29 Mart 1936 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 8

Sahife 8 AKŞAM Saray ve Babıâlinin iç yüzü; Yazan : SÜLEYMAN KÂNİ İRTEM — Tercüme iktibas hakkı mahfuzdur — Tefrika No. 663 Çemberlitaş hamamı külhanında yakılan kitaplar, Evliya Çelebi -seyahatnamesinin başına gelenler Osmanlı postalarnda evrakı 'muzırra hakkında yapilacak mua- meleler için posta ve polis idarele- rine mabeyinden'şu'talimat veril- Mmüişti: 1 — Posta açılınca By gö- #ülen mektub ve paketler gönderilecektir. Bu ie m Bira tehlikeli eşhasa ait de- idarelere iade edi- ağ Teahhür vaki olmasın “diye bunları getirip götürmek için rın açılması “demektir. rin dirayet ve meharetlerine mev- epi Postrestant olmak üzere Gi mektub ve eşya şüphelidir. Bunları arıyanlar Osmanlı tebaa- sından iseler icabında isticvab €- dilmelidir. 5 — İsimleri idareye bildirilmiş ie memurlara gelen meki “gm i saraya gönderile- in lerde yolcular, yi mektub, “kayyüt altnda vi bulundurulacak- — Ecnebi vapurlarının, yel- “öz gemilerinin gemicileri, balık "kayıkçıları hususi bir tarassud al- tına alınacaktır. Şüpheli eşhasın “bu gemiciler ve kayıkçılar yerine geçerek muzır kitab ve'paket alıp vermemelerine dikkat edilecek- kik edilebilmek üz. saal istasyonda ve iskelede tutulacak- lardır. postaneleri mühürlü zarfları kabul edemezdi. Fransızca İstanbul gazetesinin 24 kânunusani 1907 tarihli Te sında atalim e haber e neşrolunmuştu Osmanlı ydi idaresi ahaliye mahalli postaların mühürlü zarf- Tarile mektub kabul etmiyeceğini osta kutula: bıra- Slarma şönücilnüyedek; il dere eme yakılacaktır.) (Okunduktan son- zo kelimeleri de ilâve edilebilir. m cahil sansür me- amurlarından biri ge Bip hararet nazariye: den bir (termodinamik) kitabının başlığındaki (dinamik) “ke ni görünce (dinamite aittir) gra miş, Babıâliye hakaretlerle karışık taz- yiklerde bulunmuş, nihayet iste- <diklerini almışlardı, En ziyade hücuma maruz kalan tarih kitab- ları idi. Evvelce mekteplerde | tulan Murad beyin umumü tarihi — yasak m im Necip Asım yin Pertevpaşa kü- rimerine ie keşfeylediğ liği an Çelebi seyahatnamesini emel er başlamıştı. ee se- yah: in altmcı cildi ile ye- Bilik ii yarısı Macaristana ait Imasile ehemmiyet ve kıymetini takdir eden müste: profesör Ale bunun macarcaya tercü- ettirilmesine, ikdam idaresin ii tabı için nakden muave- nette rini maryap Macar akade- mi me işi türkolo; on İmreye tevdi edilmişti. Bu suretle seyahatname Yıldızca büyük e- hemmiyet kazanmıştı. B: Urum ne ticesi kitabın haciz, adının bile yasak edilmesi olmuştu! Doktor retinin hükümeti tazyiki ve bin üşkülât ile işini başarabilmiş mebni» müsa- dere edilerek toplanıp kalmış olan ve arasında dini «eserler de bulu- nan bu kitapların teftiş ve muayene e defteri yapılmış, (165) çuvala doldurularak Kâğıthane civarında yakilması maarif neza- retinden istizan olunmuştu. Fakat bu kitaplarla evrakın ta Kâğıtha- neye kadar gönderilmesi sarayca asip görülmedi. Bundan sarfı nazar siniri bunların nezaret avlusunda yahut civar bir yerde yakılıp imha edilmesi şifahi irade ile maarif nazırına tebliğ olundu. tinde hademe tarafından nezaret havlusunda bazı evrak yapılmıştı da yangın var zannile tulumbacı- lar nezaret dairesine koşuşmuş- E dı. Bu defa demir bir kafes içinde bu kitapların kia ka dü. Ancak duma: çıkması, ne ka- dar elle yasan küğlerin m tensib edildi. lamam müstecisi e ad am külh d önledi öznen lem meclisi azasından ibrahim, iptida- uyafakati alındı. Cumadan başka her gün birer | eserlerin yakılmas: diği şayi olmuştu. na nihayet verildi. Kalan kitaplar için (Matbai Âmirede) ayrıca bir ocak yaptırıldı! Bunlar da ora. ildı. Bilin matbaaların hafiyelerle taka; altında bulunması kâfi değildi. Matbaa burufatı dökme- ciliği de tahdid edilmeli, nezaret altında bulund h idi. İstanbulda zaten bir kaç dök- meci vardı, Bunlar da sanayi Matbaalar kendilerine lâzım olan harfler için evvelâ müsaade alırlardı; sonra matbaa sahibi il mühaberle sanayi mektebi müdür- i mektep müdürü de siparişi km bildirirdi, dename gösterilir, öyle alınabilir. di. Avrupadan gelecek harfler için de Türk matbaacılar bu yolda ruhsat almağa mecbur idiler. Ecnebi matbaacılar ise böyle eğillerdi! Zaten kayıtlara onların matbaaları «harici ez mem-)| leket» imtiyazından istifade eder- di. Onlar müfettiş ve iie hiç içeriye sokmazlard. Tertip sehivleri ölüyar diye devletin resmi gazetesini kapatan Abdülhamid devlet le merinde kendisine ri sahife ters yapıştırıl- mış diye devlet matbaası olani Matbaai Âmireyi de kapatmıştır! Matbasi Amire eskidenberi işli- yen hayırlı bir müessese idi. rk. çe harfler iptida bu matbaada ya- amli Mühendisyan isminde bir hü- nerver eski sarap harflerini bura- da erme pu kalıp» lar bire: Türk irfan ei bele sp et miş olan bu devlet müessesesini bir vesile i iye mektepleri marifetile yakılması kararlaş- görülmemesi iç me duvarından Viz se il dı. Mayısın on yedinci günü çu- valların nakline ve kitapların ya- mdı. ğıtlar tamamen kül haline geldikten sonra üzerlerine su dö- (1) Tarih sencümeni mecmuası. Necip Asım beyin Karaçan İmreye dair ma kalesi, e çul Çürlilecei sakli e kerim | 29 Mart 1936 Endüstri birliğine lüzum var mıdır? Bugünkü vaziyette birliğin ... feshi en muvafık harekettir. sSirafında şikâyetler «çoğalmakta- “dur. Verilen haberlöre göre, bazı sanayi vaz ticaret ve isi sitasile görmelidir. Böyle olduğu- na göre, ne diye endüstri birliğine yrıca para veriyoruz. Endüstri birliği ne eder.» Diğer taraftan ii etil şu fikir de ileri ektedir. "a birlik, iddia Si mıştır. Bu fabrikaların da devlete aittir ve beş yıllık plân mucibince yeniden fabrikalar da açılacaktır. İstanbulda Dörtlün- cü vakıf hanının üst katında, bir birlik değildir. Bu şerait kar- şısında endüstri birliği, iddia edil m iği kadar mühim bir teşekkül ol uzaktır. Maamafih pri birliğinin mevcudiyetine işaret olmak üzere ara sıra gaze- telerde bazı havadislere tesadüf ildir, Bu havadisler de, muamele vergisini kaldırmak te a bu suretle ortaya Giy sonra şimdiye kadar neler yap- ia nasıl bir şekekkül “haline geldiğini de yazmak lâzımdır. birliği, Türkiyede he- fıns Lan ğı sıralarda, mevaddı ipti- tulması için hükümet nez- dinde teşebbüsatta bulunmuştu, Bu yüzden zaman zaman İstan- sa Ankaraya heyetler gönde- ir, Mevaddı iptidaiye Tistelerin- in di yapılırdı. 9 senesinde gümrük vi zamı endüstri birliği mayi erbabına inhisar eden dut bir ördeğe ibaret Besa Son ticaret o yapılan eri lere de ea birlike! e küçük fabrika- edemiyecek ka- dar gayrifaal bir teşekküldür. Bu vaziyet karşısında birliği feshet- mek birliğin ifa edeceğini iddia ettiği vazifeleri ticaret odasına dade lâzımdır. Esasen ti- caret odası da nizamnamesi mu- cibince, sanayi erbabını koruyan bir'müessesedir. düstri birliğinin mevcudiye- tine kani olanlara göre, sanayi er babının da ayrica bir birliği olma- ii mâna- da birliğe ihtiyaç olmadığı anla- günlerde çivi örleri sındaki birlik buna bir misaldir. Çivi #fabrikatörleri arasındaki re- kabete nihayet vermek 'maksadile bir anlaşma yapmışlardır. Bu an- laşmaya 'göre, çivi fiatleri artmış- im. Bu gibi ihtiyaçlar, maa fabrikatörleri iğerine dah — yaklaştırıyor, Asıl iii e bir mânası olan bu ihtiyaç ve ii üzerine teşekkül eden allel irki 1 ae da rd bir birlik vardır. müşterek işlerini bera- ber Lele ve bu işler için, Ankaraya zaman zaman he jciların dan bahsedilmektedir. Görülüyor ki, aynı nevi iş üze- rinde istihsal yapan fabrikatör- ğımı i, umumi mi e düstri birliği hiç bir şey ifade et- miyor. Bu bahse başlarken söyle- diğimiz gibi, endüstri kuruluşun- da, birliğin bir faaliyeti olmuştu. Tâyihası etrafında hükümetten di- leklerde bulunmak... Bu dap de geceleri kadınların çalışmı iş saatinin tahdit edilmemesi isle niyordu, Demek oluyor ki, birlik gürerilehi 5, İmsk — Uzun bir tetkik devresinden | tn sonra, e onama ra hangi himayeye — ni. hazırlat- ime la luğu bir kitab halinde maktan başka işi kalmamıştı. setler: Seneliği iktisat vekâletine ve alâkadar “927 senesinde, birlik, Avrupa 3600, da aylığı 1900, üç vekili ilmişti, sanayiine karşı, ei de sa- iğ 1000 kuruştur. | Birliğin şimdiye iile aye yi e iii bu tebdili bei yirmi 'beş . il & elli saray lisesinde yerli mallar sergi. | cephe alan'bir elan; sir e sl 5 K 5 ini d, N. 'bu gaye tahakkuk ettikten sonra, harrem 6 — ye a v iyi ligi iisiğsünlem eter dır. Fakat sergicilik usullerine |. Pu Kurulan sanayi yüzünden Öğle E 936 ein 548 020 Pi “e iç uymıyan, ve çar. | va çikan ameleye karşı, muhafa- ap pe yu e ve şısından farksız olan bu sergi, bir cephe alan, bu amele İdarehane: Babilli civarı ziyaret edenlere, Türkiye sanayii | Kötlesini la- GT pe 5 hakkında pek az bir fiki rını arıyan bir teşekkül olmuştu. “ bilmişti. Gazstelerde okuduğumuz 23 NİSAN Çocuk haftasımn başlangıcıdır Endü birliği Türkiyede “en- düstrinin ilerilemesine çalışan bir re olduğu ee yeni de- büyük sanayi, haricinde kaldı. Keten pm | &ri birliği İstanbulda eşekkcülün uz ha- berlere göre, bu teşekkül feshedi- İlecektir. Buraya kadar yazdığımız yazilardan, bizim de çıikaracağı- miz hüküm feshinden başka bir şey deği H.A