26 Nisan 1932 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 5

Güzel bir âbide projesi Iki tayyarecimiz için anda Balkan harbinden evvel, iki aman O tayyarecimiz, Fethi Ve Sadık Beyler İstanbuldan ra bir sefer tertip etmişler, takat son merhalelerine yakın bir Mesafede düşerek şehit ol- Muşlardı. Şamda gömülen bu kahraman Türkün teyidi na- MI için orada bir abide inşası | avvur ediliyordu. Bu abidenin Projesi bitirilmiştir. Bir müddet #vwel güzel sanatlei akademisi tarafından heykel Avrupa kon kuru için bu mevzu verilmiş ve bu müsabakayı heykeltraş Nus- tet B, kazanmıştı. Mimari kıs- dikilecek âbide ii “TAYADELİ FETİ Ve TADIR BE ke sk İCİN ZANDA DİKİLECEK VE > i z A MN SER mını Edip Hikmet Bey vücüde getirmişti. Bu abideyi gerek kompozisyon gerek ifade noktai nazarından cidden şayanı takdir bulan Tayyare cemiyeti tatbik teşebbüsünde bulunmuş ve Nus- ret Beye nakti mükâfat ta ve- ( rilmişti, Ahiren inşaat tafsilâtiyle re- simleri Mimar Edip Hikmet B. terafından (bitirilerek (tayyare cemiyetine verilmiştir. Heykelin modeli de akademinin heykel atölyesinde beklemektedir. Resmimiz bu abidenin umumi görünüşünü gösteriyor. mm, Yunan hükümeti, altın mıkyasını terketti | GE soğa ; i da bilhassa Nevyorkta biti- Altın mıkyasının terki esası, ticaret | Sima 5 muhitinde itirazları mucip olmuştur Diğer taraftan Yunanistanın İngilizlerden istikraz yap- ması, muhtemel görülmemektedir Atina, 25 ( Hususi muhabiri- s5 ) — Hükümetin altın Mikyasını terketmek wiyetinde bulunması Yunanistan © ticaret 1 bitinde büyük bir alâkayla Yılanmıştır. Selânik, Pire, Atina, Tsalya, Saret odaları mümessilleri, bu- aktettikleri büyük içtima- » altın mikyasının terkedilmesi la, vuru aleyhinde bulunmuş- ber bu hususta ittihaz ettik- bir kararda, Drahminin ka- ve tesbit edilmiş olan kıyme- L terkini tenkit ederek ban- yn olan altın mevduatı ve yo, #hanelerin ecnebi kambi- e olan borçlarının hallü vi dilmeden, © altın mikya- terkedilmesi, memleket bari yatı üzerinde İyi tesirler iyacağını kaydetmişlerdir. ten ret muhitinin bu itirazları dip ne, bükümetin altını terke- ter, tmemek husususunda mü- tag ait bulunduğu söylenmek- kl ndan başka Yunan hü- is i, ecnebi borçların tediye- * devam edilmesi şartiyle, idiine iki milyon (Sterlin ba Z etmek hususunda İngiliz tekagyeri tarafından vaki olan Mal eri de, kuvvetli bir ibti- ka, Evre reddedecektir. Çün- Lİ Ziliz bangerleri, Yunanis- İÇin ilk. milyon Sterlin vermek şart olarak ecnebi islik- İn razları taksitlerinin (o tediyesini şart koşuyorlar. Halbuki Yuna- nistan Mayıs, Hazıran, Temmuz aylarında tediye etmesi icap eden ecnebi borç taksitlerinin yekünu bir buçuk milyon Sterli- ni bulmaktadır. Binaenaleyh ik- razı teklif edilen 2 milyon İngi- liz lirası, ancak ecnebi borçla- rının tediyesine kifayet edecek, memleketeyse hiç bir faydası dokunmuyacaktır. Halbuki Yunanistan oOcemiyeti (oOakvam mali (o komitesinden on mil yon Sterlin ikrazmı talep ettik- ten başka; ecnebi borç taksit- lerinin de beş sene müddetle tecilini istemektedir. Yunanistan tasarruf omaksa- diyle Garbi Trakya, Epir ve Girit | vali tumumiliklerini de lâğvedecektir. Hükümetin kararı Atina, 25 (A.A) — Nazırlar meclisi, oaltın miyasını terke | karar vermiştir. Askerlik işleri Eminönü askerlik şubesinden: 934 senesinde bedel veren efradın 30-4 932 tarihinde sevkleri mükarrerdir. Yevmi mezkürda, elbise ve eşyalanyle şubrde İspah vücut eylemeleri ve | mayısta kıtada bulunmayan efradın madde 106 mucibince hizmeti Eliyeleri iki kat yap- trılacağn, itibaren esmek sekiz buçuk francala on iki bu çuk kuruştur. —5 Son Bir Tetkik — VAKIT 26 Nisan 1932 — Bolşevik âleminde! — Yazan : Filip Supolt — Bir ülkenin uyanış mefküresi için kurulmuş en heybetli abide... Dev inşaat—Çelik ve taş mucizesi—Dünyanın en kuvvetli su merkezi—Leninin en büyük arzusu “Dnieprosiry,, da bir gün Yeni Rusyaya ayak basar bas- maz kulaklara derakap akseden bir isim vardır; bir isim kibir, bir daha, bir daha, mütema- diyen duyarsınız. Bu bir nakarat tan fazla bir şeydir. Her vesileyle tekrar edilir. Her Bolşevik Rusun gözlerine bir parıltı veren bu isim şudur: Dnieprostroy ! Filbakika Dnieprostrop, yalnız Avrupanın en büyük bendi değil- dir; yalnız dünyanın en büyük e- lektrik fabrikası değildir. O bü - tün bir milletin müthiş ve âzim- kâr gayretlerinin parlak bir timse li.. Rus mühendislik âleminin er cür'etkârane ( hulyalarınm mad diyata, hakikate inkılâbı. Bir ül - kenin uyanış mefküresi için ku rulmuş en heybetli abidesidir. Dev alemlerine has olan bu in şaata dâir o kadar çok hikâyeler dinlemiştim, ik, nihayet bir inki- sara uğrıyacağımı zannediyor » dum. Bu sebeple ve zaten onu gi dip görüvermek pekde kolay bir şey olmadığından ziyaret ede- memiştim. Moskovadan inşaatın ol- duğu yere gitmek için, bir kere 24 saat şimendifer (o yolculuğuna katlanmak; 24 saat sonra bir şe- hirde inmek, rahatı Avrupa otel- lerine benzemiyen bir otelde bir gece kalmak külfeti vardır. Fakat hemen itiraf etmeliyim ki, bir kere Dniepr sahillerine çı-; kılıp nehir ve nehrin iki sahilini vasleden o muazzam inşaatla kor şilaşınca bilâ kaydü şart Ruslarla| beraber aynı.beyecanı duyma - mak-imkânr yoktur. “İnsan ze » kâsının semalara karşı yükseltti » ği bir takım müstesna eserleri ve rilmek üzere olan ve harika nev - inden o muazZam ve dünyada bir misli bulunmıyan köprüyü hay - ranlıkla seyretmiş bir adam ol - makla beraber Dnieprostoyun a - zamet ve cür'et itibarile san'at âlemimizin çelikten ve taştan ya! rattığı bütün mucizeleri çok geri- de bıraktığını tasdik ederim. Vaktiyle Dniepr kazaklarının İ tımarı olan bu havalide, akınları - na başlamadan evvel bu muharip! kabilelerin toplandıkları bu sa - hillerde milli iktisat meclisi, hat- ta şimali Amerika müttehit hükü metlerince imkânsız addolunabi- lecek bir projenin tatbikine ka - rar verdi. Bu projenin tahakuku şöralar ülkesinin kuvvet ve kud - retinde en müessir bir iş olmuş - tur. Avrapada © Bolşeviklerin bu teşebbüsüne matteli olanlar Dni- estroyu büyük fakat alelâde bir bent (o sanmışlardır. Hakikatte proje zan ve tâhminin fevkinde vâsi ve neticeleri itibariyle niha- yetsiz faydaları muciptir. Halbu- ki Dniesprstrayun Bolşeviklerin bu vadide ilk teşebbüsleri olarak kalmıyacağını ve umumi plânda bunun bir ikincisi, bir üçüncüsü de mevcut bulunduğunu ilâve et- meliyim. Bunlardan bu gün mütalea €- deceğimiz birincisi 1932 senesi mayısmın birinde küşat resmi ifa edilmek üzere üç maksatla yapıl - makta bulunmustur: 1 — Bu inşaat neticesi "olamk Dnleğr sehri ta Sınolenskten İibsren o Karidenie kadar seyrisefaine müsalt bir hale gelecek” tir, ? — Bu inşasi sayesinde sudan alınacok elektriğin bütün bu hâvaliyi tenvir ve bü- #ön bu havaliğe yapılmış veya yapdacık fabrikaların — etektrikle işlemelerini temin süreliyie sansyin feyyaz bir inkişaf vere - esktir. 3 — Bu gün fakir ve hatta kismen hiç bir mahsel vermiyen Bir çak ovaları zira. te salih ve gayet münbit hir hale rağ ede cektir. | inşaattan bir manzara 1 Rusyanın nüfusu en çok ve en zengin kısmından geçen Dniepr nehrinde ancak Smolenskten Dniepropetrosk'a — eski ismiyle Ekaterinoslava — kadar gemiler,i vapurlar işliyebilir, (oradan iti l baren 90 kilometrede seyrisefain kabil olmaz ve Zaporoshye yakın larından itibaren Karadenize ka- dar olan kısımda buistifade geneel de edilirdi. Dniepropetrosk'da suyun se - viyesi irtifar Karadenize nazaran 47 - 54 metre fazla ve Zaporoph- ye havalisinde bu fazlalık 14 - 32 metreydi. Binaenaleyh o eskiden beri mevcut olan bir hayali tahak- kuk ettirerek o sanayi hakkında beslenen ümitlere hayat vermek zarureti görüldü. Kat'i proje pro - fesör Aleksandrov tarafından ya pılmış ve bu gün bütün dünyanın fen, san'at, ve ticaret mahefilini hayretlere, gıptalara garkeden bu muazzam bedia nihayetsiz bir ke malle vücut bulmuştur. Bu bapta Rus mühendislerine yardım etmek üzere Amerikalı bir mühendis getirilmiştir. İş ba - şında miralay Huyh. 1, Cooper tarafından riyaset edilen gene A- İ merikalr mütehassıslardan mürek kep bir müşavere heyeti projele- ri, tatbikatını tetkik eder. İ Rey verir, sorulan muhtelif| meseleleri halleder, her hangi bir noktada en kücük bir müşkül! bir arıza zuhurunda, heyet, der » hal orada ispatı vücut eder. Büyük bendin tulü 770 metre olup bu nehrin cereyanmı cezri bir halde tadil eder. Duvar Ka - radenize naazran 1432 metreden ibaret olan seviye irtifaıı 37 met reye iblâğ edecek surette yapıl - mıştır. Su 90 kilometre üzerinde geniş toprakları ve bir cok kilo - metre uzaklara naklolunan 18 ka sabayı basıp örtecektir. Her biri yedişer metre farklı bir yüksek - likte ve yüz yirmişer metre bo — yunda ve on sekiz metre genisli- ğinde üç sıra Eküz — set — ler on altışar metre genişliğinde düz nakliye gemilerinin geçmesine mü sait bulunacak ve senede sekiz av müddet günde 3009 tonluk erzak ve saire nakli imkânı istihsal e - dilmiş olacaktır. u Setler tarafından tutulan müt- hiş su kütlesi her biri 90,000 bev- gir kuvvetinde 9 türbin işletecek bu suretle 810.000 bevgir kuvve- Wi dünyanın en kuvvetli su merke: zi demek olacaktır. Harika nev - inden olan bu kudret nereye ve nasrl sarfolunabilir? Bunun bir kısmı Dniepr nehri- nin sol sahilinde işliyen sıra sma vücude getirilmiş ve oraları çelik, alüminvom sanayii merkezi hali- ne kalbetmiş olan fabrikalara tahsis olunacaktır. Sağ sahil boyu da keza bununla imar ve ihya © lunacaktır. Vücude getirilecek üç elektrik devresinden biri o demir ve manganez madenlerini işlete « cek, ikincisi Döntez havzasını ay nı mmtaka dahilindeki şehirlere vasledecek; üçüncüsü nehir boyu" nu Karadenize kadar takip ede - cektir. li Dniepr nehri etrafında bir bu çuk milyon hektarlık arazinin zi- raate salih olduğu halde işletilemi- yerek yüz üstü kaldığı sabit ol - muştur. Buraları irya ve iskai- çin tetkikat yapılmış ve ameliyat başlamıştır. £ 1932 senesi zarfın- da bu hudutsuz topraklardan 50 bin hektarı Amerikalılar tarafım - dan tertip edilmiş en son usullere tevfikan suya kavuşacaktır. Elektirik bahsi Dnieprotroy'un o hükümeli ve bütün Ruslar nazarındaki ehem miyeti bu su merkezinin Rusya * nın her tarafını elektriğe gar “ getme plânınm esaslı bir başlan- gıcı olmasından ileri gelmekte - dir. Elektrik kuvvetinin istihsali ile sanayiin inkişafı arasındaki münasebet meydandadır. Halbu - ki Bolşevikliğin bütün emeli sanayie vüs'at vermektir. İkti- darı eline aldıktan sonra Lenitin en büyük derdi, en samimi arzu “ su, sık sık da tekrarladığı veçhile memleketin her tarafıma elektrik vermekti. Bu Leninin tavsiyesi ol maktan çıkmış, Bolşevikliğin um desi haline gelmiştir. Ve bunu: Elektrik. vermek * Sovyetler -— sosyalizm. Suretinde bir düstura kalbet » miye varılmıştır. Lenin ölmeden Rus mühendis lerinin bu vadiye döküldüklerini görmüştür. Leningrat civarındaki büyük fabrikanm inşaatını sık sık gider, tetkik eder ve inşaatm ilerlemesinden sevinirdi. Fakat son seneler zarfında bu zeminde tahakkuk ettirilen terakkiyi tahay, yül dahi etmemiştir. e Başka hiç bir şubede neticelere bu kadar büyük bir süratle vüsul müyes - ser olmamıştır. Hal böyleyken bu günkü taleple istihsal arasın - daki fark on sene evvelki nispet- ten daha aşağı değildir. Çalışma devam ediyor. Yapı lacak işler Dnieprotroyuda geri bırakacaktır. Elektrik istihsaline matuf teşebbüsat için de hükümet hiçbir tahsisatı esirgemiyor. 1928 — 1929 senesinde bu maksatla 320 milyon rubleden faz la sarfedilmişti; 1930 da bu sar- fiyat iki kat arttı; 1931 de bir mil yar yüz seksen milyon ruble sar- fedilmiştir ki, bizim senelik tek - mil bütçemizin on misli demektir! Bu sene önümüzdeki seneler ve daha bir müddet bu insaat ve binaenaleyh bu sarfiyat artarak idecektir. si İmkân olsaydı, hükümetce ay nı zamanda, memleketin muhte « lif mahallerinde aynı teşebbüsle- re girilecekti. Fakat bunun için türbin ve motör getirmek lâzım. Hazineler kifayet etmiyen bu te « şebbüsler karşısında o komiserler kıvranmaktadırlar. Fakat istih - salâtı her sene arttırmak için bü- tün tedbirler ittihaz olunmuştur. Terakki meydandadır. 1928 » 29 senesi zarfında istihsal ettikleri elektrik kuvveti mecmuu 2: mil « yon 319,000 kilovatı. 1929 — 30 senesi zarfında bu miktar 3 mil- yon 320,000 kilovata çıkarılmış - tır. Bu senenin mayısınmn birinci gününde işlemiye başlıyacak olan Dnieprstroy buna bir kalemde 2,500,000.000 kilovat saat zam “ (Lütfen sayfayı çeviriniz)