21 Ocak 1937 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 5

ULUS — 21/1/1937 GÜNEŞ - DiL üzerine ANALİZİYLE Art, artist, artistik... bir etüt Yazan “hmet Cev t vmre çe olduğuna hiç ihtimal verilmemekte- dir (Garp lengüistleri tarafından). Bu hüküm eski, tahkiksiz ve ilim dışı i yattan ileri gelir; ilmiğ hakikat bu nun tersinedir: bu şekil de türkçedir. Yakut türkçesinde bu sözü olduğu gibi yaşamakta buluyoruz. 'Bu formatif unsurun — Güneş - Dil prensiplerince etimolojik formülü: (n () - is - it, tir. (Eklerden teşekkül etmiş olduğu için fana köke müracaata ihtiyaç yoktur). is - unsuru, girdiği - sözün lamın geniş bir. sahaya yayılmasını, ikinci - it unsuru da bu Neşr ve işaayı yapanı gösterir. 'Buna göre artist cart> m geniş mu- bitlerde yayılmasını yapan, onunla iş- tiçal eden kimsedi Güneş - dil prensiplerine bu derece uygun olan bu şeklin yakutçada geniş mikyasta kullanılmakta olduğunu gö- rüyoruz. Pekarskiy'de bunun yüzlerce risalleri vardır; gerek fiğil ve gerek isim temlerine girer; Pekarskiyi geli H gözel açıp bakıyoruz, hemen çu mi- değil diğer Avrupa dillerinde olduğu gibi, sartiste olarak yazmak lâzımdır. prensipleri « ği kelimeyi ferği bir anlam ilâvesiyle tamamlar. Türk- çede bu unsurun istimali son derece . Fiğil maddelerine gelerek an- ir objeye nispet ettirir: — delik, kırık, kopuk, kaçık, çıkık, v. b €k şeklinin fonetikçe zayıf- ek şekliyle de türemiş söz. veb. Fakat bu ekin her iki şekliyle isti- mali fiğil maddelerine münhasır de - Azeri) esivri; seris, oduk (Uye-) nık> V. B. Eski kelimelerde bu ekin istimaline pek çok rasgelinmektedir. Topuk, kovuk, erik, çevik, ağrık «has- tay, tirik «diri>, irik «ris, kuruk «ku- Tür y. bi Ve bi Ört — ateş'ten örtük eateşin» gibi sıfatlar dahi yaratılmıştır (Rad. - ek şekliyle de misaller mebzuldür: İpek, içek (bağırsak), özek «mer - kez» yürek, v. b. Türkçenin en çok kullandığı — bu tamamlayıcı unsuru bugünün — kültür terminolojisindeki mevkiğinden azlet - mek kimin hakkr olabilir? İşte bu araştırmamız bize — yalnız gart> ı değil cartist> ve sartistik» de türkçe olduğu kanağat kat olarak vermektedir. Bizim lehçemiz- de - ist ve - ik şekillerinin bu kategori Yakutçada - sıt şeklinde olması bir lehçe fonetiği icabıdır; bizim lehçede - süst> te olduğu gibi est> grupu bulu- mabildiğinden, cartiste i — « artısıt » lerde istimali kıyasilikten çıkmış ise de kaynağın türkçe olduğu sabit olduktan sonra başka dillerin modernize ettiği bu lerini biz nasıl ret — ve Sovyetler birliğinde (muvazi merkez» hakkında tahkikat bitti Moskova, 20 (ALA.) — “Tas,, - Sov- yetler mğdelmimiliği — mrakadın neşredilen bir tebliğin bildirdi; re, Troşki “anuvasi mekez, | hakkın. de yürütülen tahkiket sona - ermiştir. Piatakov, Radek, Sokolnikov, Serebiri. akorun münsap oluğu . ve Teoçklal dalizatiz üzeries - <90 G kürülen bu merkesle beraber, Zinoviev, Kamenev, Senirmev, Mestehbovuki ve diğer bazı şahısların mensup oldukları bir “Troç- - Zinovlevlet,, merkezi de hali faali- yette bulunmakta idi. Tet ça oli saytana v tözmiştirı Tethişçi gruplar tarafından aöi “anmeaal aa. sasluk; asbotaj ve fwstçı hareketlerin. de — bulunmuştur. teşkil mühtelif ca- Muvazi merkez ve Troçki teşkilâtm faaliyetleri, Sovyetler Birliğinin askeri - kudretini yıkmak, Sovyetler Birliğine karşı as- keri taarruz hazırlamak, Sovyetler Bir- n parçalanması, iktidarın devril- mesi ve kapitalizmin yeniden ihyası yo- dunda ecnebilerin faaliyetine — yardım etmek maksadını takib etmekte idiler. Bu işte aşağıdaki şahıslar suçludur. Piatakov, Radek, Sokolnikov, Sere- briakov, Muralov, Livçiz, Drobnis, Bo- guslaveki, Kniazev, Ratayçek, Morkin, Şestov, Stroylov, Purok, Graş, - Puşin ve Armold, Sovyetler müddei umumiliği - tara- icak fından tasdik edilen ithamname dosya- S1 ile beraber, âli divana tevdi edilmiş- tir. Son celse 23 ikinci kânunda yapıla- caktır. ÖĞLE NEŞRİYATI SAAT : 1230 Plâk: Türk Musikisi ve Halk şarkıları Dahili ve Harici haberler Müuhtelif plâk neşriyatr AKŞAM NEŞRİYATI İnkilâb derlesri Halkevinden 12.s0 13.00 1730 19.00 isi ve halk şarkıları (Safiye Tokay ve arkadaşları) Arabça neşriyat. Türk musikisi ve halk şarkıları (Servet ve arkadaşları) Konferans: Kâzım Nami (terbiye) Plâk: dans musiki Gazete hulâsaları ve ajans ha berleri Studyo Salon Orkestrası 1 — Giuch Fantaisie Alceste 2 — İvanovici valse Seufzer 3 — Cribulka Sörenade İtalien- 4 — Halevys Fantai güctares de la Reine. $ — Faure Berceuse, Yarınki program ve İstiklâl marşı İSTANBUL ÖĞLE NEŞRİYATI 12.30 Plâkla türk musikisi 12.50 Havadis 13.05 Plâkla hafif müzik 1325—1400 Muhtelif plâk neşriyatı. AKŞAM NEŞRİYATI 18.30 Plâkla dans musikisi. 190 Konferans: Tayyare cemiyeti namıma (Burhan Tuğ Saaul rafından türkkuşu hakkında) 20.00 Rifat ve arkadaşları tarafından Türk musikisi ve halk şarkıları 2030 Bav Ömer Rıza tarafından arab- ça havadis 2045 Safiye ve arkadaşları tarafından 'Türk musikisi ve halk şarkılar Saat ayarı, orkestra. Ajans ve borsa haberleri ve erte- si günün programı. Plâkla sololar. 1930 19445 ois 2030 20445 2100 ie Les Mos- 22.00 2115 2200 2230 IFranko ve valansiya hükümetle- rinin cevabları kontrol işini imkânsızlaştırıyor mu? Londra, 20 (A.A.) — Dün Londraya gelen Burgos ve Valensiya hükümetleri. 'nin cevabı siyasi görmenlerde müttefi- kan ispanyol toprakların kontrolünün suya düştüğü kanaatini uyandırmakta- dır. Yalnız dış bir kontrol plânının tatbi- ki mümkün görülmektedir. Maamafih, bunun da tatbiki bir tak- #im siyasi ve fennf şartlara tabidir. Si- yast sahanın tâbi olduğu şartlar: 1. — Gönüllü sevkinin yasak edilme- Si hakkındaki 10 son kânun tarihli ingi liz notasına Roma ve Berlinin verecej cevablar sovyet birliği hükümetinin ce- vabiyle Roma ve Berlinden gelen yeni haberlerin tetkiki neticesinde diploma- tik mahfiller Berlin ile Romanın sovyet cevabını bahane ederek karışmazlık işi- ni geciktirecekleri kanaatindedirler. 2. — İtalya herhalde, Valansiya hü- yabaner — gönüllülerini is panyol tâbüyetine kabul etmek husu- sundaki kararına - şiddetle itiraz ede- cektir. 3. — Yabancı memleketlere ispanyol bankası: tarafından yatırılan “bitaraflaştırılması” meselesinin halli. Fenni sahada ise, İspanyaya en yakın şimendifer istasyonları ve İspanyaya giden yolların - kontrolü ile muvazzaf memurların Fransa ve Portekiz tarafın- dan kabulü şartına tâbidir. ükümet saflarında harb eden yabancıların ispanyol tâbüyetine alınması meselesi Valensiya, 20 (A.A.) — Hükümet, Cumhuriyetçilerin - saflarında harbeden yabancıların ispanyol tâbiiyetine kabul edilmesi meselesinin kabinenin dün ak- şamki toplantısında — konuşulmadığı fa- kat bundan bu meselenin tekrar gözden geçirilmiyeceği - manasının çıkarılması lâzım gelmiyeceğini beyan etmiştir. Kabine “orduda mekteb” sisteminin tatbikini kabul / etmiştir. Okumak ve yazmak bilmiyen askerlere milisler mu- kümetinin 23.00 Son. allimlik edeceklerdir. İspanyaya giriş noktalarının kon- trolu haklandaki plân Londra, 20 (A.A.) — İspanyaya gi- riş noktalarının kontrolü hakkındaki ye- ni plânın bu memlekete harb malsemesi ve gönüllü sevkini de menetmekte oldu. ğu bildirilmektedir. Bu plân, Burgos ve Valensiya hükümetleri tarafından kabul edilmese bile tatbik edilecektir. Bu tak- dirde İspanya ve ispanyol kara suları dışında/ işleyecek bir. kontrol teşkilâtı yapılacaktır. Morning Post gazetesinin bildirdiği- 'ne göre, İspanyaya gidecek olan ge ler, daha önce bir bitaraf limanda dura- cak ve orada karışmazlık komitesinin Gelegeleri / tarafından - araştırılacaktır. Komite delegeleri bunun üzerine vapur kaptanına gemide gönüllü veyahud her hangi yasak malzeme bulunmadığına da- ir bir vesika vereceklerdir. Bu vesika, sonradan,mühtelif ispanyol limanları ö- 'nünde bulunacak enternasyonal deniz karakollarma gösterilecektir. Hükümetçi limanları, almanlar ve i- talyanların nezareti altında bulunacak, âsi limanları ise Sovyetlerle fransızlar Fın nazareti altında olacaktır. İngiltere- ye gelince, bu hükümet, hakem vazife- si görecektir. İspanya-Pransa sınırları da kapatılacak ve kaçak olarak gönüllü gitmemesi için bu sınırlara yabancı gör- menler konacaktır. Fransa İngiltereden ödünç para mı alacak? Londra, 20 (A.A. — Fransanın İn- güterede büyük bir istikraz aktedeceği hakkındaki şayialar, Deyli Telegrafın bir- yazısmna göre teeyyüd eder gibi görün- mektedir. Deyli Telegraf bu istikrazın S0 mil- 'yon ingiliz lirasına baliğ olacağını bil- dürmektedir. Madrid, 20 (A.A.) — Cumhuriyet- gilerin Esteponada şiddetli bir muka- bil taarruza getçikleri - Malagadan bil- dirilmektedir. Estepona - Malagaya 60 kilömetre uzaktadır. Taarruz emnasın- da âsiler birçok ölü vermişlerdir. Dün bütün gün radyolar Malaga halkını şiddetli bir mukavemete çağır- mışlardır. Malaga'daki mukabil taarruzlar| Cebelüttarık, 20 ÇA.A.) — Royter ajansı bildiriyor: Hükümet kuvvetleri dün - Malaga- dan kuvvetli bir mukabil taarruz hare- ketine girişmişlerdir. Bu hareketin ne- ticesi henüz belli değildir. Fakat mu- harebenin çok çetin olduğu ve Elcezire ve San Rok hastahanelerinin yaralı ile dolduğu söylenmektedir. Son 24 saat i- ginde her iki tarafın biner kişi ölü ver- haber verilmektedir. Mukabil taarruz, âsilerin, Marbella ile Malaga yolu üzerinde kâin Fuençi- rolaya yaklaştıkları bir sırada vuku bulmuştur. İki hükümet tayyaresi, âsi kuvvet- lere yardım eden iki silâhlı gemiyi u- zaklaşmaya mecbur etmiştir. Çerro dö Los Ancelos sokakların-| da şiddetli muharebeler Madrid, 20 (A.A.) — Cerro de Los Ancelos ismindeki küçük kasabann s0- kaklarında şiddetli bir muharebe cere- yan etmektedir. Dün sabah — saatlerce süngü süngüye yapılan bir muharabe- den sonra milisler kasabaya girmişler- dir Kasaba Villa Verde-Amajo'nun ce- nubunda, bir tepenin üstündedir. Âsiler, ihtimal takviye - kıtalarını bekliyerek kasabanın kilisesinde mu- kavemet etmektedirler. Milisler, hepsi de ispanyol olmak Roma, 20 (A.A.) — Dün italyan ga- zetecilerini kabul eden general Göring, İtalyada kendisine karşı gösterilen iyi kabulden dolayı memnuniyetini ve min- nettarlığını bildirmiş ve ezcümle şunları söylemiştir: “— İtalyan - alman dostluğu üç esas- İ nokta üzerine dayanmaktadır. 1 — Ayni ideallerin ve bolşevizmin dünya için teşkil ettiği tehlikeye karşı mücalede için iş birliğinde bulunmak za- rTüreti, 2 — Bolşevizmi temsil eden bir dev- letin garbi Avrupada yerleşmesini kabul etmiyecek olan iki devlet, buna karşı gelmek kararındadırlar. 3 — Son günlerde general Göringe karşı yapılan iyi kabul ile tezahür eden Gostluk. B. Göring yarın Berline dönecek. Napoli, 20 (A.A.) — Piemonte pren- si dün buraya Baleno ismindeki torpido muhribi ile gelerek günü B. Göring ile birlikte geçirmiştir. B. Göring hareketi- ni cumaya bırakmaktadır. Almanyaya dönmeden önce B. Musolini ile bir kerre daha görüşeceği sanılmaktadır. Roma konusmalarında gözden geçirilen meseleler Roma, 20 (A.A.) — Giornale d'İtalia gazetesine yazdığı bir makalede Virgi- nio Gayda ezcümle diyor kiz İspanya meselesi Roma konuşmala. ada görden geçirilen meselelerin en mühimidir. İspanya meselesi yalkız en- ternasyonal karışıklıklar doğurabileceği için değil, fakat bu iş halledilmedikçe Avrupada hiç bir şeye teşebbüs edilemi- yeceği için mühimdir. Bir Lokarno veya dörtler paktından ancak bu meselenin hallinden sonra bahsetmek mümktün ola- bilir.” Virginio Gayda bundan sonra İspanya B. Göring yarın Berline dönüyor İspanya meselesi, Romada gözden geçirilen meselenin en başında gelmektedir ULU S———_— i— Hükümetçiler Esteponada mukabil taarruza geçtiler Cerro de los Anceles ve Malagada şiddetli çarpışmalar oluyor üzere Kaçeres âlayına mensub 200 Ssi. yi esir etmişlerdir. Esirler general Mi- aja'nın huzuruna çıkarılmıştır. Genee ral bunlara demiştir ki: “— Hiç bir şeyden korkmayınız, biz kimseyi öldürmeyiz. Bundan sonra cumhuriyeti alkışlamayı ve ona sada; katle hizmet etmeyi öğrenmelisiniz. Âsilerin muvaffakiyeti Rabat, 20 (AA.) — Umumt karare gâhın Sevil radyosu — tarafından saat 8.30 da neşredilen matbuat bülteni, hü- kümetçilerin Cerro de Los Anceles ü zerine yaptıkları taarruzun âsiler için bir muvaffakiyet şeklinde neticelendi- Hini ibldirmektedir. Hükümetçilerin taarruzu, Madrid cebhesinde şimdiye kadar yapılan tas arruzların en şiddetlisi olmuştur. Tank- lar birçok defalar âsi hatlarına yaklaşı mış, fakat püskürtülmüşlerdir. Âsi kuv. vetlet tam bir muzafferiyet elde et mişlerdi! Âsi tayyareler Madrid'i bomban dıman ettiler Madrid, 20.(A.A.) — Dün saat 946 da âsi kuvvetlere mensub birkaç aver tayyaresi ile üç bombardıman tayyare- si, şehrin cenab şarkında kdin Puento de Valleka mahallesini - bombardıman etmişlerdir. Bombardıman neticesinde bazı kimseler yaralanmış ve ölmüş, bir. kaç bina da harab olmuştur. Hükümet tayyareleri — havalanarak yi ayree A Fransa, Fas kıyılarını müdafaa için tedbir alıyor —— Bordo, 20 (A.A.) — Deniz enci- meni reis muavini B. Goinin, Fas kıyae Jarından ve bilhassa Rabatın şimal kıe sımlarının müdafaası — için alnması l zim gelen tedbirleri gözden geçirmek — üzere Fasa hareket etmiştir Z hakkında İtalya ile Almanyanın üç si- yasi prensipini ortaya koyuyor: 1. — Komünist bir rejim kabul edil. miyecektir. 2. — Harbın yalnız alâkalı milit un. surlar tarafından yapılmasının temini lâ- zımdır. 3, — Tarafszlık lehinde büsnü ni- yetle yapılacak teşebbüsler süratle göze den geçirilecektir. Gayda bundan - sonra, İtalyann gö nüllülerin kontrol edilmesini kabul ede- ceğini fakat / yapılan — propagandalarla mali yardımların da ayni suretle kontro- Ja tâbi tutulmasını istediğini söylüyor. Bu şartları havi olarak kaleme alınanı italyan cevabı perşembe günü Londra- ya tevdi edilecektir. İranda petrol imtiyazı Bir amerikan kumpan- yasına verilecek Tahran, 20 ÇA.A.) — Maliye nazırı B. Davar petrol imtiyazının bir amerie kan kumpanyasına - verilmesi ve petrol boroları inşasmın da başka bir amerikaz kumpanyası tarafından yapılmasına mü- #aade edilmesi hakkında meclise bir kak 'nün projesi tevdi etmiştir. Amerikadaki grevler Bir karoseri fabrikası işe başlıyor Nevyork, 20 ÇA-A.) — Detroit oto mebil karoserisi: fabrikası patron ve grevcileri arasında bir aslaşmaya varık Kaşur. İşçiler bugün - iş başına geçer cektir.