22 Ocak 1937 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 2

: ; ULUS GÜNEŞ - DİLMETODİLE Dinamo, Dinamit Dinamik, Grupu üzerine bir etüd tecrübesi Etüdümüze konu —aldığımız terim- ler grupuna giren sözler pek çoktur, 've pek küçük telâffuz farklariyle bü- 'tün Avrupa dillerinde kamusal olarak kullanılırlar. Konkre ve abstre kuvvet- ler ve onlarla ilgili bütün teknik veya teorik şeyler: birçok ölçüler, makine der, cihazlar, fizik bahisleri, patlayrcr maddeler, enerji hamilleri, otorite dinamide, dinamiğ. dinamik, dinamoloji, dinamizm, dinamojeni namometre, dinamoskop, dinast, dinas- tivbi Bütün diksiyonerler bu grupun grek- gede “kuvvet, demek olan dinamis sö- zünden çıkmış / olduğunu — yazıyorlar. Bailiy'nin grekçe - fransızca lügatinde dinamis'in başlıca manâları şöyle tese bit edilmiştir (sah. 542). 1. Elden gelmek, güç yetmek faküil- tesi; IL filozofi terimi: kudret (yani olmak “ötre, veya bolmak / “devenir,, kabiliyeti); TII. iktidar, kudret, kuve weti 1) fizik kuvet, 2) moral kuvet; 3) tabiatin, nebatların, toprağın kuvet- deri, hasalarış ilâç bitikler; ilâcın te- Siri, mucizeli tesir, mucize; — paranın kaymeti;. sörün kıymeti; besapta: ade- Gin karesi (murabbağı), kübü (mühâ- bi); 4) askeri kuvvetler; IV. abstre o- Jarak iktidar. Grekçede din - teminin yarattığı #öz ailesi de geniştir: dinat-os “kuvet- li kudretli; mümkün”, dinir-os “kuvet- temsil eden, şef, reis, hâkim, hüküm- dar”, dinasis “kuvet, kudret”, dinat-is — dimastis Grekçede geniş bir semantik ailesi- ” mi işaretliyen ve bugünkü kültür ter- minolojisinde önemli bir rol oynıyası bu din - teminin etimolojisi nedir? Av. rupa etimolojistleri kelimenin orijir 'ni ne dereceye kadar aydınlatabiliyor- lar? Şimdi de bunu göretim. Grekçenin en iyi etimolojik lüga- tini yazmış olan fransız âlimi Boisacg bu temin fiğil şekli olan din-amai sö- zünde şu izahı veriyor (S. 204) Dimamai — “elden gelmek, güç 'kabiliyetli, — kabil, “kudret, —iktidar”, dinastis “şef, hâkim, efendi”, Etimolo- yunati “tahrik etmek” sözünü yaklaş- tırmışsa da - bunü Östhoff ile Baug- mann redetmiştir. “Fröhde ile Fick gr. dinamer eski Tâtince duenos, duonos (— lâtince bo- mus) “iyi sözü ile birleştirirler, ve takdir olunmuş, iyi bulunmuş” manâ- #ma gelmek lâzmgelen bir italik dve- nos sözünün varlığını farzederler. “Şu yaklaştırmalar da yapılmıştır: Vütince durus “sert” (Fick, Hirt); 1â- tince dürâre “sürmek, —devam etmek” (Eick), Tâtince düdum “çoktanberi”, ge. din “uzun zaman”; eski İrlanda di- Üinde dün “kale”, goluva dilinde -du- man idem, anglosaksonca tun (ingiliz- ce town “şehir”), eski almanca zün #koru, enclos” (Fick): fakat bu söz- der manâca küvet ve kudret anlatan di. amaiden uzak kalırlar. “Şu yaklaştırmalar da öyledir: got- ga Yauyan “yapmak”, orta almanca züwen “ileri bareket etmek”, eski al- (manca zawön “muvaffak olmak”, sans- kritçe duvah “ileriye doğru çabalayıp KHürt), sanskritçe dürah “uzak” (Ost- boff); Lorenz ise gotça tauyan'ı grek- ge dulos “esir” ile birleştirilir., Alois Walde ise, zahir etimoloji wi bulamadığı bu kelime grupunu hiç #rete etmiyor. İşte Avrupa etimolojistleri - bu ö- terimlerinin — etimoloj ydınlatamıyorlar; biri. 'min yakıştırdığını öbürleri beğenmiyor ve araştırmaları sonunda verilebilen en Ahmet Cevat EMRE kesin hüküm etimolojisi karanlıktan i- baret kalıyor. Avrupa etimolojistlerinin aczı gö- rTüldükten sonra, konumuz olan dir minin ve ondan muhtelif formatif vn- surlarla çıkan - sözlerin Güneş - Dil prensipleriyle analizini yapalım, Bu 'tem ve sözlerin etimolojik - formülleri gunlardır: (©) €) 6) © () 1. din- : eğtedi inte 2.diname —3 ÇHL *t n tam t 3. dinamo —3 LHLH nt ,4 OEİ 4.dinamik 3 XH r HaHt 5. dinamit 3 ÇAA ŞHN tit vb. Bü tem ve sözlerin teşkiline biz- met eden unsurların semantik kiymet ve deliletleri gayet sarih ve recl mar Bâlara son derece aautabıktır. (1)'eğ. ana kökü güneşin kuvet ve küdret, hükimlik, hükümdarlık vastını ü e (2) -ed- dinamik unsuru ana kökün ifade ettiği kuvet, kudret, hükimiyet Aanlamını yapıclıkla temsil eder; (8) do unsuru bu kuvet, kudeet, hâkimiyet anlamının "ego, da ve ona n yakm sahada. tecellisini gösteri İşte “eğedin” den gelişen din- teminin ifade ettiği anlam “ego, d ve en sahada kuvet ve kudrelin merklir ve tecellisidir. Buna ilâve olunanı (4) <am- unsuru © küvet ve küdre- tin bir obje veya süğeye tcallükunu an. İatır; bu temin muhtelif tamamlayıcı sözlerin bep (8) inci oğ, -ik unsurları tamam- Jayret ve isimlendirici bir rol oynuyor; Sit unsuru ile tamamlanan “dinami im'dan anlaşılmakta olan kuveti; enerjiyi yapan objeyi ifade eder. İşte, Güneş - Dil teorisiyle yürütü- len analizin verimleri, bütün bu keli- melerde, reel - istimallerle - büyük bir mutabakat arzetmektedir. Bu - suretle, 'bu misalin de tanıklığı şimdiye kadar yapılmış olan nice misallerin şehadet- lerine katılarak teorinin dayandığı düktif ispatı teyid eder. (Sonu var) 22/1/1937 İÇ HABERLERİMİZ Ziraat Vekâleti teşkilât kanunu projesi Kamutay siraat encümeni siraat ve- Mületi teşkillk kanamamıni siraat kanıne: sun müzakeresini bitiemiştir. Encümen bugünlerde diğer kısımlar üzerinde mü- zakerelerine başlayacaktır. Çankaya belediyesi için Dün intihab neticelendi Mamak kadınlarının hemen hepsi reylerini kullandılar Çorlaya'da. aşhllli Töneleyimi belediye şubesi için üç gündenberi sü- ben istihakidlün ” Mel€ 17 de” Hlamiytir. Müntehiblerin 21 bin olduğu ve 19504 kişinin intihaba iştizek ettiği sayam ne- İlreslde yelanbala, Dün reylerin çoğu Mamak köyünde, gar amakesli Sebrilmmeda va aat Sabı Sikalarda verilmiştir. Mamak köyü ka: dinlarının iatihaba hemimn hömen taca #zen işticak ettikleri memouniyetle gö- rülüyordu. Varıları netice müztekibletin öğis b kisinin işti göstermektedir. Bun- dan eonra vilüyetten İ balanlığa arse Gilecek ve takanlar heyetinden geçtikten sonra Cumhur Releliğinin yüksek tas Gikine iktiran edilecekt Teşkilâtm resmiyet kazanması için belediye kanunu mucibince hazirandan itüleren sallakln olacaktır. 555 yeni türk vat ee eç D »8 gelen Söğ KKK ll deşi ö kalin yekilii a ğelinie lavil' ounı ae Tasfiye edilecek tapu ve kadastro memurları Tapu ve kadastro umum müdürlü- Hünde yeni teşkilât kanununa göre tas- fiye edilecek memurlarını tesbit etmek üzere umum müdür B. Cemalin rcisli- ğinde bir komisyon kurulmuştur. - Ko- misyon her gün toplanmakta ve memur- larım sicillerini tetkik etmektedir. Umumi meeclis toplantısı Gelen evrak encümenlere gön- derildi. Polatlı'da tayyare meydanı yapılacak Vilâyet Umuz kili B. Ziya Sıdal'ın reisliğinde saat 17 de toplandı. Kâtipler BB. Hilmi At İr oğlu ve Rifki Evren idi, « Önce geçen celseye aid zabıt okun- du ve kabul edildi. Sonra gelen evra. kın okunmasına geçilerek, Ayaşın Gü- dül nahiyesine bir ilk mektep yapıl. Ması için mahallinden gönderilen kâğıt Maarif Encümenine, Haymana kazası- nn ihtiyaçları hakkındaki kaymakam. dığın — yazısı — müteferrika — encüme- nine ve Ankara , İstanbul posta yolcu tayyareleri için Polatlıda yapılacak em- niyet meydanı yerinin istimlâk tahsisa- fının verilmesine dair olan vilâyet ma kammın terkeresi dahiliye encümenine havale edildi. Türkiye Tiftik Cemiyetitinin içtima devresinin başlaması dolayısile gönder- diği tezkereye riyasetce cevap verilmesi kabul edildikten sonra azadan birinin istediği 10 günlük mezuniyet muvafık görüldü. Umumi Meelis üçüncü toplantısını 29 İkincikânun Cuma günü yapacak- tır. Meelisi dün reis ve- Merkez bankamızın yerinde bir yardımı KIZILAY CEMİYETİ GENEL MERKEZİNDEN: Adanada su baskınına uğrryan va-, tandaşlarımıza yardım - yapılmak üze- ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Ban- kası Umum Müdürlüğünden veznemi- 'ze on bin lira yatırılmıştır. Sayın Bankanın felâkete uğrayan yurddaşlarımızın —acılarını - dindirmek hususunda yapmış olduğu bu yüksek yardımdan dolayı gerek felâkete uğra- yanlar ve gerek Cemiyetimiz namnı teşekkürlerimizi arzeyleriz. Kadıköy su şirketinin satın alınması İstanbul, 21 (Telefonla) — - Kadı- köy Su Şirketinin satın alınma müza- kerelerine yeniden başlandı. - Müzake- renin şubatın haftasına kadar bitmesi ihtimali vardır. polonyalı, futbolcu ve avukattır. Sesi gok güzel olduğu için 1924 denberi sinema artistidir. Geçenlerde, gene kendi kadar tanınmış, bülbül — sesli Martha Eggerth'le evlendiğini #iniz. Brüksel'de, yeni evlileri ret eden bir gazeteciye Kiepura be- yanat vermiştir — Cihan vaziyetinin bu kadar gerğin olduğu bu devirde sanatkâr sanatın evrenselliğini ilân etme- lidir. Ben ve Martha politikacı evlenmek istemediği için ölmeğe ka- rar vermiş ve mürettibhaneye girerek 72 puntolük - harflerle kızm adını yazmış, (yahud tertib etmiş) sonra.. yutmuş ve bir iki saat sonra ağrılar içinde kıvranmağa başlamış. Müret. tibi hastaneye götürmüşler, dan kocaman satırı çıkarmışlar, kız hâdiseyi haber alınca bundan pek duygülanmış, onunla evlenmeğe k: var vermiştir.. karnın. Büyük bir mağazada, istediği 'ya kendisine derhal gi çin hiddetlenen bir kadınla servis şe £i arasında — Eğer sizden biraz da nezaket istemeğe kallaşsaydım balim neye yarırdı! — Lütfen nümünesini gösteriniz, 'ondan da verelim! Kurnazlık ? — Kim o? — Ev kirasını almağa geldim. — Biz evde yokuz... Kış sporlarına Zİftik..n Danielle Darrieux 've güzel artistin, Hollywoodda çalışmak üzere mukavele imzalamış olduğunu ga- zeteler haber veriyorlar Sinemadaki muvaffakiyetlerini gözle- vimizle gördüğümüz ve tiyatrodaki mu- veffakiyetlerini de gazetelerde okuduğu- muz bu genç kadım, kimbilir, Hollywood “makiyajcıları elinde, nastl başka bir çeh- re takmacaktır? Zira Avrupada tabü bi- er insan olan ve insan duyguları ifade- ye çalışan artistler, Amerika sinema öle- #nine girince ham madde haline geliyor, büviyetlerini - değiştiriyor ve film ya- panların zihinlerinde canlanmış birer manken oluyorlar Danielle Darricx'ye acıyalım mı? Gazete mi, kahve acentasi mı ? Bir Avrupa gazetesi, abone o- Jacaklara bir takım faydalar göste- riyor: Üç aylık abonelere bir liralık kitab; altı aylıklara bir liralık kitab ve bir buçuk liralık Küviyye markalı kahve; senelik abonelere bir buçuk alık kahve ve on liralık kitab.. Bir arkadaş: “hediye edeceği ki- tabları okürken uykuyu - kaçırmak için kahve içmek lâzım olduğundan olacak!,, dedi. Memlekette tasfiye edilecek yabancı zeytinyağlar 1937 mali yılı büdce kanununa bağlı “İ” cedveli mucibince muvakkat kabul sulünden istifade ettirilmesi muvafik göz tülen ham zeytin yağı ile pulpe d'olire lerin ne şekilde memlekete ithal edilecer #i ve bunların tasfiye edikdikten sonra ne yolda dış memleketlere çıkarılacaklar T gümrükler umum müdürlüğünce tese bit edilmiştir. Yakında gümrüklere bil. dürilecektir. Orman muhafaza kadrosu askerileştiriliyor Ormanlarımızın daha iyi ve disiplinli bir teşkilât tarafından muhafaza edilme Si ve ormanlarımızın ber türlü tecavüiz ve tahriblerden korunmasını temin için kazırlanarak Kamutaya - verilen aekert orman teşkilâti kanun - peojetinin ilem tiva ettiği osaslara göre askert orman koruma teşkilâtı ziraat vekâletine bağlı ve bir tuğ generalin komutanlığın. da olacaktır. Bu teşkilât, Türkiye or. manlarının genişliğine göre mıntakalara ayrılacak ve tamamen askeri mahiyerte “ve subayların elinde bulunacaktır. Bu teşkilâta alınacak efrad doğrudan doğ. ruya talimgâhlara sevkolunacak altı ay askeri talim ve terbiye gördükten orman. cılık hakkında da fikir edindikten sonra orman mühafaza kıtalarma - sevkoluna caklardır. Bu teşkilta alınacak zabit ve gediklilere rütbe maaşları verilecek bur 'nun dışında bulunan çavuşlara 15, önbe, gılara 7,5, erlere $ lira aylık verilecektir. Afyon istasyonu genişletiliyor Devlet demiryolları Umum müdür. düğü Afyondaki istasyon - tet büyütülmesine karar vermiştir. Burada büyük bir makine deposu ve müştemi: e dapalleaİ gae aç e 've kanalizaeyon tesleSE YÜREĞ Şit lecektir. Tren saatlerinde değişiklik Devlet Demiryolalr Ucum Müdür Yüğü bütün devlet “ hatlarında ba ayın 22 sinden itibaren tatbik edilmek üzere seyrücefer tarifelerinde büyük bir dee #işiklik yapmıştır. Bu yeni usule göre yolcular seyahatlerini daha seri ve da- ha muntazam yapabileceklerdir. Yugoslavya'da açılacak bir sergi Yugoslavyanım Lubyana — şehrinde $-14 haziranda bir ilkbahar ve 1-12 eye lülde de bir sonbahar sergi ve panayırr açılacaktır. Yugoslavya hükümeti Bel- grad elçiliğimiz vasıtasiyle alâkalılara bu sergiye davet etmiştir. Tlkbahar sergisinde hususi surette Sloven gazeteciliği ve ikincide yugos- dav avcılığı ve balıkçılığı hakkında şu- beler bulunacağı haber verilmektedir. İstanbul tramvay ücretleri İstanbul, 21 (Telefonla) — İstan- bulda elektrik kilovatr şubattan itibar ren 12 kuruş olarak alınacaktır. Tram- vay biletleri de bu fiata göre - tesbit edilecektir. Halkevi Başkanlığından: Evimiz — Halkdersaneleri kursları komitesinde açık bulunan il üyeliğe 28-1-1937 perşembe — günü saat 18 de seçim yapılacağından şubeye ka- yıtır üyenin Halkevine gelmel” H Kamutay Çağrıları aüit Müdafaa Encümeni 22-1-1937 cuma günü heyeti umumiyeden - sonre . toplanacaktır. Malie encümeni bugün umuml heyet ictimaından sonra toplanacaktır.