25 Mart 1932 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 6

GE — 6 — VAKIT 25 MART 1932———— — — - i 1 ; Ticaret ve iktisat Bir Követiği İş kanununda neler var? ir BörciuGi Seyyar sergi —ininlimeii —anm— Amerikada Kaçançılıkla müs Alâkâderla bu iş büyük mas- |cadele usullerini tetkik edecek DT ra EFE aye e rm ai ez omei iğ i Gi n iç tg Lâyihanın metnini aynen neşrediyoruz Iş ve işçi -- Sanayi müesseseleri -- Hizmet akdi -- Fesih şartları -- işçi gündeliği İş kanunu lâyihası yakında B, M. meclisinde müzakere edilecektir. Bur-| dan evvel pek kısa bir hulâsasırı tak-| tim ettiğimiz bu lâyihayi, bugünden İlibaren aynen neşrelmiye başlıyo. ruz: UMUMİ HÜKÜMLER Madde i — Bu kanunun birinci kı- srm hükümleri yalnız sanayi mücsse selerinde ve diğer (kısım hükümleri her türlü iş sahalarında çalışan işçis lerle bunlara doğrudan doğruya veyn vekil olarak iş verenler arasındaki iş münasebetlerine şamildir. , © Madde 2 — Bu kamunun taibika- tında sanayi müesseseleri : sayılacak olanlar şunlardır: A — Madenler, taşocakları ve her nevi ihraç sanayii; B — Gemi inşaatı, malzeme parça. lanması, elektrik ve alelümum kuvvei! muharrikenin tebdil ve nakli sanayli dahil olmak üzere istihsalâtm işlendi- fi, tebdil edildiği, temizlendiği, ta - mir, tezyin, ikmal ve satış için ihzar edildiği ve yahut mevadın tahavvüle tâbi tutulduğu san'atlar; € — Her nevi inşaat ve ebniye, de- miryollar, tramvaylar, limanlar, dok. lar, dalga kıranlar, kanallar, dahili #u üzerinde münakalât tesisatı, yol - Jar, tüneller, viyadükler, ana lâğım - lar, âdi lâğımlar, kuyular, telgraf ve telefon tesisatı, elektrik tes'satı, gaz fabrikaları ve su tevziatınn İnşası, yeniden inşası, muhafarası, tamiri, tadili ve yakılması ve yahut sair in- şaatia yukarrlaki işlere takaddüm e den ihzar ve tesis ameliyesi; D — Emtianm doklarda, rıhtım larda, iskelelerde, ambarlarda Idare si dahil fakat elle nakli müstesna ol! mak üzere, yol, demiryolu, dahili su veya deniz yolunda insan ve eşya nak- Ni. İktisat vekâleti, her hangi bir mü. €ssesenin yukarıda fadat edilen sana- yi müesseseleri meyanmda olup olma | dığı hakkmda karar İttihazma salâ - hiyetlidir. Çütçilik işleri Madde 3 — Çiftçilik işleri ve aile ve akrabalar arasmda bir çatı altın - dn, ana, baba veya vâsi gözetmesi al- tında yapılan işler, ayrıca sarahat ol. madrkça, birinci kısım hükümlerine tâ bi değildir. Madde 4 — Pir iş akti dolayısiyle bedeni veya fikri hizmetini veya bun- ,Jarm her İkisini birlikte başkasına ki- ralryan kimseye “isçi, denir, Bir iş akti dolaytsiyle bir başka- sının hizmetinden istifade eden haki- , Ki veya hükmi şahsa “İş sahibi, de - nir, Müdürler, idare memurları, gemi kaptanları ve umumiyet itibariyle mü essesenin sevk ve idaresi vazifesini gören kimselere “iş sahibi vekili, de- mir. Bunlar bu sıfatla diğer İşçilere karşı iş sahibinin mesuliyetini deruh. te ederler, Devlet, vilâyet, belde ve âmme mü. esseseleriyle memurin kanununda hah! sedilen memur ve müstahdemler ara- sındaki münasebetler bu kanun hü - külmlerine bağlı değildir. Birinci kısım birinci bap hizmet akdi Madde 5 — Bu bâp hükümlerinde bahsedilen “işçi, den maksat “zmele,, yani “emekçi,, lerdir, Madde 6 — İş sahibiyle işçi arasın! daki aktin feshi on beş gün evvelden #hbarla kabildir. Toplulukla yapılan hizmet akitle. rinde mukavelename veya diğer ihbar müddetlerinin konması veya ihbar kaydının büsbütün kaldırılması cair- dir. Her taktirde ihbar müddetleri ta- raflar için müsavi olur. Madde 7 — İş sahibi aşağıdaki hal. lerde hizmet aktini feshedemez. A — İşçi kendi kusuru olmaksızın kazaya uğrarsa, B — Gebe ve loğusa kadmlar için kammat istirahat devresinde. (A) Bendinde bahsolunan kaza has Minde iş sahfbi akti yalnır bir ay İçin feshedemez. Madde 8 — İşçi kadınlara, doğur madan evvel ve doğurduktan sonraki, kanuni istirahat müddeti zarfında üe- retlerinin yarısı iş sahibi tarafından verilir, Madde 9 — Hilâfma akitte şart yoksa işçinin işe girmesinden itibaren iki hafta tecrübe müddeti addolunur. Bn müddet zarfında taraflar aktin fes hinde serbesttir, Madde 10 — İşçi gündeliği en geç iki haftada bir memlekette tedavülü mecburi parayla verilir. İşçinin Heretine karşılık yiyetek ve giyecek gibi eşya vermek veya iş sa - hibi onun adamları tarafından idare olunan ekonoma veya mağaxalardan veya Iş sahibinin gösterdiği tacirden eşya almıya hak veren marka veya pul gibi şeyler vermek yasaktır. İş sahibi her tediyede ücret hess- bmı açrkça ve etraflı olarak gösterir hirpusla vermiye veya bu İş için işçi yanındaki defterlere hesabatı kaydet miye mecburdur. Tediyat müessesede ve İş saatleri içinde yapılır. İş sahibi nerdinde muvakkaten a- hkonulacak ücret son altı günlük yev miyeyi ve parça Ürerine veya gütürü yapılan işlerde alıkonulacak ücret ay ni #nretle mnadil bir miktarı geçe - mez. Maden ocaklarında Madde 1i — Maden ocaklarında çalışan işçilere İktisat vekâletince ya pılacak bir talimatnameyle tayin edi. lecek usule tevfikan iş sahipleri ta» rafından asgari bir ücret verilecek - tir. Mahalli şeraite nazaran, aile rei - si sıfatiyle işçinin tabil şerait dahilin deki maişetini, masarifini ve meşru eğlencelerini ve hafta tatili esmasın - da almadığı ücreti telâfi etmeyi temin edecek kazanca (asgari ücret) denir, Madde 12 « Kanun veya mukave- lename hükümlerine riayet etmeksi - zin akti fesheden taraf diğer tarafa altı günlük yevrriyeye muadil bir taz minat vermiye mecbardur. İş sahibi bu tarminat talebini on gün içinde yapmadığı takdirde hakkı sukut eder. Madde 13 — İşçilerin fkinei bâp hükümlerinde tayin edilen istisnalar dolayrsiyle iş müddetleri dışmda ça- lıştıran iş sahipleri bunların günde « liklerine 9, 50 zam yapncağmı tanh - hüt etmiş addolunur. Madde 14 — İşçi iş sahibine alât ve edevat ve kavrel muharrike istimali pi bir bedel vermiye borçlu değil - İş sahibi için boruk yapılması veya malzemenin tahribi dolayrsiyle günde lik üzerinden tevkifat yapabilir. Mal- zemenin tahribi dolayısiyle iş sahibi - nin yapacağı tevkifat hiç bir zaman maliyet fiatini geçemez. Ücret tevkifatı Madde 15 — İşçi teavtin, hastalık ve emsali sandıklar için yapılacak üc“ ret tevkifatı İktisat vekâleti tarafın. dan kabul olunan usul ve şekle tâbi - dir. Madde 18 — İş sahibi işçinin kene! disine ait olup İş yerinde veya iş dola- yısiyle telef olan veya karaya uğrıyan , alâi ve edevatmı tazminiyle mükellef tir. Şu kadar ki iş sahibi işbu telef ve- ya kazanm işçi tarafından kasten ya- pıldığını veya işçinin hâtam veya ih - mali yüzünden vekun geldiğini isbat ederse tazmine mecbur tutulmaz. Madde 17 — İşçi ücretlerinin se « nelik totarmm 600 liraya kadarınm “e 10 undan fazlası haczolunamaz. İşçinin karıma veya çocuklarıma olan nafaka borçları yukariki fıkra hükmüne bağlı değildir. Madde 18 — İşçi ücretlerinin 600 Tiraya kadarınm “4 10 undan fazlası. nın devir ve temliki esir değildir. Bu miktarın devir ve temliki için de sulk hâkimine müracaat edilir. Sulh hâkimi evvelee bu m'ktarm temlik edilip edilmediğini tahkik et. tikten sonra huzurunda temlike dalr İşcive bir beyanname İmza ettirir. Temlik sulh hâkimi tarafından İş sahibine ve yahut iş sahibinin ye memur adamma tebliğ olunur. Bir sene zarfında tebliğ yapılma- mış olan devir ve temlik hükümden düşer, Madde 19 — 14 üncü maddenin İ- kinci ! kras vıya mo'çl:r kanununun “321, incı maddesi müuc.bince rahibi» ne borçlanan ışç'inın bu borcu tediye- si lâzım ücretin onda birini geçme - mek üzere ardı ardına kesilebilir. Bu suretle tutulmuş olan kıstmlar 17 ve 18 inei maddelerde bahsolunan haciz ve devrü ferağı kabil kısımlar», Is karıştırılmaz. İmtiyazlı alacak Madde 20 — İşçinin iş sahibinden ücret alacağı imtiyazlı alacaklardan- dır, Madde 21 — Bilimum işsahipleri- nin, 1) kullandıkları işçilere veya bun Tarım ailelerine doğrudan doğruya ve- ya dolayısiyle her ne çeşitten olursa olsun yiyecek ve giyecek satmak Üre re ekonima açarak bunları müessese. lerine ilâve etmeleri, 2) işçilere göste- recekleri mağazalardan satış yapmak suretiyle ücretlerini tamamen veya kısmen orada harcamak mecburiyeti- ni tahmil etmeleri yasaktır. Bu yasak işçinin yiyeceği ve yatsı ile beraber farla olarak müayyen bir para ücret te alması şartedilmiş olan hinmet aktine şamil olmadığı gibi iş sahibinin kâr temin etmeksizin eşya vermesi şartedilmiş olan hirmet ak -i tine de şamil değildir. Madde 22 — Devlet tarafından İ- dare olunan veya gözetilen demiryol- ları idaresindeki ekonomalar aşağıda- ki üç ihtirazi kaydi saygılamak şar. tiyle yukarıdaki maddenin hükmüne tâbi olmarlar:. 1 — İşçilerin ihtiyaçlarımı ekono anlardan tedarik etmek mecburiyetin) de olmaması; 2 — Eşya satışmın müesseseye ti cari hiç bir kâr temin etmemesi; 3 — Her ekonomanm en az üçte bi- ri demiryolu idaresi işçilerinin seçe- eekleri Aradan mürekkep olmak Üzere teşkil olunacak bir komisyon tarafın- dan murakabe olunması; İşbu kanımun mevkii meriyete kon masmdan itibiren her beş senede bir. defa Nafia vekili (Obu ekonomaların ilga ve Ibkasmnda karar vermek üzere demiryolları işçilerinin reylerini se » rar, Dahili tallmatnama Madde 33 — İş sahibi ve müessese zaptırapima ve Ücret tediyesine dair bir dahili talimatname yapmıya mec burdur. Madde 4 — Dahili talimat müeyyede olarak işşiyi muvakkaten iş ten çıkarmıya matuf hiç bir hüküm ihtiva edemez. f Şu kadar ki işçi vazifesini yapmı! ya gayrimuktedir bir hale girmiş bu » lunursa veya hal ve hareketi müşte - rek mesaiyi haleldar eder veya teşeb- büsün emniyetini tehlikeye sokar ma- hiyetteyse muvakkaten işten çıkarı » labilir. Madde 25 — İşçi yalnız dahili tali matname hükümlerine mugayir hare- kette bulunduğu taktirde para tera - siyle ceralandırılabilir. Ceza talima: namede tasrih edilmemişse cezalan - bini yaziyle bildirmesi lâzımdır. Para cerası günlük gündeliğin dörtte birini geçemez. Bu cezalardan husule gelecek paralar yalnız işçile- rin menafline bilhassa yardım sandık larma tahsis olunur. Madde 26 — Müeeseselerin dahilt İnlimatnamesi salâhiyettar dalrelerin tasdikma tâbidir. Dahili tahimatname kanun! hüküm lerle tearuz ve nasfet ve hakkaniyete rinyetsizlik etmiyorsa salâhiyettar da İrece tasdik olunur, Madde 77 — Yeni veya tadil olu- nan dahili talimatmame iş sahibi ti fmdan tasdik3 gönderilmezden rafları mucip olur diyor Şimendiferle bir yerli mallar sergisi tertip ederek hat boyla- larında dolaştırılması hakkında ortaya atılan bir fikir hakkında dün alâkadar makamlar konuş- tuk. Büyfik masraflara ibtiyaç teren bu teşebbüsün kolay- kla temin edilmiyeceği söylen- mektedir. Meselâ sanayi birliği ümmümi kâtibi Nazmi Nuri B. göyle demektedir: “- Bu fikir çok şayanı te menni ve şayanı arrudur. Bu teşebbüsün tahakkuku temenni edilir, Fakat bugünkü iktisadi gersit icinde bunu hiç bir te- şebbüsün yapamıyacağına kani- im. Çünkü büyük bir külfet ve azim bir messrife ihtiyaç gös- teren bu teşebbüa vehiçbir şabsi veya teşekkkül tarafından ko- laylıkla yüklenilemez. Ticaret odalarının ilga edildiği şehirlerde Tüccari ebemmiyeti büyük ol- wıyan bazı mahallerdeki ticaret odalarının lâğvedildiği malümdur. Bu şehirlerde odalara mevdu vezsifin be suretle yapılaçağı iktısat vekâletinden bildirilmiştir. Bu şehirler hangi oda minta! rma ilâve edilmişse o oda tara- fından bu şehirlerde birer mü- messil ara bulundurulacaktır. Bu mümessilin varidat ve masarifi oda tarafından yapılacak ve ve- kâlet tarafından “yapılacak bir bütçe ile idare olunacaktır, Bu gibi şehirler tüccarlardan alınacak oda aidatı da nısıf ola- rak alınacaktır. ” müesseseye asılır veya İşçilere tevri olunur; İşçilere mütalealarını yaziyle bildirmeleri Için iki hafta mühlet ve- Tilir. İşçilerin mütaleası tasdik talep- namesine melfuf olarak veya doğ 4 Yirmiden ağ Madde 28 — Dahili talimatname #s«diki müteakip © iki hafta zarfında tabedilerek salâhiyettar daireye gön- derilir. Bü matbualar müessese dahi- linde duvars-amlır ve işe giren İsçi- lere de maltimat edinmeleri için bun- lardan birer âdet verilir. Yirmiden ag işçi çalıştıran mües- seselerde dahili talimatnameyi ilân -i çin tabı mecburiyeti yoktur. Madde 29 — Tatbikat fena netice- ler veriyorsa, salâhiyettar daire, da- hilt talimataameyi tadil ettirir, Madde 80 — Borçlar kanununun “335,, inci maddesi mucibince şeha - detname istiyen işçiye iş sahibinin se- hadetname vermesi mecburidir. Bu şehadetnamelerdeki iş sahibinin imza- ları mahalli zabrta tarafından tasdik olunur, İş sahibi şehadetname vermekten İmtina ederse işbu şehadetname ma « hall! rabıta tarafmdan tanrim oluna- rak verilir. İşten çıkan işçiye isnadatta bulu- mulduğu ve bu isnadat işçinin müs - takbel istihdamına (mâni mahiyette elduğu takdirde işçi bü hususta tah - kikat yapılmasını mahalli zabıtadan talep edebilir. Ismadatın haksız oldu- #u terahür ederse mahalli zabıta şe. hadetnameye tahkikat neticesini yaz. mıya mecbürdür. Ikinci ve üçüncü fıkralar mucibin.! &e zabıtanın yapacağı tahkikat işci -| nin müracaatımdan itibaren en geç kırk sekiz saat zarfında neticelenmek lâzımdır, Şehadetnamenin vaktinde verilme- si veya hakâyz isnadatı ihtiva etmesi ve yahut zabıtanın (mecbur olduğu tahkikatı zamanında yapmaması do - layısiyle, cezat hükümlere halel gel. meksizin, İşçinin bu yüzden uğradığı zarar ve ziyan tazmin ettirilir. Şehadetnameler her türlü resim ve harçtan muaftır, Çıkan ihtilâflar Madde 31 — İş aktinden çıkan ih- tilâflar sulh hâkimlerince hallolu - nur, Snih hâkimleri Obu ihtilâfları en seri bir şekilde rüyet eder, Hususi vaziyetler müstesna olmak Üzere tarafların kendilerini meslek » ten vekille müdafaa etmeleri caiz de Bildir. Salâhiyettar (daireler lüzum dan doğruya işçiler tarafmdan vid (Şikago Tribün) gazetes'nin Londra muhabiri şu malümatı veriyor: Amerikanın kaçakçılarla mü- cadele usulü, bir Türk heyeti tarafından tetkik © edilecektir. Tetkikatın hedefi, Amerikada takip olunan hattı hareketi Tür- kiyede de tatbik ederek kaçak- çılığı bertaraf etmektir. Türkiye- de kaçakçılık devlet hazinesini oldukça mühim zararlara düçar etmektedir. Türkiye tarafından izam olu- nan heyet Londraya muvasa ât etmiştir. Birkaç gün sonra Ame- rikaya hareket edecektir. Fabri Cami, Fuat ve Ekrem beylerden müteşekkil olan beyet parmak izi almak, kaçakçıların hüviyetini tesbit etmek mevzula- rile meşgul o'acak ve Vaşington, Nevyork ve Şıkagoyu ziyaret edecektir, Türkiyenin en mübim kaçak- çılık mıntakaları, Boğaziçi, Mar- mara Eve adalarıdır. Belediye ve ucuz satış meselesi Şehrimizde toptan eşya fiat- lariyle perakende eşya fiatları arasında mühim bir fark olduğu malümdur. Bir gazete, belediye iktısat müdürlüğünün bu mühim farkı pazarı dikkate alarak ma- liyet fiatiyle halka ucuz erzak tedarik etmek kararin verdiğini yazıyordu. Hatta bir gazete, bu iş için belediyenin varidattan ayırdığı yüzde -beşlerin de ser- maye ittihaz edileceğini. ilâve ediyordu. Belediye iktısat müdürü Asım B böyle bir tasavvurdan haber- dar olmadığını ve 'bu yolda kimseye şey söylemediğini beyan cimişlir. DAVETLER Türk Aero kolübü umumi kâdoli- inden : Muhterem azanın 25-3 937 cu- ma günü saat 15 de kulübe gelmeleri ehemmiyetle rica ölünür. M. de Sorbier Osmanlı Bansası Umummüdürü Mösvü P. de Sorbler de Pougnadoresse'in 21 cari tarihinde Pariste vukcu irdba bil- dirilmişti. İhtifalân diniyesi 28 cari taribinde Se Philippe du Rovle de. icra edilen müteveflanın, ailesinin mukim bulunduğu Poitiers de defnedileceği haber verilmek» tedir Teşekkür Aziz kardeşimiz Nemlizade Şükrü Beyin vefatı üzerine gerek bizzat cena- zesinde bulunma”, gerek tbriren bil. dirmek (suretile teessürlerimize iştirik eden bütün ehibbamıza silemiz efradı parmna kalbi teşekkürlerimizi (iblâğa muhterem gazetenizin tavastotuün rica ederiz efendim Nemlizade Nemlizade Hamdi besleme İsteyenlere 18 Yaşında kimsesiz besleme kızş çocuksuz sileye verilecektir o Çarşıkapı, tramvay caddesi Diyarbekir kıraathanesi ssında 34 36 numeroda Mekki Beye müracaat edi el. 22955 luğundan : bir deynin temin istilası için tahtı hacize alınup satılması telarrır Beyoğlunda Aznıvar Pasıjındı 8 mw- tmarali dükânındı ve yedi emin nezdinde bulünar bir adet halı ve İpekli çoraplar 273-939 tatibine müsadif pazar günü saat 15 den 17 ye kadar paraya çeviri“ leceginden talipler mahali mezkürde ha- zar bulunmaları ilân olunur. arassa asanresnmesasennunasunmunasapanaansamaransasil. görürlerse mahkeme nezdinde İşçi! temsil edebilirler. İsçiler mahkeme harçlarından mu" aftır, Hâkim, mahkemeyi boş yere işgs! eden İsçiyi para cezasiyle eezaland” rTabilir ve mahkeme masrafı veya tamamen buna yükletebilir. Yarınki sayımızda Iş müd” deti ve istirahat vakti, j