16 Mayıs 1937 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 7

AKŞAM taç Kraliçe taç merasiminden sonra kiliseden çıkıyor adi ha Solda: Vestminister kilisesinde taç giyme merasimi, sağda kral taç giydikten sonra kiliseden çıkarken Tetfrika No. | paşayı paşanın bu gizli nüfuz edebilen T paşa, iki 1 rakibinin | kendisi için mühim bir tehi edeceğ ğini derhal niye nalzırını: iyeden öted tediği bazı şeylere derhal müzal etmiş, harbin ilk günlerinde gidip de İstanbula döndüğü 2 Cemal paşanın icraatı aleyhi (Merkezi umumi)nin nazarı dikkati- ni celbeden Bahaddin Şakir beyin C: mal paşa aleyhinde söz söylememesi Bi tenbih etmişti. Artık İstanbulda ge- rek söz sırasında, gerek Talât paş: nın tesirile bazı neşriyatta Cemal pa- şanın lehinde yazılariz propaganda- lar yapılmağa başlandı. Talât paşa- nın bu hareketi, Cemal paşayı mem- nun edecek, Enver paşa ile birleşme- leri imkânlarına mâni olacaktı. Bundan başka gene bu sıralarda İstanbula gelen Cemal pa: apar ya giden Talât paşaya Dahiliye na zırlığında vekâlet etmeğe başladı. Ce- mal paşa bu vekâleti sırasında O 24- mana kadar Talât paşanın yapmadı- ğı bazı icraata girişmiş, hattâ İstan- bul plânının tanzimi, Rumelihisa- rındeki surun bir müze haline konul. ması için de teşebbüslere girişmiş, v lâyetlerdeki memurlar arasında bi çok değişiklikler yapmıştı. Talât pa- şa, bu suretle Cemal paşanın. Enver paşaya karşı meclisi vükelâlda iki rey sahibi olmasını temin etmiş ve iki ra- kibinin birleşmelerine mâni olmuştu. Şama İaşe işleri ciheti askeriyeye geçince. Cemal paşanın bu suretle Talât pa- şa tarafından tesahüb edilmesi, En- ver paşanın tatbikini düşündüğü plâ- nın tahakkukuna büyük bir mâni teşkil etmişti. Harbiye nazırı & mıştı ki vekâleten idare ettiği Dahili- ye nezaretinde kısa bir zamanda yap- dan hoş görülmesi üzerine gururunun okşanmasından memnun olan Cemal paşanın kendisinden ziyade Talât pa- şa ile arasının iyileşmesine sebep ol- muştu, Hattâ başkumandan vekili, bir aralık Talât püşa aleyhinde ken- disinin Cemal paşa ile birleşmeleri şöyle dursun, bilâkis sa amın ken- di aleyhinde Cemal paşayı tahrik ede- ceğini düşünmüştü. Binaenaleyh Ce- mal paşanın İstanbula bu gelişinden velce düşündüğü plânın tahakkuku- na imkân olamıyacağını takdir etti Diğer taraftan Enver paşanın ken- disile arkadaşları aleyhinde kati bir vaziyet eden Talât rı etrafında bazı malümat almağa muvaffak olmuştu; Har bida denberi gerek şehremaneti, gerek iaşe komisyonu ve gerekse Kara Kemalin idaresi altındaki müesseseler olmak Üzere sivil teşekküller tarafından ida- re edilen halka ait iaşe işleri; Enver paşanın ısrarı üzerine teşkil edilen müdiriyeti umumiyesi) iş ve başına da Jevazım Hakkı paşa getirilmişti reisi İsmai Askeri iaşe müdiriyetinin “elinde kâfi derecede vesait bulunduğundan halkın, bühassa memurların iaşele- ri eskisine nazaran intizama girmiş- ti. Zamanın en büyük derdi, faşe işi olduğundan yeni müdiriyeti umumi- yenin halkı ve memurları nisbeten memnun edecek derecede faaliyet göstermesi, o zamana kadar Enver paşaya muarız olanların da Harbiye nazırı etrafında birleşeceklerinden Talât paşa endişe ediyordu. İşte sad- razama verilen malümata göre iaşe işlerini nisbeten yola koyan Enver paşanın bu vaziyetten istifade ederek derhal harekete geçeceği temin edili- yordu. Enver paşa yeni bir plân hazırlıyormuş., Talât paşa bu haberi alip almaz burun içyüzüne nüfuz etmek üzere icraatır JA a tarafın- | Gğrienakmi. BİNE Teb: Dağa kar İ için Enver paşanın gözü önür “İttihad ve Terakki,, nin son devirlerinde Suikasdlar ve entrikalar | İ | sonra onu sadarete getirmek için ev- | i tedbir almanın da lüzun İ zımgeldiğini Mustafa Re EBS “atli ana Doktor Nazıma göre Enver paşa Talât devirmek plân hazırlamıştı için bir Nâzir bilhassa İzeiii bulunmuş ordu « ımdan bazılar ından münâ &de edecek Doktor rın anla yıne şanın kıf olan, fakat öteden olmak edecek ve cebren bu mevkideri âlacaklı, Bu iskat te- şebbüsü içim de bir plân kazırlanmış- tı: Bu plâna göre Harbiye nazırı, gü- nün birinde Talât paşaya açıkça is- tifa etmesini teklif edecek, bu istifa- ya sad lerden üzere bir hükümet teşkil Talât paşa ile arkadaşlarını lât paşa, elin tlerle tehdidini ikaa ir ol paşanın bu tek- itiraz edemiyeceğinden zaruri olarak çekilecel Talât paşa mukabil bir tedbir almağa karar verince... Talât paşa, doktor Nazımın verdiği ibere pek inanmamakla beraber, Enver paşanın böyle bir vaziyete geç- mesi ihtimalini düşünerek mukabil ınu takdir etmişti. Talât paşa, paşadan gelecek böyte bir teh karşı mad di kuvvetlerle mukabele etmek kabil olamıyacağını tekdir ediyordu. Şa- yet, doktorun verdiği malümat doğru ise Enver pasa hakikaten askeri bir darbe ile böyle bir teşebbüste bulun- duğu takdirde vaziyetin çok tehlikeli olacağından emindi. Şu halde Harbiye nezırının bu ta- savvurunu büsbütün akim bırakmak yeni tehlikeler getirmek, kendisile uyuşmasını terain etmek lâ- telkin etmek lâzı Talât paşa, daha yakın zamana k dar Enver Cemal paşa ile k için nasıl yolunu , bu sefer de Enver paşayı Ce aleyhinde tahrike muvaf- ğını düşündü. Bunun için de elinde kâfi'derccede malümat ve delil vardı. Enve Cemal paşa, valilerden bir kısmının maaşını altın olarak veriyordu Talât paşa, Cemal paşanın Suriye- deki son icraatını, bilbassa seferber- liğin ilk günündenberi merkezi tanı- mamak suretile müstakilen hareket ettiğine dair topladığı resmi, hususi malümatı Enver paşaya anlatmağa ve Cemal paştnın pek yakında mü- him bir tehlike haline geleceğini iza- ha karar verdi, O günlerde Cemal paşa bir taraftan Suriye ve elvarında bazı imar hare- ketlerine girişmekle beraber, diğer taraftan kendisine merbut bir muhit yapmak üzere yalnız İstanbulda bu- Yunan mümevverleri değil, ayni 7a- manda da kendi mıntakası civarında» ki büyük rütbeli memurleri memnun edecek hareketlerde bulunuyordu. Meselâ o zamana kadar evrakı nakdi- ye ile maaş alan bazı valilerin maaş- lari Harbiye nezaretinden her ay dördüncü ordu kumandanlığı emrine gönderilen bin beş yüz altından değiş- tirmeği münasip görmüştü. Bu altın paradan bir kısmı Cemal paşanın Su- riyedeki yapacağı işlere sarfedildiği gibi, diğer kısmı da bu suretle valilerin yüksek rütbeli bazı memurların maaşlarına tahsis edilmişti. Halbuki Enver paşa, bu parayı Cemal paşanm gerek askeri harekâtta, gerek siyasi ve Idari işler de gördüğü lüzum Üzee rine sarfetmesi için gayet muntazam surette her ay gönderiyordu. (Arkası var)