25 Eylül 1934 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

TARİHİ TEFRİK İttihat ve Terakki! (BAHAEDDİN ŞAKIR BEYİN BIRAKTIĞI VESIKALARA GORE) 7 Her hakkı mahfuzdur. Yazan: A.C. Abdülhamit istibdadını yıkmak için Ermeniler de ; . “ İttihat çenberi Teraki ve ( İttihat Cemiyetinin Manastır Şubesi de kongre için çok çalışmış ve Makedonyadaki Ulah- ların kongreye murahahs gönder» melerini temine muvaffak olmuştu. Cemiyetin Selânikle birleştiği za - mandan beri büyük bir faaliyet gösteren Manastır Şubesinin ara - dan sekiz on ay m sonra nelere muvaffak olacağı tabii o za- . man kestirilemezdi. Paristeki Terakki ve İttihat ce- miyeti kongre bittikten sonra şube- belerine mesai arkadaşlaıtna gön- derdiği tamimlerde Ermenilerle müşterek hareket edilmesini ma- zur göstermek için diyordu “Biz maksadımızın husulünü si- lâh ile, ölüm ile, kan ile tacil etmek isteyoruz. Memleketimizin tekâ- mülünü ve dimaği inkişafını bekle- mek yakm olan muhataralara kar- şı vatanı terketmek demektir. Şim- diye kadar çalışanlar inkılâp tarihi. ni ya tetkik etmemiş (veya ihtilâl düsturlarını tatbik için nefislerin- de kuvvet bulmamış (o Türklerden mürekkepti. Biz, mazinin bu eski hata yarasını kapatmağa uğraşıyo- ruz. Neşriyattan ziyade ( teşkilâta ehemmiyet veriyoruz. Teşkilât, iş- te azizim bizi kurtaracak kuvvet! Vatanın devası silâh ve baruttur. Muhtelif milletlerin içtimai ihtilâl. le i tetkik edilirse netice hep bu- dur, hep ölümdür, hep kandır. E- min olunuz bugün (cemiyetimizin teşkilâtı pek vâsidir. Bugün Ma- kedonyada kuvvetli, hem de pek kuvvetli bir cemiyetimiz olduğu gi- bi Anadolu, bahusus Erzurum, Bit- lis, Van ve Trabzon ( cihetlerinde gene o kadar kuvvetli şubelerimiz vardır. Hatiâ cemiyetimiz, ileride anlaşılacaktır, takdise şayan fedai- ler de verdi. Otuz bir senedenberi en deni va- sitala Ja sevgili vatanımızı bir zin- dan haline getiren Abdülhamit hü- kümetinin o hainane ve hâkimane kuvvetini inkılâbı bir bozgunluğa sürüklemek için vatanperverane bir azimle hürriyet uğuruna müsaraa meydanına atılan muhtelif fırkala- rın şimdiye kadar bazı ehemmiyet- siz ve nazari sebeplerden dolayı ayrı ayrı çalışmaları gayeye vusulü geciktirmekten başka bir netice ver mediği uzun bir o mesai devrinin tecrübelerile anlaşıldı. Abdülha- mit hükümeti, fırkaların bu âdi ih- tlâflaridan istifade ederek zalim kuvvetini o kdar şiddetle tesis ve ikmal eyledi ki bugün bu sağlam istipdat binasını — yıkmak büyük, he mde pek büyük bir fedakârlık sâyinin vücuduna bağlıdır. İşte bu noktai nazardan hariçte vatanın selâmetine (çalışan İslâm fırkalarile birleşerek bir ittihat kuv yeti tesis ettik. Bundan başka lü- zumsuz bahanelerle kan döken ve ikide bir de milletin istiklâl hayatı için pek muzır olan ecnebi müda- halelerini davet eden Ermeniler de bu ittihat çenberi içine alındı. Er- menilerin en büyük ihtilâl fırkası olan Droşaklar bu zalimane idareyi yıkmak için bizimle birleştiler. An- cak bu ittihat yalnız filiyata mün. hası: olup her fırka gene eski pro- gramında müstakilen hareket zektir. Bunun memleketimiz için iki faydası vardır. Birincisi lüzum. suz ve kan döken ve ecnebi müda- halelerini celbeden fırkalarm mu- zir hareketlerine set çekmek, ikin. sisi de müşterek menfaatlere malik olan hıristiyan unsurların kuvve- *inden istifade etmektir. İttihadın hududu Abdülhamit idaresinin yı- kılmasile mebusan meclisinin açıl. masına kadar devam edecektir. Ondan sonra her fırka kendi pro- beri m les serbest kala- caktı. Biz bir kere hükümeti yıkap mebusan meclisini açtıktan sonra milli hâkim kuvvetimiz sayesinde Be bir avuç Ermeniden, ne de hat. tâ Abdülhamit hükümetini tehdit e- den Avrupa hükümetlerinden kor- kumuz kalmayacağı tabiidir. Artık şube muamelâtının tevsii, azasmın tezyidi o vataneprveri himmetlerinizden beklenir. Tecri belerimize nazaran şunu söylemek isteriz ki Osmanlı ordusunun genç zabitleri bu gibi işlerde en kabili. yetlidirler, Onları o elde etmek en faydalı bir usuldür. Bulunduğunuz mevki buna müsait olduğundan gay retinizin en büyük kısmını buna - basretmeniz temenni olunur. Hacı Niyazi efendi “sayci adalet vayei Eğ içine alındılar Hamidi,, de yüzbaşı olmakla zan- nederiz ki eski namusunu kaybet- memiştir. Ken-isini tanıyan arka- daşı Hüsrev Sami efendi bu itikat. tadır.,, Ermenilerle aktedilen itilâfa da ir Türkiye dahilinde bulunan şu- belere hep bu meelde o mektuplar yazılarak keyfiyet bildiriliyordu. Yalnız Kafkasya şubesine yazılan mektubun şekli, oradaki İslâmlarla Ermenilerin arası çok açık oldu- ğundan dolayı başka idi. O mektup- ta deniliyordu ki: “Ermeniler hakkında yazdığınız |: malümat bizi müstefit etli, Erme- nilerin şu son zamanlarda vaziyet- İeri fenadır. Ne İranda, ne Türkiye de, ne de Rusyada ümitleri kaldı. Bizimle müştereken — çalışmaktan başka onlar için necat çaresi yök- tur. Zannederiz ki memleketi kana boyamaktan (kendilerinin zarar gördüklerini anladılar. Bizi bu defa Ermenilerle bin ittifak akdet- tik. Bu ittifak yalnız şimdiki ida- reyi yıkmak içindir. Bu idareyi yr- kıp meclisi mebusanı açtıktan son- ra bizim ne Ermeniden, ne Bulgar- dan, hattâ Rustan korkumuz olabi- lir. Ermenilerle ittifak ettiğimizi gö- rerek bizim durendişliğimizden, vatanperverliğimizden elbette şüp- he etmezsiniz. Memleketimizin me- nafii bunu icap etisiyor. Memleketi- mizdeki muhtelif milletler arasın- daki kavga sevgili vatanımızı düş- man ayakları alında (o bırakmak tan başka bir şeye yaramıyor, biz inizden ibret alınız, inti- 'kamı bir tarafa bırakınız, asıl ha- kiki düşmanın müstebit hükümet olduğunu unutmayınız. zi Biz Droşak komitesile ittifak et- tiğimizden Ermenilerin size fena- Irk etmesine “ittifak mâni olabilir. Onlar size bir fenalıkta bulunur- İyi biliniz ki Tüzumsuz mek asla caiz değildir. Ermenile- rin silâhlanması cidden doğru ise nerelerde ve ne maksatla olduğunu süratle bize bildiriniz ki birân ev. vel önünü almağa (gayret edelim. Bu ittifaka dair vesair hususata a- it meselelerde ne biliyorsanız bize zamanile bildirmenizi rica ederi bi- risine gelen cevapta deniliyordu ki: “Ermenilerle yaptığımız ittihat- tan dolayı son derece mesrur olduk. Ümit ederiz ki, bu ittihat sayesinde Türkiyede bir çok işler | görülür, Buradaki Ermenilerin ittihada mu- gayir hareketlerini yazmak bizce vazifedir.,, Terakki ve İttihat cemiyeti tara- fından vaki olan bir teklif üzerine kongre İran parlamentosu riyase- tine de bir beyenname göndererek demişti ki: —Bitmedi — Maden felâketi : 102 kişinin kurtarılması için ümit kalmadı LONDRA, 24.A. A. —Gresford maden odağında gömülü kalan 102 ameleyi kur- tarmak Ş ve infilâk yüzünden, kurtarma ameliyatı durmuştur. VREKSHAM, 24. — Kurtarma kolları, rent ile içinde, hâla kapalı duran 102 ameleyi kurtara” bilmek üzere, geceli gündüzlü, durup din lenmeden uğraşmışlardır. Buna rağmen bir tek ceset bile çıkarılamamıştır. Yan gin, şimdi söndürülmüştür. Madenler müfettişi Sir Valker, dün, ocağa bizzat inmiş ve facinyi daha geniş surette tet- kik etmiştir. iel İngiliz hava müsteşarının Avusturalya seyahati MALTA, 23. A.A. — Ingiliz hava müsteşarı Sir Filip Sasun'u taşıyan de- niz tayyaresi dün buraya geldi. Yarın, Abukir, Hindistan ve Singapupa müte- veccihen yola çıkacaktır. LONDRA, 24.A.A. — Deyli Meyil Bnzeteri, Avusturya meselesinde ittiha: IHARİCİ HABERLER Milletler cemiyetinde Simdiye kadar ne işler görüldü? Bun- dan sonra neler tetkik edilecek? CENEVRE, ALA.A. — Havas ajan- st muhabirinden £ M. Bartu'nun Cenevreye dönüşü, mü- him diplomatik müzakerelerin yenilen- mesini bais olmuş ve bu suretle akvam &emiyeti umumi heyetinin son safhası- mı açmışlar. ” Heyet, bugün üçüncü haftasma gir- mektedir fe perşembe günü dağılması ih- imal dahilindedir. Halihazırda, görülen işlerin şa suretle bülâsası mümkündür Biri, bukukü ve esasi meselelerle, di- ğeri iktisadi, mali ve teknik işlerle meş- gul olan iki komisyon işini bitirmiştir. Dördüncü, bütçe komsyonu, büyük müşkülât ile karşılaşmadığı için, beşeri ve içtimai meselelere hakan beşinci ko- misyonla beraber, salıya kadar işini bi- tirecektir. Malüm olduğu veçhile, silâhları bi- rakma konferansına rekabet etromiş olmak için, üçüncü komisyon, bu defn toplanmamıştır. ia Bunun sebebini izah kolaydır. Zira, buzürün en mühim meseleleri, beyeti vnumiyenin değil de ya konseyin, ya- hut ki doğrudan doğruya Avrupa kabi- nelerinin telâhiyeti dahilindedir. Konsey, bu sebepten dolayidir ki, s&- ya içtima davet olunmuştur. Bu içtima münferit olmuaycaktır. Zi- va konseyin, alınan kararları icra sahası- na koymak ve muhtelif şubelere tevzi et- ek üzere, umumi heyet dağıldıktan son- ra bir kere daha toplanması taamül ik- tizasıdır. Konseyin salı günkü içtimada Sar meselesini mevruubahsetmek ihtimali vardır. Kabinenin müttefikan tasvibini haiz bulanan M. Bartu gerek Tuna havzası nevreye dönmüş olması, Avusturyanın Selânik panayırında Türk pavyonunun Gördüğü rağbet Hiç bir pavyon bu kadar alâka ile karşılanmadı SELÂNİK, 24(A, A.) —Bu sene büyük rağbet 've yeni ecnebi devle- tin de iştirakini temin eden Selânik bey- nelmilel panayırmdaki Türk pavyonu emsalsiz alâka uyandırmıştır. Önmürteşi günü Leysj Vallatı gölecili- tir, Pazar günü tar, Silâh ticareti Bu işle devletlerin meş- gul olması isteniyor VAŞINGTON, 24 (A, A.) — Silah ti- hakkında tetkikat & fi Fransa - / Almanya atle- tizm müsabakaları mwkadderatı ve komşularile münasebatı ile alikadar devletlerin gayretlerinde de- vamlarını gösterir. Şark misakına gelince, Almanyanm ret cevabından asla şevkleri kırılmıyan ta- raftarları, bu hususta daha büyük gay- retler sarfedeceklerdir. Selâhiyettar Polonya mahafili, Alman yanın cevabi muhtırasında M. Bek ile arkadaşlarının malüm espabı mucibenin serdedildiğini söylemektedirler. Bu muhtıra belki de tenkit mahiyetin- de olücaktır. Fakat mutasavver misa- kın partrerleri tarafından derin bir a- lâka ile beklenmektedir. Sarre meselesi CENEVRE, 24. A.A, — M. Bartu bu sabah, Sar reyiâmı meselesi ve Tu- na havzası iktisadi teşkilâtma dair cere- yan e'mekte olan mükâlemeler hakkında Baron Aloisi ile görüşmüştür. Macaristanın vaziyeti PARIS, 24.A.A, — Tan yazetesi: “ Macaristan ve orta Avrupa” başlığı altında, Macaristanın komşularile olan münasebetlerini tahlil eden bir makale . Ba makale şöyle bitiyor: > Macaristan itlâfi, Italya arasmdaki yakınlaşma ara- sında ve İtalyan diplomasinin, ahitle- rin tadiline mütemayil olduğu sırada ak- tedilmiştir, Son Avusturya hadiseleri üzerine Italya - Almanya arasında hasıl olan yerginlik bu siyaseti tamamile mah- iştir, Belki, günün birinde, Maca- ın, kendisine gerek siyasi ve gerek itikadi sahada şimdiye kadar #nühim faydalar temin eden Italya ile, ahvalin ilenatile Macaristanı Tuna Avrupasın- da Alınan yasının ikinci derece- de bir vasıtası derekesine indirecek o- lan Almanya arasında muhayyer kala caktır. Tan gazetesi, Macaris'anın menfaatı, sına yardım et- Budist kongresi Londrada Budist Murahhasları Toplandı Almanya Budist dinini kabule amade mi? town) daki Budist merkezinde toplan - mışlardır. Avrupanın yegâne Buda pa zarı ve Buda dinine dönmüş bir Alman olan Taochun'un huzuru ile toplanmış bulunan kongre Avrupanm bu dine dön- dürülmesi çarelerini tetkik © eylemiştir. Bu içtima Avrupanm ilk Buda konfe - ransıdır. Murahbaslardan her biri enuh- telif memleketlerde Buda dini hareketle- rindeki terakki veya tedenni hakkında izahat vermiştir. Murahhaslarm her biri asambleye Tochun tarafından (takdim edilmiştir. Üzerine safran renginde bir kumaş örtmüş ve başını ustura ile traş etmiş olan Taochun Ober murahhasın nutkunu tam hareketsiz bir halde dinli. yordu. Sıra kendisine gelince, dün ve i- Bikadın öldüğünden ve bunun yerini bil- ginin işgal ettiğinden bahsetmiştir. , Nutkunun son cümlesi şu olmauştur: insanları il mek istiyorlar. Hitlerci murahhas Gide Auster (Gi. do Auster) in şu benatı konferansta he. yecamıyandırmıştır? “Genç Almanya Buda meslekini kabu- rimti Almanyanın kalbini hiç bir zaman tamamen kazan Bir fırtına Lankaşayir'in şimal sa- hillerini tahrip etti içinde iken fırtınay atutulan bir adam, karaya çıkacağı esnada ölmüş, diğer bi- Bi de ağırca yaralanmıştır. Sahil, gemi enkazile doludur. Bazı yer lerde, evlerin alt katlarını su basmıştır. Lindberg'ten alınan fidyeyi necat Lindbergin çocuğumü kaçırılmasında her hangi bir iştiraki olduğunu inkâr etmek- te musirdir. Lâkin, yazı mütehassısları, Lindberge gönderilen 14 mektubu m da Eskrim şampiyonu öldü PARIS, 24. A.A. — Meşhur eskirm şampiyonu Lüsiyen Goden dün, Fuc'eten yim vi 5 İsmet Pş..Hz. dü Söğüt kaymakamı Nazım, Göl pazarı lardan Mustafa Asım, Derik kaymakamlığına Tosya kaymakamı Tosyaya Göre kaymakamı Şemsettin, Artvin kaymakamlığına Salihli kaymakamı Kerim, Pazar kaymakamlığına Andrin kaymakamı Şakir Beyler tayin edilmişlerdir. İktisat Vekili İzmire gidiyor ANKARA, 24 (Telefonla) — Iktisat Vekili Celâl Bey yarın öğle irenile İzmire hareket edecektir. Maarif Vekili seyahata çıkıyor ANKARA, 24 (Telefonla) — Maarif Vekili Abidin Bey bu yakın larda İstanbuldan başlamak üzere memleketin muhtelif yerlerinde bir teftiş seyahatine çıkacaktır. Buğdayı koruma resmi kanunu ANKARA, 24 (Telefonla) — Buğdayı koruma resmi kanununu şimdiye kadar olan tatbikatı resmin cibayet tarzını değiştirmek lüzü: munu göstermiştir. Resmin elek üzerinden alınmasına karar verilmesi mahtemeldir. Ankarada 40 bin vatandaş belediye intihabatına iştirak edecektir ANKARA, 24 (Telefonla) — Belediye intihabatı için yoklama defterleri bu sabah asıldı. Ankara Belediye Meclisi âzalığı için fırkâ teşkilâtınca yapılacak yoklama birinci teşrinin birinci gününde olacak- ter, Ferka namzetleri ayın ucunda ilân edilecektir. Ankarada muvakka- ten bulunan amele hariç 85 bin nüf usu bulunduğu ve intihap etmek 9€ edilmek hakkını haiz 40 bin vatandaş olduğu ancışılmıştır. intihapta 3 hanım namzet gösterile ceği zannedilmektedir. Ereğlide yapılacak mensucat fabrikası EREYLI, 24 (A.A.) — Sümmer bank tarafından Ereylide yapıda: cak ince mensucat fabrikası için 155.214 metre murabbat miktarındaki arazinin mezkür banka namına iş bankası Konya şubesi müdürü tara” fından istimlâk muamelesi yapılarak tapu işleri intaç ve ikmal olun 3 muştur. Umumi müfettişi Hilmi B. Bitliste BITLIS, 24 (A.A.) — Şimdi şehrimize gelen birinci umumi müfettiş Hilmi Bey, sabah belediyeye gelerek salonda halkımızla yaptıkları hükümetinin başardığı ve başarmakta olduğu işlerden ve bilhassa muhitimizi alâkadar edenleri hakkında izahatte bulunmuz ve Bütlislilerin muhabbet ve samimiyet dolu tezahürleri ile hasbihalde, Cumhariyet teşyi edilmişlerdir. > : ; : Türk sanayi heyeti Leningratta LENİNGRAT, 24 (A.A.) — Türkiye sefiri Vasıf Beyle Sümmer bank müdürü Nurullah Esat Beyin riyasetindeki Türk sanayi heyeti Moskovadan buraya gelmişler ve istasyonda Leningrad'daki hariciye mümessili ile Leningrat Sovyet ağır ve hafif sanayi komiserlikleri v8 diğer müesseseler mümessilleri tarafından karşılanmışlardır. Vasıf Bey ve heyet âzası Lenin grat Sovyeti reis muavini M. Koro lef'i ziyaret ettikten sonra Stalin fabrikalarını gezmişler ve öğleden sonra Peterhof'a gitmişlerdir. Trakya valilerinin toplantısı LR e n mikkmimr ektedir. ünl it b tu ü; ii som m allik ak Yana Sini sinde üzerinde tekini çalı Edirne, 24 (A.A.) ra iktisadi rapor şılacak ve neticelendirilecektir. Küçük itilâf konseyi BELGRAT, 24 (A.A.) —ltilâf konseyinin umumi celsesi saat 11,18 te açılmıştır. M. Yeotiç irat ettiği açma nutkunda küçük lâfın komşularile hâlisane hareket etmelerini teklif etmiştir. Romanya heyeti reisi M. Tabakoviçi üç mesai meselesinin süratl, söylemiştir. m <———— Adliye Vekili Ankarada | ANKARA, 24 (Telefonla) — Suraç- oğlu Şükrü Bey bugün geldi. Vekâlet # kânr tarafdan karşılandı. Fahrettin Paşa geliyor ANKARA, Telefonla) Ordu müfet- üşlerinden Fahrettin Paşa bu akşam İs- Türk kömürü Yunanistanda muhim bir mevki alıyor ATİNA, 24 (o (Milliyet) — Atinada münteşir (İlkonemikos Tahidromoz,, ga“ zetesi yazıyor! Rus kömürlerinin ihracmdaki müşkü- it dolayısile Yunan ithal tacirleri Türk n Orta mektebe kaydettirdi "ANKARA, 24 (Telefonla) — Ismet Paşa refakatinde Vali ve B& lediye reisi Nevzat Bey olduğu halde oğlu Ömer Beyi bugün bizzat 'Ankara orta mektebine götürerek kaydettirmiştir. Kayıt muamelesi bittikten sonra mektep müdürü Necati Bey, mektep hakkında Başve- kile izahat vermiştir. Başvekil Paşa mektebin her tarafını gezmiştir. Kaymakamlar arasında değişiklik ANKARA, 24 (Milliyet) — Orhangazi teşriki mesaide bulunması temennisini ettikten sonra mütekabil tüccari mübadelelerin inkişafındaki yet üzerinde israr eylemiş ve küçük itilâf devletlerinin yalnız milel büyük konferanslarda değil bütün iktisadi meselelerde le hallini temenni etmiştir. Çekoslovakya heyeti reisi M. Stangler küçük ki mesaisi de normal muahedelerin verebileceği tarzi halden üstün mak lâzem geleceğini beyanla üç devletin iktisadi camiası orta nın iktisaden fili bir surette yaratmasını istiyen herkese açık olduğun” . oğlunu bizzat kaymakamlığına eski kaymakamlığına eski haya iy si Bu defaki ad uda ük iti izhar i anlaşarak devletin iktisaden teşriki N iki di RE ia EE Sivil ahali Tayyarelere karşı nasıl himaye edilmelidir? LONDRA, 24. A.A. — Morning po gazetesi, sivil ahaliyi tayyarelerin İSE, yevi muharebeleri tecavüzü hareke” rine karşı himaye etmek için ittihaz dilmiş olan veyahut ittihaz derpit öilmekte bulunan tedbirlerin pek yal” da parlâmentoda izah edileceğini YA”, maktadır. Bu gazete, himaye şarl bildirmek ve bunların sureti istömsliz, öğretmek ve bunların muhafazasını in etmek üzere bir mücadeleye gifi miş olduğunu da yazmaktadır. Bumu beraber Italya ve Japonyada olduğ bi İngiliz halkanın manevralara iş” davet edilmesi mevzuu bahis ediliyo"” Bir yat batı... LONDRA, 24. A.A. — Hindistan ©, | li il yat Devonşayr kıy: batmış ve her iki zabit boğulmuştu”” ygs. nız kaymakam Harrison'un