1 Eylül 1930 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 7

“Onun Yüksek Sivas, 30 — Başvekil İsmet Paşanın Sivas hattının açılması Münasebetile bir nutuk söy- liyeceği mukarrerdi. ö zz " m nutku derce- | Sevgili vatandı ili val laşlarım; Vatanın büyük bir muvaf- fakiyet günü sizin hususi he- ğlnmm tahrik ederek ayrı Sa Erzurum - için kıymetli olan Sivas şimendiferi sizin kapı- Bizdir. — Sevincinizi tamamen anlıyorum, Ben sizden daha hi içindeyim. Sizi tebrik 3::;: ve sizin vasıta- Tızla bütün memleketin sevin- Biye lâyık bir muvaffakiyete Erdiğini ilân etmiye geldim. 'U gün, eski ve asil Sivas tari- h""l. terakki ve itilâya doğru başlıca bir yükselme noktasıdır. P di lenberi ıstırap çekiyo- ÇTum, Öyle günlerim oldu ki S_c"'* bizar kaldığım ha- gayelerden biri idi. Ta- daha büyük gayeleri kabili teren ve bu ü- e "bîrm idare can vere- €ek olan ılrıııı ir gayedir. İsterdim ki bugün yalnız milli muvaffakiyet, milli sürur, hilâsa milli bayram tezahüra- tile iktifa edelim. BÜYÜK BAYRAM Halbuki size bu büyük bayra- mın hakikaten sevinilecek, be- ğenilecek bir eser olduğunu anlatmak mecburiyetindeyim. n'îlhıemi. ve ileride de bir fenalık etmiyecek bir mahsul olduğundan —hesap — vermek Mecburiyetindeyim. Hayatımız- fanilere nasip olacak bü- Yük muvaffakiyet günleri ya- Şadık. Fakat, bugünlerin ço- ğunda derhal sert tenkitlerle Ko mA en sonri Pilan “işlerin fenalık Hai Zahir olmuş ve milletin aklı selimi lütüfkâr takdirile bizi etmiştir. HESAP VERİYORUM Sivas şimendiferi için de ikbalin güler yüz göstere- Seğinden eminim. Fakat bu- Ün hesep vermiye ve Sivas #imendiferinin milleti yedi se- Aedenberi sıkıntı içinde bıra- bir kâbus - olmadığını is- Pat etmiye davetliyim, bi Evvelâ şunu söylemeliyim ki izim politikamızın ana hat- ları, Türk tarihinin' seyri, bil- hassa — istiklâl - mücadelesinin l.":l'lılın, ıstırapları ve ihtiyaç- 4 göz önüude bulundurul- a anlaşılamaz. Biz lü- TIMNIZİ İ d“')' veya dnınnıreı & hğu—ı&k_ Bilhassa mem- kendi ihtiyaçlarını bize 'î's? hı;neük tllıidinme yolla- ü vura Ka a İFER HASRETİ Aklımız ermeye — başladığı Sündenbari bu memleketin as- :"I olarak Rumeli hududunu “:ld':ll d:ııdııdı:ım bağlayan endiferin eti fuştuğunu biliriz. Şimdi, ğ 'er geçmiye başlıyan top- ü rın altında Türkün ke- ikleri yalıyor. Bu kadar in- Şan, memleketin hesapsız ser- —h'ı ilâç ve ekmek taşıyan k Peşinde gömülmüştür. İSMET PA Poletika Eser, mizi iğneliyen tehlike büsbütün boş ve açık kalan Konya şimeniferinin tahrip olunması ihtimali idi. Netekim, Sakaryayı kazanır kazanmaz bütün ordu- yu Konya şimendiferi üzerine naklettik; ancak bu sayede onu besledik ve kat'i günlere kadar bekledik. Bu bekleyiş günlerinin ne hazin olduğunu, nice babayeğitlerin anlayışları ve sinirleri bu gün- lerde nasıl posa haline gel- diğini hatırlarsınız. Dost hudutlardan sipere selâm getiren kağmları altı aylar beklemişizdir. — Hiç Di- yarbekirden, Vandan, Erzu- veya bir öküz arabasının Ak- şehire kaç günde geldiğini hesap ettiniz mi? Hesaba hacet yok. — İçinizde bu tecrübeyi bizzat kendi nefsinde yapmış olanlarınız. kadın ve erkek İSTİKLÂL HARBİ İstiklal mücadelesinin mü- him bir tecellisi daha hiç onu- tulmamalıdir. o da, bu memle- ket, bütün sahillerinden isti- lâya uğramiş, en zenğin ma- mureleri elinden çıkmış oldu- ğu halde ışte bu yolsuz, ağaç- sız orta Anadolunun - insanları ve vasıtalarile kurtulmak izdı- rarına düşmesidir. Sabittir ki, İzmirin servet ve emmniyetinin hez tehlikeden azada olmasının başlıca vasıtası, Sıvaslnın 24 saat sonra — İzmiri müdalüâa edecek bir imkâna malik bulu- nmasile tahakkuk edeçektir. Milli — devletin. Ankarada kurulması, — İstiklâl — seferinin bir zarureti idi. Bütün vatan kurtulduktan sonra da, - Millet Ankarada kalmak — kararını mubhafaza ve ilân etti. 923te Ankarada kalmak ne demekti bilir misiniz? Bir çıkmaz sokağın nihayetinde hasretli gözlerini denize çe- virip zorla bir kulübede ba- rınmaya — çalışmak demektir. Anadolu içine o zamana kadar gelmemiş olanlar Ankarada ken- dilerini pamir yaylasına çıkmış seyyah zannediyorlardı. İSTİKLÂLİN MUHAFAZASI Halbuki Efendiler, bir de- fa haritaya bakarsanız Ankara bu memleketin ortasında bile değildir. İstikbalde çocukla- rımız, Anadolu ortasına gel- dikten sonra niçin bir köşe- deki Ankarayı intihap ettiği- mizi kolay anlayamıyacaklar- dır. Yedi senedenberi ilerli- yoruz. ancak, Sivasa — geldik, hudutlarımıza varmak için da- ha bir o kadar yürümeye mi uruz, Bütün bu söylediklerim, bir memlekette şimendifer lâzım mı dğil mi ? Yapılmasın demiyoruz. tar- zında mülâhazalardan başka birşey, çok daha fazla birşey olduğunu göstermek içindir. Milli devlet için şimendifer ihtiyacı milli vahdet, milli müdafaa ve milli siyaset mes'elesi asırların mu- hassalası olan milli istiklâlin muhafazası mes'elesidir. Bir millette, milli vahdet ve mevcudiyeti çaresi olan tedbir ber mülâhaza ve her ihti- yaca tekaddüm eder, Bu tedbirin bir gün tehiri, affolunmaz, tamir olunmaz bir hatadır. Milü vahdeti tahdit eden Namını Bu Gazinin Mü tehlikeler mütemadi ve tedrici tesirat ile milletin bünyesini yıpratır. Bazan hiç yokmuş ve hiç gelmiyecekmiş gibi uzun müddet avuttuktan sonra bir gün ansızın çatar ve hanırlıksız gövdeyi bir çarpışta cansız bir leş haline getirir. Demek - istiyorum ki, milli varlık ve milli vahdet mese- lesi haline gelen şimendifer ihtiyacım — bugün — bir teh- likenin meydana esi onun tacil edilmemesini teş- vik etmez. Bilâkis her geçen sakin senede niçin daha çok iş yapamadık elem — ve hicranını kalplerde uyandırır. âımınlı imperatorluğunun (Hasta adam) sıfatını taşınma- sından ölüm döşeğine »yatması ali sene şürmüştür. Âlı S ae larlü Sideğir vçeki daha — zinde bir — hale etirmiye kâfi iken ilâkis onu, — hastalık Jlaf- tan ibarettir, bu Mylahiuni. memleket vasati her'sene 66 kilometre demiryolu — elde etmiştir. Hepsi ecnebi malı; hiçbür milli ihtiyaç noktai na- ? zarından yapılmamış.. Bu nok- talardan sarfınazar ediyorum. 41800) KİLOMETRE (920) den bu güne kâdar vücuda getirdigimiz hatlar(! kilometredir. Senede yüz îılz! sen kilometre yapmışız. impara- torluk takatinin üç misli ve hepsi — milletin malı... Satın aldığımız — şimendifer — hatl ları ve baştan başa harap bir halde elimize geçen eski hatların tamiri hariçtir.. Görüyosunuzki, zamanı boş geçirmişiz. Bu bir iki mülâhazadan sonra, derhal ve tekrar asıl benim bugün ispatına davet olunduğum davaya avdet edeceği: d lifer — poli milli deglete bugün mü, yarın mı mülâhazasına — tehammülü ob- mıyan, ilk gayri kabili tehir milli vahdet, milli mevcudiyet milli istikbal mes'elesi olarak teveccüh etmiştir. VERĞİLERİN AĞIRLIĞI Eğer vergilerimizin ağırlığı çektiğimiz — sıkıntılar bu en zaruri ihtiyaçtan doğmuş ise milletin varlık meselesi için fedakârlık ettiği meydınd:dçır. Varlık meseleleri, maatteessüf Fedakârlıksız, sıkıntısız -tahak- kuk etmiyor. Yüz senede kaç 'neslin ne kadar işi vardır. Senede sar- fettiğimiz otuz milyon yüz se- nede üç milyar lira yani 300, milyon — İngiliz —lirası eder, Düşününüz ki bu mem- leketten daha küçük dünyada birçok memleketler vardır. Bir senede 300, 'on İngiliz Tirası milli ihtiya; için sarfederler. Bi h memleketin (i bugün şimendifer yarın su, elektrik ve saire için senede otuz mil- yon lira sarfetmekten çekine- mezsiniz, Bu parayi arttıracaksiniz ve onu yüzlerce sene sarfedecek- siniz. Yüksek, medeni, ileri ŞAN bür millet olmak davası oyun- cak mıdır? İNHİSARLARA GELİNCE Başvekil,özü inhisarlara nak- lederek şu beyanatta bulundu: “Kibrit inhisarmı ben niçin bir ecnebiye verdim. Diye hi- tap mı ediyorsunuz ? Bir defa ibrit inbisarı bu memleket için asla hayati bir ehemmi- yette değildir. Sonra bu inhi- sarı ben vermedim. Bilâkis bu inhisarm tatbikatından çı- kan — ihtilâftan — mahkemeye düştüm, »Mahkemede ne ola- cağı belli değilken şirketle müsalâha yaptım. Vaktile ka- bul edilen ayni şeraiti takri- ben ayni hudut dahilinde ia- de etmiye mukabil on milyon dolar avans aldım. İmkânı gö- rTünce nasıl alınacağını ben eaten — iyi bilirim. Bu bahisleri vergilere biraz —olsun —temas etme- den bitirmemeliyim. Vergileri- mizin ana hatlari eski usuller- den köylünün himayesile fark eder. Eskiden, yani şu İsmet paşanın pahalı idaresinden ev- velki ucuz Zzamanlarda yüz milyon liralık, bütçenin kırk milyon lirasım, âşar ve ağ- nam olarak köylü — doğrudan doğruya verirdi. Şimdi iki yüz yirmi milyonluk bütçenin arazi ve sayım vergisi olarak yirmi beş milyonunu doğruya köylü veriyor. Miktar — itibarile arısı yüzde itibarile yüzde ka bedel, yüzde on bir. ; Büyük bir varidat menba- mız gümrüklerdir. Tarifeleri- mizde hâkim olan esas evvelâ köylünün, — sonra inkişafına imuhtaç - olduğumuz — ilk ve amübrem sanayiin himayesine ğgdayın hima- - yesi memlekette ııyıi pahalı olduğu sitemini senelerce çektim. yedi ,sene sonra aldığımız netice gösterdi ki, eğer — buğdayı himaye — etmeseydik, buğday açığından bu memleket îlll kurtulmamış olacaktı ve Sivasta Amnerika unu yiyecektiniz. Bundan fazla olarak işte bu sene memlekette ekmek dahi ucuzlamıştır. Görüyorsunuz ki himaye olunacak şeyi seçip bimayede israr e hem memleket — evlâdının benzine kan ve en nihayet maişete de ucuzluk getirmiştir. Dokuma sanayiini de böyle himaye etmek kararındayız. Mahsullerimizi ot fiyatına çı- karmak ve dokuma olarak ateş una gömlek olarak giymek, kurtulmıya çalıştığımız bir belâdır. Bu Anadolu halkı, kendi ekmeğini yer. Kendi dokumasından gömleğini, şak- varını — gi ve bu dermanlı ve mazbut kıyafetile dünyanın dört köşesinde kuvvetle anılır- dı. İnce pamuk bezi, dokuma- larrauızı öldürdü. Beyaz makine unu ekmeği- mizi tahrip edinciye kadar ilerledi. Güç hal ile yetiştik. Ekmeği — kurtardığımız — gibi gömleği de kurtarmıya çolı- şacağız. Gümrük poletikamızda, lâ- zım bir himayeyi temin etmi- yen, lüzumsuz bir israfı me- netmek maksadını mutazammın Olmıyan, beyhude yere hayat varsa, tetkik etmiye amadeyim. Muarızlarıma çalışmak - için böyle Aameli, semereli yollar tavsiye ederim. Büyük varidat menbalari- mızdan birisi inhisarlardır. Bir kelime ile, başımıza bu kadar pahalılıklar getirmiş gibi gös- terilen bu inhisarları biraz yakından mütalea eder misiniz? Tuz inkisarı, hangi memleket- te yoktur? Bu memlekette kaç IN NUTKU “Biz İktidar Mevkiüine Teşne Değiliz. Bir Gün Millet Vekilleri Bizi Affederse, Nefes Almak İmkânını Verecekleri İçin Kendilerine Yalnız Teşekkür Ederiz. ,, Ârasında Zikretmemek İçin Çok Cebri Nefsettim.. Bu Muazzam Yaptığı Himetlerin " Yenisi, Ve Güreldir. zamandanberi — vardır? Bunu ben mi koydum? Tütün inhisarı:Bandrol mu yap- mak istiyorsunuz? Ecnebi şir- ket elinden senede beş milyon lira varidatla aldığım bir mü- esseseyi yirmi beş milyon lira vazidat getirir bir hale koy- dumsa bu bir kabahat midir? tütün dumanından resim alıp şimendifer yapmıyacağız da ne- reden vergi alacağız ? — Müskirat inhisarı: İnhisar konmadan evvel mevcut olan vaziyat nihayet birkaç müte- şebbis san'atkârın fili inhisarı vaziyetinde idi. Eğer içki çok pahalı gelirse içmeyiniz. ğıh— hatinizden kazanırsınız. Varidat- tan kaybettiğime yanmayız. Kibrit inbisarı: Hayatta pek | mi pahalılık yaptı? Nihayet olan muhterem arkadaşlarımdır. Barut, fişek, tabanca inhi- sarı: Bu inhisardan pek mi muztaripsiniz? Posta, telgraf, — telefon im- hisarı* Onun serbest kalaca- ğını tabil düşünemezsiniz. İşte mhııırhr hikâyesi — bundan LİMAN İNHİSARI Liman inhisarlarının - devlet maliyesile münasebeti yoktur. Liman inhisarlarından varidat alınıp devletin hazinesine he- men biçbir. şey — vermez. Bu büsbütün başka ve münhası- ran fenni bir meseledir. Mali dî%, siyasi değil, bu inhisar- ha limanlar daha iyi ':kr. Malların gelip gitmesi daha kolay, daha ucuz olur ve liman- ların küçük kabotaj denilen dahili işleri milli, clierde kalır, gayretile konmuştur. Çünkü İHiman inhisarların- dan evvel limanlarda ya ipti- dai vesaitle bir takım lonca- lar, giren çıkan — menileket mallarına kendi küçük men- faat ve dar zilmiyetlerini emrediyorlardı, yahut ecnebi sermayedarlar, Türk mümessil- ler perdesi arkasında birkaç şartla Himanlarımızın. muame- lâtına tasarruf ediyorlardı. Bu vaziyetten kurtulmak için in- hisarlar konmuştur. Eski va- ziyetten elbette daha iyi oldu. Fakat devam eden ilmi tetkikat limanlarımızın iktısa- di faaliyeti için bu inhisarlara şu veya bu şekli vermeyi icap ettirirse fennin dediği d tatbik olunur. Teknik hudut haricinde, İiman inhisarlarına müessir olacak hiçbir. kaydı- mız yoktur. Liman inhisarları, münaka- şası umum için bir fenni ih- tisas münakaşasıdır ki, poleti- kacılar bu münakaşalara gi- remezler. İşte vergilerin ana hatları bunlardan ibarettir. Söyledik- lerimin haricinde kalanlardan mühim bir kısmı yeni vergi- lerdir. Buda gayet tabiidir. Çünkü —bu vergiler — eszs itibarile Gşarın ilgası sarsıntı- sını karşılamak için konmuştur. Bu vergiler, mütemadiyen ta- kip, tetkik ve slah oluazmak- tadır. Bu vadide siyasi bir mevzu — kalmamıştır. — Mesele mütehassıslara teallük — edea fenni bir istikamette tekâmül halindedir. MALİ POLETİKA Bu memleketir yedi sene- denberi takip ettiği mali pole- tika bütün sıkınlıların sebebi elan bi çıkmaz yol değil, ha- tıra ve hayale gelmiyen tabii ve siyasi müşkülât karşısında milli mevcudiyeti müdafaa ve takviye etmiş olan bir. muvaf- fakiyet harikasıdır. Bütün bu sözlerimden bu memlekete hiç sermaye gelmiyeceği manasını çıkarmak istiyenler çok alda- nıyortar Sermaye, muhtaç ve zayt bir iklime bizzat vazıyer etmek için gelir. a Serma'! zü kararmış bir Iuld:"'olnıyın. milli ııev:: diyeti, milli istikrarı her tered- dütten azade bulunan kuvvetli bir muhite makul şeraitle girer, Yedi senedenberi çalıştığı- mız; Türkiyeyi böyle kuvvetli bir mubit baline getirmek ve onun kuvvet ve istikrarını te- reddüt edilmez bir şekilde ispat etmek içindir. Bugün açtığımız şimendifer zihniyetin bir eseridir. Bugün açtığımız ve ilkbaharda ilk şebekesini tamamlıyacağır mz haitlarla Türkiye siyaseten ve iktısaden lâakal bir misli kadar kuvvetli olmuştur. Bu memleketin en kalaba- en zergin yerleri daha şimdiden — kâmilen — birbirine bağlanmış oluyor. Bu memle- ket en uzak hudutlarına daha ümdiden bir misli daba yak- oluyor. Yedi sene evvel me- deniyetinin ancak an,. skı bütün vesaiti bugün vastadır. Ve bu imkânı maddi manevi her sahada başlı başı- na kuvvettir. Vatandaşlarıma — eski bir asker olarak serin kanlılıkla ğ!yliyebiliriıı ki, îmndıferm ivasa girmesile bu vatanın herhangi — bir. hududunun müdafaası bir misli daha ko- laylaşmıştır. Uğrıyacağımız bir taarrzra daha az zamanda bhi- tecek, buuğurda akıtacağınız kan eX." yarıya inecek ve sarfedeceğimiz —malın yarısı elimizde kalacaktır. Türkiye, yedi sene ” evvel mevcudiyeti için bütün dünya- yı hayrette bırakan Türkiye- den bagün lâakal iki misli da- HL d a neticeden sizleri, irneli, ’iımu'lı, lu ve Diyarıbekirli — vi rumı hığ:nrdır ederim, onları tebrik ederim. İKTİDAR MEVKİİ öede killerini itimadile, vazife olarak duru- yoruz. Ne kadar sert olursa olsun müşkülât karşısında vazifeden çekilmek adetimiz olsaydı bu meykii çoktan terkederdik. Eğer bir gün millet vekil- leri iktidar mevkinden bizi affederlerse, nefes almak im- kârıri vececekleri için, kendi- lerine yalnız müteşekkir oluruz. Başvekil nutkunu şu söz- lerle bitirmiştir. BU GAZİNİN ESERİDİR! “Devletimizin reisi olan Bü- yük reisicümhurun aziz namını bu büyük eserin önünde min- net ve hürmetle yadetmek va- zifemdir. Onun yüksek adını bu poli- tika —münakaşaları — arasında zikretmemek için çok cebri nefe ettim. Fakat — netice alıadıktan sonra uğradığımız tarizleri — düşünürseniz — yedi senedenberi yürüdüğümüz bu çetin yolun bir hükümetin ta- katı haricinde kaldığını, yedi sene alınabilen neticelerin hü- kümetlerin kifayeti mahsulü olmıyacağını — tasavvur — eder- siniz, Doğru bir ietikamette bir milleti sebat ile yürütebilmek ve ondan böyle muazam eser- ler çıkarabilmek ancak büyük devlet reisinin iktidarı dahi- linde olabilir. Bu muazzam eser Ga- zinin Türk milletine yaptığı sayısız hizmetlerin bir yenisii