26 Mart 1932 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 5

Fransada iktısadi buhranın Başta Paris tezahuratından Operası Olmak üzere bütün Fransız tiyatro ve sinemaları kapanmak tehlikesi karşısında Paris muhabirimizden 18 mart Paris operası müdürü Jak Ruşe nihayet istifasını verdi. Bu ha- dise ilk bakışta meselenin içyü- zünü bilmiyenler için ehemmi- yetsiz telâkki edilebilir. Fakat opera müdürünün istifası, umu- mi buhranın doğrudan doğruya Paristeki sahne hayatı üzerinde- ki tabripkâr tesirinin bir tezahu- rundan başka bir şey değildir. Jak Ruşe uzun zamandır. O- pera müdiriyetinden çekilmek istiyordu. Fakat her seferinde, san'atına olan aşkı buna mani olmuştu. Zira, Ruşe, Opera mü. diriyetini sadece tiyatro ve musi- kiye olan iptilâsı yüzünden ka- bul etmişti ve şahsen zengin o- lan bu adam, son zamanlarda, Opera hasılatının yüzde kırk nis- petinde vaki olan eksikliğini, kendi kesesinden ödüyordu, Fa- kat M. Ruş> bu açığın kapat mak şöyle uursun gittikçe yük- seldiğini görmüş, bu paz'k vazı- yete hükümetin derhal müdaha- lesini temin için istifasını ver- miştir. Pariste tiyatro buhranı daha geçen seneden baş göstermişti. Umumi buhran ve vergiler do- layısile bilet paralarının yüksek oluşu, tiyatroları bomboş denile cek bir vazıyete sokmuştu. Bu mevsim iptidasında Parisin ve vilâyetlerin bütün tiyatro müdür- leri kongre halinde toplavmışlar ve hükümet kendilerine tahsisa' vermediği takdirde bütün Pran- İt Paris Operası sada tiyatroların kapatılmasına karar vermişlerdi. Bu karar ne- ticesinde bütün belediye daire- leri, tiyatrolara tahsisat vermiş- lerdi. Bu neviden olmak üzre Operaya da 600,000 Frank tah- sisat verilmişti. Fakat işin garibi şu ki, Opera, belediyeye bu tah- sisatın iki misli yani 1,200,000 Frangım rüsum olarak veriyor. Hükümet milli musiki akade- misine yardım etmiyor değildir. Bu yardım senevi o 4.800,000 Franktır ve gelecek bütçede buna bir milyon Frank daha zam edileceği söyleniyor. Bu para Fransa için hiç demektir. Zira, Almanyanın orta şehirleri bâzâği. bik. 58bİK ekteki ayn ei .152...0.00002..10.. 0... mma İİ0 mma DARİH Gİ KİTAPI Abbasiler devrinde Türklerin müslüman olmaları ra, operanın yedi sekiz yüz ka- | dar artist, kâtip ve müstahdemi | var, Punlara, bu kadar az tah- sisat nasıl yetişir? Diğer taraf- tan operanın kapanması hem manen büyük bir tehlike, hem de ortada bu kadar adam açıkta bırakacağı için maddi bir za- rardır. Fransa hükümeti ve maarif pezareli elbette buna bir çare bulacak. Fakat nezaretin bütçe- sipin ipini de nihayet meb'usan meclisi tutmaktadır. Bununla beraber Ruşenin isti- fası üzerine, müellifler ve beste- kârlar cemiyeti opera müdüriye- tine müracaat etmişler ve tees- süflerini beyan etmiş'erdir. Bun- dan başka Parisin Lütün"fiyat ............. Afşin, Karabuga, Ferganeli Ömer, Semerkantli rek hep Türktüler. Şarktan garbe gelen Türkler, lerin istilâsına (Kadar da fasılasız bir surette işgale devam etmişlerdir. On birinci asrın başlarında Oguzlar Azerbaycanı, 5 — VAKTT 26 MART 1932 —— Prağdan Belgrada, Bükreşe kadar ... Fransız parası, Fransız silâhı, Fransız za- bitleri, Fransız hegemonyasını tesis için nasıl çal ıştırılıyor ? Tuna devletleri federasyonu Avusturya - Macaristan imparator. luğu © 1918 de yıkıldı ve onun par - çalarından mutat devletler vücut bul du. Sulh muahedeleriyle vücut bulan bu devletlerin hepsi de bugün fena bir vaziyettedir. £ İktısadi, zirai, si - nal noktai nazardan sefalet içinde yü zen bu memleketleri buhranların bo ğucu pençesinden (okurtarmak için bir takım projeler hazırlanmış, Fran sa hükümeti bu işte ön ayak olarak bu devletlerden iktisadi bir federas- yon leşkiliyle onların derdine der - ro müdürleri ve sanatkârlar ce- miyetleri toplanmış hükümet der hal bu vazıyete müdahale etmez- | se hep birden tiyatroları kapa- mıya kat'iyen karar vermişlerdir. Bu karara, Parisin bütün sinema müdürleride iştirâk etmişlerdir. Tiyatrolar kapanır kapanmaz bütün sinemalarda kapanacaktır. Zira, hükümet rüsumundan sine. malarda müteessir olmaktadırlar Ve sesli filimler, sessiz filimler- man bülmak istemişti. Tuna devletleri federasyonu nam- nı alan bu iktısadi federasvonu mü - dafaa eden (Fransa başvekili Tardi yö, Tuna nehrinin bu ( devletleriyle Balkan devletleri arasında tabii bir ticaret rabıtası nun için bu devlet mümessillerinin bir araya ozelerek aralarındaki ma - nasız rekabetlerini ve gümrük tahdi datını bertaraf etmeleri icap ettiği « ni, bu devletler tarafımdan ihtiyar 0 - (Lölfen sayfayı çeviriniz) tedarik edileceğini sormaktadır- lar. | Netice şu ki, Fransız hüküme- ! ti ve belediyeleri tiyatro ve si- nema grevine mani olamazsa başta Opera olmak üzere bütün tiyatro ve sinemalar kapanacak ve bu hareket, şüphesiz Fransız edebiyat ve harsine büyük bir darbe olacaktır. Vakıt — Bir iki gün evvel #fıns telgialları Fransız hükümetinin . tiyatro den üç defa daba pahalıya mal olmaktadır. Vekiller heyeti hususi surette toplanarak bu mesele hakkında | görüştüler. Maliye nazırı M. Flandin, bütün bütçelerin tevzin edildiğini, yeniden birşey yap- mak ihtimalinin pek az olduğu- nu söylemiştir. Fakat tiyatrocu ve sinemacılarda bütçeye bu | müesseselerden tahsili o melhuz olarak Konulan meblâğın, tiyatro alar kapanırsa nereden -.......... ve TARİH EL Kİ ve sinemaların kapanması tehlikesini ber- taraf etmek için parlamentoya teklif edi- lecek yeni bir kanun Jüyihası bazırla- makta olduğunu bildirmişti. Dün aşım bu bahis üzerinde gelen son haber de İ şudur. Grev Ilânına kârâr verdiler Paris, 25 (A.A) — Tiyatrolar ve sinemalar müdürleri tatbik edilen vergilere karşı mücadele maksadile bir grev komitesi te- sis etmişler ve bütün temaşa mahallerinin 29 marttan itibaren kapatılmasına karar vermişlerdir. 2.9055. 0... TABI smmm İİİ eee Haris, İtah, Zey - Anadoluyu Selçuki- Diyarbekir ha - valisini, Musulu işgal etmişler, ve Roma serhatlerinde yerleşmişlerdi. Onuncu asırda müslümanlık şarkta Seyhun ve Kâşgar havalisinde yerleşmişti. Türkler islâmiyeti mahküm olmak için değil, hâkim oldukları za » manda topluca kabul etmişlerdir. Emevilerin hücumları İslâmiyet (o Türklerin arasında intişar edememiştir. Türkler 1) Emevi Arapları. 2) Çin. bu zamanda iki düşman arasındaydılar: Emevilere karşı Türk genci Ebumüslim hazırlanıyordu. Çinlilerse doğru ilerliyorlardı. Çin kumandanı Taşkent beyini revkif etti idam edilmek üzere gönderdi. Ebumüslim ten sonra Türk ordusuyla Çinliler Seyhun boyunu kana boya-ken CEbumüslim propagandacıları) ile birlikte To - haristan ve Türkleri de Emevilere karşı isyan hazırlıyorlardı. Taşkent beyinin oğ- lu da bunlara karıştı. Çine karşı bir isyan cıkarmak istiyordu. ihtilâline hizmet ettiler Muzaffer oldular, esnasında başkumandan (Kan - Sien - Tehe) nin idaresinde garbe Çinliler Seyhun nehrine kadar ilerlediler. Hatta Ceyhun Oğuzlar, Karluklar arasında da intişara başlamıştı. Şark Türklerinden oKarahanlıların, Efgan, ve şimali Hint ve Sevük- tekin oğullarmın birer hükümet kurmaları Türk memleketlerinin islam memleketlerine oakmalarını, ve islâmlaşmalarına sebep oldu. Selçuki - ler Abbasi saltanatının varisi olduktan sonra islâmiyeti nimsediler, Hazarlar Emevilerin akınlarına karşı Abbasilerin akınlarına karşı da cebirle islâmiyeti kabul etmedi - Musevi dinini tercih ettiler. Hazar hanları Bizansla ittifak ettik - sonra İuristiyanlığı kabul ettiler. Fakat aralarında islâmlık da intişar gibi ler. ten Çine etti Ebumüslim daileri Türkler muzafferiyet - Çin ordusu (Tolas) suyu konarında döğüş « tüler, a zamana kadar Çinlilerle beraber olan Karluk Türkleri kendi ka rdeşlerine silâh atmıyarak Türk saflarına geçtiler. Çin ordusu mağlüp oldu. Bu suretle şark ve garp düş manlarına karşı zafer elde edildi. Şarkta teşekkül eden Uugur devleti bundan sonra hudutlarını Çin ilerletti. Taharistan ve Horasan Türkleri hâkim mevkii Türklerin o Bağdattaki rolü pek mühimdi. içerlerine kadar Abbasi devletinde yaset itibariyle Bağdadı Emevilerin Şamına faik bir işgal ettiler. kurdukları İlim, san'at, felsefe, si - hale koydular, Türklerin Abbasi saltanatı etrafındaki düşünceleri o Arap düşüncelerin- den çok fakrlıydı. ki ihtilâfa (o eskidenberi lardı. Onların hedefi, islâm imparatorluğuna hâkim olmaktı. Türkler Haşimiler, aleviler, orduları — bile Türklerden mürek .kepti. Halife Mutasım kendi elindeki mek için lâzım olan unsurları ancak Türkler arasında teşkil etti. Fergane Türklerinden birçoklarını Bağdada davet etti. ordusunu Türklerden beyzadeleri bulabildi. du kumandanlığı eden ve eski dinine merbut olanlar da vardı. Meselâ Türk kumandanı (Afşin) bunun en güzel misalini teşkil eder. © Abbasi ordusunun en meşhur kumandanları: Abbasiler arasında - devam eden Arap ihtilâfı nazarıyle bakıyor - Abbasilerin büyük imparatorluğu idare edebil- Hassa 1 (Tekin) İranda mühim memuriyetlere geçirdi. (Tarhan) rütbelile- re de hassa ordusu zabitliği verdi. Hatta Abbasi o hizmetine giren, or - lı) bir Türk âliminin eseridir. ait bahislerde kur'andan sonra en m ihata göstermişlerdir. tamamiyle be - islâmiyeti kabul etmedikleri, Abbasi devrinde islâm medeniyeti ve Türkler İslâmiyet devrinde ilimle, teknikişlerle, maarifle, meşgul olanların çoğu arap değildir. İslim medeniyeti o teesüsünü bilhassa Türklere ve ranlılara medyundur. İslâm medeniyetinin her şubesinde Türklerin büyük hizmetleri oldu. Müzlümanlarca (Sahih Buhari) Mehmet İsmail isminde Buharalı bir Türk tarafından te « lif edilmiştir. O devrin hukuku olan (Fıkıh) a dair eserlerin birçoğu Türkler ta - rafından vücude getirildi. , Hâlâ islâmlar arasında rağbetli bir eser olan (Hidaye) Mergin - Türkler bilhassa felsefe ve müspet evsuk bir hadis mecmuası olan ilme Türklerin meşgul olmadıkları ilim sahası yoktur. Eski Yunan usulünde ilk coğrafya kitabı yazan (Bek Biruni Harzemli bir Türktü hi Ebuzeyit) tir. Hint ilim ve felsefesini islâm Avrupa dünyasına tanıtan Eburreyhan İbni Sina Buhara yakınında Afşine köyünde doğmuş bir Türktür, İslâm | âleminin en büyük filozofu Farabi Türktür. fa tesis edilen rasathanenin en yüksek mütehassısı (Merv) li bir olan Halit ibni Abdülmeliktir. Bağttaki darülhikmenin vu, Harzemli Musanm oğlu Mehmet de Türktür. usullerini cami bulunan (Zayice) nin mucididir. r. İslâm dünyasınm Aristosu Memun tarafından ilk de- Türk en mühim uz- Bu âlim Hint ve Yunan Arap lügatini vücude getiren Cevheri Türktür. Farabinin Essiyasetülmedeniye adlı kitabı ik »« tısadi, siyasi bir eserdir. ser budur. Abbasiler ii : zamanmda teşekkül (o eden islâm nin merkezleri de birer medeniyet merkezi halini İmi: Gi y yi Süs ie çiğli İslâm âleminde bu mevzua dair ilk yazılan e Türk devletleri