30 Mayıs 1937 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 8

Büyük si Radlof” un yüzüncü yıl dönümü ( Başı 1. inci sayfada ) Kurumu adına teşekkürler ederim. Kemaliz izm me DE ve aşatan mhuriyet la üstün- enlerin mevkiine Tüzkiyeni onla nevver zümrenin gönlünü ve kalbini ayırdı. İşte, Göthe ve Dante gibi enter- nasyonal (kıymetleri - Türkiye oOve türklük için hususi bir sa; rfetme- dikleri halde - Türk fikir âlemi Mimar e Fuzuli ile beraber tutuyor. ra mi- yduğu gü sahasında mazisini yeni- Di fethetmek ve istikbalini sarsılınaz yıkılmaz hale getirmek idesini güt- ürkiye dışında bu ideye hizmet edenlerin ön safında ve belki başında Radloff geldiği, için onun hatırasına kattığımız sevgi iç lam mizin daha çok derinlikle iie taşı Radloff alman ve rus tn le da türktür böyle bir samimi duy- guya yr ie iradesi ve her im ve ia t Mr a teşi o büyı le- si ile tam Berlinde doku ve Almanca konuştuğu bir oymal lu ise oraya koştu. artık tanımadığı lehçe kalmadığına inan | dığı güne ka koştu. Radloff'un e- mekleri kut! harekeleri ne zaman başlar? vrupada Mi hareketleri 19 ncu asrın ipti ında r. Bun- dan evvelki salar tarih için, se- yahat yapmış olmak için ve sade Jime toplaması için idi. Seyyah Pallas, Katerinanın bir Türkoloji ini Gi a e yalnız de: eliz: tif in h 1820 de Uygur harfleri- ni il zi zat salk rini neti- cesini biraz daha ilmi olarak tesbit a a ke era Türk Jehçele: vardır. e EE, ilgilendirir mek ürünleri yön Fran: 1 Remusat 1820 a eerets es e e Tangues A ide yolda önemli bir tmIş ol Pulat bunların devri müstakil bir vrupada tür! kolo tanımaz, isil önce Sinoloji ile başladı e fi e larında Orta Asya ırklarına izk & Şir. ski yine o sıralarda Altay İn lerin. etnografya bakımından tet- kik etmekle kalmadı. Ayrli zamanda Al- re ami sözlüğünü de vücude ge- Bu âlimli ale) ile Vamberiyi ve Kadir un hocası Sehotöu hürmetle tur. Bunların mesaisi Türkolejiye hiz- met bakımından kıymet ölçülmez büyüklük arzetmekle beraber Rad- di akarak çok mevzii ve un ilim hayatı ve eserleri rine söz söylemeği ihtisasları dola- vini arkadaşlarıma bırak: Ben sadece Türkoloğ, Türk di yani epigrafisini, paleografisini hulâ- sa a âbidelerini i tetkik ederek yüksek ür dili izel mütalâa yürütmek, lengüistik istihraçl: müşkül lo: Ki bütün lamak ıydetmi Toff'un Piyüktüğ ü bi iki işi den başarmak müzesi halelendi. ünkü o : Orhon ee tetkiki, Kutad- gu - biliğin ve tercümesi Codex 'umanicus'un n tetkiki ile beraber Bü- yük Lehçeler Lügatini de başarmıştır. Radolff'u asıl İM sebebler- Bunu öğrenmişti, Fakat Radloff bu yok ramlar gi- Kn eriği hal ei < arı öğrenmişti. Halbuki o bu yeni tetkik sahasında onlarm hepsi- ni tamamen ve aynen buluyordu, Bu - nun e ki ne klâsik ekolün ne de hocas n metotları Radloff'un eklerin disiplini içine alamadı. Çün- kü bi ürk dilinin sayısız lehçele - rini wi le Gar ir hudud içinde en . Radloff bunu her hangi eserinde itiraf etmiş değildir. tün eserle, a ve di katettiği merhalelerdi çelerinde Ti asli, genişlik ve eskilik duyduğunu Radloff'un bu hakikati itiraftan çe- kinmesi büyüklüğüne noksan veremez. ünkü yaşadığı devirde Sumercenin kendi tetkik sahasında doğup. ve. - diği ve bugün malüm dirişb piisaiyardı lu. v. © BP Evet, bütün türk edi kuv - vetini ve asaletini veren bir Proto - türk dili vardır e onun kültürel ser - vetini, âlemsarar! i, kıdemini artık görüp syn. Ve türk jenisi- nin ese Dil teorisi onun düsturlarını ürkolağun eseri karşısında ha dillerinin ve türkoloji severlerin den biri de hiç olmazsa kırk senesini | duyduğu hürmeti tekrarlama! zev çel ldı ia Sakalı tetkikleridiz. ei ANE Ne güzel iğ tesadüf eseridir il ik halk > çi Si türko - öğrenilen lehçe hususiyetlerini ve 2 ğ Da MAR Vilhi Thomsen'in şünce yakınlıklarını öğrene öğrene çok ve da Türkiyede e bugünlerde eski zamanlarda toplanabilen dağınık | yaaştılmaktadır. bir kültür bakiyesi sezebilmiştir. Türk Dil Kurumu Radloff'un o ve Radloff bu kanaate vasıl olunca | meslekdaşlarının kıymetli eserlerinden içinde uyanan muhabbeti tatmin ede- | faydalanmağa başlıyalı epice'ol ü- bilmek için Türk mektepleri açmağa | ce Türk: Pekarski'nin a - başladı. Büyük mekteplerinden birini | kut Lügati tercüme edile: nefis Kazanda kurmuştur. Rad irk leh- | bir şekilde ve çok dikkatle tabedilme elerinin derinliğine arak onların | ge başlandı. Verbitski'nin Altay . Ala- tekrar tekrar varıldıkları y. 'de kut dağ, Zolotnitski'nin lügatle; vetlenmesine dikkat AE rdu, Çok tercüme edildi. Kutad; faksimi- Sul sike ile karşılaştı. Fakat o yılmiyor. du, gu - bilig lele ii ve tercümelerindne istifade- ye baş ve din derslerini mecburi kılmakla ai- e ve medreselere de nüfuz etmek Hemi gelin- ce onun tercümesine başlamayı bugü - nün aziz bars karmak istedik. İşte şimdi onun e de filen başlamış bulu: iz. #** Bu rus ilminin Türkoloji kıs- mı bigi ve gayret be: ada, yun ana olacak müşterek leriyle yükselt - bii Yani etimoloji mi mazdı. Zaten yaptığı lügata kendisi de | koloğları sade: 'ersuch es erbuches | Melioranski, Aşma: der türk Dialekte adını vermiştir. Her li yi e kadar phonetik der nördlichen Tür- | Bekir e en. adi #aerinde ei levski, Malof gibi otoriteleri anarak e sonra otuz küsur Yö yaşadığı ğı halde eserini tamamlamak hareketi gös- Dr. mi İsme ermemiştir. Halbuki o Radloff o za: Bun süye in di tab'an ve hocalı dol e ri pimi 1837 de > bil aldığı ilhamla rusya Türk lehçelerinin | gisine beşiklik rlinde doğ- e seli gramerini yapmak yl ş olan Radlof'un, Hindo - > Öreper gelmişti. Bu işi bırakarak yalnız leh- | Hindo - Cermen dillerinin esası kendin- gelerin a ile ve geçirmesi ken. | den önce kurulmuş lduğundan, yara. kanaat disinde bi mine e R Bence ein bu kanaat Ti in t değişi. tirimi ileri gelmiştir: amanlar garbin bei hangi bir dim merkezinde O cadan başka bütün Türk lehçelerini Gorun tabiri i ya ne gu ve büyük Abideler edilmemiş olduğu için bu isim i hazinesini bedii ri kıt ve fakir Hattâ Rad- cası Schott ona sadece şöyle vr bir Altay lehçesinden bahsedi- Halbuki çene ei eri z Mana bil engin, kül nmiş yüksek'bir dile karat. az lehçeleri bütün büyük Şamanizm, Budü Manihei: li Hristiyanizmin arzediyordu. çe ı düşündü günden hele bildiğinden çok fazla idi. Sami alir f£ Berlinde indiği i er kararı, şal Iduğu realite karşısında ide- sına çıkararak orada bıraktı. İlk vazifenin malzeme toplamak oldu- üyük türkoloji bilgini için ya pılan toplantıda bulunan, ni kilin Mim 1864 Altay ve rya ari folklor hu- meiyetlerini araşnyor. 1865 de vw İrtiş, Tobol rımr dolaşıyor. Ti ikin işgal iile. ahalar açılıyor. di Su, 1869 Ye- cenub , havalisiyle ya kaynağı civarında Kobd uzayan sahada yapıyor. Radloff kitablarda on iki yıl si Te: topladığı fev- kalâde zengin malzeme ile 1872 de a'ya kadar kısmını e iyor. de Pe g ilim akademi- sine aza olan EMİSER 10 yıl gi i esnasında ilmi neşriyatına devam ediyor. in de et- si noğrafya müze direktö tirilen Radloff 1918 de di Ey Tini yumuyor. Konferanscı off'un eserleri- in ehemmiyetini şi anlattı : “Radloff eserlerini toplamak, işle- ve neşrel için 60 yıl çalış- mıştır. En mühim eserlerinin alelâde rakam- akkın- 'ürk oy- tr neleri ,, eserini tercümesi ile birlikte takriben ifeden fazla olduğu gibi “Ku- datko Bilik, d nilen ve aşağı ii normal ç hife demek olan büyüklükte e hife olup 4 cild tutan “Türk ebgeleri ei yerle eseri i yalnız bu ü er keme 80 sahifeden faz! Bu itibarla iie <n mühim eser- e hoca ş dil bilgini kei un ii in e gi dillerini çalış. ma sahası olarak intihab ettiğini söyli. havalisin» türklerle mes- IŞtIK. anlar yısında Barnaul elle madencilik mektebine almanca ve lâtin. ce öğretmenliğiyle ii za im da dinlediği türkün desi larak dudu- büyük sahada tetkikler na kadar o yapıyor. 1861 Salayr, Kar: , So- n taraflarını, 1862 de şarki Kırgız balarını, Isık ii, - Ata hava- Tisini dolaşıyor. 1863 de i AN bakan, Kızıl, Küğrik lehçelerini a. tay mektubları, ile Avrupanın dikkati- feransı len le rin mi çı bundan sonra, Sakal en kepi ahiyet ve Memek le, Radloff'un diğer perakende eserle- rini ve bu erin çi peer le yap- dıkları tesirlerden bahsetti ve bütün bu eserler arasında “Türk lehceleri lügati tecrübesi,, ismini taşıyan 4 cild 1 iyük in en mühim mevkii işgal ettiğini ve bug k dillerinin en zengin iv vokabiilerini ettiğ ni söyledi. tâ Türkoloji ile uğraştığını çekeme- dikleri NE yapılmış olan bütün hü- cumalara rağmen bu eserlerin ilmi duğunu pe Bai n klâsik dilcilerinin üvey evlad muamelesine tabi tmak iste- dikleri, Türkolojiyi canlandırmak için derin bir feragatla uzun bir ömür sa- vaşan, Türkoloji, e a yi açan bilgisine geniş Radloff'a sonsuz sa' il z e adir İnanın söylevi sör Abdülkadir İnan, Radlofun, yaban- Yar cı bir ene e örf ve âdetini e mediği kavimler içinde, kendsinden ce hiç i erme âkir büyük müşkül rmiş ol ğunu tebarüz lie için nie söy“ Je iz azim ding ayıp e yaşında bir genç iken larak seçtiği Altay, Yenise; sının © getirmek ae şehirle! di münevver denilen zümre, rüşvetçi, soyguncu ve gece gündüz sta işinde yüzen çaç mamış clan çalışmalarının e geni mr pi malzemenin malümat zengini ledi; eve anarken onun türkoloji için sayısı ala r yetiştir. ei “ akita deg i milleti keni da ilmi ve ia hizmeti va ima şükranla anar, yan in- sanm milliyeti, se, dini, mezhebi bizim ona karşı duy; azaltamaz. Ye ii ikati aramış ve temiz vicdanla çalı sun, Rad- nla çalışmış Ol; loff böyle âlimlerden ve insanlardan biridir.,, Atatürke ve Sovyet m adı e id gr undan m Reşid e eğe Delin gelerek, Dil Kurumunun daima muhabereden geri e ve el birliğiyle (o çalışma- an faydalar gördüğü Sovyı etler. EİN ilik akademisoine, bu gün- grafla bildirile, âmlar: ürk ilim muhitinin büyül meli iin kadirşinaslık vazife- sini yerine getiren toplantıya; retle son verilerek davetliler hazırs lanmış olan büfede ağırlandılar. 2?