23 Aralık 1934 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

TARİHİ TEFRİKA: 38 ittihad ve Terakki! (BAHAEDDIN ŞAKIR BEYİN BIRAKTIĞI VESİIKALARA GORE) Her hakkı mahfuzdur. Yazan: A.C. Almanlardan alınan iki gemiye Bar- baros ve Turgutreis adları konmuştu Bu aralık Alman maliyecilerin- den Helferich de derhal İstanbula koşarak vaziyeti iskandil etmiş ve yaptığı tetkikat üzerine Berline gönderdiği raporunda demişti ki: “Maatteessüf Fransızların müra - caatını ciddi telâkki etmek lâzm- gelir. Fransızların maksadı Bağ - dat hattı imtiyazını abluka altıma almaktır. İstikrazn derhal kabulü icap eder. Yoksa Maliye Nazırı Ca- vit Bey istifaya mecbur olacak ve yeni maliye nazırı bizim protesto- İarımıza rağmen muhtelif varidat denilen paralar karşılık gösterile- rek Fransızlarla istikraz mukave- İesini akdedecektir.,, maliye mehafili tereddütlerinden vazgeçmiş ve 9 milyon Türk lirası için bir Türk - Alman istikraz mukavelesi akdo- Bu istikraz işinin muvaffakı - yetle neticelenmesi, Ittihat ve Te- rakkiyi büsbütün Almanların “ku- cağına almıştı. Hattâ o zamanlır- da Almanlarda hâsıl olan kan: a bakılacak olursa, Türkiyedeki Ak man nüfuzu Abdülhamit devrin- den daha ziyade artmıştı. Fakat ayni nisbette Rusların endişeleri ve tereddütleri de artmış oluyor - du. Çünkü Istanbulda Alman fuzunun artması Rusya'nın hiç işi ne gelmiyordu. Bu nüfuzun tesi leri derhal kendisini göstermeğe başlamıştı. Meselâ hükümet Kadı. köy rıhtımın inşasını derhal tatil | ettirmişti, Çünkü o rrhtem ee daki Anadolu demiryolları tinin rıhtımına rekabet sdebilirdi. Ondan #onra, İstanbul tramvay- larmın elektrikle işletilmesi işleri- nin Alman şirketlerine devrolun- İnasına muvafakat edilmişti. Mat- buat, İttihat ve Terakki mehafili ve halk hep Alman dostluğundan | bahsediyordu. İş böyle ufak tefek siparişlere münhasır kalmamıştı. Yeni Türk - Alman dostluğu Almanların “Weis | senburg,, ve “Kurfüfkt Friedrich Wilhelm,, namındaki eski Alman harp gemileri de hükümet tarafın- dan satın alınarak “Barbaros Hay- reddin,, ve “Turgut Reis,, namlari- le Osmanlı bahriyesine geçmesine sebep olmuştu. Bu gemiler. kölme olduğu halde İstanbul, onların AL manlar tarafından Me dolayı çok memnun gö- rünüyordu. Çünkü o günlerde Yu- natlılar dahi İtalyadan bir kruva- zör satm almağa muvaffak olmuş-, lardı. , Bundan başka Osmanlı hüküme- Türkiyeye sa- | rişler hakkında cereyan eden müza- kereleri o zawnan Almanya sefareti ataşe militeri olan binbaşı Strep- pel idare ediyordu. o Türk ordusu kuvvetlendikçe Rusyanın hiddeti de gittikçe artıyordu. Çünkü Rus- ya, Karadenizdeki hâkimiyetinin elinden gitmesine karşı tedbirler almağa mecbur (kalıyordu. Gene Türk - Alman dostluğu yüzünden Osmanlı babriyesine de İngiliz mu- allimlerine karşı hoşnutsuzluk art- mağa başlamıştı. £ Bahriye nazını İngiliz amiralından memnun 49 'a- dığını ve Türk zabitlerinin bir x1s- mı olsun Almanyada tahsil ettir- mek istediğini açıktan açığa ileri sürüyordu. Bu aralık Bağdat hattı inşaatı- nın da süratle ileri götürülmesi ar- zusu © uyanmıştı. Bu işin pürüzlü tarafları halledilmiş ve Türkiye i- le Almanya arasmda 21 mart 1911 de imzalanan yeni mukave'elerde hattın son kısmı olan Bağdat « Bas- ra parçasının Türkiye hükümeti ta- rafından inşası kârarlaştırılmıştı. Bu parçanın Türkiye tarafından in- şasına mukabil tavizat olarak Al- manyaya Osmaniyeden ( İskende rone kadar bir şube hattı ve İsken- deronda liman inşası imtiyazı ve- İlmişti, 1911 senesi başlangıcında Avru- | panım meşrutiyet Türkiyesine karşı vaziyeti şu idi: İngilizler, Fransız- lar, Ruslar Türkiyeden uzak kalmış lar, buna mukabil Almanya nüfuz kazanmıştı. İran hakkında bu ân- laşmayı Türkiyeye de teşmil ede- cekleri ve Boğaz'ar hakkında asır- lardan beri Rusya ile İngiltere ara- smda mevcut olan ziddiyetin orta» dan kalkmak üzere bulunduğu söy- | İttihat ve Terakki de | leniyordu. bunu böyle görerek (o Almanlar ve Avusturyalılarla bir ittifakı müsel- les akdini teklif ediyordu, halbu- | ki Almanya, Türkiye © askerlikç kuvvetlenmedikçe müttefik olarak bir teşekküle giremiyeceğini düşü- nerek bu ittifakı âtiye ait bir mese. | le gibi telâkki ediyorlar ve fakat o fikir üzerinde O yürüyorlardı. AL | iman sefiri Berlin nezaretine gön- derdiği bir raporunda diyordu ki: “vaziyetteki tehlil ören Türk- ler zamanı gelince lesin yardımına iltica edeceklerdir. O zamanı bu müracaatçıları Alman Avusturya sistemine ithal etmek lâzrmde ki Türkler İngiltereye il- tica etmesinler ve bu suretle Al- manlığa candan düşman olân İs- lavlığa teslim olunmasınlar.,, Al manlar, sefir Baron Marşalm tem- muz 1914 te hasıl olan vaziyeti bu raporla evvelinden görmüş olduğu- | nu iddia ederler. Rıhtım şirketi işleri ıçın tasfiye heyeti seçildi Dün hissedarlar toplandılar ve imza edi'en yeni mukaveleyi tastik ettiler İdare sekiz gün sonra Maliye bakanlığı em- rine geçiyor « çıkarılacak memur- lara hizmetlerine göre tazminat verilecek Istanbul rıhtımları ve antrepoları. nın hükümet tarafından satın alınma sna dair olan mukavelenamenin An » karada imzast üzerine dün şirket his- sodarları Osmanlı Bankasmda topla - narak satınalma mukavelenamesini tasvip etmişlerdir. İçtimaa şirket mü- dürü ve murahhas aza M. Canange yeislik etmitşir. Toplantıda 40 iğ fazla hisceyi temsil eden otuz kadar hissedar bülunmuşter. Hissedarların başlıcası Osmanlı Bankası ile İngilte- | re Devlet Bankasıdır. Evvelâ meclisi | idare raporu, sonra satınalma mukave vermiştir. Verilen izahat kâfi görül - müş ve idare heyeti raporu ile muka- velename tasvip edilerek şirketin tas- fiyesine karar verilm'ştir. ve antrepoları kümet tarafından idare edileceğinden şirketin taafiyes'ne de bu tarihten iti- baren başlanacaktır. Dün şirket mü - İes' okunmuş ve M, Canonge izahat | dürü M. Canonge'i siyaret-ederek tas ittifaler imüsel- | MİLLİYET PAZAR 23 KANUNEVVEL PARIS, 22 (A.A.) Röuter Ajansı muhabirinden: İyi haber alan Paris mahafili, Fransanın da, Japonya gibi, Vaşington andlaşmasının bozul lehinde karar vereceğini söylüyorlar. kanlığı bildirmiştir: Fransız hüküme- tinin Vaşington andlaşmasmı bozma - Yı tasarladığma dair olan duyum asıl- sızdı. PARIS, 22 (A.A) — Dış ve deniz encümenleri deniz konuşmalarına d. ir âyan meclisinde yapılmış olan bil- dirimden sonra alâkadar bakanları bu mesele hakkında dinlemeye karar ver mişlerdir. Fransada hâsl olan kansate göre Japonyanın aldığı karar Vaşington de niz andlaşmasna son vermek için ye- Tayyare kazasının Feci tafsilâtı Yo'cular birdenbire kö- mür haline gelmişler BAGDAT, 22 (AA.) — Rutba- İ dan gelen bir telyazısı, kazaya uğra « yan Holanda tayyaresinin içinde bu - İnnan iki yolcu ile üç tayfaya ait ceset lerin, tayyareden birakç metre ötede bulunduğunu bildiriyor. Uçüncü yol - cunun cesedi kamarasının içinde ucan mış olarak, mühendisinki de ankaz al tında bulunmuştur. Hepsi de âni bir surette ölmüş hiss'ni vermektedirler. Tayyarenin bir tekerleği, bir de per vanesi, yere konma tertibaile birlik- te, biraz uzakta bulunmuşlardır. Yol » cuların pasaportları, üzerlerindeki pa ralar ve sair kıymetli eşya, b'rçok ba- vul'arlâ birlikte muhafaza altına alın mışlardır. Kazaya uğrayan tayyarenin yanma | askeri tayyareler gelmiştir. Princ'in katili etrafındaki tahkikat PARIS, 22 (A.A.) — Staviski me- selesi halkında lahkikat yapınaya mo porlarını dinlemiştir. Profesörün ver- miş «İduğu raporda müşawr M. Prim ce'in kendi kendini öldürmüş olması nın tibben mümkün olmadığı ve kem disinin demir yoluna bağl dan öne ce zehirlenmiş bulunduğu bildirilmek» tedir. Londrada sis Sis yüzünden bütün seyrü ! seferler bozuldu kisini kaplıyan #8, bugün de devam et mektedir. Londranın bası dış mahalle lerinde dün gözgözü görmüyordu. Yolda giden otomobillerin sürati ya ya giderilerinkini geçmiyordu. Otobüs ler, önlerinde meşallar tutan adamlar olduğu hakle iler'leyorlardı. Deniz seferleri de çok güçlükle ya pılabilmektedir. İtalya - Habeş mes'elesi PARİS, 22 (A A.) — Habş'stan el çiliğinin bir bildiriminde 1908 yılın - da Ttalya ile Habeşistan arasında ya plan bir anlaşma göre Valval'in Ha - beş toprakları içinde olduğunu ve bu yenin deniz kenarından 400 kilometre | uzakta bulunduğunu, Kalyan sınırın ise denize 300 kilometre uzakta bu - unduumun tesbit edildiği bildirilmek ir. amaaa amaaan edilen mukavelename rahat istedik. ki — Mukavelensene bugün veya ya » ren kurultayca tasdik ed lecek ve Res mi Gazete ile ilân edilecektir. Ahkâ- ini esasen sizce de kısmen biliniyor. Esasat, Bay Saraçoğ- Iu Şükrü ile birlikte | imza ettiğimiz protokelün hemen de aynidir. Şirket İ tasfiye işlerile meşgul olmak üzere bir müddet burada kalacağım. © civarda bulunan birkaç han şirketin Galatadaki merkez binası 5, 6 antrepo binası hep hükümete geeçcektir. Şirketin buzün 260 memuru var - dır. Bunlardan birkaçı ecnebidir. Di - erleri kömilen Türktür. Ecnebi me - zifelerine nihayet verile - cek ise de Türk memurlardan bilhassa bu idarede uzun müddet çalışmış tec. rübeli kimseler vaz felerinde birakıla lecoktir, Yeni idarenin Maliye Bakan. Tığma bağlanacağı anlaşılmaktadır, | Avusturalya yelundaki| LONDRA, 22 (A.A.) — Dün in - | İ siltere'nin merkez, şark, ve cenubi şar) haklımda, | M. Canomge bize dedi 1934 HARİCİ HABERLER Deniz: görüşmeleri Fransada Vaşington anlaşmasını hiç bir zaman dokunulmaz saymiyor Japonya Vaşingron andlaşmasının bozulmuş olduğunu bir telgrafla sefirine bildirdi ter. Şimdiki halde bilinmesi lâzım ge len şey, Fransız hükümetinin ileride yapılacak deniz konferansları dolayı: sile kendisinin bu işteki durumunu - & paçizgileri bakımından - terif edip et miyeceğ'dir. Çünkü Fransa, Vaşinz - ton andlaşmasmı, hiç bir zaman bayık ve dokunulmaz saymamıştır. İşte ulu - #al bildirimde yapılacağı söylenen te #ebbüslerin amacı budur. Bay Laval ile Bay Pistrinin ili en- sümen önündeki sözelrin'n anlam. ve şümulünün bu merkezde olduğu söy - TOKYO, 22 (A.A.) — Japonyanın Vaşington andlaşmasının bozulmuş ol duğunu bir telgrafla Vaşingtondaki Japon sefiri M. Saito'ya bildirilmekte- dir. M. Okada, dün impsratordan bu kararı onamasını rica otmiştr. Sarre'da bir hâdise Pencerelerde Binlerce Alman Bayrağı Komisyonun tebliği bay- rakla protesto edildi SARBRUKEN, 22 (A.A.) — Röter Ajansı muhabirinden: Sar hülcümeti komisyonu tarafından neşredilen bir emir, buzünden itibaren herhangi bir bayrağın çekilmesini yasak etmekte - dir. (Alman cephesi) bu emre cevaben bütün halktan, protesto makamında Alman bayrakları çekmesini östemiş- tir. Netice olarak , bu sabah bütün Sar| brüken'de pencertlerde binlerce bay- rak görülmekte idi. LONDRA, 22 (A.A.) — Sara gi- decek başlıca İngiliz kuvveti, dün ge- ce Fransız topraldarmdan geçmiştir. Bugün öğleden sonra Sarbrüken'e gel mesi beklenmektedir. Kale'de İngiliz askerleri samimi ir şeiklde karşılanmışlardır.. Birinci Fransız kolordusu kumandanı General Mussel ile birçok Fransız zabitleri Im- | giliz askerlerini rıhtımda karşılam: ve kendilerine trenin. na dür yek hulmlığlardam öünieiüleliyo reisi İngilizlere bir kabul resmi yap - dar gitmiştir. İngiliz kuvvetlerinin mo törleşmiş kısımları karadan gitmişler ve dün Meç şehrine varmışlar, onrnimi bir şekilde karşılanmışlardır. Kokainciler Mataristanda uyuşturucu maddeler ticareti BUDAPEŞTE, 22 (ALA.) — Uyuş- turucu maddeler ticareti g artmakta olduğumdan zabıta, b hastane ve şanatoryomlardan kolay - likla zehirlenebilecok hastaların sayı- senı bildirmesini istemişt r. Geçende ü- zerlerinde kokain bulunan otuz kadın yakalamıştır. Kokain ve buna ben - zer maddeler kullanılan otuz kadar ev meydana çıkarılmıştır. KOLOMBO, (Serendip adası) 22 (A.A.) — Gayri resmi rakamları gö- re, Serendipte hüküm süren Malarya salgını şimdiye kadar 2000 kişinin ölü münü mucip olmuştur. * Almanyada seyahat etmekte olan Rothermere, toplan dığı konağı ziyaret etmiş ve orada Bay Budelff Hess tarafından kabul e- dilmiştir. * İspanya saylavlar moclisi, Asturi si tokaüt maaşı bağlanacaktır. İhtilâlei- ler tarafından öldürülmüş olanların ai islerine de yılda 1500 poçeta maaş ve rilecektir. * Avam kamarasında söylemiş ol - tağı ve piyasada dolaşan banknot yeni bir rekor rakakmı teşkil ettiğini söylemiştir. Son istatistikler bu gün ortada 402 milyon İngtiz lirası oldu- unu göstermiştir. MİLLİYET'in yeni adı olacaktır. amm | Bir beyaz düşman| : İ bu fabrika ile alâkadar olduğu anla- Dil kurumu yeni bir çalış- maya g girişti Dergile ortaya a atılmış tür türlü karşılıklar içinde bir danesi seçilecektir Yarın Ankarada bir komisyon toplanacak ANKARA, 22 (Telefonla) — Öğrendiğimize göre dil kurumu yeni bir çalışmaya girişmiştir. Bu çalışmanın amacı Tarama dergisile ortay a tılmış türlü karşılıklar içinde bir ta nesi seçip onu kullanışa koymak: tır. Bunun için önce düşünümleri yetişkin bir dilden almak bu düşünüm lere uyan öz türkçe sözleri bulmak yolu tutulacaktır. Yetişkin dil olarak fransızca ele alınacak gerek olan yerlerde alman: de bakılacaktır. Her bir Fransız söz ünün anlattığı ingilizce sözlere inceler sıralana- cak, bunlar düşünce familyası da gözönünde tutularak her düşüncenin türkçede nasıl söylenebileceği belli edilecektir. Türkçe sözler kondukça bunların osmanlıcada karşı cektir. Karşılığı bulmakta « olan yabancı sözler da yanında gösterile- içlük çekilen sözler daha sonraya bırakıla- cak, payi büyük bir güçlük olmaksızın belirtilebilen ön sıraya alına- caktır. iylece konuları karşılıklar dil kurumu genel özegince bir daha gö rüldükten sonra beğenilenler gözeteterde onar, yirmişer sözlük listeler kılığında bildirilecektir. Bu iş için İstanbuldan da birkaç kişiniri çağırıl dığı anlaşılmaktadır. Bu meyanda Bay Köprülü zade Fuat vardır. Ko - misyon ilk toplantısını pazartesi gü nü yapacaktır. Defterler her yerde askıya asıldı ANKARA, 22 (Telefonla) — İçişler Bakanliğina vilâyetlerden ge len telyazılarına göre memleketin her yerinde esas defterler bugün öski ya asılmıştır. Defterler ikinci könu nun beşine kadar askıda kalacaktır. Izmirde acıklı bir kaza oldu IZMIR, 22 (Milliyet) — Bu sa bah kordonda aciklı bir otobüs kaza sı oldu. 55 yaşında Mustafa bir oto büsün önünden kaçarken aksi taraf- dan gelen diğer bir otobüsün altına düşmüştür. Mustafa o dakikada öl - i. Otobüs şofö Kayseriden 8 saylav | çıkacak KAYSERİ, 22 (A.A.) — Geçen dev rede beş saylav çıkaran vilâyetimiz son tesbit edilen mülusa göre bu kez sekiz | saylav çıkaracaktır . Göçemenlere tohumluk ve yemeklik buğday TEKİRDAG, 22 (AA) — Göç menlere dağıtılmak üzere zirant banka” sna yeniden 570 ton tohumluk ve 500 tan yemlik buğday gelmiştir. Çinede yangın f AYAN, 22 (AA) — Dün, akşüm | gece 3: ritinda şarşısında bir yan- gın çık niş, iki dükkân bir firin yan - maşa. 'Tekefonla çağrıları Aydın yetişerek yangını söndürmüştü saba büyük bir feliketten kurtulmuş - Mordovya Sovyet sosya- list cümhuriyeti MOSKOVA, 22 (AA) — dovya mıntakasında, halkın isteği Bile, muhtar sovyet sasyalist cumahu - riyeti kurulmuştur. Orta Volga muntakatına dahil bu - lunan bunların bir çoğu Mordovyalr ve Tatardır. İnkilâptan evvel bu min taka çek geride Yuvası daha (Başı sak 1 inci kidis hakkında yapılan tahkikattan bir fabrikanın daha mevcut olduğu an laşılmıştır. Bu ikinci fabrikayı da mey dana çıkarmek için büronun bütün ms murları muhtelif camtakalara dağıl - mışlar ve neticede yeni eroin fabrika- sin (Edirnekapıda) Eğrikapıda Ay- wazefendi sokağında 32 numarada otu ran srkeci Miltiyadis namında bir şah «m evinde olduğu anlaşılmış ve bu ev- de âni bir arama yapılmış, burada da eroin imaline mahsus kimyevi madde Isakidisi, Dimitri Arslanidis de müş - tereken bu fabrikayı işlettikleri anla- aşıldığı gibi, evvelce hükümet tarafın dan kapatılmış olan Kuzguncuktak eczayi kimyeviye fabrikasını işleten ve halen Yunanistanda bulunan şebe- ken'n komisyoncusu Vasil Conyasm da yılma. Tahkikat ilerledikçe şebekenin bü- yüklüğü meydana çıkmaktadır. Tah - kikat henüz sona ermediği için suçlu” lar henüz ihtisas mahkemesine gönde- rilmemiştir. Tahkikatm bir ilki güne kadar neticeleneceği ümit edilmekte. dir. Bu memurlar ile büro şefi Bay Mazharm geceli gündüzlü çalışarak ikinci bir fabrikayı da meydana çıkar maları Türk polis'nin ne kadar takdi- re ve taltife değer bir yolda çalıştık ç larını gösterir. Celâl yakala nmıştır. Kurultay | işlerini i Bitiriyor (Başı 1 inci * sahitede) ba ve şehirlerdeki umum değirmen ve fabrikalarin nüfusu 10 binden aşağı olan yerlerdeki fabrikolarda yapılan i memleketlerden getirilen ny ve çavdar unları ve Nüfusu 10 binden aşağı olan yer- lerdeki, fabrika tabiri ile işletici kuv- veti me olursa o'sun vals veya elek teri batını veya her ikisini havi olan fabrika ve değirmenleri kasdedilmiş - tar. Memleket içerisindeki | fabrika ve imalâthanelerde yapılan ve yabancı memleektlerden getirilen her türlü pia küvi ve makaran ve şehriye. Büğday korumü karşılığı vergisine tabidir. Nüfus mikdarlarının tayininde; 28 teşrinievvel 1927 tarihli müfur sayın esastır. Şehir banliyo ve sayfiyeleri be Şad ye badüdu diana buhaianllr daki şehir dahilinde sayılırlar. Köylülerin nüfusu on binden yukarı kasabalar i - şindeki değirme: öğülecekleri w İar vergiden mi Vergi, buğday ve çavdar unların- da 72 İloluk gayrisüfi siklette birin ci nevi un için çuval başma 150 ku - rut, bu neviden sonra gelen neviler i- çin çuval başına 100 kuruştur. Birinci İ nevi unun evsafı iktisat ve ziraat ve larta bu unlardan da birinci nevi bariyle vergi alnır; Makarna, şehi ye, irmik ve pizkür vilerin vergisi kilo başına iki kuruştur. Vergiye tabi un fabrika ve değirmen. elri çavallarını 72 kiloluk olarak ha - zırlamaya mecburdurlar. Bu mecba - riyotin tatbikma imkân görülmiyen ka saba ve şehirlerde Maliye vekili hükün tatbilını münasip müddetle gecikir moye salâhiyettardır. Bu takdirde 72 kiloluktan artık veya elik çuvalların vergisi yukarılsi nisbete göre hesapla- rar, Hıraç ve sevk istasyonlarına ve mü- bayan merkezlerine uzak olup icra ve killeri heyeti karariyie tayin edilen yet lerde, vergi nisbeti yüzde 50 ye kadar indirmeye hükümet salâhiyettardır. Kirof'un öldürülmesi - meselesi MOSKOVA, 22 (A-A.) — Kirolum öldürülmesi meselesinde ilk tahkikat 20 kâmunuevvelde bilmiş ve iş Sevyet- İer birliği yülsek şurasının askeri kak lejine verilmiştir. Tahkikat sonunda, 1-12 tarihinde tarafından kurulan gizli bir Sovyet a leyhtarı tethiş grupuna mensup oldu. retile Zinovyevist ve Triçkist fikir & çinde bir değişildik yapmak isteğidir. Kirofun katline gelince, daki hususi sebep, © Kirofün eski © yaf gurupuna fikir ve siyasa itibarie mey: dan oluumasıdır. İnsüll'ün kardeşi beraet etti . ŞİKAGO, 22 AA. — Banker Sa- nel Tasul'ün kardeşi Meme Kaan tir. MU asal, başka bir <de bir daho sorguya çekilerektir.