7 Ekim 1930 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 4

İki Teşrinievvelde BüyükMil- let meclisinde karşılaşan Serbest Cümhuriyet ve Halk fırkalası lide lerinin esas nutukları meşredildi. Fakat hükümet programını tenkit eden Serbest fırka liderinin bu tenkitleri neşredilmedi. Bu gün de biz, bu mühim sözleri kaydedi- yorur: a A imdi Adli Siyaset iğâ metin yeni programıni gözden geçirelim, bu programa göre: lera ve iflâs kanununun ba- z cihetleri tadil olunacaksa da hapis kararının iade edile- miyeceği ve bunun bir fırka mensibi ittihaz olunduğu an- rışılmaktadır. Hükümet kendi alacakları için — mükellefleri hapsetmekte devam edip dur- makta iken borç için hapse- dilmenin medeni bir iıye ol- madığını — ileri sürmek hnasıl mümkün olabilir? O halde hükümetin mükellefleri hap- gettiği zaman gayri medeni bir hareket yapmış olduğu kabul olunmak lâzımgelir. Binaanaleyh tatbikatta böy- le bir prensip mevcut değil- dir. Bu halde bütün tüccar ve esnaf arasında itimadı ve iti- barı baltalıyan icra ve iflâş kanununu buhranı iktısadi na- zarı itibara alınarak tadil et- mek lâzımdır. Ümit ederim ki yeni Adli- ye vekili teşkilâti esasiye ka- nunu dairesinde mahkemelerin istiklâli mefhumunu mahfuz tu- tacak ve mahkemelerde dava- ların süratle rü'yet ve intacı- nı temin edecektir. Mali Proğram Mali proğrama göre arazi kanununun tatbikatında görü- len mahzurları, şikâyetleri ref için geçen sene kabul edilen tecrüîe kanunu üç muhtelif mintakada — yakında tatbika başlanacakmış. Bu tatbikattan İyi netice alınırsa bu tecrübe ununun — memleketin her tarafında tatbiki için meclisten müsaade istenecektir. Boş ar- salarla (şehir haricindeki ba- taklıklardan fazla vergi alındı- Fmı kani olan hükümet bun- ların tenzilini teklif edecek, yeniden bağ, orman ve yemiş- lik yetiştirenler için vergi ma- afiyeti verilmesi hakkında da teklifte bulunacak. Müsakka- fat vergilerini tahfif için bu kanunun tadili hakkındaki tek- Kf meclise getirilecek, kazanç kanunu üzerindeki haklı şikâ- yatı da nazarı dikkate alarak tadilât — tekhif — olunacakmış. Seyyar amele ile seyyar satı- cılar üzerindeki kazanç vergi- si mükellefiyeti ref olunacak- miş, sayım . vergisi de tadilâta uğrıyacaktır. Traktör vergisi ilga olunacak, fakat çift hayvanatından — vergi alınmıya devam edile- cektir. Muamele vergisinin ihracat emtiasından alınan kısmı ilga olunacak, bütçe mülahazaları müsait olduğu takdırde dahili mamulât ve masnuattan alınan kısmı da kaldırılacaktır. İki Programlı Kabine Görülüyor ki bundan evvelki İsmet Paşa kabinesi yeni İsmet Paşa kabinesinin mali siyase- tinden birçok noktalarda ayrıl- maktadır. O halde vergilerin ağırlığı- na ve tahfifleri lüzumuna bugünkü kabine de kani olmuş- tur. Halbuki biz bu fikri ileriye — sürdüğümüz — zaman “ devlet —üzerindeki — tesirati mazarı dikkate — alınmaksızın vergiler ağırdır diye propagan- da vnpmaElr doğrî’ı peği ir. ,, Diyordunuz ve vergilerin ağır- hğın kabul etmiyordunuz, Asıl sizin sözlerinizdir ki, milletin iktısadi kabiliyeti üzerindeki tesiralı nazarı dikkate alınmak« sızıni — söylenmiştir. — Nihayet BEY HÜKÜMETİ TENKİT EDİYOR Perşembe Günü Fethi Bey Nutuk Söyledikten Sonra Hükümet Programını Okudu. Fethi B., Bu Programı Tenkit 'Etti. Biz, Bu Tenkidi Z.. —— MARTKEIZE TU efkârı ümumiye karşısında gert döndünüz. Ve şimdiye kadar üzerine toz kondurmak iste- mediğiniz kanunların birçok- ların tadil etmek zaruretinde kaldınız. Vergiler Ağırdır Denirse Vergiler ağırdır demek pro- =ınî:l yapmak — degildir. u propagana zannedebil- mek için bugünğü demokrasi cereyanlarından tamamen uzak kalmak ve cümhuriyet mefhu- munu anlamamış olmak İâzım- dır. Bir cümhuriyette vatan- daşlar vergi bahsini açık mü- nakaşa ettikleri zaman: —Bakınız, bakınız, vergilerin ağırlıkından bahse cüret edi- rler! Diyen bulunursa ve unu — deyenler cümhuriyetin Maliye vekâleti gibi di bir sardalyesini isgal ederlerse onlara Cümhuriyetin icabatını hatırlatmak — cümlemizin bor- cuduür. Olu orta söz söylemek za- manı geçmiştir. Bundan böyle söyliyeceğiniz — sözlerin efkâfı umumiyede akisler yapacağını düşünmek mecburiyetindesiniz. Değirmenci masallarile bir Dev- letin mali itibarına dokunan meseleleri halledemezsiniz. Memlekette iflâslar birbirini takip etmekte iken “ iflâslar her zaman ve behemehal mem- leket için mahzur değildir ,, demekle siysetinizin bir çok iflâsları intaç eylediği hakikatini saklıyamazsınız. Bu muaddel mali siyaset üzerine söylenecek söz pek çoktur. Fakaf yeknazarda pek ziyade dikkati calip olan nokta tarktörlerden alınan verginin ilga olunacagına ve fakat çift hayvanantından eskisi gibi ver- gi alıcağına dair fikirdir. Devletçilik Siyaseti Bü günlerde Devleçilik siya- seti diye bir munakaşa açıldı. Anlaşılan çift hayvanantından vergi almak ve fakat tarktör sahiplerini bu vergiden maaf tatmak — devleçilik — siysetidir. Vergide adalet ; vergi krşısın- da bütün vatandaşiIrın müsavatı kaideleri ki - demokrasinin en esaslı prensiplerindedir - henüz devletçilik — nazariyatı arasına girememiştir. Sivas nutkunda Türk — milleti- nin pek arzu ettiği bir siyaset olarak gösterilen bu devlet- çilik #siyasetini anlamak — için şimdiye kadar bu siyasete müsteniden yapılan işleri göz- den geçirelim. Umumi Bir Müşahede İspirto Ve Müskirat İnhisarı; Hükümet bidayet- te bu inhisarın devlet namına idaresini bir Lehli gurupa vermekte mahzur görmiyor. Bu gurüp hayli zaman kendi memleketinden getirdiği mu- zur ispirtoları Türkiyede dev- let inhisarı namına satmıya devam ediyor. Bir takım zc- hirlenme vakaları hasıl olduk- tan mada gurupun senevi ta- ahhüt eylediği varidatı temin- den âciz olduğu anlaşılıyor. Gurup aleyhine dava açılıyor. Nihayet — hükümet — müskirat inhisarını doğrudan doğruya idareye karar veriyor. Bu iş- te devletçiliğin, ecnebi kapi- talistlerin, devlet inhisarlarını “idare etmesine müsaade ettiği görülmektedir. Tam Olarak Neşrediyqu Liman İnhisarları; Ser- mayeyi hükümet — doğrudan doğruya hazineden veriyor. Şirket teessüs ediyor. Fakat şirketin idaresi tamamen hu- susi şahıslara terkolunuyor. Bu işte de devletçilik, dev- let sermayesini bususi adamlar vasıtasile işletmek ve umumi hizmetleri hususi — adamlara bırakmak suretinde tecelli ediyör. Barut İnhisarı: Bu in- hisar devlet elinde iken hü- kümet bir ecnebi — şırketle ortak oluyor, ve kendisi bu inhisarnm en büyük müşteri- si iken evvelce daha — ucuza mal ettiği barut ve mevadı infilkkıyeyi bundan böyle daba pâhalıya satın almağa mecbur oluyor. Bu işte devletçilik, bil- fiil devlet elinde bulunan bir inbisarın idaresini bir ecnebi şirkete devretmiş gibi bir şe- kil alıyor. Yapılıp, bozulan şimendifer tukaveleleri “ de * devletçilik nazariyesini vuzuh ile göster- meğe mütsait değildir. Daha Misal mi İstersiniz? Daha — misal mi istersiniz? Yolları ele alalım: İsmet Pş. Hz. nin baş vekâ- leti zamanında Meclisten (1 kânunusani (341) tarihli bir y mükellefiyeti kanunu — çıkıyor. Bu kanun mucibince umumi yollar devlete ve hususi yollar mahalli idarelere bırakılıyor. Aradan birbuçuk ıenî ge- çiyor. Ayni Başvekil devlet ve vifi et y)glllıınmıı tevhidi hak- kında bir kanun teklif ediyor. Bu kanunla umumi ve hususi olların inşa, tamir, idare ve üsnü — muhafazası tamamen idarei hususiyelere devrolunu- or. Dikkat buyurunuz, burada devletçilik, devlete ait vezai- fi hususi idrelere — devreret- mekten ibaret oluyor. Bu kanunun üzerinden iki buçuk sene geçtikten sonra (12) haziran (929) tarihli şaşe ve köprüler kanunu çıkıy Ayni Başvekil bu defa kiyenin bütün şosa ve köprü- lerinin inşa ve tamirlerini Nafia vekâletine alıyor. Her tebeddül birbirine ta- iy b mamen zit bir şekil arzetme. suretile dört sene zarfında üç yol siyaseti değişiyor. Daimi Bir Kekâmül Görülüyor ki muhterem baş vekil daimi bir tekâmül halin- dedir. —Mütemadiyen — kendi aptığını bozmakla meşguldür. evletçilik siyaseti de bu ta- havvüller arasında — muhtelif şekil ve manzaralar arzetmek- tedir. En son şekli çift hayva- natından vergi almak ve fakat traktörleri vergiden affetmek suretinde tecelli etmiştir. Trak- törler ve çift hayvanatı aynı mahiyette birer sai aleti değil midirler? Hangi halkçılık, hangi devleçilik kaidesi müreffeh çiftçiyi vergiden affettiği xa- man müreffeh olmıyan çiftçileri vergi yükü altında bırakmak- tadır? Muhtercin Maliye bekili bir bütçe müzakeresi esnasında vergilerin sikletinin daha çok şehirliler üzerine yüklenmesi rejimini takip ettiğini ve köy- lüleri bu yükten mümkün mer- tebe kurtaracak bir vergi siya- setini iltizam ettiğini söylemiştir. Bu sözlerle, - traktörler muaf tutulürken çift hayvanatından vergi almak nazariyesi nasıl telif olunabilir? Yaldızlı İfadeler Bir devletin maliyesi tatbi- kat ve filiyatta eseri görülmi- yen yaldızlı ifadelerle idare olunamaz. Hakiki ve ciddi tetkik — neticesinde — taayyün edecek ihtiyaçlara göre vergi — sistemi — kabul ve filiyatta ona sadık kalmak lâ- zamdırı. Bilâ tetkik vergi ka- nunları teklif etmek ve bunla- rın ticaret ve sanayı ve ziraat üzerindeki muzir tesiratı hayli devam ettikten ve şikâyetler ayuka çıktıktan sonra tadiline kalkışmak, işte bugün muzta- rip olduğumuz — iktısadi sıkın- tılar gibi aci neticeleri tevlit eder. Bu gayri ilmi sistemin maliyemizde devam edeceğin- den pek çok korkmaktayım. Tasarrufunuz Nedir? teaddit vergi kanunları- nn tadillerini teklif edeceğini bildiren hükümet buna muka- bil masraf bütçesinde ne gibi tacarruflar yapmak niyetinde olduğundan — bahsetmemiştir. Froî(rımdı bu cihet tamamen mesküt kalmıştır. Halbuki “ne bi masraflar kabili tehirdir,, unu kararlaştırmadan — vergi- leri tadile kalkışmak hanği mali kaidelerle kabili izahtır Barem - Tekaütler Bu münasebetle şunu da söyliyeyim ki Serbest Cümhu- riyet asının barem ve te- kaüt kanunlarına muarız ol- duğu hakkında ortada bir şa- yia deveran ediyor. Bize ı!!:— dilen bu fikir âropı ındadan başka bir şey değildir. Fırka- mizin şuarı rast gele her ka- nunu yıkmak değil, iktıza eden- leri prensipleimiz dairesinde makul bir şekle sokmaktır. Meselâ şimdiki tekaüt kanunu birinci, ikinci ve üçüncü büyük Millet Meclisinde âza bulunan zevata rütbe ve memuriyet nazarı itibare alınmaksızın si- yanen on bin kuruş üzerinden tekaüit hakkı veriyor. Bundan maada evvelce vekâlette bulu- nanlarla halen vekil olanlara, istikbalen olacaklara velev bir gün devlet memuriyetinde bu- lunmuş olsun, ( 150) lira te- kalit maaşı bahşediyor. İşte hiçbir hakka sığmıyan bu gibi garibeleri ıslahe tmek isteriz. Barem Kanünuna Ge- lince : Bunun da esasmı, de- gil emsal ve nispetlerini göz- den geçirmek ve her memu- run hakkıni âdilâne bir nis- pette tesbit etmek niyetindeyiz. Programın — İktisadi Kısmına Gelince; Dahili mamulât ve masnuatımızı bü- yük bir tazyik altında bırakan muamele vergisinin — kaldırıla- cağı hakkındaki vait bir takım kayit ve şartlara tabi tutulmuştur. Keza ticaret erbabımı küçük memurların vasi takdir salâhi- yetleri karşısında bunaltan ve sui istimallere ve iflâslara se- bebiyet veren kazanç vergisi- nin ne yolda tadile uğrıyaca ğına dair sarih bir fikir edin- mek mümkün olmamıştır. * Umumi iktısat Siyaseti Umumi iktısat siyasetine ge- lince: Bu hususta da sarih bir fikir edinmek istedim ve hü- kümetin geçen nisanda neşret- tiği iktısat programını gözden geçirdim. İtiraf edeyim ki hü- kümetin aylarca çalışmasi mah- sulü olan bu vesika bir prog- ramdan ziyede mütearefe ka- bilinden umumi malümatı ve nasihatleri ihtiva eden bir ri- saledir. Baştan başa bir takım tavsiyelerden ibaret olan bu vesika yolların, limanların, şi- mendiferlerin yapılması lüzu- mundan, memlekette emniyet ve asayış tesisi iktisadiyatın in- kişafı için esas olduğundan ve sair her kesin bildiği bedihiyat- tan bahsetmekte ise de muhte- viyatından hangilerinin yapıldı- ğına ve hangilerinin yapılacağı- na ve bilhassa nasıl yapılaca- ğına ve ne çibi tedbirler alın- dığına dair tek bir kelime yoktur. uhran Nasıl Geçirilir? Son para buhranı üzerine büyük bir itina ve ehemmi- yetle bu buhrana çara bulmak için tanzim edilen iktisat pro- gramının hiyeti — bundan ibarettir. Bır ouhran, iktisat kitaplarında münderiç umumi malümatı bir araya toplamakla ballolunmaz. Bu buhranın iza- lesi ve memlekette iktisadiya- tın inkişafı için ne gibi ted- birler alınmıştır? Ve ne gibi tedbirler — alınacaktır. — Bufu sarahaten söylemek ve bunül icraat ve tatbikatına girişm suretile hallolunabilir. Misal Mi İstersiniz ? İktısat programından — bif misal ister misiniz ? (36) ncı maddeyi okuyalım! Madde: 46 — Hububattâ buğday ithali vakidir. En far” la ithal olunan da, Pirinçtif. Memleketin buğday ve pirinç ihtiyacını temin etmek olmamak lâzımdır. Diğer bir madde: Maddt 38 — “Balıkçılık ve alelumut deniz — istihsalâtı her suretlt teşvik ve himaye edilmiye 1â* yıktır. Bu mevzu memleketil mühim bir istihsal istikameti addolunmak icap eder.., Bir madde ,daha okuyalımi Madde 35 — “Hayvani malr sulâttan yumurta istihsal ve ilr racı memlekete büyük kazanf teminine müstaittir.,, Madde 39 — Hayvani mal” sulâttan deri ve sanayi mem leketin müsteit olduğu ve sür atle semere alabileceği bif mevzudür. — Dericiliğin büyük noksanı esasen hayvanlarımı” zın ıslahı nisbetinde bertar! edilecektir. Ancak bugünkü derilermizin ve sanayiin yapâ” bildikleri derecede malları miF K ve resmi istihlâklerde tef' | vik edici tedabir alınmak fa" ideli ve müessirdir. Dericiliktt büyük bir servet köylümüzül tabaklanmamış çarık giymesin” den gaip oluyor. Halkın tem” viri ve dahilde ufak tal esnafının takviye ve teşvil iyilen — çarığın — tabaklanmıf ullanılmasını temin etse bü: yük bir milli servet tasa edilmiş olur.,, İşte bütün program bu mes) ve manada bir takım nasihat” lerden itibarettir. Eğer hükü* metin iktısat programı bu is€ memleketimizin ihtiyacına gört düşünülmüş, — tatbikatına g' çilmiş bir programı yok de mektir. İşte bu programsızlık” tır ki iktısadiyatımizı mühmel bırakmış, milli sanayün ink şafına hail olmuş ve binnetit? bugünkü sıkıntıları tevlit «© miştir. J Dahilt Siyaset Dahili siyasete geçiyorum ” Muhterem Dahiliye vekili, mt murların polis ve jandarınt” nn belediye intihabatı işleli' lerine müdahalelerini menpf | dememektedir. Bu bir facıadif Siyasi rüşt “sahibi olduğut! isbat etmiş olan Türk millet” nin serbestçe ve nezahatle ig' tihap hakkını istimal ede mesini görmek bütün yi huriyetciler için bir gaye © | mak lâzımdır. Maalesef bütü” Bursa - vilâyetinde, l İ Adana, Antalya vilâyetlerind? Kocaeli vilâyetinde ve mü addit kazalarda bütün münt' hiplerin huzurunda lıi'ık::’g memurları — tarafından — V olan müdahaleler ve tehditl bu gayeyi muhterem vek e temin edemediğini gösterm' tedir. 1 Niçin İtimat Etmıyo_n!:i, Bursa — vilâyetinde — val K birçok — kazalarda ınemıld.k muallimler, muhtarlar ve ' tiyar heyetleri huzurunda _E“_;, ri. kabili inkâr tehditleri ,, müdahaleleri — vaki ollll"'?.u;ı Simdiye kadar bu vW müntehiplerin hakkına * olan tecavüzlerini tehaik olsun bir müfettiç bile © derilmemiştir. ge Müntehiplerin Teşkilât. Tiza siye kanununda musarıâ? "0g hak ve hürriyetierinin hükümet memurları |.1r5.,"'_ ayaklar altına alınmasın seviye' La'n bir cüm!l":'îı, hi len intizar edilet'y Bi t altında bilbassü İleri ve iktısadi ve dabili siya* akü” Â rog' bu derece gayri ilmi, proB | sız ve kanuna - riayctsir ikabineye fırkamız i 56”