22 Şubat 1938 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 8

Avam kamarasında dü AKŞAM gürültülü bir celse aktedildi (Baş tarafı 1 inci sahitede) John Simon, bundan sonra, Avus- turya ve Çekoslovakyaya he gibi hi- maâye ve istiklâl teminatı verildiğini soran Mils Wilkinsona cevap vererek demiştir ki: İngiliz hükümetinin Avusturya ve Çekoslovakyaya karşı olan vecibeleri, Milletler Cemiyeti. âzasından her bi- rinin diğer âzaya karşı olân taahhüt- leridir. İngiliz hükümeti bunun ha- ricinde bu iki milletten hiç birine hu- susi hiç bir teminat vermemiştir. B. Edenin izahatı Londra 21 (A.A.) — B. Eden, su- allerden sonra, şahsi izahat vermek Üzere gerideki sıralardan birinden a- yağa kalktığı zaman, hararetle âlkış- lanmıştır. B. Eden demiştir ki: Bu beyanat vesilesi benim için, şahsi ve siyasi sebeplerden dolayı, fevkalâde müellim bir vesiledir, Öyle haller vardır ki, derin ve kuvvetli si- yasi kanaatler diğer her türlü mülâ- hazalara tekaddüm etmek icab eder. Evvelemirde, hepimizin nihai gaye- mizi izah etmeliyim: İngiltere dış po- litikasının hedefi barışın muhafaza- sıdır ve daima da böyle olmak lâzım- dır. Bununia beraber, barışın devamlı olması için, açık bir mütekabilliğe ve karşılıklı hürmete dayanmalıdır. Mec- Mis öğrenecektir ki, İngiliz ve İtalyan hükümetleri arasında, iki memleket hükümetlerinin görüşmelere başla- ması hakkında, noktai nazar teati &- dilmiştir. İngiliz hükümeti, bu gö- rüşmelere, Başvekil geçen yaz B. Mus- solini ile mektub teati ettikden sön- ra filen de girişmiştir. Şimdiki mesele, bu hususta resmi itibarile beynelmilel meseleler ve bil- hassa İngiltere müvacehesindeki hat- tı hareketi hâlen bu görüşmeleri ye- rinde gösterecek mahiyette değildir. İtalyan hükümetinin İngiltere aley- hindeki propagandası bütün dünya- da caridir. Bizzat ben bu hasmane propaganda kesilinceye kadar İtalya ile © görüşmelere başlanmı- yacağını meclis önünde teahhüt et- tim, Diğer taraftan, bir çok vajdler yapılmış olmasına rağmen, İspanya meselesinin halli yolunda da pek az terakki kaydedilmiştir. B. Eden, beynelmilel karşılıklı an- layışın ıslahı için İtalya hükümeti veya her hangi bir hükümetle görüş- meler yapılmasından imtina edilme- sini telkin etmemektedir ve demiştir ki: Bununla beraber, bu görüşmelerin muvaffakiyet muhakkak olmasa bile muhtemel olabilecek ahval ve şeralt içinde cereyan edeceğine kani bulun- maklığımız icab eder. Benim kanaâ- timce bu şartlar bugün mevcud de- gildir. B. Ederi son on sekiz ay zarfında İngiliz - İtalyan o münasebetlerinin salâhı yolundaki teşebbüsleri saydık- tan sonra: *Bu tecrübeleri bir kere daha tek- rar.edemeyiz» diyor ve devam ediyor: kin binaen kanaatim, İngiliz hü- Roma İle resmi görlişmelere bundan önce, Ne yeni muvaffakiyetler elde etmekliği- miz ve dünyaya yalnız meseleyi de- gil aynı zamanda başarıları da gös- termekliğimiz icab edeceği merkezin- dedir, İspanya meselesi buna bir misal oldu. Bu mesele, ancak beynelmilel vaziyetin heyeti umumiyesi ile müna- sebettar olarak mutalâa edilebilir, Roma İle görüşmelerin, muvaffaki- yet için elzem olan hakikaten sağlam bir hüsnü niyet. esasına dayanabii- mesi için gönüllülerin geri alınma- sına ciddi bir şekilde başlanmak icab eder, Son aylar haftalar ve günlder, beynelmilel anlaşmaların bozulmesı- na, kuvvete müracaat ederek politik kararlar elde edilmesi teşebbüslerine şahid olmuştur. Başvekil ve arkadaşları başka türlü düşünüyorlar. Haklı olabilirler. Bu takdirde, polilikaları, kendisinden istenen usullere tamamen kani bulu- nan bir Hariciye Nazırı tarafından ta- kib edildiği takdirde, muvaffakiyet ihtimali şüphesiz artacaktır. İstifa- mn müzakereleri (kolaylaştırması mümkündür. Bu takdirde, benim kadar hiç bir kimse memnun olmi- yacaktır. Bu meselenin, Başvekil ile aramız- da yegâne ihtilâf mevzuu olduğunu iddia edersem, açıklığıle hâreket et- miş olmam. Zira, vaziyet böyle değil- dir. Son haftalar zarfıhında İtalyayı asla alâkadar etmiyen fevkalâde mü- him bir dış politika meselesi hakkın- da çok esaslı bir ihtilâf hasıl olmuş. tür; Başvekil de bunu teslim eder. Bundan başka, ikimiz arasında pers- pektiv metodlar hakkında da hakiki bir ihtilâf mevcut olduğü benim için, ve zannederim ki, kendileri için de, son defa sabit olmuştur. Başvekilin ederim Fakat benim de tamamen muayyen görüşlerim vardır. Buna binaen, vaziyetin bir an önce aydın- latılmasının milli menfaat iktizasın- dan öldüğu aşikârdır. Son defa bende tedricen şu kanaat hazıl oldu ki, bizde, başkalarının bi- zimle anlaşma arzusundan çok daha hararetli olarak başkalarile anlaşma arzusu vardır. (Alkışlar) Müstemir bir tazyik önünde baş eğdiğimiz inlibamı verdiğimiz tak- dirde, bilhassa son günlerin hâdise- leri de gözönüne almarak, Avrupa yatışmasına doğru terakkiler kay- dedebileceğimizi zannetmiyorüm. Bu terakkinin bilhassa milletin mizacına bağlı olduğuna kanaatim vardır ve bu mizaç da selâbeti fikriyede ifadesini bulmalıdır. B. Eden, şiddetli alkışlar arasmda yerine oturmuştur. Başvekli Chamberlainin s izahatı Başvekil -B. Chamberlain bazı dış politika, meselelerinden kendi görü- şünü anlatarak, bu görüşün hiç bir | vakit değişmediğini ve arkadaşları İ tarafından da kabul edildiğini söy- | lemiş, «Hakikaten barış isteniyorsa, umumi prensipler koymanın kâfi ol- madığını» birdirmiştir. B. Chamberiaine göre, barışı teh- dit eden sebebleri meydana çıkarmak ve mümkün olduğu takdirde bertaraf etmek için devamlı surette mesai sarfedilmesi icab etmektedir. Bu se bebler, . aylardanberi, Avrupayı bir gerginlik ve endişe vaziyetinde tut- muştur. B. Chamberlain, hüsnüniyet ve âzimle hakiki şikâyetleri ve tama- men yersiz olabilecek şüpheleri ber- taraf etmenin : imkânsız olacağına inanmadığını söylemiş ve bu sebeble | kendisinin ve arkadaşlarının, Avrupa- barışması için umumi bir plâna €sas teşkil edebilecek bir zemin mevcut is8 bunu meydana çıkarmak için Alman- ya ve İtalya ile görüşmelere girişmek! çaresini bulmayı hararetle arzu et- tiklerini bildirmiştir. 'B. Chamberlain, evelki muhtelif müzakere açılışlarını halırlatlıktan sonra, son aylar zarfında İngiliz - İtaj- yan münasebetleri vaziyetinin ciddi surette muntazaman vuku bulduğu- nu inkâr edemiyeceğini söylemiştir. 'B. Chabrelain burada, yabancı mil- letlerin zihniyetini anlamaya çalış mak lüzumunu kaydetmiş ve demiş- tir ki: — Biz görüşmelere İtalyanların en- gel olduğunu zannederken Romada buna tamamen muhalif bir görüş hü- küm sürüyordu. Bütün bu müd- det zarfında, bizim katiyen görüşme arzu etmediğimiz ve Habeş işgalinin intikamını almak maksadile silâhlar- mamızı tamamlayıncaya kadar İtal- yanların atıl kalmalarını temin için kendilerini oyslamak istediğimiz hak- kında Romada mevcut şübheler gittik- çe büyüyor. Ve bütün bunlar bize asıl- sız esassız görünüyor, çünkü böyle bir şey aklımızdan geçmemiştir. İşte, İtalya ile olan omünasebetlerimizi muntazaman gittikçe daha ziyade fenalaştıran bu ahval ve şartlar için- dedir ki, bu fesad dairesini Kırabile- cek bir fırsat zuhur” etti. Bu fırsat, Eden ile Grandi arasında 10-10da yapılan dostane görüşmeler üzerine hasıl olmuştur. Büyük elçi, Hralciye bakanlığılını ziyaret ederek, bu gö- rüşmelerin Romada samimi surette karşılandığını ve İtalyan hükümeti- nin bizimle müzakereye &made oldu- ğunu bildirdi, Doğruluğu kadar kani olmamışımdır. Avrupa barışı başlıca dört devletin hatti hareketine bağlıdır: Almanya, İtalya, Fransa ve İngiltere, bu dört devleti, ihtilâflarının dostane bir şe- kilde münakaşa ve halline sevkede- bilirsek Avrupa barışını bir nesil için kurtarmış olacağız. Bu sabah verilen cevab ve İtalyan hükümeti tarafın- dan gösterilen arzu hedefimizin ta- hakkukuna doğru mühim bir mer- hale teşkil edebilir. Söz alan işçi lideri Attlee, oevvel emirde B. Edenin halefinin avam ka- marâsı âzasından olmasını istemiş ve şu süretle devam etmiştir. B. Eden kurtların önüne atıldı “ve bu acınacak bir teslimiyet oldu. Bu Milletler Cemiyetinin tahribi demek- tir. Bu taarruzun tarınmasıdır ve Av- rupada müstemlekelerde, dominyon- larda ve daha ziyadesile İngilterede vahim. akisler -hasıl edecektir. O-İn- giltere ki, orada mahtiller haklı bir barış politikası umuyorlar, zira, Ha- riciye Nazırı B. Edendl. Sir Arehibald Sincaire muhalif 1- beraller şefi, B. Edenin istifasının İn- gilterenin düşmanlarını sevindirece- gini ve dostlarının cesaretini kıraca- &ını söylemiştir. Son Seneler zarfında her buhranda diktatörlerin biğt ve tehditleri önün- de ricat ettik. Fakat bu ricatlardan Mm a ee denin istifasını in ve hür. riyet davasının şu Saatte vahim bir surette zaylflaması şeklinde mutalea &ttiğim içindir Ki, vuku bulan hâdi- #elerden dolayı memnun kalmamak- tayım. ğ z Hükümet - işçilerinden © Nicoison, i Çhamberlain ile Eden arasındaki ihti» Iğfın, İngiliz politikasının. prensiplere dayanması icab etmiyeceği meselesin- de olduğunu, Amerikada Skandinav- yada, Hollanda ve hattâ Fransa gibi memleketlerde efkârı umumiyenin, B. Edenin dış işlerde muayyen bir mertebe temsil etliği nokfai nazârın- da toplandığını söylemiş ve «İngil tere İtalyadan evvel emirde sarih bir teminat ve detant beyânatı alması icab ederdi. Demişti. Hükümet aleyhinde takrir Londra 21 (A A.) — Avam kamara- sı kulvarlarında söylendiğine göre işçi partisi yarın hükümet aleyhinde bir takrir evereceklir, Toplanan inti- ba müzakerenin iki gün süreceği mer- kezindedir. Kabineye müzaheret Londra 21 (AA.) — Selâhiyettar mahfillerde, Eden Chamberiain, ar- ka arkaya dinlendikten sonra İngiliz İtalyan münâsebetlerinde bir salah manzarasının diğer her türlü mülâ- hazanın üstünde olacağı söylenmek- tedir. Mebuslar, partinin kendi şefi- ni takip edeceğini ve B. Eden ile mü- tesanld bulunacakların 20 yi geçmi- yeceğini tahmin ediyorlar. Nasyonal liberallar da kabineye © müzaherete devâm edeceklerdir. Bu şerait dahilinde ve celse esna- sında bir fevkalâdelik zuhur etmediği | takdirde, nihâi reylerin o Başvekilin musalemetçi Jeraatına dayanan ü- midleri teyid edeceği zannedilmekte- dir. Meclis istifa eden Nazım, sandalya- Sını prensiplerine feda eden devlet a- damına yapılması icab eden tam hür- meli gösterdi. Buna mukabili sarih ve bazan ağır olan delili ancak yal- nız muhalefet tarafından fevkâlâde bir hararetle alkışlandı. Muhafaza- kârlar sağır ve dilsiz kaldılar. Piyesin perde açılmadan evvel oynanmıs ol- duğu aşikâr idi. 22 Şubat 1935 n |B.Edeninistifasıheryerde büyük bir tesir yaptı (Baş tarafı 1 inci sahifede) tevlid etmesi muhtemel bulunan bir karar hakkında aramızda derin bir noktal nazar ibtilâfı olduğunu mey- dana çıkarmıştır. Ben, tasvib etmemekte olduğum bir siyaseti parlâmenloya tavsiye ede- mem. Bundan başka hali hazırdaki beynelmilel meseleler ile bu meselele- rin balline çalışmak hususunda takib eğilecek usuller hakkında da aramız- da ihtilâf bulunduğuna dair bende bir kanaat hasıl olmuştur. memleke- tin işlerini idareye davet edilmiş olan kimselerin tam bir ahenk içinde çalış- mamaları memleketin omenfaatine muvafık olamaz. Binaenaleyh, derin bir teessürle, sizden ayrılmağa karar verdim.» B. Eden mektkubuna B. Chamber- Isin ile arkadaşları hakındaki dost- luk hislerini ızhar etmekle hitam ver- miştir. B, Chamberlain B. Eden'in mektu- buna vermiş olduğu cevapta muma- ieyhin istifasından dolayı derin bir teessür duymakta olduğunu beyan ve şimdiye kadar vuku bulan yardı- mından dolayı kendisine hararetle teşekkür etmiştir. Başvekilin mektu- bunda, bilhassa şöyle denilmektedir; <Teessürlerim, aramızdaki noktsi nazar ihtilâflarının hiçbir veçhile ni- hai gayelerimize ve siyasetimizin esaslı prensiplerine müteallik olma» ması sebebiyle, daha ziyade artmak- tadır. hükmetmiş olduğumuz karar İngi- Tiz - İtalyan müzakerelerine başla- mak için hali hazırın münasib olup olmıyacağı meselesi hakkında ittihaz edilmesi icab eden karar idi. Bunun sizce hepimizi müteessir eden çekil menizi zaruri kılmağa kâfi addedile- miyeceğini ümid etmiştik, Londrada teessür Londra 21 — B. Eden'in istifası halk tarafından teessürle karşılan- mıştır. Dün Başvekâlet dairesinin bu- Iunduğu sokakta birçok halk toplan mıştı bunlar «<Eden'i isteriz, Eden'imi- si isteriz!», «İtalya ile misak isteme- yiz!» diye bağırmışlar ve Eden çıkar- ken kendisini alkışlamışlardır. B. Eden istifasını geri alması için yapılan ısrar üzerine kabine toplan- tısındarı çıkarak Hariciye Nezaretine gitmiş ve arkadaşlarile görüşmüştür. Bu görüşmeden sonra dönmüş ve ka- rarında ısrar ettiğini bildirmiştir. B. Eden seçim noktasından milli hükümet için mühim bir istinad- gâhtı. Takib ettiği dış politikaya bağlı mühim bir seçiciler kütlesi vardır. İngiliz gazetelerinin makaleleri Londra 21 — Bütün gazeleler Ede- nin istifası hakkında makaleler yazı- | yorlar. Taymis gazetesi İngiliz poli- tikasında bir değişiklik olmıyacağını yazıyor, Daily Telgraf muhafazakâr partinin daha ziyade Başvekili tuta- cağını söylüyor, fakat siyasi kanaat- lerine siyasi hayatını feda eden Ede- ni medhediyor. Bu gazete diyor ki: «İtalya ile aramızdaki uçurum dol-“ durulacaksa vakit geçirilmemiştir.» Daily Mail, İngiliz dış politikasının değişeceğini söylüyor ve Edenin isti- fasından memnun görünüyor, <News Chronicles, diyor ve Chamberlain'i diktatörlere cesaret vermekle itham ediyor. Bu gazete şunu da yazıyor: «Bun- dan böyle İngiltere, Britanya haysi- yetinden arta kalanı çamurlar için- | de arasın.» «Daily Herald», bir resmini basıyor ve altına da «İn- giliz efkâri umumiyesinin iman et- tiklerini başkalarına teslim etmeğe hazırlanıyor» ibaresini yazdıktan son- ra, Başvekilin Hariciye Nazırını çiğ- niyerek doğrudan doğruya Roma ile müzakerelere giriştiğini kaydeyliyor. Vilâyet o gazeteleri, muhafazakâr olsun, liberal olsun Edenin çekilmesi- ni teessürle karşılamaktadır. «York- shire Postu diyor ki: «Eden'in iki diktatör tarafından yapılan tazyike feda edildiği anlaşılı- yor. Eden'in istifası Delcasse'in isti- fasına teşbih olunabilir.» Diğer muhafazakâr gazeteler de ve i Chamberlain'in | | ezcümle «Nottingham Journal, B. Mussolini'nin Chamberisin'e samimi olduğuna dair ne gibi teminat vermiş olduğunu bilmek istiyor, «Birmingham Gazette> Eden'in çe“ kilmesini bir «Felâket> olgrak tavsif etmektedir. e eNoörtherm Echo: da Chamberlain'in salim bir mubakeme- den mahrum olduğunu yazmaktadır. Almanyada memnuniyet Berlin 21 (A.A.) — B. Eden'in isti- fası, Berlin siyasi mahafilinde saklan- mıyan bir memnuniyet uyandırmış- tar. Şiddetle tenkit edilen Eden prog- ramına, mukabil yakınlarda Berchtes- gaden'de çok iyi bir surette kabul edi-. len Lord Halifax'ın programını ileri sürmektedir, Berlin'de B, Eden'in bu çekilişinin İngiltere ile İtalya arasın- da gerginliğin İzalesini kolaylaştırıp Kolaylaştırmıyacağı büyük bir alâka ve merakla beklenmektedir. Maama- fib, müttefik İtalyanın sadakatinden burada hiç şüphe edilmemektedir. İtalya müteessir değil Roma 21 (A.A.) — B. Eden'in isti- fası haberi, burada birgüna teeşsürü mucib olmamıştır. Bilmukabele B. Hitlerin nutku, büyük bir memnuni- yetle karşılanmıştır. Siyasi mahafil, Führer'in İngilizler- le İtalyanların uzlaştırılması için ha- len yapılmakta olan teşebbüslere kar- şı mania ikame etmeğe kalkışmasının pek gayri muhtemel olduğu mutalâ- asında bulunmaktadır. Gazeteler Eden'in istifası hakkın- da mutalâslar yürütmekten ihtiraz elmektedirler. Maamafih o Popolo di Roma gazetesinde, başlık olarak, şu yazılar okunmaktadır: «Chamberlain realist siyaseti ile Eden'in statik, siyaseti çarpışmış ve Chamberlain, muharebeyi kazanmış- tır» Gazeteler, Lord Halifax'ın Eden'e halef olacağını tümld etmektedirler. Londra gazetelerinin başmu- harrirleri başvekâlete çağrıldı Londra 21 (A.A) — Altın mikyasis nın terkindenberi ilk defa olarak Londra gazetelerinin . bütün Başmu- harrirleri, Başvekâlet dairesine davet edilmişlerdir. Lord Halifax hariciye umu- runu tedvire başladı Londra 21 (A.A) — Resmen bildi- rildiğine göre Lord Halifax, şimdiki halde Hariciye Nezareti umurunu tedvire memur edilmiştir. Amerika hayret içinde... (Baş tarafı 1 inci sahifede) Amerika gazeteleri ne diyor? Nevyork 21 (A.A) — Baltimore Sun, diyor ki: İngiltere, Hitlere karşı szim- kârane davranmıyacak olursa Fran» sanın birşeyler yapması beklenebilir. Fakat Fransa da azimkârane hareket etmiyecek olursa diğer.herhangi bir milletten hiçbirşey beklenilemez. Bu Gazdte, ilâve ediyor: «Dün vi kua gelen şeyin ne olduğu açıkça söy- İ denebilir: Hitler, Avrupadaki nüfuz «| ve hâkimiyetini arttırmıştır.» «Bravo Eden» İ Nevyork Herald Tribune, şöyle di- yor: «Hitler, Hitler olarak kalmıştır. Değişmemiştir, Önümüzdeki devresin- dc Avrupa tarihine yolunu çizecek olan hayali kararlar. Londrada itti- haz edilecektir. Hesaba katılması icap eden şey, B. Hitlerin nutukları değil, B, Eden'in İstifasıdır. Eğer bu istifa keyfiyeti, İngilterenin bir dört devlet ittifakı yücüde getirmek hususunda ciddi bir teşebbüste bulunacağının bir nişanesi İse bu halin İtalyan ve Alman satvet ye nüfuzunun artması ve Fransanın #atvet ve nüfuzunun nakabili içtinap bir surette İnhitata uğraması bahası- na Avrupada hiç olmazsa muvakkat bir uzlaşmayı satın almağa müncer ol ması muhtemeldir. Nevyork Herald, B, Hitlerin söylemiş olduğu nutkun Avrupa demokrasileri- ne ve bilhassa İngiltereye pek az ha“ kiki teminat bahşetmiş olduğunu yaz maktadır. IBELEBREFŞE,, 8 OB EREB LE ŞEBBREF iŞ, EE3 BEKESSERSŞEREEE BE E Bİ EEESE, z