3 Temmuz 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 5

ez 3.7.909 TANI ABONE BEDELİ Eenebi Türkiye 1400 Kr. © 1 Sene me " SAY “e " say İ 10 vay memleketler için abone inat AAA sırasiyle 90, 16, 9, 3,5 liradır. Abone bedeli peşindir. Adres değiştirmek 25 kuruştur. Cevap için mektuplara 10 kuruşluk | pul iâvesi lazımdır. —— 'Milletleraram posta ittihadına dahil İngiltere Silâhlanıyor ngiltere sulhü korumak ve te- çavüzü durdurmak için olan- en hizile silâhlanıyor. Bu hummalı hazırlığı, geçenlerde Türk gazeteci- leri ile birlikte İngiltereye giden Bürhan Belge, müşahedelerine isti. naden şöyle anlatıyor: “İngiltereyi | terkederken bir de- mirhaneden çıkar gibi idik. Sanıyo- rum ki, İngiliz tarihinin hiçbir dev- rinde, bugünkü kadar demir dökül- memiş, demir dövülmemiştir. Tay- yare adedi, ayda 1.000 i geçmekte- dir. Tezgâhta İtalyan donanmasına olduğu gibi muadil bir donanma in- şa edilmektedir. Londranın park- larına kadar, altı, tayyare hü- cumlarına karşı delik deşik edilmiş- tir. Ve Londranın en büyük eğlen celeri, askeri o mahiyettedir. Tatoo-| ya gittiniz mi? Bunu tercüme eder-| “Her gece bir fırka askerin on seniz: binlerce seyirei önünde tekrarladığı manevraları, gördünüz mü?” demek- tir. “Bütün bu silâhlanma faaliyeti de. vam ede dursun, sakin İngiliz, her günkü işini görmektedir. | “İngiliz devlet bahsediyorlar. Harp istemedikleri- mr rdseririni kiz. erecede ihtiyatlıdır. Fakat İngilizin kendisi, sokaktaki adamdan tutunuz da da- vetinin kusursuz cereyan etmesi için bir umum müdür kadar hazırlıklı Ve dikkatli davranan lady'ye kadar, parker, harbi, soğuk kanlılıkla hek- sl İngiliz milletinin sulhte 4 midi yoktur. det Sillerede bulunduğumuz müd- Se, İngiliz Kakkmğ - Rus müzakereleri taydel 1 Vi fikrini öğrenmek bet bir. geliş, müzakerelerin müs. heri ri bitmesini, hemen - 70 etmekte olduğunu id- dia edebilirim, a “Esasen, “sulh, i sinden ikide birde gey diye kendi-| “sulh, ile hiçbir aye sedilen şeyin dığını, gazetecisi poli, uma” sı diplomatı, erkeği kadın, Bi ür tir, Herkes biliyor ki, “sulh, saz < ça ve endişesizce tenetfiiy çi DE havadır. İçine girilip tüfey NE i dafaası yapılan bir sipep değildi, ği “Sulh., bir “siper, © inkılây etti yoz onun belki müdafaa edilir bir tarafı vardır ama, sevilecek VE üzerine di. Tenecek bir tarafı kalmamış demek. tir. Günün birinde, nasıl ols, bir tekme atılarak, harp Yolu ile da, hi olsa iyi'sinin ve gerçek'nin teda. rikine çıkılacaktır. Bunu böyle hu şekilde, hangi İngilize söylerseniz anlıyor, “Edebiyatı yapılan ve dip. lomatik manevralarla tutulan sulh” ün biçareliği hususunda hiç kimse. nin şüphesi yoktur. “Uzaktan da, İngilterenin. silâhla. nan bir memleket olduğu hissi ga. liptir. Binaenaleyh, İngiltereyi gü mek, bu hususta, malümatımıza hiçbir şey ilâve etmiyor. Fakat, İn- adamları sulhten giltereye ayak basmak ve orada dolaşmakla şunu öğrenmiş oluyor. sunuz ki, “sokaktaki adam”, kendi hükümetinden önce, dövüşmek ka- yarım vermiştir. Ve biliyor ki, müte- madiyen lâfı geçen “sulh”, çoktan vefat etmiştir. İşin bir, ilânı kalmış- t m — m — Bursada Sıcaklar Bursa, (TAN) — Şehrimizde si- caklar artmıya başlamıştır. Mararet gölgede 33 - 34 ü, güneşte 50 derece- Yi bulmaktadır. Muharrir, Bu Yazısında Uzak Şarktaki Son Hâdiseleri Ele Alıyor, Mevzii Gibi | Görünen Bu Vakaların Şumulü Üzerinde Durarak Japonyanın Gayelerini Anlatıyor. UZAK SARK TAN VE JAPONYA U zakşark.... Artık bu tâbiri ortadan kaldırmalı. Dünyada her şe- yin değişti her kıymetin yeni yeni istihalelere uğradı- ğı bir devirde coğrafya anane perest ve muhafazakâr kal - makta ısrar etmemeli. Nakil vasıtalarmdaki süratin bilhassa hava yollarında “emni - yetle âzami derece" ye ulaşması Uzukşarkı ve Uzakgarbı o esassen kaldırmıştı. "Telsiz telgraf ve radyo muhte. lif merkezler arasındaki son uzak. liklara da nihayet verdi. Dünyada şimdi uzak veya münferit hiç bir şey kalmanıştır. Bunu bilmeyeni. miz yoktur. İ Artık ne münferit kültür, ne yal- nız tek millete ait musiki, tiyatro, ne de büyük insanlık ( âleminden yalnız bir parçayı alâkadar eden heyecan var. Hepsi müşterek. Düne kadar yalnız kâşiflerin, âlimlerin binbir zahmetle şöyle böyle sezebildik - leri şeyleri şimdi az cok hepimiz biliyoruz. Herkesin her şeye ku - lak dolgunluğu var, ) gir Uzakşarkın uzaklığını orladan kaldıran sebep ola- rak bunları ileri sürecek değilim Hayır, Uzakşark, artık bizden u. zak değildir. Zira hâdiseler, o bu coğrafi sahi metropollere bağla yan siyaset ve iktsat halalarnp, hayı Parisin ve Tiençini Londra- haline sokmuştur. nın bir par Ve bu uzaklık kalktığı içindir ki her memlekette umumiye, düne kadar lâkayt ol - duğu “Uzakşark © hüdiseleri” ni şimdi büyük bir dikkatle ve mut. laka çok heyecanla takip etmek. tedir, Zira herkes biliyor ki Man. çukuo dış Mogolya arasıda pat - layan toplar kâh Londra ve Paris borsalarında bir kaç bin demet eshamı yakmakta, kâh “Berlin - Roma - Tokyo” müsellesinin bazı anlayışı kıt muhitlerde © bulduğu İ son sempatileri kavurup kül et - mektedir. Bunun için ortayerde bir Uzak. şark meselesi yoktur, ortada bir mesele vardır ki Avrupahlar için bir Ayrupa meselesi, Amerikalı - lar için bir Amerika meselesi, A£. rikahlar iç bir Afrika meselesi. dir. Hattâ daha İleriye (giderek söylenebilir ki bu bir dünya me selesidir. Dünya için bir ölüm di. rim meselesi. nsanların tarih boyunca bir çok kanlı harplere giriştik. lerini biliriz ve sebep olarak dai - mA Şunu görürüz: Bir kâr temin etmek. İnsanlar, ölümü göze aldıkları Zaman daima bir menfaat göze mişlerdir. Acaba “Uzakşark” 1 kas Vurün harp bu ana kadar o kime kür temin etmiştir ve bunun de. * vamından kim kârlı olabilir? Evvelâ Taponları ele alalım: Bunlar, Almanlardan ve İtal - yanlardan önce hayat sahası da- vasının bayrağını açmışlardır. Çi- ne saldırılarını nasıl haklı göster- Ee savaştıkları meçhul değil * i — Nüfusumuz artıyor, kim » se mühâcir kabul etmiyor. 2 — Malımız çok, hiç bir yer- de müşteri bulamıyoruz. 3 — Pabrikalarışız almış » tar. İptidai madde İla ei , Binaenaleyh, nüfusun fazlasını hicret ettirecek Yer olarak ta kendi kontrolümüz altında iptidai madde yetiştirecek yer olarak ta, malla - rımızı satacak pazar olarak ta Çi. ri İM ir silin a diş 4 . ok Çindeki istilâ harbinde büyük / —- Yazan: Nizamettin Nazif | güçlüklerle karşılaşan Japon askerleri bir ileri hareketi esnasında m seğiiş YULRUYOPUZ”NE paha © sına olursa olsun burası bizim ola. cak. Büyük Okyanusta menfaatli o. lan veya menfaat peşinde dolaşan belli başlı büyük tacir | devletler düne kadar şöyle sıralanırdı: 1— İngiltere: Hindistandan bol ve ucuz ipti. dai madde temin ediyor. Metrepol fabrikalarında bunları işleyip Çi - ne sevkediyor. Biri Hong - Korg- ta, biri Şanghayda iki Cite » ticari merkez kurmuştur. Demir yolla. rin bir kısmını kontrol altında tut tuğu için limanlardan Çin hinter » landına mallarını ucuz ve rakipsiz * târifelerle sevkeder. Muhtelif yer. lerde imtiyaz mintakalarına sahip tir, Buralarda da Çin dahili siya - setine İstediği gibi hulül ve nüfuz eder Yüksek maliye elindedir Japon ordu ve donanmasını kendi emrin. de bulundurur, 2 — Amerika: İmtiyaz mıntakası vardır. Çin. de bir sürü misyoner bulundurur. Bunlar vasıtasıyle Çini hiristi laştırarak Amerikan dostü mu - hitleri genişletmeğe çalışırdı, mal. ları temiz ve daha ucuz olduğu i- şin müşterisi boldu. “İngiltereye Avrupa politikasında o müzaheret vaat eder ve İngiltere'de, muka » bilinde Uzakşarktaki menfaatle « rini. ihlâl etmemeyi temin ederdi. 3 — Almanya: indeki beynelmilel muhtelif hareketlere iştirak etmiş ve daima eli boş kalmıştır. Umumi Harpten evvel Çingtav kasabacı « Aını ele geçirmiş ve burasını siya. si ve iktisadi gayeleri için bir rasat merkezi haline sokmağa çalışmiğ- ti. Umumi Harpte, bugünkü müt- tefiki Japonya, İngiltere nam ve hesabina Çingtavı zaptetti. Müta. rekeden sonra Almanyanın bütün faaliyeti Çinde dahili harpler do. ğurmak ve her iki tarafa silâh sat. makla hulâsa edildi. 4 — İtalya; * ) Çinde beyhude yere yorulmak. tadır, Hem dünkü hem bugünkü dostları “Lararından mütemadıy YER atlatılmıştır ve atlatılmaktadır. 5 — Rusya: Çarlık devrinde, bir aralık U - zakşarkta eğemenlik iddia edecek gibi olmuştu. İngilterenin teşvik ve yardımı ile Japonya bu iddiaya , nihayet vermişti. Rus iktilâlinden sonra Moskova, Çindeki ( dahili kavgalardan istiade edebileceği » ni, Çinde sol fikirleri kuvvetlen - dirmek mümkün olacağını sandı. 1919 . 1928 arasında Çinde âzami #edakârlıklarla bir çok çalıştı. Bu. nun neticesi şu oldu: Çin, Avrupa ve Japon komıs - yoncusu olan irtica taraftarlarının elinden çıktı. Fakat içtimai müf » rit hareketlere de yüz vermedi. Bir Çin milliyetperverliği doğdu ki bayrağını hâlâ Kuomintang par. tisinin yüksek şefi sıfatıyle Çang Kay Çek tutmaktadır. Ben beraber Moskovanın Çinde kazancı azalmadı; Çin milliyetperverleri » velev çok çe. azla dahi olsa - a zaman zaman el uzattılar ve Moskova, Çinde men. fsat güden devletlerin hiç biri ta. rTafmdan yenilemiyecek, hattâ haz. medilemiyecek derecede mühim toprak parçalarını tam nüfuzu al. tına aldı. 6 — Fransa; Kâh Rusyanın dostu olarak, kâh İngilterenin dostu olarak ve Avrupadaki ber siyasi temevvüç- ten istifade ederek Çinde ufak u. fak yayılmış olan Fransa, Çinde » ki her; Avrupa düşmanlığı karşı - sında asker gönderip çarpıştığı i- çin İngiltere tarafından iyi gözle görülmüş, menfaatlerine müsama. ha edilmiş bir rakipti, Bugün vaziyet ne oldu? , Fransa yalnız Çindeki menfa - atlerinden değil, Hindi Çinldeki müstemlekeleri üzerinde hâkimi. yetinin devam edebileceğinden da. hi emin değildir. İngiltere, tarafından şımartıl - mış ve yetiştirilmiş olan Japonya. nin yalnız Çinde değil Hindistan- da da kendisini tahribi kati suret «le tasmim ettiğini anlamıştır. Amerika, Büyük © Okyanusun her yeni Japon üssünün, kendisini Çinden ebediyen © uzaklaştırmak maksadiyle belirdiğini anlamış ve Çin pazarlarını kaybettiği takdir. de Amerika endüstrisinin yarı ya. rıya müşterisiz kalacağından hak - lı olarak endişeye düşmüştür. Almanya ile İtalya, metrepol. leri yakından tehdit edip felce uğ. ratmak suretiyle Uzakşarkta ken. disine yaptıkları yardımı Japon - im unutmıyacağını ve günün birinde Çinde Amerika ile İngil - tere ve Fransadan boşalacak yerin kendilerine miras olacağını san maktadırlar. A ipad yapılan ber emri. vaki akabinde Uzaksarkta. ki hâdiselerin bir kat daha feci bir renk alışı gösteriyor ki Berlinle Romanın bugüne kadar (o yaptığı her hareket, aşağı yukarı, Çindeki Japon heyeti seteriyesi erkânihar. biyesi namına yapılmış bir “istik » tan büşku bir şey olmamış - saf” tır, Habeş bâdiseleri metropoller — kımıldanamamiışlır. Japonya yürümüştür. İspanya bâ. disesi karşısında metropoller kı - mıldanamamıştır, Japonya yürü - karşısında müştür. Avusturya ve © Çekoslovakya dâdiseleri karşısında metropoller kamıldanamamıştır. Japonya yü » rümüştür, Bu yürüyüşten Japonya ne ka- Tarmıştır? Az şey değil Ya ne kaybetmiştir? Yine az şey değil. Ruslar diyorlar ki; “Bütün altın stoku gitmiştir.” Amerikalılar diyor ki; “Bütün terbiye görmüş ordu kadroları mahvolmuştur. İngilizler diyor ki; “Japonyada dahili vaziyet bu. güne kadar âsla bu derece bozuk olmamıştı Fükat ortada bir realite var: Japonya Çindedir. © Bir müddet evvel metropoller- de bir kımıldanma başladı. Berlin ve Roma da derhal bir sinme se . zildi. Ayni sinme Japonyada da görüldü. Fakat birdenbire Rus - İngiliz anlaşmasının O tahakkuku gecikeceği anlaşıldı. O zaman Ber. lin Moskovaya bir ticaret muahe. desi teklif etti ve akabinde şark « is hâdiseler başladı, Ve yalnız . Çang Kay Şek'in karşısında değil, Moskova karşısında da Japon te - cavüzü artmak istidadında. Sebep? Get gayet açıktır: Rus - İngiliz anlaşması ol - madan önce bir Rus - Japon harbi patlatmek ve böyle bir harp baş - layınca İngiltere ile Fransaya dö. hüp; “— İşte fırsat... Bırakınız. şu Moskovayı temizleyiverelim” de- mek. Moskova bunun farkında de. Bil mi? Gösterdiği teenni ile ispat ediyor ki manevranın farkında » dir. Ve Uzakşark © hâdiselerinin Londra ile Pariste mütalea edili - şindeki tarz gösteriyor ki İngilte. re ile' Fransa son kararını vermiş bulunuyor: Ne olursa olsun, Berlinle ve Roma ile birleşmek, anlaşmak yok. İngiltere ile Fransa ve mütte. fikleri Avrupada olduğu gibi As. yada ve dünyanın her noktasında milli menfaatlerini ve diledikleri sulhü temiri için artık kâfi kuvve. te sahip bulunuyorlar, Para ile tutulmuş Mercensire ordulara ihtiyaçları yok Çin Haftası Yazan: Sabiha Zekeriya Sertel İ ngilterede 1 tenimuzdan $ tem- muza erişen hafta, Çin haf- tası olarak ilân edilmiştir. Ayni haf ta Amerikada, Kanadada, Avustral. yada da Çin haftasıdır. Fransada bu hafta zarfında Çin dostları iyet ve halk tarafından büyük nümayi$- ler hazırlanmıştır. Demokra len bu haftanın müteşeb! lerini izah ederken diyorlar kit N “Çinde harbeden nefer, din; sulbü ve hepimiz namına harbe: yor” a Bu iddiayı, Almanya ve Japonya da kendi gazetelerinde çıkan yazılar ve nutuklarla tevsik edebiliriz. Japon Profesörü Chikao Tudsiva, neşredilen bir nutkunda diyor ki: “Harp, sulh yoludur. Muzaffer ol madan sulhe varılmaz. Bizim için zafer yalnız Çinin istilâsı değildir. Bütün Şark, Japon hegemonyası al- tında bir âhenk meydana getirmelir dir.” Japonyada neşredilen İanaka mes morandumu şu cümleleri ihtiya edi- yor: ponların hakiki gayeleri, Çini zaptetmek için evveli Mançuri ve Mogolistanı zaptetmektir. Dünyayı zaptetmek için, Çini zaptetmeliyiz.” Die Deutscher Wehr adlı faşist as- keri, anlaşması mevzuubahs olduğu zâ- | cümlelerle izah etmişti: “Japonyanın Asyada takip edece- ği iki şık vardır. Biri yalnız Çini is- tilâ İle iktifa etmektir. Bu şekilde Sovyet Rusya ve diğer Asya millet- lerile mücadeleden çekinecektir, ya- hut faşist müttefiklerile beraber Çi- ni ihata ettikten sonra, Mogolistanın Mogol memleketlerine şimalinden sularında hâkimyietini tesis etmek» tir. Şarkta hat, Mançuriden Mogo- İ listana, Türkistana, Afganistana, A- İ cemistand; ve Türkiş tir. Bu memleketlerde Rus nüfuzu tamamile ortadan o kaldırılacak, İn- giliz, Amerikan tesirleri kökünden kazmacaktır. Birçok âmiller Japon- ları bu ikinei şıkkı kabule mecbur etmektedir.” bachter yazdığı bir makalede, In ponyanın takip edeceği tecavüz siya- setini şöyle tarif ediyo: “Japonya, aralarında Alman ve İtalyan faşist ajanlarının muvaffak. yetle çalıştığı Müslümanlar üzerinde dir. Japonyanın menfaatleri, yalnız. Çin, Tibet, Hindistan, Sovyet Rusya, Sinkiang'tan ibaret değildir, Japon- ların menfaatleri Çanakkaledeki top raktun başlar, tâ Saridenize kadar uzanır. cenubi Asyada İngiliz müstemleke- leri ve bahri üsleri Japonların eline geçmelidir. Tokyo İslâm milletleri”. nin merkezi olmalıdır.” yük megalomaniler altında hazı landığını anlamak için, bu tasavvur ve hulyaları gözönünden geçirmek küfidir. Totaliter o devletlerin harp plânma göre, üç kıta üç milletin ma- Asya Japonyanın, Afrika İtalyan... Artık küçük milletlerin isimleri, bu dünya taksimi arasında cimin kor- nında nokta gibi kalacaktır, Dünyanın mukadderatını, üç şahe sın hodyâm kumandalarile tayin ede. miyecekleri, renlitenin kanunlarma hulyalarla karşı koyamıyacaklari mutlak olduğu icin, bu tasavvurlae rın tahakkuk etmiyeceğine eminiz. Fakat bu hulyalar pesinde dünyanın ikinci bir harbe sürüklenmesi de iç tinabı mümkün olmuyaeak bir âlet halini almıştır. “Bugün Çinde car. pışan nefer, dünya sulhü ve hepimiz namına çarpışıyor” için doğrudur. Cünkü hu iddinsi bunun tecavüz haritasının Si Eİ daha büyük bir nüfuz tesis etmeli Önümüzdeki harbin, ne kadar hi- EDİ Çine yardıma teşvik için ri e : asi Alman mecmuası, daha 1934 de, Almanya ile Japonya askeri man, Japonyanın tecavüz plânımı şu inmek, Türkiyeye kadar yayılıp şark ve ilerliyecek- 20 eylül 1938 de Volkischer Ben ; imalde Sovyetler Birliği, lı olacaktır. Avrupa Almanyanın, beple Çin haftasını, biz de kutlula. yabiliriz, 3