamı- un tesbit ettiği flatlerden esasen bunu anlamak kabildir; filhakika bir aralık 630 kuruş Kadar eden sterline hâlen 614 kuruş fiat biçilmiştir. Vaziyeli umumiye itibarile Avru- pada işler durgun ve borsalarda es$- ham ve tahvilât fiatleri gevşektir. Memleketimizde esham ve tahvilât vaziyeti 40 saatlik mesai kanununda tadi. lât yapılması yüzünden ' Fransada yeniden grevler aldı yürüdü. Umumi gerileme neticesinde yüzde 7 buçuk faizli Türk borcu tahvilleri 330 frank- ta, Osmanlı bankası aksiyonları da 707 iranktan 685 frankta kaldılar. Ankara borsasında Ünitürkler ge- çen hafta 19,27 lirada kalmış iken cumartesi günü 19,20 lirada kapan- dılar, İkramiyeli Ergani tahvilâtının fi- ati 96, Sivas - Erzurum tahvilâtının fiati de 99,50 kuruştur. Bu flatlere Piyasamızda alıcı vardır. Anadolu grupunda, geçen hafta- kinin aksine olarak bu hafta hisse senedleri sabit kaldı, tahviller azıcık geriledi. Son fiatler: Hisse senedleri 24,15 Yira Tahviller 4085 » Mümessiller 35,15 > Merkez bankası 105,25 lirada, ya- rım lira gerilemiştir. Endüstriyel okâğıdlarımızdan As Tan Çimento 8,15 Yira etmektedir. (Bu fat eks - kupondur; bu ayın birin den itibaren 90 kuruş temettü hisse.” sl tevzi edilmiştir). Tramvay aksi- yonlarında 1 lira gerileme var: 11,25 lira ediyor. Bomonti 7,25 lirada sa- bittir. Diğer bazı nominal fiatler: Umum Sigorta 11,25 lira; İttihadı | Mini 21,50 lira; Terkos 6,30 Jira; | İttihad Değirmencilik 11 lira; Şark Değirmencilik 0,85 lira; Telefon 8,40 lira; İstanbul Kasablar şirketi 12 1. ra; İstanbul Rıhtım Dok ve Antrepo şirketi 11 lira; Şark Merkez Ecza 2,65 lira; Omnlum 0,84 lira, Türk altını 1025 kuruştur. Gayri mübadil bonoları 8,50 ku- ruştan muamele görmektedir. Masır Kredi Fonsiyeleri; Geçen haf- taki gibi: 1903 tertibi 104 1911 tertibi 94,50 liradadır. Balatta oturan Yanko ile ayni yerde | arkadaşı Nesim evvelki akşam bir ale» cak meselesinden kavgaya tutuşmuş» Jar, Yanko biçakla Nesimin yüzünü kesmiştir. Yaralı tedavi altına alinmiş, “ suclu yakalanarak hakkında takibata girişil- miştir, Adalar lokantasında yangın | İstiklâl caddesinde Adalar lokantası- | nın mutfağından yangın çıkmış, derhal | yetişen itfaiye ateşi söndürmüştür. Mühim hasarat yoksa da lokantanın 4000 liraya sigortalı olduğu ve yangi- rın baca kurumlarının tutuşmasından ileri geldiği anlaşılmıştır. ta: Topçular caddesinde Merkez, Ka- sımpaşa: Müeyyed, Hasköy: oAseo, Eminönü: Agob Minasyan, Fatih; Veznecilerde Üniversite, Karagüm- rük: Mehmed Fuad, Bakırköy: Mer- kez, Sarıyer: Osman, Aksaray: Yeni- ner: Vitali, Kumkapı: Cemil, Küçük- ni: Ahmed Hamdi, Kadıköy: Sadık, Yeldeğirmeninde Üçler, Üsküdar: İm- rahor, Heybeliada: Tumas, Büyüka- da: Halk, Her gece açık eczaneler: taneler her gece açıktır. ERTUĞRUL SADİ TEK TİYATROSU Bu gece (SUADİYE - PLÂJ) da Yarın : (TAKSİM ALTINTEPE) de (KARMAKARIŞIK) Vodrll * m | teşriki mesaisi lâzımmış Fransiz Hariciye Nazırı mühim birer nutuk söylediler Paris 4 (A A.) — Bu sabah Pointe de grave &bidesinin küşad resminde bir nutuk söyliyen Amerikanın Fran- sadaki elçisi William Bullit ezcümle demiştir ki; — Dünyada taassup nidaları işiği- diği şu sırada Fransa ve Amerikanın insan hayalının esaslı prensiplerine ve hürriyet, demokrasi ve sulh idesi- lerine karşı bağlılıkları, iki memleket, arasında sıkı bir teşrikimesaiyi müm- kün kılmaktadır. Dünya sulhünün bi- zâm için büyük bir ehemmiyeti var- dır. Çünkü bugün patlıyacak umumi bir harbin asırlardanberi bin müşki- lâtla elde edilen medeniyetin kıymetli verimlerinin bir müddet için mahve- deceğini biliyoruz. Geçen 22 şubatta söylediğim gibi, Avrupada bir kere daha harp patlıya- cak olursa, Bu harbe Amerikanın gi- rip girmiyeceğini kimse ne söyliyebi- dir ve ne de tahmin edebilirz. Paris 4 (A.A.) — Pointe de Grave âbidesinin açılış merasiminde bir nu- tuk söyliyen B, Bonnet bilhassa de miştir k: «Fransa ile Amerika arasında Başvekâletlerde gizlice teahhütler, paktilar ve ittifaklar imza edilmesine lüzum yoktur. Amerika halkının his- sen bizimle beraber olduğunu biliyo- ruz. Bu itibarla hak ta bizden tarafa- dır, Bundan evvel bizi iki kere birleş- tirmiş olan prensipler kuvvetlerinden bir şey kaybetmemişler, milletlerimiz de safiyetlerini Yruhafaza etmişlerdir. Bilâkis her şey tarihin bizi birleştir. diği bağları kuvvetlendirmektedir.» Daha ilkkânun 1937 de «Yaklaşan felâkette Amerikanın esk! dünyaya yardım edeceğine kani olduğunu» Söyliyen Ruzveltin bu sözlerini hatır- | Istan Fransa Hariciye Nazırı şunları ilâve eylemiştir; «Fıransız zimamdarları da Amcrikâ zimamdarları gibi barbin kabili içti- nap olmadığı mütalâasını kabul et- memişler ve sizin memleketiniz ka- dar bizim memleketimizin de iştirak ettiği medeniyeti mahvelmek tehlike- | sini gösteren bir ihtilâfta bitaraf ka- labileceklerini o düşünmemişlerdir. Fransa bütün komşularile bir sulh si- yaseti takip ettiği için dostluğunuz- dan emindir. Çekoslovak meslesinin vahametini inkâr etmemekle beraber milletlerin sülhperverane hissiyatı, Berlin ve Prag hükümetlerinin bey- neldilel mesuliyetlerini müdrik bu- Tunmaları ve Fransa İle İngiltere ara- sındaki sik: ve dürüst İeşriki mesai sayesinde Avrupayı tehdid eden bü- yük tehlikelerin bertaraf olacağını ümid ediyoruz. Her halde Fransa ak- detliği paktlara ve muahedelerç ve giriştiği tenhhüdlere sadık kalacak- tır.» Amerika Avrupa demokra- silerine yardım edecek Vaşington 4 (A.A) — Amerikan zimamdarlarına. göre, Hitlerin mak- sada varmak için en İyi usulün kuv- vet ve tehdid politikası olduğunu zannettiğine halihazırdaki hadise- ler bir delil teşkil etmektedir. Ame- rika hükümeti bu metoda mukabele etmenin yegâne çaresi aynı şiddete veya daha büyük bir tazyik icra et- mekten İbaret olduğuna kanidir, Va- şington hükümeti, milli hislerin Ame- rikanın ihtilâf halinde kendiliğinden İngilterenin ve Fransanm tarafma geçmesi için kâfi geleceğini işrab et- mektedir. Siyasi mahfiller hükümetin bu takdirde bitaraflık kanununun ne olacağını söylememek hususundaki ısrarını, bu kanunun Amerikanın Av- Tüpa demokrasilerine son derecede müessir bir yardımda bulunmasına mâni olamıyacağı şeklinde tefsir et- mektedirler, Diplomasi sahasında Amerikanın Avrupadaki mümessilleri büyük bir faaliyet göstermektedirler, Gemlikte imar plânı Gemlik (Akşam) — Kasabamızın Vandenberk tarafından deruhte edi. Jen imar plânı sekiz ay sonra ikmal edilecektir, tatürkle Hatay Devlet Reisi arasını telgraflar teati edildi Ekselâns Tayfur Sökmen Fransa, Suriye ve Lübnan Reisicümhurlarına da telgraflar çekti (Baş tarafı 1 nci sahifede) Bay Tayfur Sökmen Hatay reisi Antakya Hatay Millet Meclisi tarafın dan Hatay reisliğine seçildiğini. zi bildiren telgrafınızı meranuni- yetle aldım. Bu kıymetli diyarın en yüksek ler ve Hatayın yeni idare altında pek çok saadet ve refahlar gör- Hatay devlet reisinin telgrafları Antakya 2 (A.A.) — Anadolu ajansının hususi muhabiri bildiri- yor: Hatay devlet reisliğine intihabı münasebetile Tayfur Sökmen Ata. türke, Fransa, Suriye ve Lübnan Reisicümhurlarına aşağıdaki te). grafları göndermiştir: Ekselâns Kemal Atatür) Türkiye Cümhuriyeti Başkanı ANKARA Hatay Mület Meclisi tarafın- dan bugün Hatay reisliğine s€- çildiğimi vebu vazifeyi ifaya başladığımı yüksek huzurunuza ürzeylemekle şereflenirim. Türkiyenin Ulu Önderi tara- fından gösterilen yüksek alâka ve yardım sayesinde istiklâline kavuşmuş olan Hatayın Ulu Şef Atatürke ve Büyük Mület Mec- lisine karşı beslediği minnet ve şükran ve bağlılık hislerini bu De- sile ile de arzetmekle son derece bahtiyarım. Vazifemin ifası sırasında yük-. sek alâka ve irşadlarınısın esir- genmemesi dileğile candan bağ- klığımı ve sonsuz saygılarımı su- narım, Ekselâns Albert Lebrun Fransa Keisicümhuru PARİS Hatay meclisi tarafından Hi tay relsliğine intihap edildiğim- Atatürk, Hataya den bu suretle büna tevdi olunan , selâhiyetleri de aldığımı ekşe- lânsınıza arz ile şeref duyarım. Yukarıki hususu ekselânsi- nın ıttlama arsederken bütün gayret. ve ilinaları bana verilen vazijenin ifasına hasreyliyece- ğimt temin eylemek ve ayni za- || manda derin şükranlarımın ve Hatay milletini asit Fransız mil. | letine bağlıyan samimi dostluk hislerinin teminatını ekselânsı- | | niza beyan etmek isterim. | Ekselâns Hâşim Attasi Suriye Relsicümhuru ŞAM Hatay Millet Meclisi tarafından Hatay relsliğine bugün seçildiği- | mi ve bu yüksek vazifeyi ifaya | başlamış olduğumu ekselânsını- za bildirmekle şereflenirim. Varlığına kuvuşmuş olan Ha- | tay ile Suriye Cümhuriyeti ara- sında samimi dostluk münase- betlerinin tesis ve idamesini kal- j ben arzu ettiğimi arzetmekle bah- | tiyarım. Bu gayeyi temin yolunda ekse- lânsınızm Hatay hakkında iyi komşuluk hislerinden ve hayır (| hahane müzaheretinden müste- fit buyrulacağım ümidile şahsi seadetleri ve Suriyenin refahi hususundaki samimi temennile rimin kabulünü rica ederim. : j p Ekselâns Pdde BERUT Hatay Millet Meclisi tarafından Hatay relsliğine bugün seçildiği- mi ve bu yüksek vazifeyi ifaya başlamış olduğumu ekselânsını- za bildirmekle şereflenirim. Varlığına kavuşmuş olan Ha- tay ile Lübnan Cümhuriyeti ara- : sında samimi dostluk münase- betlerinin İesis ve idamesini kal- ben arzu ettiğimi arzetmekle İf bahtiyarım. | Bu gayeyi temin yolunda ek- 1 selânsınızın Hatay hakkında iyi komşuluk hislerinden ve hayır- hahane müzaheretinden müstefit | | buyrulacağım ümidile, şahsi sa- b adetleri ve oLübnanın refahı j hususundaki samimi temennile- rimin kabulünü rica ederim. refah ve saadet temenni buyurdular (Baş tarafı 1 nei sahifede) kalblerile iştirak etmiş olan dünya- nın dört bucağındaki Türklerin bu istiklâl tezahüratını gözlerile görmek suretile daha yakından duymalarını çok isterdim. Dün gece fener alayın- da binlerce Hatay çocuğunun o baş- ları üstünde yükselen meşalelerin Asi nehri boyunca teşkil ettiği ışık- tan zincir, Ulu Şeflerinin kendilerine çizdiği nurdan yolun sanki bir tim- sali, bir aksi idi. Halk geç vakitlere kadar evlere girmemiş, yaşasın Atatürk, ona minnet ve şükran s€5- leri her dakika göklere yükselmiştir. Belediye bahçesinde tertip edilen gardenparti sabahın dördüne kadar devam etmiş ve adedi 500 tü bulan da- vetliler zengin bir büfede izaz edil mişlerdir. Türkiye fevkalâde murahhası B. Cevad Açıkalın'ia, kolonel Kole, al- bay Şükrü Kanatlı, Türk ve Fransız kıtaatı kumandanları ve subayları, Süriye ve Lübnan gazetecileri davet- liler arasında bulunuyordü. Bu çok güzel suvareye iştirak eden davetliler içinde çarşaflarını ilk defa olarak bu milli bayram şerefine çıkaran bayan- lar sayılmıyacak kadar çoktu, Müse- mereyi İstiklâl ve Marseyyez marşla- rile açan Türk askeri bandosu, yeri- ni caza terketmeden önce yeni bes- telenmiş bir Hatay marşı çalarak da- vwetlilerin haklı takdir ve alkışlarını topladı, Bandoyu teşkil eden kırk ki- şinin gerek tavır ve kıyafetleri ve ge- rekse çaldıkları parçaları, hayranlık- la takdirde, yerli ve yabancı herkö müttehittir. i Kolonel Kolenin intibalarmı s0“ dum. Mükemmel dedi, Bu vesile İl? de uzunca bir müddet hasbihal ettik İki büyük ve dost memleketin te riki mesaisi sayesinde süratle tahak“ İ| kuk eden bu mesud günde, bazı bö" | siretsiz memurların da dahil olduğü (| #uriş unsurlarının tahrikâtı yüzü den ilk intihap safhaları esnasınd” sebebsiz yere ölenlerin hatırasını © (| essürle anmamak mümkün olmadı. Süriye ve Lübnan gazetecileri Hi” taydaki muhtelif unsurlar arasınd” ki birliğin hayranı oldular. Akşa yemeğini aralarında Arap aj da bir mümessili bulunan bu arkadaşlarile yemiştim. Gazetelerin? buradan verilen haberlerin çok ya” ış ve hadiselerle taban tabana “9 | olduğunu kendileri de teslim ettile” A | Memleketlerine Hataydaki birlik, dö” lik, düzenlik ve bilhassa Türk unsW” runun medeniyet sahasındaki takdi” leri hakkında bambaşka fikirlerle GÖ” neceklerini söylediler, Irakta kürd kabilelerine askerlik teşmili i Bağdad 4 (A.A.) — Hükümet ta fından neşredilen bir kararmam€ umumileştirilen mecburi askerlik hİ” meti idari teşkilâtı geçenlerde JK edilen kürd kabilelerinin bulunduği mıntakada 120 kişide bir kişi askö, alınmak suretile tetbik edilecektir. - İl