7 Aralık 1935 Tarihli Türk Dili Gazetesi Sayfa 2

ı | i Hip ll Li fi Zaze, ai «“Ulus» un dıl yazılarından Türk Dilinin —— Rirtar —e — Orijinalitesini Gösteren Bir Analiz Güneş-Dil - Teorisine gü göre Sıl Şimal, Saha, Hort, * Honnör Onur., kelimelerinin analizi, Şima' kelimesinin - orijin şekli (sol) dur, — İzah ede- lim: Yukarda söylediğimiz gibi Altayda gün doğusuna ba- kan Türk bir tarafına İsağ| dedi Jağ 4 ae —H ağ| Diğer — taraftan da İsol| dedi. Bu - orijinal Türk sö- zünün etimolojik şekline ba- kalım: D CA 131 a) loğ -H oa -- oğ 4 ol| HU Oğ; A tayda Türk de mektir 121 Os: Ondan uzaklaşan oldukça geniş saha anlamı nadır, (3) Oğ: Bu anlamı tama mlayıp ifadeye yârıyan ek tir (Oğosoğ| — kelimeyi kö- kün ekle kaynaşarak hasıl olan şeklinde — yazalım - (soğl: Türke nazaran uzayıp giden sahanın adıdır. Tıpkı (sağ) gibi Bundan — anlaşılıyor ki Tbrk ilk devrede — her iki tarafınaaki sahayı — farksız olarak bir sözle ilade etmi- ştir: |Sağ, soğ. say, sak, sah sey. siy, cey, cay, cah.| Netekim (yan| kelimesini bugün dahi farksız olarak her iki taraf için kullanma ktayız. Bu kelimede: ÇAy| —herhangi bir süje ve objedir. (An) — onun bitişiğ nde ki sahayı ifade eder. lürk — Siberyaya doğru yayıldığı zaman — gözleri önünde dümdüz bir engin lik gördü Türk dehası der hal bunun adını koydu: ISoğ 4-ol — soğol| B ok .— 1) nin uzak, geniş, belli olmıyan; enhin, şümul gibi mefhumlar ile oöbjeyi vasıflandırdığıcnı bili yoruz, ISoğol — — Geniş. engin saha, uzaklık demektir Şimal Etimolojik Morfoioji ve Fonetik bakımından Türk Dili Analız yo'ları, broşü- rünün 10 uncu ve 11 nci sahife'erini gözden geçirelim: ğ —v—b—m. .| olduğu nu görürüz, Yine aynısahi- felerde |s—4..| olduğu gös terilmiştir. Şimdi: (Soğol| sözünü İs| yerine (ş| ve İ&| vyerine |m| kullanan bir Türk - ağzı ile okuyalım: “Şomol,, Kelime — bizim ağzımıza — gelinceye kadar uğradığı morfolojik ye fo metik tekâmü! ile “şimal, onıı'lıır.. “Şumul, kelimesi de ay. nı kelime ve mefhumden çıkmış bir Türk sözüdür. “Sol, sözünün “şol, şek- W malümdur; uzak bir şeyi anlatmak için”Şol şey, de- riz Not: 1 — Büyük Altay dağlarından — |sol) a, yani yakın şimale bakarsak der. mahdut Sizleblibeli hal esas kelimenin İsay| şe- k'ini görüyoruz: Sayati Dağ Burada |Sayan| sözü nün an'amı, “oldukça uzak ve geniş bir sahaya yapışık, demektir. Bunlardaki ve da ha ilerdeki Türklerin taşıdı ğı unvanda kelimenin |(Sa- | iğı kabilesi | ha) şeklini görürüz, Yakut Altayın şimalinde hâlâ ya şamakta olan Türk Uıuılııın dan bir kabi'e, demektir. Yukarına bilmünasebe işa ret etmiştik ki Altayın ce- mubudaki Türk;ere de | aka| derler. Görülüyor ki Altay cenubunda (k| Altay şima malde ise |h| hâkim ©o'uyor. Bugün dahi Yakutlar daima (h| yerine (h) — kullanırlar. Meselâ “Harah ulah,, derler *karak ulak, demezler Ke lime bildiğimiz |karakulak| tır. |(Karak|, Türkçede “göz, demektir. |Üğ) — Türkçede demektir. |Uğirk ulak| sulak demektir nolunduğu gibi — kelimenin (kara| ile hiç bir alâkası yo- Sâha Not 2 — |Sağ, sah .| 1ö- zleri üzerinde iken yaban- cı zannolunan bir Türk ke- limesinin de ne kadar asil bir Türk sözü olduğu göste rmiş olalım: Gördük ki (sak sah| söz- leri genişlik, vüsat anlamın su Yoksa zan | adır. (Saka saha) sözleri de bu genişliklerde oturan Tü rk'erin adıdır. Pu — kelime Aaynı zamanda o geniş'ikle rin de adidır. O genişliklere Türk (sâha) demiştir. Nasıl ki (il| sözü hem kavimdir. hem de o kavmin oturduğu memlekettir. Coğrafik hir bakış Yukarda bir an için ken- dimizi büyük Altay dağları Yaylalarına yerleştirmiş idik Oradan cenuba — bakalım. Nazarlarımız birbirini müte- | akip, meselâ Tanrı dağlari- yle sonra Altın Üstün dağ- lariyle Pamirin yüksek da- glariyle daha sonra Himala: | ya dağlariyle kesilecektir. Demek ki Türk — Altaydan baktığı zaman (sağ) dediği | mıntaka Tanrı — dağla- kadar görebildiği mıntakadır. dağlarına Tına Tanrı sti Yine dar bir sxha. ona- da |sağ| dedi. Fakat Hima- * laya dağ'alarına çıktıktan sonra bu kelimeyi, düşündü ğü mefhunu ifadeye gayri kâfi buldu. Daha ilerisinde- saha için psüt,de| edi. Da | ha sonra bü sahaların bitip tökenmediğini anlayınca (|eenup dedi Halbüki (şimal| için tabil hâdise böyle olmadı. Meselâ * Sayan dağları ve Angora A a | munu bir obje çıktıktan * sonra nazarlarını Pamir ve * © hizada bulunan dağlar ke- TÜRKDİLİ () yaylalarına kadar olan sahaya (sağ| denildikten sa nra' birdenbire, fak kesil- meksizin, engin bir saha ile karşı adı. |Şimal) ketimesi- nin orujini olan |soğal| sözü yaralıldı. Ancak Türk Sibe- ryaya Rusyaya yayıldıktan sonra, bu kılaların ta son uçlarına yaklaşıp ta benbeyaz buz kütlelerini gö- rünce şima'e yeni bir isim verdi! (nord) dedi Kort Kelimeyi analiz - edelim; etimolojik şekli şvdur: (D 12) (3) (4) toğ - on &- or &- ot) (D Oğ: güneşin parlaklı- 12) On: günesin parlaklı ğına yakın Er mefbum işa- ret eder. Oğan — on: Ün, gibidşr tHpkı — “ön, (3) Or! (on| sözünün işa ret etliği parlaklık mefhu- bitişiğinde tekarrür — ettiren ektir. O objeyi ifade eden unsnı: M) Ot: tur: O halde: Onoraot — taki vokap düşerek evvelâ İNort) — |nur) — beyazlığın parlaklığın adı ondan sonra da (Nort*d, |; Parlaklığı ha- iz olan sahanın adı. çıkmış oluyor. Not: |— Sibirya ve Ru- sya şimaline giden ve İsveç, Norveç kıtalarına geçen Tü- rk u'usları artık şimaj ke- llmesini unutmuş. onun ye- rine (|oort- nora| sözünü ika bulunuyorlardı İşte bunun içindirki İskandi nvaya dan Almanyaya inen me etmiş ve bu yala Avrupaya yayı lan Türklere (ordik|) — der- ler. Honnür Not: 2 — |Honnör keli mesinin menşeini de, temas ettiğimiz sön s#öz münasebe- ty'e Izağ edelim. Kelimenin elimolojik şek- lini ve onun altına manası- nı söylemeksizin diğer bir ; Türk soözün etimolojik şek - Tni yazalım: I Honnör: foh &- on - öğ4 ör) . foğ H an - uğ - ur| ) Oh oğ: *Güneşin par- laklığı, yüksek'iği, an'lamı nadır (2) On: O par'akl ğa, yü- sekliğe ve büyüt'üğe yakın- lık bildirir. (31 Öğ, uğ: Parlak'ığın bü- yükjüğün kendine yapıştığı süjenin manatmı tamamlar ve ifade eder |4| Ör ur: Sü- jede parlaklığın tekarrür et miş o'duğunu işaret eder. L)Obifva d öre olü nöğör| Bu kelimedeki üçüncü ek (öğ| kelimenin — telâffuzuna siklet verdiği için kendinden evelki İn| ile tebadül eder, (bonnör olur. Manası: “par- lak'ık yükseklik, yeni “şeref,, demek tir ) Bu isin beri kadimden Baykal gölünden çı kıp |Yenisay trmağına dö külen (Angora) — nehrinin balunduğu — mınlakaya de nirdi ve bugün de adı bu- dyr. baş- | Birinci Kânun 7 iMİZDEN HABERLER || Ayvalık Urayının Beş Sındırgıda Yıllık Çalışma Programı Bir adam vuruldu. Bir ka Ayvalılı Urayının Yaptığı Bu Beş Yıllık Programda Bilhas- . sa Su, Lağım ve Hâl ve Şehir Plânı önemli İşler Arasında Görülmektedir. Ayvalıktan Bir Görünüş Ayvalık, 6 |Özel aytarı mızdan| ramlı bir şekilde çalışmakta, Urayımız prog bunun neticesi olarak da eyi iş'er başarmaktadır. Rıhtim kenarındaki mey- danın cumuür'yet alan ola rak geniş'eti ecektir. Bura- nın açılmasına yakında baş- lanacaktır Uray beş yıllık bir çalış- ma programı hazırlamıştır. Bu program göz önünde bulundurularak işler ona gö- re tanzim edilecektir. Bunun için de her şeyden önce bir şehir plânı yapılmasının lâ zım geldiğini göz önünde tutan urayımız bir şehir uz- manı getirmeği temin elmiş bulunmaktadır. Bu beş yıllık programda şehir p'Anı ile lağım su iş- ve hâl işlerden biri olarak görün mektedir. Bunlar üzerinde şimdiden eyi çalışmalar göze — çarp leri en — önemli mıl(ıdır İlçelerde Ruam savaşı devam ediyor , İlimizde ruam — savaşına ehemmiyetle devam edilmek. tedir. Şimdiki ha'de, Susı gır'ık, Edremit, Ayva'ık, Bür- haniye ilçelerinde bu has! kla mücade'e yapılmaktadır Pu mücadelede birçok ata, kısrağa ve merkebe mallein tatbik etmek suretile mua yeneler! - yapılmaktadır —M—MEME——— Halkeri başkanlığından: $ Halkevimiz kurslar şu - besi tarafından bayanlara mahsus olmak üzere Fran- sızca kursu Açılacaktır. İşte- kli olanların kaydolmak üz ere Mithatpaşa okulu baş öğretmenliğine müracaatları rica olunur. $ Halkevimiz kurslar şu. besi tarafından haftada iki gün olmak üzere Mithatpa şa okulunda biçki, dikiş, el ve makine nakşı kursu açı- lacak ve 9 12 935 tarihinde işe başlanacaktır. İstek'i ol- anların Mithatpaşa oku'u baş öğretmenliğine müracaat et $ Halkevimiz güzel sanat. lâar şubesi tarafından tezyini resim kursü açılacak. dera lere 9 12 935 günü başlana caktır. İstekli olanların Hal kevi sekreterliğine adlarını yazdırmaları rica olunur. l | Kendi. Eceli ile öldüğü anlaşıldı. Dünkü sayımızda Balıklı köyünden 50 yaşlarında ka: dar bulunan Gafur oğlu İs maillin odun kesmek üzere köy dışına çıktıktan — sonra | bir daha geri dönmemiş ol- | duğunu ve değirmen civarın- da ölü olarak bulunduğunu yazmıştık. Bu ölüm hâdisesi üzerine yapılan tahkikat ta İsmai lin kendi eceli ile ö'düğü an Jaşılmıştı. Halalcada bir evden çalı- nan eşya mezarlıkta bulundu. Halalca köyünden Yakup oğlu İsmailin evin den bazı eşyalar çalındığını ve bırsizin aranmakta oldü- || ğünu yazmıştık. Yapılan ta hkikatta Kösze'er köyünden | yürük Ali olduğu ve eşyala vın kendisi tarafından Hal. alca mezarlığına saklandığı Canlaşılmiştir. Eşya mezarlı ktan alınarak sahibine ver ılıııııuı Ziyaret i köyünden Abd u'lah oğlu İsmail ile İbrah- im aralarında çıkan bir ka vgada Halil İbrahim bıçak la İsmaili sol memesi üze rinden ağır surelte yarala mıştır. Yaralı kaldırı!mış mıştır. suç'u yakalan Kavga ettiler. Biri yııılıniım S nr 6 haslahaneye * Vulın da tüfek ile oynarken | yaralandı. Sındırgı, 4 (Özel aytarı mızdan) — Buranın Hamdi- ye köyünden Kayvas Hüse” yin oğlu Hasan, Gölcüklü Ahmet oğlu Mustafa, aras" ında bir tarla meselesinden çıkan kavgada Hasan Mus tafayı çifte 'e ağır surette yaralamışlır. Medreseboğazı köyünden Halil karisı Ayşe kocasının av tüfeğini karıştırirken tü- fek kazaen ateş almışlır. Ayşe bu yüzlen ayağından yara'anmışlır. | Bir - kadını - kaçıran yeni D owi erkek Sındırgı, 6 (Özel ayları- mızdan) — FBuranın Pürsün. ler köyünden Mustafa oğlu Süleyman ayni köyden İs- mail karısı Emineyi kaçır- mıştır. Bu kaçırma vakasını ya- pan Sü'eyman bundan on gün kadar bir başka kadın la evlenmiş bulunuyordu. Gelenler Gidenler Edremit Baytarı Safa izin- W olarak şehrimize gelmiş- Açık teşekkür Müptelâ olduğum hastalı- ğumın ame'iyat ve tedavisinde hastahanede yattığım müd- detçe memleket hastahanesi | baş tabip ve operatörü B. Alı Rıza ile mesai arkadaş- | ları doktor ve hemşire ba- yan Pakizenin gösterdikleri yüksek ihtimam ve şefkatt- en dolayı — teşekkür'erimin gazetenizle iblâğına tavassut | buyrulmasını 1 rica ederim. | NACİ ÖNGÜR saygılarımla Un ve zahire fiatları 6 Birinci Kânun Guma Unlar 72likbr Çuval un Kuruş 60 Randımanlı 1000 | 70 » 990 80 » 830 * Kırma 60) NOT: Bu fiatlara muamele ve buğdayı koruma ver- gisi dabildir. Zahire fiatarı beher kilosu: Clnıl Kuruş 6 6 37,5 | Kalca, . 6 2> Yumuşak , 6 75 » .. * 62,5 Arpa 4 ! Mısir 4 25 Çavdar 4 Kepek 3 25