11 Kasım 1932 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 10
Sahife 10 11 Teşrinisani 1932 Tarih sahifeleri Şeyh Bedreddini Simavi vakası Şeyhin müridi Börüklüce Mustafanın propagandası, şiddetli muharebeler al En a yette bu gibi telkinlerin sahirane bir tesir yapacağı şüpbesizdi. Müslüman vat yoktu, En büyük devlet mun- sapları bazı aileler efradına, derebeylere, yahut kapı halkına münhasır bulunuyordu. Devşirme ve dönmelerden beylerbeyilik ve vüzarat mevkilerine yükselenler daha görülmüyordu. Ancak çoğak- mış olan mütediler islâmiyetin esaslı hükümlerine istinaden hu- kukça müsavat iddiasında kendi- lerini haklı buluyorlardı. Molla Fenari ile Bedreddin Simavinin tedrisat ve heşriyatı bunların davalarını tervice hizmet ediyordu. Melâmi ve hurufi tarikatlarıda bu yoldaki arzu ve iddiaları bes” Teyip doruyordu. Müslüman olmıyanlardan devlet işlerinde kullanılanlar pek nadirdi. Vakıa bu hal taassuptan ziyade e ve gayri müslim askeri hizmetlerden lerin idari, ziyade kendi işlerile uğraşmağı tercih eylemelerine atfolunsa bile müslimlerin resmi tihtam edilmesi devletçe ga) lerde Bütün bu sebepler yeni neşredilen akidelere, fikirlere kalpleri meyal bulundurıyordu. Binaenaleyh müslüm, gayrı müs- lüm halktan büyük bir kütle, tereddütsüz, bu yeni mezhebe sarıldı. Bu mezhep bilhassa Aydın, Konya, Bursa taraflarına yayıldı. Gönderilen ( mürşitlerin | propa- gandasile Sakıza, Giride, Cineviz- ler idaresindeki adalara kadar süretle sirayet etti. Hıristiyanlara müslümanların mü- Savatını göstermek için Bedretti- nin halifeleri Hıristiyanların Allaha ibadet ettiklerini inkâr edenlerin küfretmiş olacaklarını açık olarak ilân ettiler. Şeyh Bedreddine yol açacak olan Büreklice Mustafa bir mezhep vaizliğini kâyıkile ifa için elzem olan taassuba ve teheyüç istida- dına malik bir Türk idi. İcazet almış bir şeyh Karaburun taraflı çi başlayınca kendisini yeni hepte büyük bir ruhani sahibi gösterdi. Islâmdan başka dinler erbabını müritliğe kabul etti, Eski vakanüvisler buna “cahil ve sade dillerden nice kimseleri Fey ve tezvir tozağile yakaladı! diyorlar, Böreklice ne yaptisa yaptı, bü- tün Aydın elini kendisine bağladı keramet sahibi evliyadan oldu; dede sultan diye yadedildi. Sakız adasında hükümet adam- sifatile mez makam ları ve ruhani reislerle münüse- bete girdi. Sakızdaki o Turlotas o keşişine Saçları kesilmiş, başı açık, ayak- ları çıplak, yekpare bir libase börünmüş bir. dervişini gönderdi ve kendisinin de riyazet ve itikâf bayatı yaşadığını, keşişin taabbüt aynullaha ibadet ettiğini . Bu derviş keramet kuv- velile güya dehiz üstünden yürü yerek adaya gelmi Keşiş dede sultanın keramet ve velâyetine inandı. Bu itikadını başkalarına açmakta çekinmedi. Dede sultan bu yolda teşebbüs- ,anlarla münasebetlerini kuvvetlendirdi. Kendisi ve fikir arkadaşları “onlara dostane mua- melelerde bulundular. Müritlerine halvet mahallerinde ve gizli yer- lerde islâm şeriatine muhalif “ menhiyat ve muharremat irtikâ- bına,, ruhsat verdi; Büyük muta- savvufların — itiyat © eyledikleri “ arifane mesahileleri maruf had- din haricine,, çıkardı. bir noktada toplayabilmek için bittabi bunlara kendi peygamber- lerini feda ettirmek lâzım idi. Bunun için dede sultana bağla" nan Bedreddin sofuları ( Lâilâhe- illallah) derler, fakat (Muhammet resulukahı) itirafında bulunmazlardı. Dede Sultan Böreklice Mustafa kendisini müritlerine (mebi) tanıttı. Yeni dinde resalet mertebesi bittabi şeyh Bedreddinin idi. Böreklicenin tabrikâtı bu dere- celere varınca Bedreddin artık Izmikte kendisini emniyette göre- emeğe başladı. Mürit ve daisi olan Mustafanın “üstü örtülü ebabat ve ilhadından dolayı nihayet kendisine taarruz, olunacağını düşündü. Iki oğlunu İznikde bırakarak Osmanlı düşmanı olan İsfendiyar diyarına, Sinoba kaçtı, (819) bu- rada hayli ikram ve yardım gör dü. Sonra gemi ile kefeye, kefe- den de Eflâk cihhetine ge Bedreddinin fikirlerinin neşrine yabudi dönmesi torlak Kemal de çok hidmet ediyordu, Torlak Ke- mal yanında Bedreddin dervişlerile Anadoluyu dolaşıyor, tabrikâtta bulunuyordu, Mutlak surette tagallüp ve ta- hakküm aleyhine yapılan bu tah- rikât tevsi halinde Osmanlı devletini pek fena sarsacak bir şekil alabi Buna meydan verilmemek için boreklicenin teklifine | Saruhan valisi Alesandr. Sisman bey (4) gönderildi. Sisman bey Karabu- runun dar geçitlerinden ileri ge- çemedi; inkilâpçılara mağlüp ve maktul oldu. Bu galibiyet inkilâpçıların çür- eti mezhep müntesiplerinin. miktarını artırdı. Müsavat fikir. lerinin maşirleri bazı islam âdet lerini mene, biristiyanlarla daha sıkı surette rabıteları teyide ko- yuldular. Evvelce yeni tarikati kabul etmişler bu galibiyet üze- rine o tarafa meylettiler. Hareket ve kıyam artık doğru- dan doğruya Osmanlı hükümet ve saltanatı aleyhine döndü. Yek- pare kumaştan elbise giyen baş- larında (zer külâh) bulunmıyarak baş açık gezen inkılâpcılar onbin kişilik bir ordu teşkil eylediler, Sisman beyden sonra Saruhan ve Aydın valiliğine tayin olunan Ali beyde ihtilâlciler üzerine yü rüdü; dağ mathallerini zabletti. Fakat daha ileride boğazlara doğru yürüyünce iktilâlciler tara: fından ordusu öyle bir. surette perişan edildi ki Ali bey ancak pek az maiyetile Manisaya kaça bildi; canını kurtardı. Çelebi Suk tan Mehmet kati ve daha büyük TAJ Bulgar kral Sismanın oğlu. kral ado de denilirdi, Muhtelif dinlere salik olanları | tetbirlere tevessül eylemek lüzumunu hissetti. Çünkü gaile gittikçe ehemmiyet — kesbeylemekte idi; inkisamından sonra vahtetini temin eylemeğe o kadar uğraşmakta olduğu osmanlı devleti için bu hal bir musibet rengini almakta idi. İokilâpçılar her tarafa propa- gandacılar göndererek muzaffer etlerini ilânda kusur etmediler, Aydın ellerinde hükümetin ellerine geç- tiğini, her kim osmanlı hanedanı- nın askerlik hizmetine girerse amansız katlolunacağını — ihtilal dairesi içinde her tarafa tebliğ eylediler. Manisa valisi şehzade Murat sofuların tedibine memur oldu. Fakat şehzade o zaman ancak on iki yaşlarında bulunduğu için ordunun ve askeri hareketlerin idaresine bakmak üzere Rumeli beylerbeyisi vezir Yabşi beyzade Beyazıt paşa da maiyetine verildi: Beyazıt paşa Rumeli ve Anadolu- dan kuvvet topladı. Börüklüce üzerine büyük bir ordu yürümekte olduğunu anlar dığı halde yeni bir mezhebin ilk bavarisi gibi iman kuvvetile aldır- madı. Sahibi buruşluk ve halki hidayete isal iddialarında vaz geçerdi, Şehzade Murat ile Beyazıt paşa sarp derbentleri geçerek Karabu runda |bayli cenkler ettiler. İki taraftan da birçok adam kırıldı, Beyazıt paşa İbtiy: gence, erkeğe, kadına bakmıyor, kime tesadüf ediyorsa hepsini katledi- yordu. Nihayet maiyetinde huris- tiyanlardan da askerler bulunan Börklüce Mustafa - pek şiddetli ve kanlı bir mücadeleden sonra - ir edildi. Dervişlerle birlikte Ayasuluğa getirildi, Börklüceye mezhebinden rücü etmesi için yapılan işkenceler müessir olmadı. O havarilik £ vazifesini sonuna kadar yaptı. Nefsini imanına feda etti. Ayasulukta kolları bir tahta üzerine çivilenerek çarmıha ge- rildi; bir deve üzerinde kasabada | gezdirildi. Tilmizlerinden” itikatlarını terk | etmiyenler gözlerinin önünde öl | dürüldü. Büreklicede hiç zaaf esri gös termeden öldü. İmanları uğruna ölümü ibtiyar eden taraftarları Böreklicenin öl düğüne inanmıyrak - dede sultan, iniş! : Diye bağırarak kılıçlar üzerine atılıyorlardı Galip ordu Aydın taraflarında halka iman yenilemeği teklif etti. Küçük köylere kadar her yer teftiş olundu. Buralarda da yeni akideye kuvvetle kalp bağlayanlar ölümü tercih ederek tarikatlerinden vaz. geçmiyorlardı. Bu gibiler kadın, erkek ayrılmadan bep kılıçtan geçirildi. İçlerinde yalnız kalbinden olsun, olmasın ağızlarile: — Muhammet Resulallah Deyenler sağ bırakıldı. Bu kıyam Aydın elinde dört | bin cana mal oldu. | Böreklicenin — idamı ihtilalci | fırkanın kuvvetini kırmış olmakla | beraber hayatta kalanlar arasında Satılık 148 — Cihangir | 250 » 951 — Fabrika Er 'Mütemmim izahat almak UMUM EMLÂK müracaat. Yeni Tavukçuluk yedirinelidir Te 150 — Ayaz paşa | 26 5 katı kaçak | ali büyak odali e Apariiman © |, Gezi br Hamo | yak bahçdi on ii m s4 - havagan > lr | de manzara Uy Köşk 7 — Pangal | öç Nişanlaş | Yüksek kaldırım gözel bir 18 odalı büyük 6 odalı Hane iyilik VANS air Hane e Su - dekt Tee senn kaya | müyük”bançe | Sağlam inşaat ame mler m ai BUYUK FIRSAT — Istanbulun. en güzel ve wamur. yerlerinde bulunan Beşiktaşta Sörenee bey yokuşunda pek elverişli bir Arsa — Biraünda duvar ve 14 taraftan cephesi varır - Boğaziçi. ve Marmara denizine Bazrdr. - İrazı yatkün ye kolaydır. DEK UYGUN EKAP 258 — Behek Sil — Şiş 555 — Pangaltı Üç, katl ve 9 odalı hçeli Hane © | Sodalı Sağlam bir hane | Tol l havagazı Su. huvagaği elektrik | Terkos - ear; - | bahçe, karaca Manzarası fevkalkde | Havagası - elkirik HATI EHYENDİR. 20 — Tramvay | 215 — Kapalıçarşı için BÜYÜK, SİYA | caddesine bir dakka | civenmin 1500 ice yle on ye Dama da | nt yak sağlar irat getiren bir Yarı. Su - bavögaz a li elektrik « kaloriler - | Dört kat - 17 oda- |: Yazıhane için I3oda süyük garaj. Bahçe - garaj vo 4 dükkân Dört yüz dönümlük büyük bahçe Katıkoy içinde YA odalı sağtam bir hane vardır Binden ziyade meyva ağacı - On kuyu - re Bahçekapı Taşhan, No. 20-21-22. Telefon: 20307 Av ve salon köpekl Keçi beslemek usulü Tavuklara çok yumurtlamak için ne Bu eserler eski bartlrle. basılmış Nasıl tavukçuluk: yapmalıdır ? “Mufassal Yeni Tavukçuluk, kitabını okuyanlar, bir tavuktan senede 250 yumurta alırlar. Çifçi Kütüphanesi Emlâk — Büyükdere v | Dörl ahir ACENTESİNE GB Hayvan besleyenlere lâzım kitaplar: Cafer Fahri beyin eserleri Kuruş > s0 b ? 10 2 Emniyet işleri umum Zabıta memurlarına yaplırılacak elbiseler için nümune olunan kumaşların piyasada kâfi dolayısile aşağıdaki şartlar dahi den münakasaya konulmuştur. 1 Üniformalı polis, komiser palto) elbise yapılacaktır. de mezkür el dürlüğünden: ihaz cudu bulunmaması lerin imali yeni- mikturka m ve merkez memurları için 4462 1639 takım (caket, pantolon, şapka) elbise ve 1290 adet kaput, memurlar için 275 ilâ 310 takım (eaket, yelek, pantolon ve 2 — Bu elbiseler yerli mamulâtından olacaktır. 3 — Münakasa kapalı zarf usulil müddetinin hitamı olan 26 T.sani 932 cumartsi e yapılacak ve ihalesi münakasa günü saat 14 te 'müdiriyeti umumiyede münakit komisyonca icra edilecektir. 4 — Şartnameleri görmek ve izahat almak istiyenler bu komis- yona ve İstanbul Emniyet Müdürlü; Dedesultanın vefatına inanılmamış birgün, ortaya çıkacağı itikadı epiy zaman beslenmişti; battâ Giritli keşiş bile bu itikatta idi; Böreklicenin Sisam adasına çeki lerek münzeviyane hayatına devâm eylediğini söylerdi. Yeni mezhep saliklerinin pek goğu bu surelle yokedildikten yahut cebir ve kuvvet karşısında İ imanlarını ketm ve tebdil mecbur i altında bırakıldıktan sonra bu alıyali padışah kullarına tüccar olarak tevzi edildi. Torlak Hot Kemal üç bin ka- dar sofusile Manisa taraflarında bulunuyordu. Torlak tarikat esha- ine müracaat edebilirler. bı arasında me, teavünü açıkca ve biteklif halda ortalık derecesine çıkarmıştı. Cenk ve ceğane ile diller dola- siyordu. Boyazıt | paşa Aydın. elinde yaptığı kanlı icraattan sonra Tor- lak Kemalin üstüne yürüdü, Bu sofularıda mağlüp ederek dağıttı; Torlak Kemali yakaladı; birkaç müridile birlikte astı Birçok danişmentlerin, hiristiyan ve yahudilerin dabil olduğu, hattâ uğrunda kanlarım akıttıkları bu mezhep mensuplarının Anadoluda çıkardıkları isyan bununla söndü. (Alt tarafı yarın) Süleyman Kânl
