29 Ekim 1931 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

Hatıratımla başbaşa! (lntişar etmemiş kısa sözler) Saraydan bir kaç hatıra Başmabeyinci beni çağırdı ve sordu: Bu ne? Anadoluda — İstiklâl harbi çoktan başlamış, yer yer mu- vaffakıyetli harpler Okemali şiddetle devam ediyordu. Sadrazam damat Ferit paşa ile tevhidi siyaset eden (Vah- dettin), çok endişeli ve telâşlı günler geçiriyordu. Sadrazamlar, saray ziyaret lerini muayyen günlerde, mu- ayyen saatlerde yaptıkları hal de, Ferit paşa, usul ve mutat haricinde saraya sık sık geli- yor, ettir başa kalıyor, sar geldiği ne vakit gittiği şilmıyordu... Vahdettinin o günlerde asa biyeti fazla idi. Her şeye canı sıkılıyor, ne yaptığını bilmiyor du. Halinde ve (o harekâtmda hissolunur derecede bir ürkek lik vardı, Gerek saray dahilin- de, gerek haricinde cereyan ©- den dedikodular kulağına git- tikçe son derece sinirleniyor, her şeye bir mana vererek alı- niyordu.. O günlerin birinde idi. Ki- ziyalı bir kırmızı ampul koy- muştum. Bu ampul hem uykuya ma- Bi olmuyor, hem il rafımı hafif bir aydınlık için- de buluyordum. Aradan bir iki (o gece geçti geçmedi, bir sabah beni mabeyinci çağırmıştı. Yanma girdim. Bir sey söylemek istiyor, düşünüyor, söyliyeceği şeyin neresinden başlamak lâzım ge- leceğini tayin edemiyerek te- reddüt ediyordu . Biraz yutkundu, bana bir. den bire çok garip (o gelen bir muhavereye başladı, ve bu lâ- kırdıların sonlarına doğru da şöyle dedi : — Geceleri nasıl vakit geçi- riyorsunuz?. Meselâ iş haricin de bir çok saatler de olur.. Bil- hassa geceleri... — Çok defa, yatakta geç okurum, vakte kadar kitap sonra uyurum.. ikta mı uyursunuz? — Şimdiye kadar karanlıkta uyuyordum amma, çök rahat- sız oluyordum.. Fakat bir kaç gecedir rahatım.. Çünkü oda- ya,gece için bir kırmızı ampul koydum.. Hem uykuma mani olmuyor, hem de odayı hafif. çe tenvir etmiş oluyor.. Bu voktada, başmabeyinci- nin yüzü garip bir hareketle tekallüs etti, dudaklarını bük- tü: — Kırmızı ampul mü? — Evet efendim.. — Kırmızı ampul, kırmız aydınlık göz için çok fenadır.. Bu ampul ile yatmamanızı tav siye ederim. Hemen (o çıkartı- nız, Her halde büsbütün karan lıkta, veya, âydınlıkta yatmak gözlerin sıhhati için daha mu- vafıktır. Ben bu nabemahal, lüzum- suz muhavereyi kısaca kesip kapatmak için: — Teşekkür ederim. Tavsi- yeniz veçhile aydınlıkta © yat- wak daha iyi olacak.. Dedim. Bir iki gece sonra, oda kapı- sı vuruldu. Yataktan çıkıp ka- Fn açtım: Musahiplerden biri idi: — Sizi rahatsız ettim, sa- raylarda kırmızı aydınlığa göz lerimiz alışkın değil de, birden bire odada bir yangın, ei ateş falan var zannettim. — Ne münasebet efendim?! Yazan: İZZET ZİYA Hayır, öyle bir şey yok.. Ben geceleri ne fazla aydınlıkta, ne de büsbütün ( karanlıkta yat- maktan rahatsız oluyorum da bu hafif kırmızı aydınlık bana iyi geliyor, rahat ediyorum.. le amma, bakınız bu mahzuru var, birden bire nö- betçiler hariçten ateş filân var zannedecek... — Aradan bir iki gece daha geçince, herkes bilir, anlar ve aradaki mahzur da kendiliğin- den zail olur.! — Bilmem amma, bana ka- lırsa bunu hiç yakmasanız da- “| ha iyi olur. Sonra selâm verdi, rahatsız ettiğinden dolayı itizar ederek gitti. Ben müsahibin Obu sözüne bittabi hiç ehemmiyet ve kıy- met vermedim, mutadımı boz- madım amma, iki gün © evvel başmabeyinci ile aramızda ge- — Efendimiz sizi istiyor.. Dedi. i Acayip. Gece yarısı. Ne münasebet? Biz orada çok müs tacel işlerde bir iki dakikada derhal giyinmeğe alışık oldu- ğumuz için, hemen bir jimnas tik sür'atile giyindim. Bir kika sonra müsahip önde, ben arkada Vahdettinin haremdeki dairesine girdik ve biraz sonra da karşı karşıya geldik. Odada, altı mumluk gü- müş bir şamdan © yanıyordu. Vahdettin bermutat, ağzında bir şey geveler gibi (o çenesini bir müddet oynattıktan sonra: — Sizi geç vakit rahatsız et tim. Maksadım, merak ettiğim bir şeyi bizzat tahkik etmek, sizden anlamak içindir.. — Buyurunuz efendim.. — Sarayda kırmızı ampul yakmak mutat olmadığı halde, siz niçin yatak odasında bunu istimal ediyorsunuz? Maksadımı anlattım. Kani olmadı. — Ben size başmabeyinci ile haber gönderdim. e Sonra bir müsahiple tekrar haber yolla- dım. Siz hâlâ, bu ampulü kul lanmakta ısrar ediyorsunuz. — Bu kırmızı ampulün sa- sarayın siyasetile alâkadardır. Vahdettinin bu son sözü, beni hayretler içinde | bıraktı. Düşündüm, bu siyasi mahzuru bir türlü bulup halledemedim! Vahdettin, masanın üzerin- den bir kâğıt aldı, bana uzat- ti: — Okuyunuz. Şimdi anlar sınız... Kâğıdı şamdanın aydınlığı. na tuttum. Vahdettine hitaben yazılan bu kâğıtta, © hayretle şu satırları okudum: “ww. Beyin Anadolu ile hali temas ve muhaberede bulundu ğu ve el altından saray dahilin de sureti mah- remanede germi vererek taraf- tar celbetmeğe çalıştığı, saray da (Kızıl ordu) ya taraftarlı- ğın işareti mahsusasr olmak ü- zere de, geceleri kırmızı ziyalı ampul istimal eylediği berayi malümat nazarı dikkati hüma- arzolunur.,, Kâğıdı inde ettim, Vahdet- tin kanaatinden şaşmamıştı. | Zaten, az bir müddet sonra | da ben sarayı terketmiş bulu. | nuyordum... Mayıs — 336 (Devamı var) İspanyada Vaziyet Rada, Seville hapı hanesinden kaçtı MADRİT, 27 A.A. — Tab- lada'da tayyare karargühinda | isyan çıkarmağa teşebbüs et- miş olduğundan dolayı Seville hapishanesinde hapsedilmiş 0- lan Rada'nın kaçmış olduğu | haber verilmektedir. | Sol cenah müntehası olan ibtilâlcr Cumhuriyetçi fırkası- defa kaçmağa teşebbüs etmi; se de her defasında firar için yapmış oldukları bati” dan başka bir mahpus istifade etmişti. Rada'nın hududu geçmesi- ne mâni olmak için Portekiz hu duduna hemen telgraf çekilmiş tir, Hapishane müdürü ile Ra- da'nın büceresini tarassut al- tında bulundurmağa memur €- dilmiş olan gardiyan azledilmiş lerdir, Vali, bundan bir müddet evvel, Rada'nın kaçmak istedi- ğini ve binaenaleyh kendisi da- ha yakından nezaret altında bu lundurmak lâzım geldiğini ha- pishane müdürüne bildirmişti. Parlamento sistemi MADRİT, 27 A.A. — Par- İsmento sistemine müteallik o- lan kanunu esasi maddelerinin müzakeresine meb'usan mecli- sinde bugün başlanılacağı ha- ber verilmektedir. Çifçi ve ka- tolik meb'usların isteyerek mec lise gelmemeleri fırkaların mu vazenesini bozmuştur. Parlâmentodaki radikaller ve terakkiperverlerle bazı müs- takillerin iki meclis sistemini müdafaa edecekleri sosyalist- lerle Radikal sosyalistlerin ve birçok cumhuriyetperver aksi- yonü azasının da aksini iltizam edecekleri sö; Çifte meclise müzaheret ede. cek olan çifçilerle katoliklerin bulunmaması dolayısile sol ce- nah mensuplarının muvaffak olması ve tek meclis sisteminin kabul edilmesi mühtemel gö- rünmektedir. Memur kadroları MADRİT, 27 A.A. — Ya- kında devlet memurları kadro- sunun islâhma mütcallik bir proje nazırlar meclisine verile- cektir, Alâkadar mahafilde bu islâ- hatın şu şekilde olacağı söylen mektedir: Memurlar arasında bir seçme yapılacak, © kalacak memurlar daha fazla çalışacak lar, fakat daha fazla maaş ala caklardır. Valence grevleri VALENCE, 2Z7AA. — Mensucat fabrikaları amelesi, tekrar işe başlamak istemekte iseler de patronlar, fabrikaları açmaktan korkuyorlar. Cam fabrikaları amelesi, ya- vaş yavaş tekrar işlerine başla- mışlardır. Za mim Almanya taahhütlerini ifa edemiyecek mi? BERLİN, 27 A.A. — Hükü met mahafilinin naşiri efkârı olan Courespoudance Politigue et Diplomatigue (© mecmuası, Washington'un resmi tebliğin: den sarahaten çıkan © yegâne mana, dayin devletlerin de mut laka birşey yapılmak lâzımgel- diğini anlamış olmalarıdır. Şim | bi. di herkes artık Almanya'nın ta ahhütlerini ifa edemiyeceğini zannediyor. Yeniden yapılacak siyasi müzakerelerin © gayesi dünyayı yeni tehlikelerden ko- rumak için vaziyeti tenvir et- mek olacaktır. Çok (şükür ki, beynelmilel bir mesai iştiraki; nin lüzumu hakkında — hiç bir noktai nazar ihtilâf mevcut de- ğildir. Averof hasara uğramadı ATİNA, 27 A.A, — Bahri- ye nezareti, dün Karaburun ka- nal karaya oturmuş olan Averof zırhlısının hiçbir hasa- ra uğramamış olduğunu beyan eylemiştir. SELÂNİK, 27 A.A. — Se lânik'te Karaburun civarında na mensup olan Rada, birkaç | Kıbrısta Vaziyet Tevkifat ve galeyan devam ediyor. ATİNA, 28 (Apo) — e rıstaki vaziyet gittikçe feni maktadır. Derdest ile Metropi ile meb'uslar Maltaya gönde ir. Bu keyfiyet ilân edi lince ahali arasında heyecanı mucip İmuştour. Bunun üzerine âsiler kendi lerine reis olarak Kirimiyas metropolidini intihap etmişler- dir, Ahali fevkalâde komiserin nezdine bir heyet göndermiş ve metropolidin ifadesini talep et- miştir, Kendilerine red cevabı verilmiştir. Bu cevabı alan aha li binaya hücum ederek İngiliz bayrağını ayak altıma almışlar dır. Jandarmalar gelmiş ve mü sademe olmuş, 50 kişi tevkif e- dilmiştir. Yeni (oMetropolit te derdest olunarak tayyare ile Maltaya sevkedilmiştir. Yeni kargaşalıklar LONDRA, 27 A.A. — Kıb- rıs'ta yeniden bir takım karga- şalıklar olmuştur. İngiliz Ko- miserliği binasma hücum rek byrağı yırtmışlardır. Bu â- resi altında bulunmaktadır. ATINA, 27 A.A. — M. Ve- nizelos ile M. Michalacopulos, biribirini müteakip İngiliz sefi- rini ziyaret etmişlerdir. Bu ziyaretlerin re maksata mebni icra edilmiş olduğu hak kında hiç bir güna bsyanatta bulunulmamış ise de Kıbrıs hâ diselerine müteallik olduğu tah min edilmektedir. ATİNA; (Apo.) — Kıbrıs ten çağırılan Yunan * ceneral cektir. Son vaziyet LONDRA, 27 A.A. — Kıb rıs valisinin; gönderdi ir tel- graftan anlaşıldığıne göre şehir İ lerde vaziyet'açıktan açığa da- ha iyi birişekil almıştır. Lefkoşa'da dükkün ve mağa zalar açılmıştır. Kyrinia pisko posu dün geç vakit tevkif edil. | miştir. Yapılan muhtelif Ome- tinglerde iki komünist tevkif olunmuştur. Köylerden birinde asker te-| İ arruza uğramış, fakat mutaar- İ rızlar püskürtülmüştür. dört kişi ölmüş, otuz bir kişi yaralanmıştır. Polisin zayiatı 35 yaralıdan ibarettir İsyanda yaralananlar LONDRA, 27 A.A. — Müs temlekât nezareti, Kıbrıs vazi yetinin dün mahsus surette sa- lâha çevrilmiş olduğunu bildi- ren bir tebliği neşretmektedir. Kyrinia piskoposu ile (o hakim Loiguadös hükümet makamatr tarafından tevkif edilmişlerdir. Köylerden birine taarruz © den çete kovulmuş ve oldukça zayiat vermiştir. Pissouri kasa- basının gümrük bârakaları ya- kılmıştır, Kundakçı tevkif edilmiştir. İsyan hareketi sırasında ölen ve yaralananların adedi siviller ve polisler arasında da 35 ya k olarak tesbit edilmiştir. Onlar ne diyorlar? İSKENDERİYE, 27 A.A. - Kıbrıs'lılar yurdunda aktedilen timada reis, Kıbrıs vak'. ayiinden dolayı sif oldu nün milletin emellerine hiçbir veçhile hadim £ olamıyacağmı beyan etmiştir. Mumaileyh, bu son aylarda. ki siyasi ve iktısadi inkişafla. rın, İngiltereyi adayı Yunanis- a 'a vermeğe sevkedebileceği- ni ilâve eylemiştir. ATİNA, 27 A.A, —M. Ve. nizelos ile M. Mihalakopulos bu sabah İngiliz Orta elçisini ziyaret etmişlerdir. Bu ziyare. tin Kıbrıs hâdiselerile © alâka. dar bulunması muhtemeldir. ——..e—— Hayvan sergisinde ikramiyeler Eski Hasahırlar'da açılan ehli hayvanat sergisi dün ka- kumluğa oturmuş olan Averof kruvazörü kendi vesaitile yüz- dürülmüştüz. üreme Sivil ehaliden şimdiye kadar | arasında 4 ölü ve birçok yaralı | ğunu söylemiş ve şiddet usulü. | M. Venizelosun ziyareti siler Kirinya piskoposunun ida | konsolosu tekrar oraya gitmiye | | den evvel 1815 Viyama “kongresine | Anadolu refilimiz yazıyor: IHARICİ HABERLER || | M. Grandi | Dönüyor. | M. Munsölünin in nutku ve Laval'in sevahati BERLİN, 27 (A.A) — Düni- | talyanın Berlin sefiri M. Orsini - Ba rone, M. Grandi şerefine bir ziyafet vermiştir. Bu ziyafet, resmi ziyafet İ ve kabullerin sonuncusudur. İ Grandi, bugün mütenekkiren Berlin de kalarak müzeleri gezecek, şehir ie gezinti yapacak ve amele mahal- rini görecektir. Mumaileyh Ak İ man payitahtından saat 22 de müfa rakat ede tir. ROMA, 27 (A.A.) — Son günler de ve bilhassa bugün matbuat, bey- nelinilel siyasetin üç Beyi ö tezahürü- nün şayanı dikkat olan ilbam vahde | tinden bahsetmektedir. hakkında Napolide irat etmiş oldu- ğu nutuk, M. Grandinin Berlin soya hati, M. Lavalin Nevyork seyahati, Bu ilham, Duçenin beyanat ve müta katının müttefikan tasvibi şeklinde tecelli etmektedir. M. Mussolininin bu defaki nutkunda neşir ve tamim sonderccede fevkalâde vasıtalarla te min edilmiştir. Meselâ Milanoda fabrikalarda bu nutkun 100,000 müz İ bası dağıtılmıştar, M. Grandinin Berlin seyahati, ve bu seyahat münasebetile irat edil. miş olan nutuklar, gazetelerde bir gok sahifeler işgal etmektedir. İtal- yan ve Alman moktai nazarları, bir edilmiştir. M. Grandi, Berlinde yapılan res- mi kabulün pek samimi olmuş oldu- ğu ve İtalyan hariciye mazırı ile Al man devlet adamlarının temasların- da ihlâs ve samimiyeti ihlâl eden hiç bir nokta bulunmamış olduğu beyan edilmektedir. Halbuki, M. Lavah'in | Amerika seyahati başka bir rüyet za viyesinden görülmekte ve o zaviye den teşrik edilmektedir. Italyan mat buatma mazaran M. Ameri IS! edecek mahiyette bir takım itiraz lara mânialara maruz kalmış olduğu söylenmektedir. Grandi sinemada BERLİN, 27 (A.A.) — Berlinde mütenekkiren bulun:nasından istifa- de eden M. Grandi, bugün (Char lottenburg) şatosunu ve kraliçe Lu- ise ile kral üçüncü Frederich - Guil birinci iv eylemiştir. M. Grandi elini Ro. maya götürecek olan trene binme- sit eşhasm rolleri mevcut bulunan son Alman filmlerinden seyretmek üzere sinemalardan biri: ne gitmiştir. Memlokeite Bir infilâk Çeşme açıklarında motör nasıl yandı? Dünkü posta ile İzmirden gelen Çeşme civarında Gerince mevki- inde garip bir hâdise olmuştur. Sa- e yanaşan ve işinde Sakız oturan iki Rum bulunan sahil Jandarma kle ele. ze çıkmıştır. Resmi makamlar hâdi.| !Wrar şİ miştir: se hakkında şu malâmatı veriyorlar; Sehl Jandakma döeriyeği biz haya ğin Derince mevkiinde sahile yanaş- Uğunı ve bir kişinin karaya çıktığını görmüşlerdir. Orada bir çalı üzerine bir marti leşi koyduktan sonra tek-| rar kayığa binmiş, bu sırada devriye | lerimiz de kâyıkta bulunanlara dur- malarını ve sahile çıkmalarını i etmişlerdir. O vakit kayıkta bulunan iki şahıs bütün kuvvetlerile kürek-| lere asılı Biraz sonra civar! köylerden birkaç kişi de gelmiş, jan biraz sonra kayıkta müthiş ie — lâk vuku bulduğu Mi Sahile çıkmış, jandarmalara teslim | olmuşlardır. Yapılan talıkikata naza; tarafından 95 Böyia M. Mussolininin harici siyaset kere daha Fransız noktai nazarile mukabele ife, istih | İngiliz int gece alınan neticeleri LONDRA 28 (A.A) — Saat (10,40) — Bu sante kadar intihap olunanlar şunlardır: 13 Amele fırkası milliyetçi azası (Mac Donald) grupu) 472 muhafaza. 49 Amele m muhalif azası) (Henderson gruj 3 Muhtelif (m tariktakil yahut Moç- Jey fırkası) 70 Her sınıf liberal, 25 Simos taraftarı liberaller. et taraftarı namzetler ara Muhafazakârlar 208 azalık kazan mışlardır. Amele fırkası muhalifleri 235 aza lik kaybetmişlerdir. Her sınıf liberaller 26 azalık ka- zanmışlar. ve 12 azalık kaybetmiş- lerdir. Amele fırkası milliyetçileri 13 aza! lik kazanı Amele fırkası müfrit azasından| M. KirkXood, dairesinde 997 reylik bir ekseriyet. Recep B. tetkik se ANKARA, 28 (Telefonla) H: runu vekâleten tedvir eden Belgrat elçimiz Haydar Bey cumar- tesi günü memuriyetini avdet edecektir. Müsteşar Numan Bey mezuniyeti bir müddet daha devam edeceğinden müsteşarlık daf edilen neticeleri ciddi surette ih | umuru elçilerden biri tarafından idare edilecektir. Mahmut Esat Beyin masonluk aleyhindeki neşriyatı İZMİR, 28 (Hususi) — Mahmut Esat Bey masonluk aley- hindeki reşriyatına devâm ediyor. İzmir'de 50-60 kadar genç masonlukla mucadele için bir ce miyet teşkil ettiler ve hükümet» beyannamelerini verdiler, Türk - Amerikan ikamet muahe- desi dün Anka kere edilmekte olan ikamet mual sı ve Amerikanın Tü Ankara'da Türk heyeti murahh: olunmuştur. ne nazaran Kıbrı İ men şurada bur ve Japon ihtilâfı münasebetile luran atideki notayi tevdi et- 18 Eylülden beri Çin ile Ja- ponya devletleri arasında şaya nı teemmül bir vaziyet ihdas e- den hâdisatı hükümeti cumhu- riyemiz endişe ile takip etmiş- i tir. Akvam Cemiyetinin bun- işaret! dan resmen haberdar olduğunu ve faaliyetle onu halletmekle meşgul bulunduğunu öğrendik. Hükümetim de bu mesaiye iş- ») irak etmektedir. Hükümeti cumhuriye kendi. sile birlikte 27 Ağustos 928 ta- rihli harpten vazgeçme misaki- nr imza etmiş bulunan Çin ve Japon hükümetlerinin işba mi- Şİ“ sakın ikinci maddesine nazarı İfade | dikkatlerini celbetmeği vazife- si icabı addeder. İşbu madde mucibince yük- ürk ri —*| Ingiltere ve Hindistan LONDRA, 27 A.A. — Fe derasyonlar münasebatı komi- | tesinin Saint James sarayında aktetmiş olduğu celse esnasm- da Hint mürahhası Gaykar, federasyonlara âit © meseleler i | hakkında Londra meclisi hassa müracaat edilmek hakkının mu ikramiyeleri verilmiştir. miye miktari 4500 liradır Dünkü tevzi: bülunma- cumartesi panmıştır. günü Baytar müdiriyetirde ve- | Sergi kapanmadan evvel on ' rilecektir. vakkaten ibkasına taraftar ol duğunu beyan etmiştir. Diğer bir murahhas, Hindis tan'da bir istinaf cinayet mah- kemesi tesisini iltizam evlemiş tir, Amele fırkası muhalifleri 235 azalık kaybetmişlerdir p edilen meb'uslar: 565 | ANKARA, 28 (Telefonla) — C. H. Fırkası umumi kâtibi Re cep Bey bu akşam tetkik seyahatinden avdet etmiştir. Hariciye vekâleti müsteşarlığı ANKARA, 25 A.A. — Türkiye Cumhuriyeti ile Amerik? müttehit devletler hükümeti arasında bir müddetten beri müza iye büyük elçisi Kıbrıs adasında en son vaziyet LONDRA, 28 A.A, — Müstemlekât nezaretinin bir tebliği- adasında vaziyet hayli eyileşmiştir. Buna rağ evzii bazı hadiseler olmaktadir. Ehaliden 4 ölü ve 31 yaralı vardır. Polislerden 35 kişi yaralanmıştır. /Çin ve Japon hükümetlerine hükü- i metimizin verdiği notanın metni ANKARA, 28 A.A. — Çin | sek ökitler tabiiyeti ne olursa hükümetimiz Çin ve Japonya | bütün ihtilâf ve anlaşamamaz- hükümetlerine ayni mealde bu- | lıkları ancak muslihane vasıta- larla halli çaresine bakacaktır, Cihan efkârr umumiyesi, Çin ve Japonya'ı nın bu taahbüdatı- ihabatının le intihap | m Bildim ri su beyanatta vw) lunmuştur; “Milletimiz büyük ve kavi bir! kazanımı Bu muzaf. luhafazakârlar fırkasımın ma mevrası liderlerinin ümitlerinin ve nikbinliklerinin fevkine çıkan muvaf MER döndü ariciye vekâleti müsteşarlık umu rada imzalandı hedesi bugün Türkiye murahha- Mister Grew arasında asası dairesi salonlarında imza hükümetin aralarında £ tahad- düs eden ihtilâfın sulhan halli için ittihaz olunan (tedbirleri tehlikeye sokacak hareketler- den kemali dikkatle içtinap ede ceklerdir . Derin hürmetlerimin kabulü Doktor Tevfik Rüştü Zeppelin uçuyor BORDEAUX, 27 A.A, — Bordeaux telsiz telgraf istasyo nu, Zeppelin balonunun şehir mıntakası üzerinden geçerken Bordeaux tayyare istasyonunu telsizle çağırmış olduğunu kay dediyor. Tayyare telsiz istasyonu he- men balonla muhabereye giriş” miş ve balonun vaziyetini tes- bit edebilmesi için o muhtelif mahallerde ateşler yakdırmış* tır. *