10 Nisan 1937 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 5

ir TAN Sündelik Gazete BAŞMUHARRIRI Emin YALMAN : büyük şair ye Ye Baki, Gü, dia ödemeyiz. Fuzuli Gicete veya Shakspcar ya- bile sayılamazlar, a ön safta sayacak | yetişmemiştir, püizikte Bethoven gibi, Mozar gibi ii eeye girebilecek iğimizi yeryüzünde bütün mimarlarla mukaye-| yaa Onun yarattığı eserler, | - herhangi büyük bir mima. Güzel eserile korkmaksızın Araya ya getirilebilir. Hattâ bir Mmuharririn sözüne bakılır- Ham Sinanda kemale er-| : Anjm eserlerinde ku- NE alarak fakat Mimar Sina» Ma erin noksan: yoktur. Sti, Sinan, yalnız Türkün malı| beşeriyetin malıdır. Ve ğ Arp âlemine girmesi ancak yla yeni dehalar yetiştirmek Menkündir * Niçin Sinan ,, Miyor ? buğün bir Sinan yetiştiremi. dnşmar Binanın büyük eserleri| cilse bile denilemez. Az çok ALİ İŞ Yaptıracağımız zaman a mimarlarma ihtiyaç his- hş, 92. Bir opera binasr yapacağı- “ay bir Avrupalı mimarın es6- ercih ediyoruz, Maya bu yoksulluğu bütün Ya teşmil edebiliriz. | Ya da bugün yeni bir Goete Miş or, yeterde de bugün Shakspear Ile ierik bir şair ve dramatist nda bir Mikel Anj yetiyaliyer.| May, bügün bir Tolstoy, hir Nüyg, > Gorki, bir Dostoleveky çek- Yaşin İcin büyük san'atkâr buhranı “yor değil, bütün dünyada his. ... Yetişen Dehatar. ny Yalar devirlerinin ve muhitleri- A irler. Binde On Altmrı asırdan Yir) maz Kadar san'atin muhtelif sa-| tü bir çok büytik dehalar ye- « © vakitler bu dehalarm yetiş. - 4, Mnhit müsaitti. Memleketler. m ktikrar vardı, refah var. ae himaye eden aristokrat le vardı, inci asır kararsızlık için- Miyom bir devirdir. Bütün ce- #izlik 4. PÜyiik bir buhran ve karar- ij ka edir, Cemiyetin içinde si- ao , siyasi çarpışmalar, e- kop vUhranlar, hariçte harp ve Vet Kula, pazar mücadelesi mil. Pa, pap, kün ve huzura kavusması- Böy, ermesine mâni oluyor. buhran ve kararsızlık devir- v Tetiştirdiği adamlar da san değil politika ve ekono- leyla oluyor. Bugün bir Dos enin, yaz tistirmiyen Rusyada bir a Goat, Stalin yetişiyor. Almanya- ba An Perine Hitler, İtnlşada Mi- Be, Yerine tir İçin söylenilecek sey, Türkün vim al iretinin sön- Kü #ibette yarm istikrar buldu- Mussolini yetişiyor. kendi adammı kendi yetiş. a Saygan Mimar Sinanı da yetistire- Bn, TAN HARP HAZIRLIKLARI ARŞISINDA Akdeniz Haritası Yazan: O'HARE MCCORMİCK “Nevyork Taymisin Ro- ma muhabiri * ört devlet merkezinde, dış siyasaya ait bir me- seleden bahsettikçe bana Yâ bir harita gösteriliyor, yahut bir haritaya işaret ediliyordu. Çekoslovakyada bu memleke- tin bütün hududunu ve hudu- dunda yaptığı tahkimatı gös“ teren bir harita ile karşılaş- tım. Viyanada Doktor Şuşnig her mesele mevzuu bahsolduk- ça “haritaya bakınız!,, diy: du. Berlin hariciyesinde ha talar son derece boldur. Ro- mada Sinyor Mussolini misa- firerini, haritalar salonunda ka- bul eder ve kendisi bu harita” ları daima tetkik ile meşgul olur. Habeş harbi esnasında Afrika haritası üzerinde çalı- şan Düçe, bugün Akdeniz ha- ritasmı didikliyor. aşka merkezlerde de devlet Adamlarının ayni derecede coğrafya ile meşgul olduğu görül mektedir. Çünkü harita, bugünkü realitelerin resmidir. Bugün deniz- le alâkadar olan bütün devletle. rin gözlerini Akdenizden ayırma. anla Herdem ALA 9 rk ea İ niz Avrupanm müstemlekelerine giden biricik yoludur. Bu yolun tehlikeye uğramasından alâkadar bütün devletler sinirleniyor ve ba, zulan muvazeneden İstifade için çe. şit çeşit gayretler başgösteriyor. Coğrafyanın kuvveti, Akdenizi dünyanın ortasma yerleştirmiştir. İki ucunda daracık birer boğaz bu. kınan bu koca Eöl hâlâ Garp me. deniyetinin merkezidir. Avrupa, Asya ve Afrikanın ticaret ve bic. retleri burada kaynaşıyor, Akdeniz, Roma, Arap, ve İspan, ya gibi eski ve klâsik imparator. lukların beşiği ve mezarı olmuş- tur. 1704 te İngilizlerin Gebejüt. tarık boğazını zaptetmeleriyle Ak. denizin modern tarihi başladıktan beri bu deniz İngiltere muvasalâ. sınm şahdamarı oldu. İngilizler, Akdenizi kurtarmak İçin Napoleon ile harp ettiler. rımda, Ruslarla dövüşmele.. rinin sebebi, Rusları Ak. yan meniz Ingilterenin Akdeniz filosu manevra vaziyetinde. denizden uzaklaştırmaktı. Büyük harbe katışmalarınm hikmeti AL manyayı vurmak ve Fransanm Ak denizdeki kuvvetinin artmasına kar $! gelmekti, 1935 te yapılan Fran. $iz, İtalyan anlaşmasının İngilte- rede soğuk karşılanmasının sebe. bi, Akdenizi alâkadar etmesi idi. Çünkü İngilterenin Akdenizde bâ. kimiyeti, burada nisbeten zayıf ve dost devletlerin bulunmasına bağ- lıdır. Halbuki vaziyet tamamiyle de. Eişmiş bulunuyor. Bugün Akdeniz Avrupa devletleri için eskisinden daha mühimdir. Çünkü Afrikaya giden yol, daha büyük bir ehemmi. yet kazanmış bulunuyor. Bunun sebebi son derece vazıh. tır. Bir zamanlar Amerikaya gi- debilenler Afrikava gitmiyorlardı. Ticaret akışı normaldi. Paranm müstekar bir değeri vardı. Bu yüz. den müstemlekesiz devletler mils- temlekeli devletlere karşı cephe al. mıyorlardı. İptidal maddeler me. selesi bugün olduğu gibi hızlanma sebebi değildi. F akat yeni bir âmil, faşist İ- talyanm ihtiraslarıdır. Mus. #olini son or sene zarfında birçok defalar, Romayı, imparatorluğunu diriltmekten bahsediyor ve Akde- niz hakkında “bizim denizimiz. diyor. İngiltere, bir aralık bunları blöf sandı. Fakat İtalyanlar Sü. veyş kanalından geçerek Habeşi istilâ edince bütün Akdenizin su ları yeniden çalkandı. Ve Habeş istilâsındanberi bu çalkantı dinme. di. İngiltere bu yüzden, boğazların yeniden tahkimine razı oldu, Mr sırm istiklâlini tanıdı ve nihayet İtalyan centilmen ağrementini yap. t. Ve bunu İtalya, Yunanistan, Türkiye ve Yugoslavya ile anlaş. İNGİLİZ KARİKATÜRÜ: malar müzakeresi takip etti, Fakat bugün Akdenizi başka bir tehlike tehdit ediyor: İspanya da- hili harbi! İhtimal ki bir gün, İspanya da. hili harbinin, Afrikada kazanılan faşist zaferinin bir neticesi olduğu meydana çıkacaktır. Fakat bunva Fransada halk cephesinin kazan, masiyle ve İspanyanm Fransa — Sovyet manzumesine iltihak etme. sinden endişe duymasiyle de alâ. kudar olduğu muhakkaktır. $ ngilizler İspanyanm eski l den olduğu gibi kalmasını tercih ederler. Çünkü faşist bir İspanyanın milli kuvvetini artıra- rak mütecaviz bir mahiyet alma. si kuvvetle muhtemeldir. ansızlar da sola mütenisyil ol beraber bir taraftan milli menfaatleri düşünmekte, diğer ta- raftan Şimali Afrikaya ihtiâl to. humunun yayılmasından korkmak. tadırlar, Almanyanın bu işte, mü. him mesuliyetleri srtlanmak le. hinde olmadığı anlaşılıyor. Çünkü Alman menfaatleri bugün Akde, nizde temerkliz etmemektedir. Fakat bügün Akdenizin her han. Bİ limanma uğrarsanız bir değişik. likle karşılaşırsınız. Çünkü Av. rupa ihtilâli, Afrika ihtilâline Ak- deniz kıyılarında kavuşuyor. İs. panya harbi, İspanya Fasmdaki Faslılar üzerinde tesiş yaptığı gi, bi, Fransız Fasındak; Fashlar Üze- rinde de tesirini gösteriyor, Tanca, daki beynelmilel mmtaka boğazda hüküm süren mücadelenin minya., türüdür. Yerli halk hareket ha. lindedir. Bu yüzden Avrupalılar, burada kolay kolay birleşme im. kânlarını bulmıyacaklardır. Filis. tindeki karışıklıRlar, Suriyedeki panya Filmi: General Franko ve yardakçılarının Macerası kıyamlar, oSancaktaki hareket, hoşnusuzlukları anlatıyor. Cezairde halk, Fransa aleyhinde söylenmek- te ve “Fransızlardan başkası yer. 5 UNUN FIKRASI Beyaz Irk, Siyah Irk Bozguna uğrıyan Franko cep- hesinde Faslı zencilerle, İtalyan askerleri boğuşuyorlarmış. Beyaz ırkı temsil eden İtalyan neferleri, Habeş çöllerine yayılmak için ken. dilerine oyapılan (o telkinin tesiri altında, siyah ırkla ayni cephede çarpışmağa tahammül edememiş. ler. Siyah ırkı temsil eden Faslılar da gördükleri havyan muamelesi karşısında isyan etmişler. ... Beyaz ırkla, siyah irk arasında likçağdan, Orta çağdanberi bir kan kavgası, bir renk kavgası, bir İstismar kavgası vardır. İrk düş. maalığı istismar bayrağının arma. sıdır, Medeniyeti temsil ettiğini id. din eden beyaz ırk, müstemlekele, rini kurmak için istilâsı en kolay toprak, siyahların toprağını, istis. mari en kolay köle, siyah wü bul, muştur. İngilterede biiyik derebey lik malikâneleri kurulurken, Fran. sada şövalye şatolarınn temele, ri atılırken, Amerikada çıplak top. rak mamurelere dönerken, beyazla. rın silâhışorları, siyah irki orman Kardan aslan avlar gibi kementler. le toplamış, beyazlarm gemileri bunları küme küme, yığm yığın Avrupa, Amerika topraklarına ta. Bleri bu derece ihmal! eder mi,,di. ye bağırmaktadırlar. Çünkü milli ruh, mütemadiyen İnkişa! ediyor. ebelüttarık, değişmiyen bir merkez gibi duruyor. Ha. | kikatte Cebelüttarık, Akdenizin a. nahtarıdır. Oradaki İngiliz kıtası başından tayyarelerin geçtiği gö. rülüyor ve bunların menşeini bil- miyor. Süte ile Melilâdan Kadikse | Cebelütta.. ve asker taşıyan gemiler rığm topları önünden geçmiş, Cebelüttarık kayasının arkasından Malagaya karşı hareket eden im. dat kuvvetleri sel gibi akmıştır. İngilizler buradan, Rüs, Alman, İtalyan ve Fransız devletlerini si- lAhları, topları, tayyareleri, tank. ları vesair cihazları hakkında bir hayli mühim malümat toplamış. lardır. Fakat vaziyet İngiltereye neşe verecek mahiyette değildir. Çünkü Cebelüttarık kayası, eskisi gibi İngilterenin hâkim olduğu bir denizin methali değildir ve İngiliz hâkmiyetine meydan okuyan un- surlar çoktur. ünya müvazenesinde hâsıl olan hakiki değişiklikler bu hâkimiyeti tehdit etmektedir, Sivastikalar, tırpania o çekiçler, Yugoslavlar işareti, karlistler san. cağı, üçrenkli İtalyan bayrağı, yıldızlar ve çizgiler, hep ayrı ayrı siyasetleri remzediyor. Bu işaret. lerden her birinin ardında renkli kelimeler ve cümleler vardır. İnsan bütün bunları Cebelütta- rıkta görüp, İspanya ile Afrika. ya baktığı zaman kendi kendine, acaba İtalya, Almanya, Rusya ta. i rafından beslenen milli ihtirasla. rın değişip değişmediğini soruyor. Ve bu sual karşısında bugürkü ha. ritalar üzerindeki çizgiler ve mil- letlerin genişleme ve çekilmeleriy. le, genişleyip daralıyor. Bununla beraber bugün bu hatlar, durgun. dur, Havanm teshiri bile yaşama ve dövüşme şartlarmı ve kanunla- rnu zannettiğimizden çok az de. giatirmistir. Finikelileri ve Etrink- leri hâlâ hatırıyan Akdenizin önünde bugünün ideolojik propa. gandaları, ve bu propagandaya da. yanan mesele sun'i ve muvakkat görünmektedir. ursadan şoför İ. B. D. remsiyle yazılıyor: Şoförler cemiyeti, bugünkü çalış- malarını esnafın en çok İşine yara -| yacak bir sisteme doğru sevkede .| bilir. Şoförler cemiyetinin ilk işi, es- | maf için mahdut bir mesai saati kı | bul ettirmesidir. Bence bir şoför an- İcak 9 saat direksiyon başımda vetehi OKUYUCU MEKTUPLARI Şoförler 9 Saat Çalışmalıdır şımıstır. Siyah ırk, asırlarca dere- bevlerinin o malikânelerinde boğaz tokluğuna, zincirle bağlı esirler gibi çalışmıs, beyaz derili lordlarm sövalyelerin kasalarmı siyah alın terile doldurmustur. Zenci, Orta. çağ osaretinin, simsiyah bir heyke, lidir. ... Derebeylik medeniyetlerini yı. kan Burjuva ihtilâlleri, esarete karşı açılan medeni harpler, beyaz ırkın zenciye kanunla geçirdiği & saret zincirini koparmış, bu defa da yeni kurulan makine medeniye. tin istismarcı sermayenin en © cuz kölesi haline getirmiştir. Av Tupanm, Amerikan her tarafında zenciler, hiç sevilmedikleri hâlde çalıştır.lırlar, Çünkü en ucuz, en uysal amele, sabotaja yarayan &- mele onlardır, Beyaz ırkın tahak kümü onlara İstemedikleri Işleri bile yaptıracak kadar kuvvetildir. Demokrasi kanunlarında ırk, cins, mezhep, renk farkı yoktur. Buna rağmen İngiliz, siyah ırka Afrika ormanmdeki sinekle müsa, | vi sayar. Beyazla müsavi hiç bir hakkı yoktur. Alman yalnız zenek, yi değil, âri olmıyan ırkları da in- san olarak kabul etmez.. Amerika, kı zenci ile bir tramvaya binmez, bir sofrada yemek yemez, canı İs, tediği zaman linç eder. İftihar et, tikleri büyük burjuva medeniyeti, nin en son tekâmül safhasında zen. ci hâli bugün esirdir. Afrika mil letleri birer birer, beyazların mis, temlekeleri olmustur, Siyah ırk, beyaz ırka karsı bir kin, bir kan kini, bir renk kini, esaret Kini ta. sır. Bu kinin temeli, istismarcı me, deniyet olduğunu bilmez, Franko ordusunda çalısan mavi püsküllü Müslüman nefer de, hi. kümetel nefere kurşun sıkarken, bu kinin İntikamını alıyorum sani, yordu, Ayni cephede çalıştığı, hat. tâ bugün boğazlaştığı neferin de ayni medeniyetin kölesi olduğunu bilmez. Onu boğazlıyan da bilmez. Siyah nefer, bevnz nefer biribirile dövisiirken, boğazlaşırken, bu si. yahğe beyaz kanm üstünde müs, temlekeler, beyazların mamureleri kurulur. Bu İlkçağdan, Ortaçığ» dan, en son tekâmül safhasına va, ran Avrupa medeniyetinin bugüne kadar geldiği tarihtir, ADSIZ YAZICI ———— lir. Fazlası yorgunluktur. Hem de W- mumi menfaatler bakımından zarar» lıdır. Cemiyetin bir dokru, bir avu. katı bulunmalıdır. Çalışamıyacak &&» dar hasta, fakir esnaf ile doktor müş» gul olmalı, avukat ta mesleğin kukt işlerinde şoförlerin hakkını icap een verlerde müdafaa etmelidir.