18 Nisan 1931 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 4

— 4— AKIT 18 NISAN 199) -—— İŞARETLERİ Mustakıl namzetler ve Halk Fırkası H. Fırkası umumi kâtipliği bir tebliğ neşretti. Bu tebliğe göre H. F. listesinde, meb'us adedine nazaran otuz meb'us namzedi eksik gösterecek. Bu hadisenin ifade ettiği çok mühim, çok esaslı noktalar var: 1 — Ekseriyetin itimadını ka- zanmış olan fırka, kendi pro- gramı haricinde bir programla ortaya çıkacak meb'us namzet- lerine kendi meclisinde yer ayı- rıyor. Şarklı kafasında, yahut ber | gangi Garp muhitinde böyle bir hareketin izahı epi müşkildir. Çünkü sadece iş başına geç- mek, mevkii iktidar hırsı ar- kasından pala sallamak mutad siyaset manlıkını teşkil eder. çok fırkalı meclislerdeki bütün cidalın tek fırkalı bir meclis yapmıya doğru giden bir hare- ket olduğunu inkâr etmemek lâzımdır. Fakat çok fırkalı mec- lislerde fırkaların istinat ettik- leri grupların menfaatleri birbi- rinden o kadar ayrılmıştır ki bir leşmelerine imkân yoktur. O ka- dar kuvvetlidirler ki, birbirlerini imha etmenin de imkânı yoktur. Memleketin ekseriyetini tem- sil eden H. fırkası inkilâpçıdır. Ve inkilâbı da geniş Halk küt- leleri için yapmıştir. Onun tem- sil kabiliyeti inkilâpçılıktan geli- yor.'Halbuki'biz bir çok yerler- de inkilâp fırkalarını ekalliyetin tahakküm fırkası olarak görü- rüz, Bizde bunun aksi olmuştur. Çünkü, halkın omukadderatına hâkim olan eski rejim bütün te- sisatile bir akalliyet unsuru idi. Kültürü de, fikri de, iktisadi bünyesi de.. Bilhassa inkilâp fırkasının karşısında maziyi tem- sil eden, tek bir kelime ile yabancılardı: Şarklı yabancı, Garpli yabancı, Kültür yabancısı, kültür müs- temlikecisi.. iktisat müstemlike- likecisi, siyaset müstemlikecisi, Vaziyet bu şekilde iken, inkilâp fırkası muhalifetin bizi geri götür- memek şartile hüriyetini kabul ediyor ve büyük bir “Toleransla onun terkidini istiyor. Bu tenkit için kendi kürsülerinden30 tane- sini feda ediyor. Parlemento ha- yatında bir elin ne kadar çok manalar ifade ettiğini bilenler için terk edilen otuz kürsünün ma- masını anlamak müşkül değildir. Fakat bu bir şey ispat ediyor.Ha- kikata varmak için gösterilen sa- mimiyeti, feragati, 2—H. F. geçen seneye ka- dar meclisten ibaretti. Mecliste ekseriyetini temin ettikten sonra yalnız hükümet teşkilatile iktifa ediyordu. Bunun bir neticesi oldu: inki- lâp fırkası Parlemento ve hükü- met mekanizmasından ibaret kal- dı, Halbuki bunun mahzurları bir tane değildi, bir çoktu. Hükümet teşkilâtı kanunlarla perçinlenmiş bir makinedir. Hal- buki fırkanın, inkilâp fırkasının çalışma tarzı daha başka türlü olmak lâzımdır. Meselâ hükü- met kuvveti kanun çerçivesi i- çinde hareket eder. Halbuki fırkada bizzat hayat, hayatın ha reketleri, kaynaşmaları vardır. Hayata istikamet vermek lâzım- dır. Onu yürütmek kanun çer- çivesi içinde çalışmaktan başka bir şeydir. Biz bugün için bunun farklar» l İ İ nı pek çok göremeviz.Fakat bir ispanyada fırtına nasıl koptu ? Cümhuriyetçiler:Akşama kadar hükü- meti ele geçirmeliyiz diyorlardı Bu sırada Kral istişarelerle meşguldü. Cümhuriyetçilerle anlaşmak çarelerini arıyordu Ispanyol Cümhuriyetinin ilânı yi kiz süküna benzer bir sessizlik var-|Heyecanlı bir müzakereden sonra İs- İ kil ve bunu müteakip cereyan eden hâ disat yazılmış, fakat Cümhuriyete te- bu mühim hâdisenin dahili safhaları. nı şu şekilde anlatıyor: Mudrit — Cümhuriyete tekaddüm eden günlerde hükümet merkezine ge- len haberlerden cümhuriyetçilrin her tarafata belediye intihabatını kazan- makta olduğu anlaşılıyordu, Kral he: akşam Başvekil ve Dahiliye Nazırını nezdine kabul ediyor (ve kendilerile o günkü intihap mücadelelerinin neti- çelerini ve bunlara karşı alınması lâ- zım gelen tedbirleri miizakere ediyor. du. Mülhakattan alınan raporlar hü. kümet fırkasının vaziyete hâkim ola- madıklarmı bilhassa amelenin ekseri- | yet teşkil ettiği (oyerlerde Kraliçeyi lerin kahir mağlubiyetlere uğradıkia- rını bildiriyordu. Bununla beraber a- sayişi ihlâl eden harekâta henüz hiç bir yerde başlanmış değildi. Kral Na- sırlarına bilhassa bunu ihtar ediyor ve bir ihtilâlin kopmasına başlangıç teş kil edecek her hangi bir hâdisenin vu- kuuna meydan verilmemesini emredi. yordu. Diğer taraftan Kral vaziyetin vehametini görmüş olmakla beraber henüz ümitlerin büsbütün kesilmiş bu- Tunmadığını zannediyor ve çiftçilerin temin edeceğine kndisini iknaa çalışı yordu. Fakat hâdisat Krala daima tahmininde yanıldığını hatırlatıyordu. Haberler biribirini takip ediyor ve hep lar si cümhuriyetçilerin zaferini bildiri- yordu. Vaziyet henüz sakindi. Herkes derin asabiyet içinde intihabın yaklaş makta olan neticesini bekliyordu. Bü- yük sehirlede büyük fırimalardan ev. dal dahilinde cereyan ediyordu. Fokat kaddüm eden vekayiden haber alına-'ruhlarda bu gayri tabii sükünun de. mamıştı. Madritten gelen bir telgrafivam etmiveceği, kopmak üzere olan Ispanya Cümhuriyetçileri Yukarıdan aşağı Mscia, Zamora,Ortega vereceği reyin kendi lehine ekseriyeti) Gasset ve Sangücz Gürrd| fırtmanın yaklaşmakta olduğu hisse diliyordu. Çünkü hükümet artık kat'i neticenin yaklaştığını cümhuriyetçiler kendileri için en müsait fırsatın husul bulmak üzere olduğunu ve bun! dan âzami surette istifade zamanı gel mış bulunduğunu #1 neticeyi almak için bazı yerler- de liderler halkı harekete bile teşvik ediyorlardı, Haberler birbirini takip ediyor ve Kırala kat'i bir karar verme dı. Vakıa her şey henüz intizam ve itiltifaya razı oldu. Kıral bu kararını İ lcümhuriyetçilere bildirirken şu şart- ları da koşmuştu. Ispanyayı rahat ra- hat terkedecek ve #zimeti esnasında kendisine ihtiramatı lâzimede bulunu- lacaktı. Hâdisat ilerliyordu. Heniiz bir kaç gün evvel tevkifaneden çıkarı- lan cümhuriyetçi lider Zamora şehrin meydanında aktolunan büyük bir içti. mada “akşamın saat altısina okadar mutlaka hükümeti ele geçirmeliyiz. E- ğer o dakikaya kadar bir şey yapa- mazsak fabrikalardan sokaklara dökü lecek olan on binlerce amele tarafın. dan silinip süpürülmek tehlikesine dü- şeceğiz ve aklımızı başımıza toplama. ğa vakit bulmadan belki birden bire Jkomünist diktatorluğu karşısında bu- Jameel demişti. Bir çok şehirler den de cümhuriyetçilerle Kıraliyetçi- İler arasmda müsademeler olduğunu da halk hükümet konağına dolarak du- varlardan Kıralın resimlerini koparıp ,sokağa fırlatmış, Kırallık devrine ait |sokak İsimleri taşıyan levhaları parça ve yakmıştı. Halk arasında birbirini jmakzeden şayialar dolaşıyor. Kıralın Portekiz tarikile kaçmasına imkân ve- rilmek üzere tertibat alındığı söyleni- yordu. Sokaklar izdihamdan geçilmez bir hale gelmişti, aralarında ünifor. malı küçük zabitler bulunan büyük bir kalabalık kırmızı bayrak taşıyor ve “Yaşasın hürriyet, kahrolsun istibdat,, diye bağırıyordu. Kıral nihayet bir o- tomobile binerek Madridi terketti. Be- lediye meclisi meclis salonunda bulu- inan Kral Alfonsun oresmini kaldırt tı. Ve yerine Cümhuriyet armasını koydurttu. Bütün resmi (müesseseler üzerinde cümhuriyet hayrağı dalgala nıyor sokakları dolduran coşkun bir a haberler geliyordu. Barselona gün inkilâp fırkasının akalliyet |; yazumunu ihtar ediyordu. Nisanın|yet,, avâzelerile sevinç izhar ediyor. fırkası haline geçtiğini düşünür- kı daha iyi anlarsınız. Görür- gibi yalnız kanunları tatbik ile rmın ihtiyaçlarını bugünden keş- federek onların kanunlaşması için cereyanlar tevlit etmek, neşriyat anın parlamentoya yapacağı bulmamıştır — Şuurlu bir ifade haline begi kanunun neşrinden evel efkârı umumiyeyi hazırlamak fırkanın vazifesidir. Fakat biz bunları ne bizzat hü- kümetten, ne de parlementodan bekliyemeyiz. H. F. yeni meb'us namzetleri arasında kendi muhaliflerine yer vermekle, kendi mensuplarma bir inkilâp fırkası gibi çalışmak lüzumunu anlatmış oluyor. akşamı saat 7 de bir silei Kıraliyi Valânsiyaya! e TEZAHURATLA KARŞILANDI. seniz o zaman inkilâp fırkası ile ri hükümet tesisatı arasındaki far- | götürüyordu. Kıral Madritte kalmıştı. Cümhuriyetçilerle müsait hir anlaşma sünüz ki (o firkalar hükümetler (zemini bulmağa çalışıyordu. Madritte kabine Kırala mükellef değil, bilâkis yarını, ya-ederek kanunu esaside tadilât yapa- cak olan ve sureli içimaı hakkında meşrutyet- perver fırkası liderlerile istişare et- apmak, konferanslar vermek, mesini tavsiye etmişti, Sen Sebasiyn hirki de cümhuriyet ilân olunduğu ve bele! teklifleri — Bu teklifler belki he-|diye dairesi üzerine cümhuriyet hayra nüz balk içinde şuurlu bir ifade |£'n: cekildiği hâberi gelmişti, meclisi âzası valiyi ziyaret ederek tün vilâyet dahilinde hükümete İryet için tedabir aldıklarının miş lerdi, Başvekil tekrar Kıralı gördü ve hükümetin artık daha fazla iktidar)lâkete şecaatle tahammül etmekte ol mevkiinde tutulmasına imkân kalmadı|dukları görülüyordu, Yalnız Prenses cümhuriyetperver.| Marie Christine halkın alkışları karşı İlerle müzakereye girişmesini tavsiyelsında gözyaşlarını zaptedemiyordu. letti, Kıral cümhuriyetçilere oğlu te| Polis, Kıral ailesini hamil olan otomo hindeterki saltanata hazır olduğunu)bile yol açmak için oldukça zahmet çek bildirdi. Cümhuriyetçiler sallanattan|miştır Bu otomobiller son derece müte bilâkaydüşart çekilmesi lizrm geldiği-lessir bulunan halkın alkışları arasın. üzerine kı 'da “Grande Hötel'e teveccüh etmiştir. ral derhal kabineyi içtimaa davet etti. (o Otelin önüne kesif bir halk tabaka- “öU ENEEEEEEEEEEEEEEEEEEEANAN EEE AEEENANEEENNN Belediye . bü.|kend bildir- cevabını verdiler, Bunun KRALİÇE VE ÇOCUKLARI PARİS LAR Paris 16, (A.A.) — İspanya Krali- çesi ile çocuklarının buraya muvasa- latı buradaki İspanyolların heyecanlı tezahüratta bulunmalarına sebebiyet İspanya sefareti erkânı (tarafından karşılanmıştır. Kraliçe trenden inince|re oturdukları, hatta yattıkları X sine İspanya Kırallığı armasının|rahat rahat gönül hırsızlığı edebi? renkleri olan kırmızı, sarı çiçekler tak| di dim edilmiştir. Kıral ailesi efradmın uğradığı fe. Maruf Bey — O maşallah Bi- ! can Efendi, nedir bu dalgınlık böyle? | Bican Efendi — panyada şatolar kuruyorum... Maruf B.— Yeniden kurmağa lüzum yok, İspanyollar kıralı ve asılzadeleri defettiler, istersen elden düşme ucuz bir şato satın alabilirsin. kalabalık muttasıl “yaşasm cümhuri:| kaptırmalarıdır. Koca İstanbulda İğ Sokaklar ve süprünti Tee Galatasarayda idim.Ca nım bir cigara istedi. Pa ketimde bir tek cıgara kalmıştı. onu yaktım. Boş paketi bir ta rafa fırlatacaktım. Lâkin düşüm düm ki zabıtanın yere tüküreni cezalandırdığı bir şehirde kos- koca cıgara paketi sokağa atık mazdı tabii, Cebime koyarak tramvaya at ladım, arabanın içersine atmak ne mümkün, ne de muvafık de ğildi. Sirkecide indim. içimden: — Yarabbi, belediye sokakla* ra böyle ufak, tefeği atmak için süprüntü kutuları koysa, dedim. Ankara caddesine çıktığım za man bir de gördüm ki eski bif fener direğinin iki yanında de mirden ikiufak süprüntü sepeti sevindim. Hemen paketi buruş” tarup bu sepetlerden birinin içi” ne attım. Lâkin atmamla: — Pat Diye yere düşmesi bir old Meğer eski zamandan kalma ©“ lan bu demir sepetin dipi delik” miş. Paketi Galatasarayda yer& fırlatmayıp bu kadar cebimde taşıdığıma açıdım. Siz olsanlf acımaz miydiniz? Yerli mallar İstanbula gelip uzunca bir müğdl kalan Yunan san'atkârlarından yaf mazel Zozoya burada zenginlerin wi diği hediyeler müthiş bir yekünü Tuyormuş; bunu son günlerde dan dönen Abidin Daver Bey do muzun âyağının tozu ile yazdığı fıkradan öğrendim. Çekiçli muharrir bu haberi ve! ten sonra kendi mütaleasını da yor, diyor ki: “Benim şaştığım, zenginlerimi huvardalık etmek için hep ecnebi kafi larına gönül daha doğrusu ni ra yedirmek için Zozo Delmastan zel kadın me yok?,, Bravo Daver Bey, bu fıkranı bi£ Vedat Nedim görse, muhakkak bayt” Yerli malların bundan daha iyi pi gandası da artık can sağlığı... İvermiştir. Kraliçe, İstasyonda M. Dou| arasmda dolaşan dört tane şık b mergue'in kâtibi hususisi ile Papanın yakalamışlar. Zira bu şık ve güzel vekili İspanyanın Paris ve Brüksel|nrmlar ipekli kumaş hırsızlığı sefirleri, Bourbon ve Parme Prensleri|larmış. İta kadar Pariste kalacaklardır. J i İspanya Kralı Parist# İ Paris 17 (A.A) — Ispanya se Hırsız kadınlar İstanbul - İzmir - Bursa - Balı$ Yazık.. Şık ve güzel oldukların? sı toplanmış idi. Heyecanını £i uğraşan kraliçe çarçabuk otele gözden kaybolmuştur, İkamet es” oldukları apartmanlara girmek © dilmiştir. Kraliçe ve çocuklarının pütüt” istirahat edecekleri tahmin olur. /Ispanya Kıral ve kraliçesi kat'i gühlarını tespit etmeden evvel if üncü Alphonse, Parise muv miştir, KUÇÜK HABERLER Bahçıvanlık £ sergisi ları — 20 Mayısta Taksim * açılacak olan bahçıvanlık sergisi zırlıkları baylı ilerlemiştir. Seri, üzerinde birçok yerler kirin var vilâyetlerden de müracan mıştır. Sergiye taşrada eşyalar vapur ve trenlerde yeni tutulacaklardır. Kafeste öten bülbüller 7; diye kadar (bülbül) ön kafes? ve ötüğü görülmemiştir. inhisar memarlarından bir #* kafeste yaşatılması ve ötürü keşletmiştir. Çok güzel ve ş#$r” bülü çiçek ve kuş sergisini mek üzere İstanbula getirmifi” kofeste et e beslenmek e ie Ak İN