7 Ağustos 1937 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 5

MER. çep TAN Sündelik Gazete 5 ma A UHARRIR, in YALMAN sm hedefi: Haberde, fi- * seyde temiz, dür! evimi olmak, kariin an PER Bene içinde arkada bi iz, p,, «Söyle bir gözönüne ge- za dükkânları, tu- Pl kadi, Keler, peçeli ve çare Küreteyg, 6» Körüücüler, eriye mah- Maki, medreseler. ve daha say- amel yen birçok milessese ve an ban Artik ban Önz iyi, nlarm yokluğuna alıştı- Memeni öimireni bıraktıklarımızn “Yed, takdir edemiyoruz. İtin ye milesslsi Sedat Simavi- İn maziy TMtEİZİ bir albüm bütün lar halin müesseseleri, tab. Dün iş © Bözünline koyuyor. Al- Man Yak insa karıştırdığınız za- 1 Kiliç maziye alt, ne iptidai ve Süna,, * Mamzaralaria karşılaşıyor. j lar daha dün vardı. Bu- me Kördükten sonra, zen- ayda, "İâp müzesinin nekadar ağ yn bir müessese ola- da daha kavi bir kanaat SÜİYor, inkılâp müzesinde in- Ein, arkada bıraktığı bütün bu Bona er tablolarla, mamyalı diye, İlm ve eserlerle teşhir e- Yan on beş Ziyaret edenler inkılâ- tiny We #enede ne büyük işler yap- İdi, mis anlamıya muk- Yaklarıyı, Hele böyle bir müze ço- Yazitegi e kiymetli bir mektep Kadar isminden başka bir Tp Mü Ke ! deği le te çilç ve masraflı bir! » Tearette Hile ; kina, *hafın hile yapmasma m Yoruz, İçin onu affedebili- “iz me Zaten esnaf işi alış veriş lay bir sekil olduğu için, Yemeyiz üksek ahilik kaideleri bekle, enin, SANAYI kurulunca, sanayileş- hlk da beraber tcesslis et- sanayi itimat, emni- tllik ister, İ » Umum Sanayi Müdürlü: | Kiyağı VTİ bir habere göre Tür-| tir naycileri ipekli ku:| "çok hileli yollara sap-| ri 1 maş fabrikaları: pe Ve karışık iplik kullanı. | Kumaş Gözgü tiyor, yi va maliyeti ucuzlatarak it, 8 çalışıyorlarmış, Niyet pe3t, sanayiin kaliteye ehem- m e ii gösteriyor. Reka- uz mal çıkararak de- Ye gilteyi muhafaza ederek mali- makla mümkündür. bozmak deği elatmak için evsafımı | İrenmey, Me çalışmasını Belçikadı * Tüy a Türk mü lar mpg sel sergisinde Tnhi- ek iade Türk tütünleri. Tip çe va ve Türk likörle- enlerini düşürüyor. Ve atkı ipliklerini azal Ve Sergi müddetince serginin yı N Ka inden ış «lzaralar İY tnmız Yeni gelen * dar petrol toplanması PETROL ARAŞTIRMA İŞLERİNİN KISA BİR TARİHİ ME NN i Yazan: Cevat Eyüp Taşman | İren etrolün tarihi beş bin sene- lik bir ananeyi ihtiva eder. Nuh, gemisini, Lüt gölü kenarla. rında toplanan asfaltla kalafatladı- ğı gibi Peygamber Eyüp te petrol sızan taşlardan bahseder. Babil kü- lesinde ve diğer eski mühim bina- larda asfalt kaynağı kullanılmıştır. Çinde, Japonyada, Burmada ve 1- randa petrol iki bin sene evvel bili- nirdi, Iranlılar Bakü petrollerini o mıntakanın Ruslarla işgalinden a- sırlarca evvel ilâç olarak kullarır- lardı. Ateşe tapanlar Hazer Denizi etrafını milâttan 600 sere evvel zi- yarete giderlerdi. Bu “Ebedi ateş- ler” tutuşmuş tabii havagazi akın- tılarıdır. Eski Yunanlılar bir düş- man filosunu yanan petrol atarak mahvettiler, Burmada çok eski za- manlardan beri yerliler petrol sızın tılarını kazarak ışık yapmak ve ilâç için kullandılar, Burma kralları sevdiklerine daha 200 sene evvel petrol imtiyazları verirlerdi. Lâkin petrolün modern tarihi Amerikada Titusville şehrinde “Co- İY aetlien öğrenir ma. AE rinlikteki kuyu ile başlar. Kemale gelmiş bir insan ömrü içinde pet. rol işi seneden seneye artmış, dün- yanın dört köşesine yayılmış, bu günkü hâkim vaziyetine gelmiştir. Petro) aslı hakkında ileri sürü, len nazariyeler her petrol kitabın- da hülâsa edilmiştir. Jeologların büyük bir ekseriyetinin inandığı uzvi bakiyelerin milyonla sayılan seneler içinde arz hareketleri tazyi- kı ve arz harareti tesirile bir nevi tahammlr neticesi olarak teşekkül ettiğidir. J eologlar taşları umumi üç sı nıfa ayırmlar. Bunlar Bür. kânl, Sedimanter ve Metamorfik dır. Petrol bunlardan yalnız Sedimanter taşlarda bulunur, Bu- nun istisnası bir eldeki parmakla sayılacak kadar azdır. Bu gibi taş- larda uzun senelerde teşekkül eden petrol yine uzun seneler bir taş höc resinden daha geniş veya daha yük sek olan diğer bir taş höcresine ge. çer, “Hafifliği sebebiyle gittikçe yükselen bu petrol damlaları nüfuz edemedikleri bir sahraya gelince dururlar. Eğer bu gayri kabili nü. fuz sahra tektonik sebepler netice- si olarak asıl olan düzlüğünü kay. betmiş te meselâ bir kubbe haline gelmişse burada o mıntaka petroj. leri toplanır. Bu bir “dom” Strik. türüdür, ve jeologlar dolaşarak bu vaziyeyti ararlar. Bulunduğu vakit sondajla delinir. Lâkin her ne ka- daima bir strüktür neticesi ise de her strik- tür petrol bulunmasını icap ettir- mez, Bunun istisnası jeologları uy- kusuz bırakacak derecededir. Ana- taşı, Hazinetagı ve Strüktür olduğu helde petrol bulunmuyabilir. Meselâ anataşlarından petrol ayrılmamış olur. Ayrıldıktan sonra hicret e8- nâsında yüksek hararete rastgöle- rek kurur, olduğu yerde kalır veya- hut şiddetli arz hereketleri meti- cesi açılan menfezlere saparı k kub- beye gitmeden kaybolur. Yahut toplandıktan sonra yeraltı suları petrolü önüne katarak kebbeden öteye iter, yahut teşekkili iktisadi olmıyacak kadar az ölür. Böylece bir jeoloğun muvaffakıyeti bütün dikkatine rağmen, bilmediği ve son daj yapılmadan bilemiyeceği âmil- İ lerin müsbet veva menfi tecellisine * bağlıdır. Filhakika bundan evvelki bir yazda (M T.A.3 temmuz fün rolünün elân pek mühim olma. sına rağmen bu ehemmiyet fenni vasıtalarla azaltılmaktadır. ürkiyede petrol faaliyeti im- Ye paratorluk devrinde yalnız taltifi arzu edilen kimselere, bilâ- hare ecnebi sermayelere satılmak suretile imtiyazlar vermek teşeb- büşlerinden başka birşey olmamış- tır, Petrol meselesinin ehemmiyeti yalnız Cümhuriyetin teessüsünden sonra ulusal bir iş olarak telâkki e- dilmiş ve ciddi petrol araştırmala- rına ancak o vakittenberi başlana- bilmiştir. Bu araştırmaların tarihçesini hu lâsatan tekrarlamak faydalı olur; 1897 senesinde Mürefte civarm- da 1360 hektarlık arazinin imtiyazı Halil Rifat Paşaya veriliyor, 1899 senesinde (European Petroleum Company) namına Mürefte ve Şar- köy mmtakaları Adiyaseviç tara- fından tetkik edilerek bir rapor ha- KESE fe Mae in glish tarafından ayni mıntaka tet- kik edilerek, bu bapta Guarteriy journal Geol. Society'de bir yazı çi- kıyor. 1901 - 1902 de Mürefte, İs- terne, Şarköy ve Horaderede derin- likleri 86 metreden 102 metreye ka- dar olan dört kuyu açılıyor. Bu ku. yulardan Üçlnde petrol emearelerine tesadüf ediliyor. Horaderedeki 89,5 metrede birkaç gün, yevmiye Z ton | eptrol veriyor. 413 metre derinliğe getirilen 5 inci kuyu menfi netice veriyor, 1013 - 1914 Halil Rifat Pa- şa, hukukunu Avusturya tebaasın» dan Stanislas Mihalikiye devedi- yor. İngiliz Karikatürü: i Ni <G Petrol araştırma işlerinin faal mütehassısı B. C. Taşman 1 914 de Amerikali L. 1. Tho- mas namına Mürefte civa» rında taharri ruhsatnamesi verili. yor, 1915 « 1916 Walther Sehweer Bağdad demiryolu şirketi namına Musul, Zaho, Kayyare mıntakaları- nı tetkik ederek müşahedelerini Hamburg kolonial Institut neşredi- yor. 1919 Yunan işgali zamanmda Mürefte mıntakasında Standart Oil tarafından etüdler yapılıyor. 1922 Kowalevski Pulk, Hasankale, Nef- lik, Kurzot mıntakalarnı tetkik e- diyor, 1922 Profesör Grandjean Omnium şirketi namına Çımağıl, Pulk, Hasankale, Kurzot, Sürt, Ciz- re mıntakairmı Petrol ihtimali ba- kımından inceliyor. 1922 M. Teon Evkaf idaresi namına Pulk civarını tetkik ediyor. 923 Cümhuriyetin — ilânmı müteakıp: 1925 M. Luccius ti nam ve he- Çıralı, air, Pulk, Hasankale, Katranlı, Neftik, Boyabat mmtakalarını tetkik edi. yor. 1926 Mihalikinin feshedilen imtiyâzi kismen Türk ticaret ve sâ- nayi bankasına (Khedive Abbas Hil mi Paşa) veriliyor. Bay Jir mmta- kayı tetkik ediyor. 1926 Yine Mü- refte mntakası için Hasan Musta. faya ruhsatname veriliyor. 1927 Profesör Bertrand, Hamit Nafiz ve Malik ile birlikte Van gölünün Kur- zot tarafını tetkik ediyor. 1928 Shir İey Mason ve Cizre mıntakaları tet kik edilerek netice (Bulletin Ame- rican Association of Petroleum Ge- ololista) de 1930 da meşrediliyor. Mister Eden — İçinizde bu aslanın eski aslan olduğunda tered- düt edenler varsa, lütfen sahneye buyursunlar ve aslanın kuyrır öuna dokunsunlar, fakat canını yakmamak şartiyle!... 1928 Bekir Vehbi Ergene tarafm- dan Çımığıl, Kemal Lokman tarafın dan Kurzot tetkik ediliyor, 1929 M, Lucius ve Hadi Galip Yener Cizre mmtakaşmı hükümet namına tet- kik ediyorlar, 1929 . 1930 Mühen- dis Dale, O'Brien hesabıma Müref- te civarının haritasını yapıyor. 1930 Iktısat Vekâleti için Cevat E- yüp Taşman, Lucius, Kemal Lok- mandan mürekkep bir heyet Mü- refte, Çıralı, Muskar yayla, Cizre mıntakaların tetkik ediyorlar. 1930 Cevat Eyüp Taşman, Hoff- man ve Kemal Lokman Mapavri, Çimağıl, Hasankale, Katranlı, Nef- tik, Kurzot, Boyabat ve Pulk mm- takalarnı tetkik ediyorlar. Mü; hedeleri C. Eyüp Taşman tara! Kulaktan Kulağa G. Franko Kimmiş Buğünlerde Istanbulda ağızdan ğıza şu fıkra dolaştı: Bundan iki ay kadar evvel, bir İs- pamyol vapuru, Çanakkalede bir İtal- yan vapuruna çarpıyor ve vapuru batırıyor. (İspanyol vapuru o zaman dan beri Harem İskelesi önünde de- mirti duruyor). İspanyol vapurunun İstanbulda- ki acentesi İstanbul barosu avukat- larmdan Bay Gad Frankoyu bu ise memur ediyor. Avukat ta müsademe akabinde Çanakkalede tevkif edilen Ispanyol vapurunun süvarisine G. Franko imzasile bir telgraf çekip ilk sorguda vereceği ifade hakkında ta- limat gönderiyor. Gi. Franko imzasmı fsi General Franko zanneden süvari son derece hiddetleniyor, belki de svukatm ver- diği talimatın aksine hareket odi- yor , ni Işte Istanbulda dillerde dolaşan fik ra bu... Uydurulmuş ise bile iyi uyda- rulmuş olduğunu düşündük. Fakat bir defa da Bay G. Frankoya müra- cast ederek sorduk: — Böyle bir fıkra duyduk. Aslı var mı? — Bu şekilde değil amma, bir aslı var. Anlatayım: Vapur Istanbula gelince; acenta avukatı sıfatile G, Franko nümma vekâlet vermesini süvariye teklif et- ti, Kaptan geminin asi Franko İnâmma elinden alınmak istendiğini İ- İleri sürerek öyle faka basmıyacağını anlattı ve vekâlet vermek İstemedi. Acenta memurları, bu garip isim ben- zerliğinden dolayı kendisine son dere- ce ürkeklik gelmiş olan süvariye is- tenilen vekâleti büyük güçlükle imza ettirdiler.,, Bay G. Frankonun hikâyesi bura- da bitti. Bay G. Frankonun General Frankoluğuna ve Cümhuriyet taraf. tarı Ispanyol kaptanmın telâşma ne dersiniz.? dan 1931 de (American Assoclati- on of Petroleum Geologists Bulle- tininde neşreğliyor. 1892 Peteni » koff, Nizamettin Şevki Pulk muntakasını tetkik ediyor, 1933 Petrol araştırmaları için 2189 numarali kanunla Iktisat Vekiline bağlı petrol idaresi teşekkül ediyor, Başka türlü işaret edilmedikçe bun dan sonraki faaliyet hep hükümet nam ve hesabına yapılmıştır. 9 Cevat Eyüp Taşman, Sidney Palge, L, Vonderş- ehmidt ve Ihsan Ruhi Berent'ten mürekkep bir heyet Mardin ve Siirt havalisini tetkik ediyor. 1033 Ce- vat Eyüp Taşman, Harold F. Mo- ses, William Woodson ve Ihsan Ru- hi Berent Mardin mıntakasını tet- kik ederek Basbirin civarının tafsi- Jâtlı haritasmı yapıyor ve orada bir sondaj yapılmasını tavsiye ediyor- Jar, 1933 Sidney Paige, Ihsan Ruhi Berentle beraber Pulka gidiyor. 1934 Sidney Paige, Harold Moses Mürefte civarmı tetkik ediyorlar. 19834 Harold Moses, Midyat, Şirnak, Harbol mıntakasını tetkik ederek etraflı bir rapor hazirliyor. 1994 Biricinteşrinde Basbirin sondajına başlanıyor. 1985 H. M. Kirk, Gazi- antep ve Adana mıntakalarını tet- kik ediyor, 1985 Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü bususi bir kanun la teşekkül edip diğer aramalarla beraber petrol aramayı bir genel direktörlük altında birleştiriyor. 1936 Müreftenin Hoeşköyü (Hora) civarında 50 - 135 metre derinliğin de dört sondaj yapılıyor. Bunlar- dan ikisinde petrol emaresine ras- lanıyor. 1935 H. M. Kirk, Dr. Kurt Schmid, Mardin vilâyeti dahilinde Gercüş mıntakasının tafsilâtlı hari» tasmı yapıyorlar, 1935 H, M. Kirk, Hakkı Nadir Oner, Izmit, Boyabat mıntakasını tetkik ediyorlar. 1935 İnegöl tezahürlerinin Cevat Taş- man, H. M. Kirk tarafmdan etüdü yapılıyor. Bilâhare H. M, Kirk ve Memduh Ölçer tarafından haritası yapılıyor. 1986 H. M. Kirk, Dr. John Maxon, Edward Foley Adana mıntakasında jeoloji etüdleri yapı» yorlar. 1936 Dr. Join Maxon, Ne- dim "“Igen Finike civarındaki as- faltları tetkik ediyorlar. 19386 H. MM. Kirk Louise Jordanla birlikte Gercüşün tafsilâtlı maktamı yapı- yorlar, 1936 Dr. John Maxon, Ah- met Arifle birlikte Cizre, Şirnak, Beytüşşebap, Çölemerik, Çal, Ora- mar, Başkale, Van mıntakaları ge- nel etüdünü vanıvor. 1936 Mürefte nama civarmda tekrar Sondaja başlan yor ve Mayıs ayında birinci kuyu günde 80,000 metre mikâplık hava- gâzma tesadüf ediyor. 1986 Hazi- randa Basbirin kuyusu 1327 metres de menfi olarak terkediliyor. 1938 Compagnie Generale Geophsigue mühendislerinden de Ceccati, Le- leu, Vassor, Petit Adana civarında sismograf etüdleri yapıyor. 1036 Edward Foley Kerbent ve Hermis strüktürlerinin haritasını yapıyor. 1986 H. M. Kirk Trakyanın petrol bakımından jeolojik etüdünü yapı” yor. 1936 Hususi bir grup için Pulk, Boyabat civarları Irak pet- rol kumpanyası baş jeoloğu Mr. Ba ker riyaseti altında bir heyet tara fından etüd ediliyor. 1936 Alpullu, Hayrabolu etrafında Compagnie Goophysigue mühendislerinden Pol dini, Leleu, Vassor, Jeofizik resis- tivite etüdleri yapıyor. B u icmalden anlaşılacağı Üze- re 'irkiyede ciddi petrol â- rama faaliyeti Cümhuriyet devrin- de başlıyor ve petrol arama idaresi le Maden Tetkik ve Arama Ensti- tüsünün teşekküllerinden sonra bu faaliyetin kesafeti artıyor. Otuz beş sene evvel açılan 4 kuyunun tutarı 300 metreyi geçmişti. Ondan sonra dünyanm her tarafında pet» rol faaliyeti olmasına ve o vakitki ülkelerimiz dünyanın en zengin sü“ halarmı ihtiva etmesine rağmen otuz senelik bir durgunluk devresi geliyor. Buna mukabil son zamân- lardaki yalnız jeolojik değil sondej işindeki faaliyetimiz epeyce olmuş- tur. Geçen yaz Adana sismograf iş» leri münasebetile derinlikleri 10 30 metre arasında değişen 125 kw yuyu saymaksızm petrol aramak maksadile Hoşköyde, tutarı 1145 ayak (350 metre) eden dört kuyu, Basbirinde 4352 ayak (1327 met- re) derinliğinde bir kuyu, Müreftes de tutarı 3737 ayak (1140 metre) olan altı kuyu ki ceman 9234 ayak (2816 metre) derinliğinde 12 kuyu açmış bulunuyoruz, Bunlardan biri üç milyon ayak mikâbı benzinli ha- vağızı vermiştir. Bugün Hermiste derin bir sondaj yapıldığı gibi Mü. reftede yedirici kuyu başlanmıştır. Başarılan birçok işler srasında Cümhuriyet Hükümeti bu iş için simdiye kadar bir milyon lira ka» dar para sarfetmiştir. Hülâsa, pets rol arama işi büyüklerimizin işa. ret ve himayeleri altında bükülmez hir yemin ile takin edilmetkedir.