3 Kasım 1939 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 3

Reşit Paşa - iki Paşanın Tanzimati Hayriye, en büyük eseri olmak: başlıca Ali ve Fuat Paşalardan başka bize göre Şi. ğ Mi ettiği yardım da sayılacak büyük hizmet- a gelir. Resi, aba. Tophane mektupçuluk kalemine devam eden geni lang e nda bir genç iken Tophanede çalıştırılan ecnebi mi NA YAN Şatonöf Beyden — ki ER aliba m e akar muharriri Reşat Nuri Beyin dedesi sa, maya başlamış, ve devletçe Fi rupaya akli a tu Bönde Mü erileceğini işitince muallimi Reşat Beye, o da Top- ln iri in i Paşaya müracaat etmiş, bu suretle emeline 8 Peri Paşanın tezkeresi üzerine Reşit Paşa "Efendii mu- İle YA yalnız başına gideceği cihetle beş bin kuruş harcıra! < iş gu Tülması,, için padişahtan müsaade istemiş ve PU ği giden Şinasi, Reşit Paşanın dikkat ve ii tef il $, Reşit Paşa kendisine b teşvik mektubu gön- oi atta Şi asinin ei ir pta hangi fennin ve pi ği lüzumlu e sorması üzerine Reşit Paş in Li ahsilini relye eti gi eri ide bun i ye n İNE attan sonra ma ali bri Di tal fa unları yi am mecburiyeti İle yaparken asıl li olan edebiyatı İ ma İstanbula döndüğ an Reşit a kendi va m maarif, he aliye meclisi âzalığında bulunmayı İç derse de kendisi yalnız maarifte bulunmayı tercih eder mk e n Reşit Paşanın tesislerinden olan (enci ak ÂNİŞ) e ve bir aralık da Osmanlı ordusunun o zam h, b Boğdan adı ile yarı müstakil olarak Osma üküme: ei emleket olan Romanyada bulun Si zamanlarına Muamelelerinin tetkikine memur edilmiştir. Pa Pr aki amli m etmiş olması beş ya sonra töhmet Rey) R (Rütbesi f'i, memuriyetten def'i, maaşının in hizme nihayet Ye — Reşit Paşanın İsi, Sâdarı n çekilmesi üzerine vuku muştur. hr iri hakkında yazdığı kasidelerden birinin bazı ta, ala Reşit Paşayı bize bütün büyüklüğiyle tasvir ii : gelelim zatı Reşidin Şerefi mebhasma zmi var devleti ihyaya olan mebasına”? vee ol fahr-i cihan-i medeniyet ki eke Ahdmı vakt.ı saadet bilir ebnay-i zaman. © An ü ihsanını ölçüp biçemez nevtonlar * Aklü irfanın derk eyleyemez Eflâtünlar ç O | Şem'idir kalbimizin can ile mal-ü namus Hifz için badi sitemden olur adlin fanus in âzâd bizi olmuş iken zulme e Gill sanki idi kendimize bir Mali Sen gibi akıl olan kan dökerek günmü sürer Vech-i namusuna ol kan ile düzgün mü sürer? Andırırsm o tabibi ki ne dem verse ilâç Iztırabından anı hastası eyler iz'aç le çıktıkça zamirindeki bayr-i niyyet uldu bir başka şeref âlemi insaniyet. e £ eden Tanrı mıdır, mahkeme-i vicdanın? e hakimr-i re'yin işini dünyanm! gin yaşa devlet-i ikbali fahımanen ile ülkü teşlbir ederek akl-i hakime ile İngiltere sefirile bir mülâkat ASE PS AE ROt TR İKE TERSİT LE. Nİ vE e ii ee © eş Paşanın işinden ve yazısından bir örnek (Baştarafı 1 incide) niyetini hâkim kılmış, tecrübe bU adde jileri ile ilmi ve müsbet zekâyı da seferber ederek dünyayı arala. rında taksim arzusunu duymaya başlamışlardı. dı, a yn kapi. dır. On tetkik yı bütün tarafiyle meydana çıkar, Son asırlarında Osma ratorluğu e mişlemek yahut dün taksim hır; tulan develerin yolları üstüni de idi. Osma: impara Den elindeki enik ei pi Fab; rika abil anc: rığı Silâhları kalite Bkm w teknik şartların zünden fak m Teknik inkişaf hamlesi t irmişti. toj maya ba ladığı gündenberi mal ve iktisadi bir yoksulluğa doğru dol ke ii vu. a da Avrupalının e ak Osmanlı zig orluğu hem paraya muhtaçtı, hem de Mr önünd a met imkânını bul. mak mecburiyetinde idi, İmparatı orluğun son asırlar İ. çindeki siyasi ve ie mukad- de Era BELİ iLe okta giyin, ct. miştir, ... hi ei Tanzimat bereket bir bakıma göre sade bir HM dev. gibi anl er hak E ei mesel edilen m den 2 çün omza li bi da deyi de edilen, ihayet 1876 kanunu. esasisi, ae bir yeni şekil alar tan. :ketleri bir yandan ai lim tazyikini, bir yan. n da serma yedar ecnebi. kuv. Ki üre ifade ediyor içindir > tanzimat po. ibne dahili siyaseti ii vi lan her devlette olduğu gibi hi rici siyasetin emri altına teli tir. Şahlanan dünyayı taksim et. mek isteyen lal her biri. Osmanlı devletinin mukad. deratı hakkında ii r projesi var. Si , Bu projeler zaman zaman Babiâliye nota ba halinde yağardı. imalden sela dep i özal lr imparatorluğunu parça- vereme R olduğunu bun görmeni (Gül ve eni güze s msi vezdi öciziye velen | ve müstakbelde devleti aliye l iye selinin (1) ifadatı tah. | min tezayüdü saadet halini ta: : yi a içinde bazı sadet ve u.| lep eden devlet halihazırında Lİ gta iyeden b i İtin da bu makul i my al o i Mm jyaml ile onun a i b €sinden sarfmazar ol ari yi Mevaddı sai e ceva-| desine dahi bir karar verilmek 5 Elçi izım gelir: zira bu tarifeden j e i Beyin teahhur etti layı gümrük Tü 1 te , ini $eyler ekseri e Eg küm ederek hini tanzim tarife- Sin ayıp uhud ve sü va kadar alelhesap suretile VÖZ- Vİ lay, © Ücaret yakin asi de sekiz ümriik alınması hw ML, Süreti tadiliyesi mu.| susuna cümle düveli saire ile kin yine taraflarına ha. | karar verilmişken simdi İneil. eti, par ma“deler clup buf terenin ademi muvafakati cihe. eş DIŞ oluyor. ile vüz bin kese miktar emva- hay © devleti devleti âlive. | Ji miri hude tevkif olun” i irhahı hakilrisi olduğı k zi leg, saltana niye Yollu" bazı ifav'at / irat olun. bi ziyade İngiltere e dukta: bi 5 © ve itimat “— Vakıa ifadeniz gibidir. kıa! vene vakit olsa t ve talebim daha m ünü elli al e side hüznü slahat hasıl ol - ül ve ümit etmerte v sıdır, diyerek ve... nihavet'i maddesi haki ie b hüsnü ve gümrük in m N E eylemiş olmakla... (MW) Sir İsiiratford Kanin. hasene. madu bulunduğundan Reşit Paşanın manzum yazıları e vardır. | Tanzimatın yüzüncü yılı eli. lamak için hürriyet hâmisi rolü. nü oynayordu. Çarların ve ye için tanzimat politikası buy. Avusturyanın da Osmanlı tan. zimatı hakkında bir fikri vardı. Za; iye Prens ayrılmaması kâh rica yoluyla, kan tehdit yo. Panislavizme karşı panislâ. böyle bir sed vücuda getirmeyi faydalı buluyordu. Fransanm tâ Kanuni Süley. man zamanından bayan ticari mende e ei m yunca yayılmı müdafaası Yeveetli ir Ki tin kefalet altına almasın; ya: ordu, e nasyoralist ni vie m devletlerin pe çdebilecekler- savata müstenit ie illeti vücuda getir. €sası sil prensipti. Mae 8 devire tanzi- e idi iz a Fransız tefeki düzüneelere « sahip a ir fikir bilâhare e benzer şeri, ne ii olsun harici tarafın, empoze e. k olamaz. imatta bu nokta gayet ba- eği tanzimatın açtığı İs- lar yolu se yy bazı istisnalara rağmen bu devir. de va şi tarihimiz: ikra iyi vir makası. Bu d vir ker dl da başlar, mu inde başla. 3 medeni Bir ANE ie Fakat bi iz €- Bu mili anama are ri ile e bugünki Reşit Paşanın SE ir 3 — VAKIT Tanzimatın yüzüncü yılı münasebetile Sabık Tiran , elçisi Bay Âlininfikirleri “Tanz imat de. rini ve ricalini a diğimiz. Tanzim nal taleasırı soran bir ii a dün şunları söylemi zimat memleketimiz- de Avrupa! aliriz hareketinin lik atılmış temelidir. Bu hareket İ timal, harsi ve medeni sila. da feyizli semereler ver Tanzimatın en vehim £ vi hariciyemizde görülmüş. anzimat ricali, başta Reşit Paşa olmak üzere Âli, Fuat, Ri- fat ve Şekip Paşalardır. Bun yni zamahda memleketimizin yelişlirdiği en kıymetli diplo- allardandı eşit vi iy esi ölüğmmü tesis D lemiştir. e — İngiliz münasebatının mesele- ide) Kırım muharebesinde gö- rül iv. gi iii mülteciler Tanzimat devrinde Viyanada elçi bulunan ve Prens o ile Osmanlı imparator- sn e Mi rn tesisine Paşa ile e RR cil esnasında Mısır m e 1841 Bo- Bazlar namesinin tanzi- minde kime görülen Şekip dişine kıymetli yal mel bulan ardır. Ye- daha ziyade takip et 1 siyasetini bali and Junmuşlur. Bence Tanzimatın temin etti- mühim menfaat siyaseti muştur, ve bunun mazarratı Sultân e duğu gibi harbi umumi esnasın da da malüm olan neticeyi ver- ün İnönünün muvaf. memle- elinin temelini memlekette il atmış olan Reşit Paşi Ali Pa- şanın bu vesile ile namlarını yır ile anmak her Türk için bir Mesir 'Tanzimalın yüzüncü yıldönü- münün kula lanması bir kadirşi. Her kadirşinas- memnuniyetle harekettir, karşılanacak o bir emi metlerinin takdir edildiğini gör- mek, gençliğe büyük bir müşev- be ln Bu teşebbüsü yapanlar tebriktir.,, ek reh-i nârefteye gitsem de ne var 1 hasm a elde asâdır hamen! Ebuzziyanın pek doğru söyle- BANİ) ün bu tercümesi Reşit Paşanın bu el eserler verecek ince bir kabiliyette oldu- metni şu mealde olmak lâzım geliyor Güzellik bal er ne kadar taze gülleri var, Haka a bilbülün se yok, Bülbülün sesi her şeyden üstün Hi uçuşunda gülün yn cılığı yok. Her ikisi biribirinin mef- Ea her ikisinin rengi, sesi, sanı başka. Gün ışığı kıskı içinde! e kasımdan koşar, Bülbül e sessiz- izim teshir eder, » ikisi kendi çöleminde ka Isi yüsünden urtulma Mi 1 havalarda süz İöteki dalmda eni n k vi ra Asi k fiili rler? Ben hı il LE kevse di a bir k ii birleşmiş gördüm: in güzelliği kaynaşmış kadın inceliği, Ah! Vecd sonsuz- ei 1 çinde şi ben. | Reşit Paşa kimdi ? ustafa şit Paşa Hicri azl vi Ksanbull doğ- ikinci Beyazıt yen in Mi 8 tata fendidir. İlk tahsilini babasın. an görmüş, cami derslerini tekmil etmiştir. İspartalı Sey- yit mi Paşa eninlesi idi. da serasker anile Moraya ide kei onunla birlikte git. mi 1238 da sadrazam oldu; an da Bevi ee u tayiı 2 Ne 4 Me ve Sol le Saral fa. vermem ŞAM 3 İKİNCİTEŞRİM 199: yi siyzsel siyasi goyelerini, iç ve o neleri r.sddi ve ma. nevi ari en salahiyetli ağızdan inledi k Me gi açılması fırsatından in ederek, Cumhurceisimiz. ürk devletinin programımı büyük vatan ımlarma yol açtı, İspanya, Çin - Japon hattâ a. rada se Rus . Japon vuruş. maları il ei mk mecl 5 & den so yarı! My e le e Dee E 7 silâha sarılarak ge bürünüp ül etiyle uzak tut muzu gönd ği öl barışı me: beam e Me ni rt titremesi wabımız yeryüzünün EL ileri geliyor: ali sızlık etme: larınm hüc için kan döktüler!” diyecektir. ıkları Bu şahitlik, yarmki toru ları. mız huzurunda bize yüz aklığı olur. HAKKI SÜHA GEZGİN “Reşit Paşa hakkın. da bir fıkra Devlet ve millet meseleler! e Reşit Paşa son derecede haz astı. Doğruluğuna kanaat ge. Teali icraat ve ıslahatm tat bikat sahasına geçmesi için e in em ik bir cesi alinan Reşit ime Di seciyesini be. lirten aşağıdaki satırları Ab. urrahman Şeref (Tarih müsa- habeleri, sayıfa 106) dan oldu. gu gibi Eri “Sulta; it. mil ümaşatkâr görünmekle beraber Reşit Pa- ve bitip tükenmeyen ei ından ve maruzatı önden ve dediğini Paşa bütü ün di bat "eniştesi e ay ehemmi a mişse di ma 5 inada hil vi Dilehan a ee Nin ei Görüp p düşü indükyej ekime K der. Elbette bu ©