22 Eylül 1930 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

SultanfHlamit! Tahsin Paşanın Hatıratı. (Tercüme ve iktihaz hakkı mahfuzdur.) “ Memduh Pş. nın jurnalı Balkan ittihadı tasavvuru nasıl suya düşmüş? No:43 Yıldız sarayında Haremden merasim köşküne giden kapı #iyasiye gösteremediğinden M. |ahvali maliyesini tanzim mese Keşol İstanbulu terketmek dere |lesinde ibrazı liyakat ve kifa- cesine varmıştı. Halbuki o a-İyet edemedi. Rameliyi elden ralık bizim Bulgarlarla bozuş-|kaçırmamızm sebeplerini araştı- mamız hiç muvafık değildi. İn-/rırken bu noktaların tarih huzu- giliz siyaseti bu fırsattan behe-|runda tenevvür etmesi lâzım mehal © istifadeye koşacaktı.Jdır. Esasen Sait Paşa dahi Babıâli- nin âciz ve Hünkârın tavassu-| £ Devri meşrutiyette âyan aza tunu talebe muztar (o kaldığını(lığma tayin olunan Müşir Fuat resmen arzetmiş bulunuyordu. | Paşanm başından son zamanlar Aldığım irade üzerine Mösyöİbir macera geçmişti. İlânı hür- Keşofu davet ettim; geldi. İriyete kadar menkübiyet için- Dostane konuştuk. Kapı kâh- İde ve mahbusiyet denecek ka- yasının itilâfperverliği -ve iti-İdar skı bir muhafaza altında dali efkârı aşikârdı. Kendisi: | yaşamasını mucip olan bu ma- hâdisenin mahalli vukuu olan|cera Sultan Hamit (devrinin Menlik kaztsmda bir tüccar ve-| jürnalcılık garabetlerine bir nü- killiği tesisi için Babrâliden İmune olduğu için bir kaç satır- resmen miisaade istihsal edi- İla yazmağı münasip gördüm. Mp edilmediğini (sordum. Ka Müşir Fuat Paşa liyakati as- | pr kâhyası buna bittabi © menfi | keriyesile, mertliğile, cesareti cevap verdi. Çünkü henüz öyjve tok sözlülüğü ile tanmmış le bir müsaade istihsal olunma-|lümerayi askeriyedendir. Rus © miştr. Burası tahakkuk edince harbinde Çar orduları İstanbu “ iptida bu yanlışlığın tashihi lülla yürürken pay'tahtı müda- zumuna kani oldn. Bunun için!faa eden askerin kumandanir ... veçhile muamele olunaca-|danı Şovalof ile karşı karşıya |” “ğını ve ondan sonra işin mec- gelmiştir Sultan Hamit Fuat İPş.yı severmi idi, ondan çekinir ledim. Müsyü Keşof kendi hü-| mi ıdi, onu yanımda mı yoksa u- Siümetinin henliz müsaadei res|zakta mr bulundurmak isterdi ! Her devlet temsil edilmeli... Cemiyeti Akvamın bir umu- İmi kâtibi vardır, ve bu mevkide Cemiyet kuruldu kurulalı, aşa- İğ yukarı on iki senedenberi Sir Erik Drumond bulunuyor. Kâti bi umumi İngilizdir. Maiyyetin deki erkân ve memurlar da İn- giliz veya Fransızdır. Cemiyeti Akvam gibi büyük bir müesse- İsenin umumi kitabeti gibi az mü him olmıyan bir yerde görenlerin seçilmiş bir © takım hukuk ve siyaset adamları oldu ğu bellidir. Fakat bugünkü um mi kitabetteşkilât itirazı mucip olmaktan geri kalmıyor şayanı dikkat itiraz İtaly fından geldi. İtalya hükümeti! bir müddet evvel bu hususta bir | muhtıra verdi, İtalyanın itirazı ve açıkça demek istediği şey ©- sas itibarile şudur: (o Cemiyeti | Akvam kâtipliği bugün inhisar altındadır. Halbuki Cemi İAkvam beynelmilel bi: müesse- sedir. Bir çok devletler bu mües seseye iştirak etmiştir. Böyle kilâtında en mühim vezaife di- ğer devletlerin mi İteşrik edilr yahut da ken- | Sir Erleh Drumond vazife | vazite |” © miyesi alınmadan bir an tamamile kestirmek ka- tüccar vekâleti tesis ve arma talik etmek gibi haksız bir ha- 'rekette bulunmuş < olduğunu teslim edince meydanda mese- İe kalmıyordu. Bunun üzerine “tariye itası gi cet kalmadan iş neticelendirildi. “Ancakt Sait Paşanm şiddeti a ğ “ pahvetten mütevellit gayzı baki | Diğer taraftan muayede merasi- | mıştır. Bu İtalyanın muhtırası | ; kaldı. © Bumünasebetle akim kalmış “4 Olan Balkan İttihadı meselesini © tekrar mevzubahsetmek iste 4 rim. Dahiliye Nazırı Memduh Paşanın minküllilvücuh şayanı © müahaze olan ve Sultan Hami- ,İ din vehmine hitap eden mahut © tasavvuru suya düşünce bizim İf için yapılacak şey Bulgarista- © wn ve Romanyanın sahai ara- © #zisi bütün kuvvetlerini az za- © man zarfınd hudutlarımıza sev- k Ki k ke müsait olduğunu göz önüne W— getirerek Anadolunun uzak yer- DE İ lerivden mahdut vesaitimi | asker celholununcıya İİ Rumelide kuvvei kâ Nİ durmak esbabıı temin etmekti. “Sultan Hamit bu endişe ile ge- ik. komisyonu askeriye ve ge- “rek maiyyeti seniyye erkânı har- © diye müşürlüğüne müteatidit mirler verir dururdu. Komis- © yonu askeri bu emirler üzerine kikat neticesinde Rumelide jumalı üzerine Balkan İttihadı| bil değildir. Yalnız şurası mu İhakkaktır ki . hiç bir şeyden İçekinmiyen ve sözünü esirgemi- şanı bilâmum ah ye gidip evine val veh kimlerle görüştüğünü, İkimlerm gidip geldiği: İtarassut altnda bulund mınde tahtim saçağını tuttur- nak gibi mühim bir vazife, üşir Osman Paşanm vefatın son ver- Paşaya İM sızcaya ile konuşmak melekesmi haiz (Bitmedi) “eee — — Hamdi Bey Viyana sefiri dün gitti * İkiz murahhası M. Vasconcelası dilerine pek ikinci, üçüncü dere | cede iş verilmiştir. Bu mahzuru lortadan kaldırmak için Cemiye- İti Akvam umumi kitabet teşki- | İlâtının her milleti temsil edecek surette tadili lâzımdır imdi Cemiyeti Akvam kita- yeni bir proje hazırlar üzerine oluyor. CENEVRE, 20 A. A İvam Cemiyeti umumi kâ İne ait yeni teşki ikilât proje: lan dördüncü kor 1 reye karşı 28 rey ile mazbata İmuharrirliğine intihap etmiştir. Bundan sonra ekalliyetlere ait meselelere müteallik olarak verilmiş olan ve biribirden hisso İlunur derecede farklı — bulunan raporlar hakkında © umumi bir) müzakere açılmıştır. Bu müza kere neticesinden anlaşıldığına İgöre yalnız İtalya hü nazarında ısta İngiliz murahhası Dalton, bu noktai nazarı çürütmeğe ça ışmıştır. Müzakereye Pazartesi günü devam edilecektir. CENEVRE, 20 A.A. — M. Briand Bulgar hariciye nazırı) M. Bouroffu kabul etmiştir. termektedir. |bu meseleler hakkındaki toktai '| HARİCİ HABE Cemiyeti Akvam umumi kitabeti İtalya inhisarcılıktan şikâyet etti; yeni bir proje hazırlandı 1930 RLER.. Şikâyet! Ecnebi matbuatı 1 Fı 45 devletin verdiği karar “Temps” gazetesi (Avrupa Birliği meselesine hasrettiği baş tesisi | makalesinde bu Birliğin Jiçin ahiren Cemiyeti Akvam he- İy'eti umumiyesinde kırk beş dev İletin mümessilleri tarafından it- tifakla kabul edilmesinin bu bü- yük tasavvuru hakikat sahasma çıkarmağa yol açmış olduğunu ydederek diyor ki: “Beynel- lel vaziyette bir senedenberi hâsrl olan değişiklik nazarı dik- kate alınırsa hiç kimse bu vazi- yetin 931 eytülünde ne olacağını tayin edemez. Tetik: komis- n heyetine lifler arzedecektir. siyasi tekâmülü bil hassa önümüzdeki aylarda Al manyada cereyan edecek veka yie tâbi olacaktır, Hatta ne olur sa ol r Alman hükümetinin M. Cürtiusun nutkunda tayin e- setten başka bir vazi- yet almıyacağı nazarı dikkate a- lınsa bile pek büyük bir basiret ve pek emin bir teyakkuz göster olduğu halde umumi kitabet teş mek vazifedir. Mesele şunu bil-| mektir ki 14 eylâl intihabatın- messilleri Yaİdan sonra Berlin hangi ruh ile, | Alman zimamdarlarının — sadık lmak istediklerini teyit ettik- leri sulh siyasetine devam ede- ceğidir. Meçhul değildir ki Almanları, bunu ifa için muhtelif tarzları vardır. Stresemannın sağ cenah fırkalarınm taz: tında terkedilmiş ise—sahınede kalmağa karar veren—başvekil Brünning başka hangi tarzı ka- bul edecektir?” Kanadanın vaziyeti “Times” gağetesi başmakale sinde Canada (Kanada) nım ye- ni başvekili Mr. Bennett tarafım dan yeni tatbik edilecek gümrük tarifelerinden bahsetmektedir. Kanada da her yerde ve İngiliz imparatorluğunun diğer yerlerin de olduğu gibi iktısadi buhran vardır. İşsizlik derdinden Kana- da da müteessir oluyor. “Times” diyor ki: “Haricin karşı Kanada piyasa e etmek suretile işsiz liğe çare bulacağı hakkındaki etmekte Mr. ett vakit kaybetmemiştir” Times” Kanada da yapılan son intihap esnasında Xir. Bennetin hin cadı zliğe karşı seri bir çare ola- rak bunun ileri sürüldi ilâ- ve ediyor. Kanada başvekili ye- hariçten gelecek o emtiaya arşı himaye edilirse o bir kaç hafta zarfında işsizlerden 25,000 şive iş bulunacağından emin bulunmaktadır. “Times” Kanadanın yeni hi- maye tarifesi tatbikinin Ameri- kada Kanada emtias'na karşı a- cevap olduğu- . “Times” Kanadanm himaye tarifesinin İngiliz emti- asına karşı Amerika veya Avru pa emtiarma olduğundan daha az ağır olduğunu kabul etmekle beraber bu tarifesinin İngiliz ti- caretinin de aleyhitde olduğu fikrindedir. Vahim neticeler | rtna | İngiltere sahillerin- de şiddetli... LONDRA, 20 A.A. — İngil terenin her tarafında, bilhassa İcenubi sahillerde 24 saattenberi İsiddetli bir fırtına hüküm sür- mektedir, Rüzgâr, Folkestone” da saatte 83 mil süratle esmek- te idi. İngiltere ile Avrupa me- mleketleri arasmdaki deniz se- ferleri azaltılmış ve bazı yerler- de inkitaa uğramıştır. Hava se- ferlerine de muvakkaten fasıla veri'miştir. Denizde müşkil va- İziyete düşen bir çok © gemilere -ardım için müteaddit tahlisiye İgemileri gönderilmiştir. İngilte İrenin bazı yerlerine yağan ga İyet şiddetli ve devamlı yağmur İar pek büyük zarar ve hasara sebep olmuştur. Birkaç kişinin yaralanmış olduğu bildirilmek- tedir, HAVR, 20 A.A. — Okyanus Atlası ve Manş denizi sahillerin de fırtına hüküm sürmektedir. Bir çok posta vapurları hareket- lerini tehir etmişlerdir. Fırtına Ouessant'da büyük hasarat ika etmiştir, Birçok balıkç: gemiler karaya düşmüş ve temamile par çalanmıştır. İtalyan bandıralı Tüçcania vapuru Otessanttan 6 mil açıkta batimak tehlikesine maruz bir halde bulunmaktadır. ——e Papanın hariciye nazırı bendi), Osn - | Naşit Hakkı ; € Ali Vahit tihabat y i | doktor), Rıfat B. (Çulhaoğlu) N Namzetler 68 kişidir. Dört H., aza|şit B. (Toygaroğlu) Bi Gazi Hz. nin beledi-!ci), Rasim B. (Serattar oğlu yeye gelerek Halk Fırkası namzet- | car) Hasan Muslahattin B. (maki) lerine rey vermesi muhtemeldir. mühendisi), Fevzi B. (Kütükçüoğü Cümhuriyet Halk Rırkasının An - Hüseyin Ertuğrul B. (doktor), Tet kara belediye meclisi namzetleri şun| fik B. Çezcacı) Muzaffer B. (cczaf lardır: Nurettin B. . (eczacı), Mazhar) Samiye Rifat H., o Melâhat Ziya) (otelci) Halim B. (mimar), Tevfih Gevher H.. Mümtaz B. (avukat) Şük| B. (Ejderoğlu) Mithat (Tayyare Agâh H., Mümtaz B: (avukat) miyetinde) Ziya B. avukat) Ekreni yyare Cemiyeti umumi reis| B. (avukat), Cemal Hâzm B. (ati Raşit Bey (Ziraat Dene) Arif B. (Çubukluoğlu tüccaf st merkez müdürü) İzzet B., (mühen| Vehbi Bey (Koçoğlu), Sabri B. (Gi dis). Muhlis B, (mühendis), İbrahim akoğlu Mecdi Sadrettin Bey (gif Rauf B., (baro reisi) Ateş Hakkı B.| teci), Galip B. (mühendis, | Devji (memurin kooperatifi müdürü) Ha demiryollarında) Recai B. (Ticari im B. (Kütükçü oğrlu Tüccar) Veh) odası arasından), Hilmi B, (Bulgufl bi B. (doktor) Hayrullah B. (avukat| oğlu) Muharrem B. (sabık maarif Hayrullah B. (avukat) Alicddin B. | dürü) Mes'ut B (Ya.ğcığlu) Oseoli (Anadolu ajansı U müdürü) Yusuf|B. (Meclisi umümi azası), Mesut Hikmet B, (doktor) Hamit B. (İş) (Meclisiu mumi a. Ahmet Şü Bankası müm! ki ) Febi B, (İş it umumi — kâl | Bankası merkez Ziya B. (C. B.Düyunu U. mii H. Fırkası Başki Nusret B. (töe ait, o Süleyman car) Hüsevin B. (doktor) Re assısı Hitzx B. (Çad gat B. (Emlâk Bankası merkez mü- el B. (Halı tüceğl dürü), İskender B. o (C, H. Fırkası doktoru) Emin B. ( muhasebecisi), Ahmet B. (Hanifoğ- Hüseyin B, (E: de). Mehmet B. Çtüe Ju, tüccar), Mustafa Cemal B. (mü lığa namzettir. | caret evi sahibi yet şirketi İ ağ me , Mes'uller aranıyar | C. H.F. her tarafta İzmir hadiselerinin mü- | kazanıyor sebbipleri ve alınan ANKARA, 21 A.A, — İns ifadeler göl, Mihalıççık, Kadınhanı, S8) İZMİR, 21 — İzmirde nüma (banca ve Rizenin Pazar nahiye visler münasebelle polisin yap-İsinde yapılan belediye intihabit /makta olduğu tahkikat el'ân bit|tinda Cümhuriyet Halk fırkaffi memiştir. namzetleri kazanmışlardır. Zabıta dün silâh satan mağa-| — fp, giliz tayyaresi zaların sahiplerini çağırmış, 4) eylülden itibaren ne kadar silâh Ceyhana indi EREĞLİ, 21 A.A. Evvelki sattıklarını sormuş, fakat satı- Jan silâhların mutadı geçmedi. | 2 gün muhalefeti havadan dolayi Ceyhan istasyonuna © inmeğe gini öğrenmiştir. mecbur kalan İngiliz tayyaresi ROMA, 20 A. A. — Kardi- Pacelli'nin ime istirahat etmek üzre İsviçrede kalacağı müd- det zarfında ba İzr Alman diplo- İmatlarma mülâki İolmak niyetinde bulunduğuna dai ortaya çıkarılan şayralar Vatican mahafili tara- fmdan © tekzip edilmiştir. İtalyada işsizlik ROMA, 19 — Resmi istatis tiklere göre ağustosun sonunda İtalyada mevcut işsizler 375,548 kişiye baliğ oluyor. nal PACEL İZMİR, 21 — Zabıta bugün Hizmet gazetesinin Yeni mes'. |M dün saat on birde bilâarıza yolü na devam etmi; ul müdürü dişçi Recep Beyin |. fadesini aldı. Recep Beyin mua- yenehanesi Halk fırkasının kar- şısındadır, . Binaenaleyhı kendisi hâdise- se şahit olmuştur, Mutemet Salih Beyle Halk fırkası azasından Sabri Beyin i- fağeleri yarm almacaktır. Sofya Sefirliğimiz Belediye fen hey'eti Belediye hey'eti fenniyesinif eski emniyet sandığı binasmâ nakli hakkında bir tasavvur vif dı. Fakat bilâhare bundan v8# geçilmiştir. Muhtelit mübadel altıncı tali İ#misyona eski Hi ANKARA 21 (Telefonla) — Sofya sefaretine Tokat meb'usu , Şevki B, in tayini takarrür et- ciye binasını tahliye ( ettiktef | sonra Eminönü kaymakamlığı buraya gelecek ve kaymakam” ğın şimdiki bulunduğu Beyazit miştir Bir haydut yakalandı URFA, 19 — Vaktile kaç ve ren baskında bulunan bir hay dut, kıyafetir. değiştirerek hu- dudumuzdan geçmiş, fakat $ hirde dolaşırken yakalanmıştır. belediye dairesi binasma da fef hey'eti geçecektir. Eski emmi” yet sandığı binası ise daha 2iy& de Banka tarzmda bir bina old# | ğu için buraya da belediye ve £ darci hususiye © muhasebel | An Yeni fırka erkânı ! Ancak bir noktayı kabul | kendilerine çok mes'ı en ziyade İsmet sutuklarından alıyor. İsmet ra mevzularını Beyin yanlar, Eaşvekilin leyor, dememek için bu doğru olur. Müphem sözler, yanlış fikirler landıkça büyür. manasını değiştirir. onları Büyüdükçe de Nihayet Vatandaşları yarlış istikamet ve 'telâkkilere sevketmekten sakınalım ni tarifelerin tatbikile dahili pi- | Keskin bir politika havasile meşbu olan Anka söylemişti; halbuki wühterem liderin nutkunu oleu- beyanatını dikkatle olumadığına bükmedeceği geliyor. Fethi Bey, bile bile yanlış an- hükmü kabul etmek daha Kulaktan kulağa, dilden dile, halka doğru yuvar. asal © dereceyi bulur isi, ortaya atanlar bile tanımaz olurlar. Serbest naklolunacaktır, karadan mektup. halk arasında yanlış telâkkilere yol | laçmakta kendilerinin günahı olmadığını iddia edebilirler etmek lâzımdır ki bu zevat politika mücadelesinde ıliyetli bir bayrak açmış vaziyette bulunuyorlar ken fikirlerinin bu kadar aykırı mana şaşmıştır! Fırka erkânı, fikirlerinin yanlış anlaşıln#, sından mes'ul olduklarını, halk arasında yani iâkkilere yol açılmasında kendilerinin günah! madığın: iddia edebilirler. Fakat insaf ile kabul ©* ler ki, * politika mücadelelerinde — vergi "© | selesini bir & bayrak olerak © kullanmanın zari t neticeleri bundan başka bir © şey olamazdı. ? Niçin bu mebele üzerinde © kadar rar odif” rum?. Neden halk rasmdaki telâkkilere kadaf ge bemiyet veriyorum?. Bumu izah etmeden evvel: tarzdaki © vergi politikasının halk arasında nasil ©” Paşa ile Fethi Paşa daha evvel tıpkı çığ gibidir. mahiyetini, Cümhuriyet Fırkasinın ve liderinin vergiler hak- >. BERLİN, 20 — Alman inti- il . 1 ikâ | : i kında ortaya attıkları fikirler, biraz o öyle oldu. Amerikada ihtikâr (|habatmda Sosyal nasyonalist- İünülerinie 06.04 ii lere: di, DETROİT, 20 A.A. — Pet. |lerle komünistlerin muvaffak Ol| yek gerip kayafetlere bürüm rol ticaretile müstakil bir suret- |Masını Atman gazetel ki Meselâ Fethi oliyin inhiserinr hakkında söy- tö'iştigal eden 10 tüccar Stan, |tüne tefsir ediyorlar, Berlinerİ edişi sözler, aşağı yukarı, malâmdur. Fakat bele dar d'Oil, Whitestar, Singlair, | Tegeblat, intibabat retiçesinin | ız: yalnız seviyesi o kadar yükselmemiş olan Shelipetroleum, Sun Oil petrol | Vâhim neticeler tevhit edebilece-| halk arasında değil, hattâ bazı münevverler ara- kumpanyaları aleyhine fiatlerin | ğini yaztyor, sında da nasl telâkkilere, nasl mübelâğalara yol İreket etmiştir. de tenzilât yapmalarından ve bu açıyor: Hamdi B. hareket ederken: | suretle tröstler hakk'hdaki ah- Fethi Beyin Balıkesirde söylediği (o nutka cevap İ“evvelce de söylediğim gibi Tür |kâmi ihlâl etmelerinlen dolayı | | SORYA,20 — Razgrat şeh- ii kiye - Avusturya münasebatı bir dava açmışlardır. Bu dava. rinde büyük bir yagın çıkmış çok iyidir. Ticret muahedesi |nın petrol fiatlerinde istikrar te-İve şehrin ticaret mahallesi tama yaktida aktedilecektir. Aramız |minine çalışmak için Washing- İmen yanmıştır, Birçok insanlar- İde iş bir ihtilâf yoktur.” demiş ;ton hükümetinin müdahalesini (da telef olmuşlardır. a E â ni maddiye pe | her ihtimale karşı büyük bir kuv vet bulundurulması için baz: ten sikatı askeriyeye lüzüm oldu- “Şunu ve bunun tahakkukuna ka- vakit kazanılmış olmak için kan İttihadı faaliyetlerine am olunması lâzimeden bu- induğünu arzetmekte idi. Bi. aleyh bu meseleyi müzake- faideyi mucip olacağı tabii atılması ne Zayiatı istil ettiği cümlenin malümu- Babiğli. bs o hususta muvaffakıyet göste- © gibi in aşıldığını anlatayım: — Bir kaç sene vergi verilmiyecek. — İnhisarların hepsi kalkacak. — Ziraat Bankası alacaklarını affedecek. Barı wuhitlerde işin höyle anlaşıldığını söyl yen veya tahmin eden ben değilim. Vilâyetlsri©Si gelen resmi malümata istinat ederek söylü' Bazı yerlerde tahsildarları © reddedenler ii Bir kaç gün evvel vergisini vermiş olan be tandaşlardan: “Ah keşki bir kaç gün bel de, bu muafiyetten ben de istiade edeydimln ler olmuş. . Hüsde Bundan böyle inhi vergilerden kurtulduk, ümüdine düşenler Ve Bu halin mes'uliyetleri üzerinde değilim. lerime sadece realiteyi göstermek istedim. Hamdi Bey giderken Viyana sefirimiz Hamdi B. İdünkü ekspreslo Avrupaya ha- Sofyada yangın | veren İbrahim Bey itminde bir zat diyor “İnhisarlar, bu memleketi çıplak ve Türk evlâ- dınr yoksul bıraktı, Bu teşekküllerle bir kısım açık gözlerin mideleri şişti, cepleri doldu. Halkın yüzün- Hâğaratı|de kan, gözlerinde nur kalmadı. â Fİ Muhakkak ki, Fethi Bey bile bu sözlerini dinler si nuvok;