12 Temmuz 1900 Tarihli Servet-i Fünun Dergisi Sayfa 2

Hayat ve Kitaplar -10- Alman Tarihnüvislerinden Muallim Ranke [Leopold von Ranke] Ranke’nin [Leopold von Ranke] fihrist-i asarı nazar-ı tetkikten imrar edilirse görülür ki bunlarda alelhusus Türkler, İtalyanlar, İspanyollar, Sırplılar, Yunanlılar, Venedikliler, Papalar, Fransızlar ve İngilizler mevzubahistir. Bu hercümerc-i milel ortasında Alman ve Prusya vakayii biraz boğulmuş gibidir. Bu cihetle Ranke’nin tarihi evvel emirde pek az millî zannolunur. Berlin darülfünunu lemaat-ı füyuzuna müstağrak eden bu allame-i şehir vazife-i talimiyesini suret-i ifasında da mekteb-i cedide müverrihinde asla benzemez. Akibet-endiş, ketum ve muhteriz olan tabiatıyla daima siyaset-i hazıranın haricinde yaşamış, müddet-i ömründe mesela bir mebus olmayı hatırına getirmemiştir. Yalnız müntesip olduğu fen için yaşayarak bütün hayatını kitaplarla mal-a-mal olan hücre-i iştigaliyle darülfünunu ve ulum-ı siyasiye akademisi içtimaatına hasır eylemiştir. (…) -1- Ranke [Leopold von Ranke] Türenj [Thüringen] dâhilinde Vihe [Wiehe] şehrinde doğmuştur. Tarih-i tevellüdü 1795’tir. Sunuf-ı mutavassıtaya mensup olan ailesinden mein ve feyizkâr bir terbiye görmüştür. Türenj [Thüringen] bu arz-ı kısas ve rivayat, harab ve musin şatolarıyla hayat-ı cedideye karşı kâmilen kapalı gibiydi. Mekatibdeki usul-i tedris ta “reform” zamanından beri asla tebeddül etmemişti. Fransa ve İngiltere’de tatbikat-ı fenniye devri bir sabah nevin aydınlığıyla infilak ederek ufk-ı efkâr oradan bütün arzı deraguş edecek derecede tevessüe başladığı halde Türenjliler [Thüringen] hala nazarlarını leyal-i maziye doğru dikmiş, duruyorlardı. Bütün mesai-i zihniyeleri sarf ve nahiv kavaidini ezberlemeğe masruftu. Hayat-ı siyasiyeden orada eser yoktu. Ötesine berisine ormanlar, tarlalar serpilmiş, mahsuldar çayırlar saçılmış olan bu zengin ve münbit vadilerde ahali memnun ve müsterih imrar-ı hayat eyliyorlardı. (…) -Mabadı var-