16 Temmuz 1934 Tarihli Türk Dili Gazetesi Sayfa 2

& Telgraf ve posta tarihine ait letkikler: Telgrafçı (Klod Şap)ın ölümü Mustafa Efendi. Telgrafçılığa ana dilimizin alınmasının v yahı n Milâdi 1854 yılından milâ- di 1897 yılına kadar, geçen uzun zaman faslası içinde, Türkiyemizde — telgrafçılığın kuüruluşile halk arasına y yılış devirlerini anlatmağa çalışırken telgrafçılıkta ana dilimizi yabancı diller bo- yunduruğundan kurtararak, telgraf tarihimizde yeni ve mühim — bir dönüm detri açan merhum Mustafa Efen- dinin bu millt hizmetinin doğumu için çetin, olduğu kadar, şerefli bir mücadele- ye atılmış olduğunu meslök sevgisi yüzünden üstüste uğradığı acı felâketleri «tel- grafçılıkta ana dilimiz» adlı kitabımda yazmış ve Osman- h imparatorluğunun bu de- virlerdeki siyaset ve bürok. rasi zihniyet ve hastalıkla rile olan, takıntılarını, bü- tön hususiyet ve çıplaklıği- le ortaya koymağa çabala - miştim. Her yeni ve keti doğuşundan durmak — için, her yerde ve muhtelif münasebetlerle umulamıyacak engeller çıka- rılagelmiş olduğunu, tarihin muhtelif safhalarında gördü- ğümüz gibi Mustafa Efe - | ndinin hayatını araştırmağa koyulduğumuz — vakit — te, bu büyük adamın aynı akıbet ve engellerle karşıla- stırılmış olduğunu görüyo- rüz. Mustafa Efendinin milli es- eri olan ve hiç bir kimsenin iştirak hakkı olmadan ken- di zekâ ve buluşunun bir ve- rimi bulunan «Mustafa alfa- bep, aMustafa muhaberevsi. milli hare- evel dur- | den başka evet | mıyordu! stemini ortaya koyduğu ilk gün içinde, yaşadığı muhi- kem görüş ve dedikodu- ile karşılaşmış bulunu - yordu Telgrafhanenin büyük ve mühim bir ekseriyetini teş- kil eden ecnebi — memurlar telgraf remizlerinin Türkçe. leşmesinden kendilerine mü- him bir kazanç kapısının er- geç kapanascağını anladıkları için, devamlı bir — surette Mustafa Efendi ile eseri ale. yhinde amansız - bir propa- gandaya başlamışlardı. Bu propagandalar » kadar çab. uk genişleme istidadını gö- sterdi ki.. — Fransızlaşmayı zaten yeni bir moda haline sokmuş olun, Osmanlı, saray ve aristokrasisi mütohassıs sandıkları bu — Mösyölerin ellerinde kurma bir oyuncak halinde Müstafa Efendi ale- yhine yürütmek için yetiy- ordu. Nitekim bu — yüzden 1854 milâdi yılından 1856 milâdi yılına kadar Frans- ız dili Osmanlı telgrafçılığın- da resmi dil olarak kaldı! Bu ecnebiler, memleketl- erinde vatandaşları — havı tolgraf muhterij rahip «Klo- d Şapva karşı yaptıkları ha- rekotin benzerini — Mustafa Efendiyo do tatbik — etmek istiyorlardı. Rahip «Klod $ apv Fransada havaf telgrafı icat edip kurduğu ve halkın istifadesine yaydığı zaman, *78" inci masebetile “TürkDili” ne ithaf. şöhretinin yüceldiğini görüp ekemiyen rakipleri, Klot Şa- | pın ardından geniş bir dedi koduyu da ortaya atmakta gecikmemişlerdi. Bu dedikdular eserin or- taya konmasından tam altı yıl sonra milâdi 1798 yılın- da kopmuştu. Dedikoduyu çıkaranlar imparator mikro pları idi. Maksatları rahip Şapın imparator muhitinden uzaklaştırılması ve gözden düşürülmesi için icat olunu. yordu. Bilhassa kont Vaymar Klot Şapa isnat olunan telgraf aletinin «Amonton» numnd. en başka bir şey olmadığını, bu hususta takdir - edilecek zatın «Breke» olması Vâzım geleceğini söylüyor ve «Br- eke» ile «Betankover» tara- fından muhabere — aletinin her hususta Klot Şap alet- inden üstün olduğunu iddia ediyordu. Rahip Klot Şap — yapılan itiroza karşı Br- eke, — Betankoverin — ken- di makinesini tanımıya - cak bir şekle soktuklarını söylüyor, Şapın bu müdafa. asına aTurk vo muabir. me- ktebi müdürü» âlim Bronni- diyen çık bu Rahip Klot Şap bu muhit- ve şartlar altında adetâ, maatsiz kilisede vazeden bir vaız halinde kalmıştı. Eseri- ni müdafaa eden olmadığı gibi muhitinin kendisine kar- ği büyük lâkaydi, istihlaf ve insafsızca çekiş. tirmeleri yüzünden rece içleniyordu. 08 son de- Dedikodiler imparator mu- hitine kadar yayıldı. Daha 19 temmuz — 1794 milâdi — yılında Paris - Lil havai telgraf hattından ilk çekilen «Landresi» nin Av- usturyalılardan istirdadına da ir olan ve cümhuriyet ardu- larının muzafferiyetjni bildi- ren telgrafın heyecanlı tez- ahüratı ile bunun biraz ar. dından, «Kondev nin istirdat telgrafı için de düzlü şenliklikler yapan Fr- an$ız milleti bu şan ve şeref dolu günlerin hatırasını un- geceli güz- B g utmuş; Şapı aselâmeti umum- iye komitesib namına alkış. lıyan altına da bir « unsuru muzafferiyet» adının verilm esini teklif edenlerden orta- da kimso kalmamıştı. Klot Sap yaşadığı muhi- tin bayağı — harekötlerinin verdiği iç sızısı içinde haya. tına nihayet vermek ona son bir dilek olmuştu. Bu elemli isteğini ergeç — yapacağını kardeşlerine söyledi. Rahip Şap bir gün ortadan ansızın yok oldu. Ünun acı duyuşlarını bilen kardeşleri hayatına, — son — verdiğine iman getirmişlerdi. 1805 milâdi yılının 27 ik. inci kânun çarşamba günü yapılan uzun araştırmalardan sonra Şapın elile kurduğu Paris telgraf merkezi bina- sının arkasındaki kuyu baş- ında şapkasını buldular, Bu | yatmaktadırlar. Amerikada — gayri tahii sıcaklar. Manchutor Guardianpdan. Amerikanın her tarafında gayri tabil derocede yüksek hareket hükümfermadır. Bi- hassa merkezi garp mınta- kalardaki halk sıcaktan çok müteeessir olmuşlardır. Sıcak dalgası bu minta- kanın şimali garbi aksamı- nda — susuzluğun - tesirleri- ni arttırmıştır. Bu vaziyet hükümeti endişeye sevket- mektedir. Bazı mıntakalarda birkaç senodir yağmur oka dar azalmıştır ki mütehassıa. ların — mütalearına göre bu havalide zeriyata — devam etmek bilhassa zirai mahsu- Nerdeki düşük fiatlar nazarı itibare — alınırsa lüzumsuz- dur. Röyterin verdiği malüma- ta nazaran son on beş gün zarfında enormal hareket dolayısile Amerikada otuz iki kişi ölmüştür. Yalmız Ne- vyorkta 8 kişi — ölmüş ve Saint-Louiade ölenlerin mi- ktarı 20 kişiyi buluyor. Bi- nlerce kişi hayatlarını kur tarmak — için Cony İsland sahillerinde kum üzerinde En yüksek binaların damlarında bile tahammül edilmez hararet vardır. Cjvardaki kırlar ha- raretin tevlit ettiği bir sis tabakası içindedir. “onun intihar et bir işaretti. l'ılhakıku kuy adan Klot Şapın — cesedini çıkardılar, Klot Şapın hayatının hazin bitişi, inkılâp ve ihti- lâl kundağını Avrupaya so - kan Fransız milletini o gün yine birdenbire* coşturmuştu, Oaa muazzam bir cenaze alayı tertip ettiler.. Tabutu arkasına milli bir sızı ile dizelenen bütün Paris halkı ile enstitü azaları, kalple- rinden gelen, sessiz fakat çok manalı göz yaşlarile, sağlığında küçük bir takdi- ri bile esirgediklari Şapın cesedine karşı saf saf du- rup el bağladılar. Ona Senjermen nehrinin sol kıyısındaki büyük bul - varda bir hoykel; — mezarı şu başına da tunçtan bir telgraf ! yaptıkları | dikmekle bugün aralarında mihrap — edip yaşattıkları ruhile heykelinden af dile- yip ödemeğe çalışıyorlar!.. X3 Tapkapı Merkez kabristanının, pek mütevazı köşeciğinde büyüklüğile yor yatan ve «78» yıl önce de,Türkçe «beş kıta telgrafi» Edirneden, ma- kine başında; — bütün bir kalp ve heyecan olarak bahtan akşama kadar» ala- bilmek için «bekleme»v ce- hennemini ülküsü yanında kıvılcım sayan Mustafa Efen- dinin; na yazık ki, düne ka. dar unutulup bilinmiyen ba: tırasını büyüklerini saygile anan, kültürüne Gazisinin irşadile yeni bir can veren cümhuriyet inkdâbımızın on birinci verimli yılında Posta Telgraf Umum Müdürlüğünün aleti kusuru Bugün efendi bir de yapacağı ihtifalden evel meslek istidadının önüne l4 yık bir «yıldırım remzi» ni mezarı başına koyarak hatır- asını tazeliyeceğini kuvvetle ummaktayım. A, Baha | mekte olan bu Bardak Kıran dedenin başında bar- dak kırmak - yasakl Bazı kadınlar hakkında 2zabı- taca tahkikat yapılıyor. Medine bayırı - civarında « bardak kıran dede » is- anılan bir türbe var- dır. Bazı kimseler ve bilhas- sa kadınlar zaman — zaman buraya gider ve beraberle- rinde götürdükleri bardak- ları mozar vurarık kırarlar. Ve güya bu suret la muradına erer ve ba girerler'!! Senelerdenberi devam et sakim itiyat nihâyot zabıtanın nazarı dik- katini celbetmiş ve burada bardak kırılması ya- sak Fakat bu yasağa rağmen bazı ki- mselerin el'an butürbe başı- nda bardak kırmakta devam ettikleri anlaşılmaktadır. Bu kabilden olarak bir gün evel altı kadın bardak kıran de- denin başında bardak kırark- en görülerek yakalanmış ve haklarında kanuni tatbikata girişilmiştir. Valimiz Şamlıda Valimiz Salim bey bir müddot başladığı tet- kiklerine devam etmek üze- re dün öğleden sonra Şamlı Vali şehrimize mile taşına seva- edilmiştir. nahiyesine — gitmişlir. bey geç vakit dönmüştür. Vilâyet İlare heyetinde Vilâyot İdare heyeti mektupçu Hilmi beyin riya- dün setinde toplanarak memurin | muhakematına ajt işleri rüşmüş ve kararlar almıştır. Baytar müdürü gö- Bir haftadır mezunen İstan-| bulda bulunan Vilâyet Baytar müdürü Behçet İstanbuldan dönmüştür . Hilmi bey Yozgat Lise ve Ortamek - tep müdürü Abdüsselâm oğlu Hilmi bey şehrimize gelmiş: tir. Hemşerimiz -tatil müdde tini Balıkesirde geçirecektir. Sitaklar devam ediyor. Şehrimiz dün bir gün ev velkinden daha çok sıcak bir gün gi Hararet gölgede 37 ye kadar yükse'- miştir. irmiştir Yeni su Dün yeni suyun temizlenmiştir . dün birçok - kimseler j sularını tedarik edememisler dir . haznesi —anecm - Fenerlilerin muvaffakıyeti, Fenerbahçeliler Balkanla rin ve Ürta Avrüpanın tanı nmış — küvvetlerinden - biri olan Yugoslavya — takımını 2-6 yenmek suretile büyük bir muvaffakıyet kazanmış- tır. Galatasarayla Beşiktaş arasında yapılan maçta da Beşiktaş 1-3 gelip gelmiş- dün | 16" 'TI!MML'Z GNGU NUNU UNU CUNUNENRURNNA, SEHİRVE MULHAKATTA Belediye Fennı Bir Mezbaha Yanptırıyor. Yeni mezbahenin yakında proje ve keşifnamesi haz- yrlanacak. Mezbsha için mevcut tahs sat kâfi gelecekmi? Belediyo yeni ve fonni bir l mezbaha yaptıracaktır. Yeni mezbaha Vokiller Heyetince kabul edilen tipe uygun ola- | rak yaptırılacaktır. Vekiller Heyeti üç mezba- ha tipi* kabul etmiştir. Bu tipler nüfusu yirmi bine ka- dar olan aba ve şehirler, yirmi bin elli bine kadar olan şehirler ve elli binden fazla nüfuslu olan şehirler içindir. Şehrimizde yapıla - ikinci tipe göre yapılması icap etmekte-, dir ki bu tip mezbehanıt on Bir Çoban — Diğer bir çobanı yaraladı. Vakanın sebabi tarlada koyun allatmak meselesidir İki gün eval Kepsüt na. hiyesinin Uncukırı.Osmaniye köyünde iki çoban arasında bir vaka olmuştur. İki çoban- dan birinin yaralanmasile ne- ticelenen vaka köy civarında bir tarlada vukua gelmiştir. cak mezbehanın İsmail aftanın çobanı Eyü- pbüklü köyünden Mehmot mahsulü — henüz kalkmış bir — tarlada — koyunlarını otlattığı bir sırada ayni köyde çobanlık yapan Abdi oğlu Halil de gelmiş ko- yunlarını tarlaya sokmuştur. Halil üstelik bir de — Senin bu tarlada ne iş in var!:, Diye Mehmede çık- ışmıştır. Bunun üzerine iki arasında bir ız kavgasıdır başlamıştır. Kav, ga az sonra büyümüş Moh- met karadağ tabancasını Ha lde doğrultarak birkaç ateş etmiştir. Kurşunlardan biri Halilin kalçasına rost- lamış ve mecruhiyetine se- bebiyet vermiştir. Mehmet vakayı mütsakıp yakalanmıştır. seruh da şehrimize getirilerek mem laket — hastanes tedavi altına alınmıştır. çoban el ndo |Dört tahak hakkında taht- İkat - yapılıyor. Tabak İsınail mahallesinden yin oğla — Ömer Uraçgazi mahallesinden Hacı Nuri oğlu Hasan, Okçukara mahallesinden Yakup oğlu Mehmet, Salâhattin mahalle sinden Hakkı oğlu İbrahim efendiler hakkında zabıtaca tahkikat yapılmaktadır. Bun- ların hıfzissıkha tevfikan kapatılan nelerinin mühürle söke- rek içeride gizlice çalıştık - Hacı Hüse- çavuş, esnafından abakha | yedi bin küsur | alay kanununa | ( 0 ları anlaşılmaktadır. beş yirmi bin İiradan oaşeğı çıkmıyacağı anlaşılmaktadır. Halbuki bu iş için 934 se. nes Belediye bütçesinde liraliık bir tahsisat bulunmak- tadır. Maamafıh keşifname ve pro- je henüz yapılmadığı için yen; mezbehanın ne kadara çıkacağı şimdiden kestirile - memoktedir. Proje ve keş name yapıldıktan sonra ıgar tahsisat kâfi gelmezse Belo. diye mwlır—.ndan yeniden tahsisat istenecek ve bundan münakasa acılaktır. Bir kaza Neticesinde Yakup köyde İki kardeş yaralandı. Dün gece Yakup köyünde iki kardeşin — yaralanmasile neticelenen bir kaza olmuşt- ur. Kaza göyledir: Yakup köyünden Hacı Mehmet oğlu Mahmet dün akşam yemekten sonra yorğunluğunu dinlen- dirmek üzere kapısının önün- deki arabaya oturmuştur. Biraz sonra kardoşi Ali de yenına gelmiştir. Mehmet bu sırada brovning tabanca- sını karıştırmıya başlamış ve bir aralık tabanca patla- yıvermiştir. Tabancadan çık. an kurşun Mehmedin dizini delip geçtikten sonra kar- şısında duran — kardeşinin karnına saplanmış ve içeri. de kalmıştır Mehmet ve Ali dün şehri- mize getirilerek memleket hastahanesine yatırılmışlardır. mevcut 'a |. Sodra | Mehmedin yarası ehemmiy- | etsiz ise de Alinin yarası ha. | yatını tehdit edecek mahiy: ette görülmektedir. Zabıta bu meselede bir kast | olması ihtimaline binaen hâ. dise hakkında tahkikat maktadır. TEŞEKKÜR Genç ynŞşıınlı kaybattiği - miz kardeşimiz Refikin mü münasebetile akraba ve lostlarımızdan aldığımız ta- ziyet mektuplarına ayrı cevap yazmıya içinde b duüğumuüz teessür manidir. Acılarım.za — iştirak — etmek lütfunda bulunan zevata bil. mukabele teşokkür ve min- nottarlığımızı arzederi n mektapçu — Fluzarler Güzel bir Saha daha ya- ölüe | ( Üst tarafı birinci sayfada) zabitanı Balıkesir sporuna — mensup — birçok kimseler hazır bulunmuştur. Bu münasebetle İdmanyurdu ile alay İdmanyurdu arasın- da heyecanlı bir maç yapl- va | mış ve 4-4 heraberlikle ne- © Koyunlarda hastalık Bakacak köyü kayunları- nda hastalık çıktığı mahall inden Vilüyet Baytar ürlüğüne bildirilmiştir. müd- | ticelenmiştir . Bu gsuretle Ordamuzun himmetile Balıkesir güzel bir saha daha kazanmış olu- )'Ol'. Var olsun ordumuz!