15 Mayıs 1935 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 2

. SAYIFA 2 — Dilişleri. e Kılavuz için dersler - eğ Aile Arda Evcimen «« Aileperver Aile kelimesinin eski bir yakut kökü olduğunu belki he — Nüz bilmiyorsanuz. Fakat kılavuzun (T. Kö.) leri izahlanırken bunu da öğreneceksiniz. Ancak kelimenin yeni türkçe şekli gudur: Ayle, Pek uygunsuz ir Arda'da ayle demektir. Onunla dilimiz zenginleşie yor. Yarın ilim terimlerini aradığımızda ,onu da belki fasi» Te yerine koyacağız. a Bizim babalarımız —e v c i m e n adamlardı. Hiç biri, so: kakta geceye kalmazdı. ... Akamet — Kısırlık, sonuçsuzluk Akamete tığramak — Sonuçsuz kalmak, sonuçsuzluğa uğı ramak, sonuç vermemek Akamete uğratmak z« Sönüçsuz bırakmak, verimsiz bırake mak l Akim « Kısır, sonucsuz, verimsiz Akim kalmak — Sonu gelmemek, yarım kalmak, yüz üstü — kalmak, suya düşmek. Bir osmanlıca kelimenin karşısında bu kadar türkçe görüre seniz, bu kelimenin dilde hiç yerleşmemiş olduğuna hükmes diniz. Dün bütün düşman hücümları akamete uğradı — Dün bütün düşman hücümları sonuçsuz kaldı; sonuçsuzluğa uğra« d Akim kalan bu hareket —- Sonu gelmeyen bu hareket... “Südü tâkim etmek sözündeki takim yerine kısırlaştırmak sözünü kullanabilirsiniz. Takim © demektir. ... Aktetmek — Bağıdlamak (Contracter, con clure un actâ Public ou prive) Âkid — Bağıtcı, bağıtlayan (contractant) Akd — Bağıd (acte) “Hemen aklınıza andlaşmalardaki “taraleyni ökideyn., sözü —._înıı—.vâı “bağıtcılar..m veya “iki bağıt — gi taraf . diye karşılıyacaksınız ve bir şey de anlamış - — İlacaksınız. “Evlenme erkekle kadını bitleştiren bir ba ğıt'dır, sös zünde bağıt kelimesi #akt yerini tutuyor. Almanlarla transızlar arasında son andlaşma, 1918 de Vet sayda bağıtlanmıştır. (aktedilmiştir.) Bu cümlelerde yeni bir kelime öğreniyorsunuz: Antlaşma «« Muahede ha * Kılavar “bağlanmak,, kökünden çok esaslr başka bir kavram ardası üretmiştir. Burada onları tekrar edelim: k î.".—m_ğ menutiyet -« Bağın, bağınç, uyruluk (döpene k e) İ Tâbi, menut, muallâk, vabeste — Bağmlır (döpandant) Tâbi kılmak, tahtı tâbiiyete almak, münkad etmek —« Üye — Futmak (assujetir) Tüâbi (bu anlamda) —« Uyruk Tâbi olmak, tebaiyet etmek -« Uyramak Metbu — Uyraç "w»ı -- Uyru yri tâbi, müstakil «« Bağınsız (intependant), erkin E’—r_—n:—_ tâbüyet, istiklâl — Yadbağınç Ç(indöpendance), ere Tâbiiyet ve menutiyeti mütekabile — Arsıbağınç (interd&- — pendance) Burada ilk dikkat edeceğiniz şey bağlı ile bağınlı — #rasındaki ayrımdır: Bağlı -« merbut - bağınlı —- tâbi, menut- Muallük, vabeste. Bakırköy ilçebaylığı İstanbul İlbaylığına b a ğ 1 1'dır. ği m——_n.:_s gıkarmak, Kamutayın kabul etmesine bağınlı'e Kanuşma dilinde “bağlı,, ayni şeyi anlatabilir. Fakat — ayırmak daha doğrudur. iğına bağlı olan Kadıköy ılçabaylığır imi, dalga kıran ve rıhtiım - yapılmasına e size iki kelimenin ayırd edilmesini ko ika bir misal! “İskoçya İngiltereye tâbidir.,, cümlesindeki t âbi keli- Mesini uyruk ile karşılıyoruz. Tebaa demekolan uyru da gene bu kökten geliyor. , Osmanlı sultanları, asırlarca, Hicaz arablarına u yraç. İrk ettiler., dediğimiz vakit, uyraç'ın metbu keli Mesini karzşıladığını görüyorsunuz. Bunun teğli “uyramak <« tebaiyet etmek,, dir. Uyruluk osmanlıca “tebaalık,, anlamına “tâbüyet, in karşılığıdır: “Bir devlet, kendi toprağındaki azınlıklarda iyi O EYruluk vasılları arar!,, Fakat bir de döpendan: karşılığı “tabüyet,, vardır kionu “bBağın, bağınç . kelimeleri Bekarşılıyoruz. ö Hayatı iktısadiyede, milletler arasında, Bİt gün tâbiiyet — Yemetuniyeti mütekabile esası aranacaktır., sözünü şöyle çe- — Virebiliriz: “Ekongmik hayatta, ulüslar aasında, bir gür ar- #rbağinç esası aranacaktır. — Bizindöprence sözünü ba ğınsıf've örkİR“diye ULUS ç 15 MAYIS 1935 ÇARSAMBA DUYUKLAR İSTANBUL TELEFONLARI Konservatuvar öğretmen lerimiz Rusyaya çağrıldı | ş * İstanbul, 14 — İstanbulda bulunan Öldürülen kruvazör dok- torunun ölüsü İstanbula getirildi İstanbul, 14 — Geçen yıl Kuşadası yakınında ve dolaşılması yasak olan kı- yılarda öldürülen ingiliz kruvazörünün doktoru Robensonun getirilmiştir. Bugün giliz büyük elçiliğinde yapılan dinsel Bir ayından sonra Haydarpaşadaki in- giliz mezarlığına gömülmüştür. Ayında katğası selamlanıştır. Bir tramvay kazası İstanbul, 14 — Bugün Beyoği suçu olmadığı anlaşılmıştır. Fenerin yeni antrenörü İstanbul, 14 — Bugün Fenerbahçe ku- Tübünün yeni futbol entrenörü B. Em- Pok gelmiştir. Her gün beş kelime Matbuat Genel direktörlüğü yo- hıyla bütün gazeelere yazılmıştır. Gazete ve dergilete — yazılan mektubun kopyesi şudur: kelimelerini kullanmaya hem ya- zarlarını hem de okurlarını alış - tırmaları için şu sırada Ankarada ilerin adreslerine gön- derilecek ve her gün bir liste ola- türkçeleştirme çalışmaları ayrıca devam edecektir. “3 — Şu sırada Ankarada bu. hunan gazete ve dergi iyeleriniti kendi aralarında toplanarak ver « miş ve Anadolu Ajansı ile yaymış oldukları yukarıdaki kararı gaze - temiz adına da kabul edip yüken- diğimizi bildirmek üzere bu ka « rarı imzalıyoruz.,, Türk dili araştırmaları yolun » da bugüne kadar sürüp gelen ça- İışmalara candan, — yürekten or « taklık etmiş olan bütün Türkiye bunlarım osmanlıcalarının yazılar. dan atılması işine de bütün türk basın aylasince seve seve karşıla 7 | np ileri - götürüleceğine inan makta ve güvenmekteyiz. işinde bütün Tür- | Bugünkü sayımızda ge- birlikle çalışacaklarını göster - ü ı karar kopyesinin genel yayını gözeten izet tarafın. dan imza edilerek ve gazete veya dergi damgası da konularak kuru- mumuza gönderilmesini ve listeler geldikçe verilmiş olan karara gö - re hareket edilmesini diler, dili - mizin özleşmesi uğrundaki sıkı ve candan çalışmalara her zaman ol- duğu gibi bu defa da seve seve or- taklık edeceğinize güvenerek ön- ceden teşekkürlerimi ve içten say- Niğde merkez malmüdürü Hul- | gılarrmı sunarım.,, ki İlgaz mal müdürlüğüne, Mani. | — Bu mektuba bağlı olan karar #a merkez mal müdürü Agâh De- | kopyesi şudur: nizli mal müdürlüğüne, Korkude- “Türkiyede çıkan — gazete ve K mal müdürü Ahmed Hamdi A- | detgilerin günün başlıca devrim laca mal müdürlüğüne, — Plümür mal müdürü Hakkı Nuri Tercan mal müdürlüğüne, — Tercan mal müdürü Mustafa Plümür mal mü- dürlüğüne atanmışlardır. Ertik okulları öğretmenleri Ertik okulları öğretmenlerinin aylığa geçirilmeleri hakkında Kül- tür Bakanlığınca bir kanun proje- #i hazırlanmıştır. Finans bakanlığının bir genelgesi iki türlü karşılamakta şüphesiz daha iyi etcik. "Müstakii me. işi olan dil meselesinde elbirliğiy- le hareket etmeleri için aşağıdaki “ 2 — Gazete ve dergiler, bu listeleri olduğu — gibi basacaklar ve ondan sonra bu listelerdeki ke- limelerin osmanlıcalarını bir da - ha kullanmıyacaklardır. — Gazete ve dergilerin yayın işlerini yöne - tenler ve yazı işleri direktörleri busluk”, “mahkemelerin istiklâli,, yerine “ b a ğınsiz say- davlık,,, "hakyerlerinin bağınsızlığı, sözünü kullanacağız. "İstiklâli mili,, nin türkçesi “ulusal erkinlik,, dir. Yarzı dili pek yakın zamanda: — Ben sıyasa hayatında bağınsızlığı severim, Sözü ile, — Arsrulusal sıyasada, ancak, erkin ulusların hükmu geçer, Sözü arasındaki ayrımı belirtecektir. “İktısadi hayatta mutlak bir ademi tâbiiyet ve metuniyet JTemez.,, 'aseti takib edilemez,, cümlesini ise şöyle - karşılıyacağız: İktısadi hayatta, saltık bir yadbağınç sıyasası güdü. Bu son cümlelerde geçen yeni kelimeler; Mutlak — Saltık Vasıf (T. Kö.) Fül —- Feğil Ekalliyet »- Azımlık Vilâyet — İlbaylık Kaza — İlçebaylık Millet Meçlisi see Kamutay - —— Mefhum familyası - Kavram artası KSK n ŞUK alilhie e dd üüüi — — SÜ A İA çen kılavuz kelimeleri Arabulma — Telifibeyn - (Concillâk tion) Araç —- Vasıta Asığ — Menfaat Asdirektör «« Müdür mmavini Atamak —- Tayin etmek (NammerJ Aym — Âyin Ayram — Müstesna Bilgi * Malümat (Renseigaement) Bölge — Mıntaka Bütünlük — Tamamiyet (Integriv) Ciddiğ — Ciddt Delege — Murahhas Delegasyon — Heyet (Del&gatlon) Dinsel « Dint Diyev * Beyanat Eğlim — Temaytil Erkinlik — Tetiklât Eşitlik « Müsavat Evre — Safha Fenhiğ — Fenmni (Techalgue) Genlik — Refah (Prosptritt) İlgi * Münasebet İşyar — Memur Kağırman — Kabraman Kamoy — Efkârı umumiye Kaynak — Menba