1 Eylül 1930 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

| een ününün RAE | Sait Paşa Ingiliz sefaretin a GE ENE No: 22 niçin ilt SultaniHamit 3 Tahsin Paşanın, Hatıratı.. | Mercime ve iktibas hakkı mahfuzdur. e ica etti? Sultan hiddetinden köpürüyor. * fakat paşayı sefaretten almağa imkân yok.. Paşanın sefarthane kapısın- dan girip iltica ettiğini Sefire söylediten sonra İngiltere hükü geti namına kendine şu tebligat yapılmış olduğunuda biliyor- duk “Sadr sabık Sait Pş. İngil- tere Sefarethanesini ayak bastı- ğı dakikadan itibaren Kraliçe Viktorya Hz. nin misafirleri- - dirler, Arzu ettikleri kadar otu- fa bilirler, Konaklarına avdet et meyipte İngiltereye veya Avru- panın her hangi bir memleketi- me gitmek isterlerse İngiltere Sefiri kendilerini yanma ve ara- basına alıp rıhtıma indirmek ve sefaret istimbotu ile İngiliz bay rağını hâmil bir vapura bindir- için emir almıştır.,, Bu va- arşısında Sait Paşayı Sefa cethaneden cebren çıkarmak ve ya yolda giderken çevirmek gay ri mümkündü, diğer taraftan Hünkâr bebemehal Sait Pş. nm sefaretten çıktığını istiyordu.Bi nacnaleyh Pş. yı kandırmak lâ- zımdı Sait Paşa benden evvel gi denlere söylediklerini bana da tekrar etti ve kendisinin tedavi- si ve oğlunun tahsili için Avru- paya azimetine müsaade İstihsa- K zımınmda delâletimi rica eyle- &i.Ben cevaben şu sözleri söyle- fim: — Paşa Hazretleri böyle bir ihtiyacınız olduğu kabul olunsa bile bunu doğrudan doğruya hu! zuru hümayunda şifahen veya bir ariza ile tahriren talep buyur mayıp bu sefarethaneden bildir- meniz : nasıl tecviz olunabilir? Siz zatı şahanenin en eski emek tarlarındansınız,mizaci hümayu Ru herkesten iyi bilirsiniz.Bina- ennaleyh devlethaneye avdet bu yurursanız maruzatımızm hüs- nü telâkki buyurulacağına şüp- he yoktur. Sait Paşanın sefarethaneye il- | ticası Hünkârdan Avrupaya azi met müsaadesini koparmak mak sadna müstenit olmadığı aşi- kârdır; me Sait Paşa Avrupaya gitmek istedi, ne de Hünkâr buna müsaade ederdi. Bunun el bette baska bir sebebi olacaktı. Sait Paşa nihayet iltica sebebini âtideki sözlerile izah etti: — Bir sabah İzzet Paşa tara- fr şahaneden beni görmeğe gel- İtelâş ve helecanla söylüyordu bü İtün hâlinde ciddi bir endişe ve dir irade buyrulan şekilde de ar zı hizmet kabildir. Ancak maka mı saltanat ile makamı Sadaret arasmda bir memuüriyet ihdası demek olan bu şekil münasip o- lamaz. Türlü türlü tefsiratı da- vet edebilir.,, dedim. İzzet Paşa gitti biraz sonra tekrar geldi ay ni sözleri tekrar etti. Bu sefer son söz olarak bana: Paşa Haz- retleri aramızdaki hukuka bina- en arzediyofum. İradei seniyeye inkiyat etmemeniz hakkınızda hayırlı olmaz dedi. Filhakika İz zet Paşa daha Şurayı devlette âza iken ara sıra ziyaretime ge- lirdi meyanede bir hukuk tees- süs etmiş idi. İradei seniyeye ademi itaat benim için hayırlı ol mıyacağını söylemesile bir tehli keyi ihsas etmiş oluyordu. Vak- tile Kâmil Paşanm hasta yata- Igmdan nasıl kaldırılıp va- purla (o İstanbuldan © teb'it olunduğunu © düşündüm bes nim de böyle bir felâ- kete uğramaklığım ihtimali bu- lunduğunu derpiş ettim. Böyle! na hoş bir vaziyete sebebiyet ver meği arzu etmedim binaen aleyh oğlumu yanıma alarak sefaret- haneye gelmeğe karar verdim. Sait Paşa bu sözleri büyük bir korku emareleri vardı her halde sefarethaneye ilticası İzzet Pa- MİLL HARİCİ HABERLER. Cenubi Amerikada ihtilâl ! >| Prevda hapsedilen sabık reisicümhur ile YET PAZARTESİ ! EYL 1930 taraftarları aleyhinde ağır ithamlar var. İntikam (eses ması) Birlik 'Tethiş yaseti Filistin tetkika- başladı.. Cenubi Amerikadaki Cüm- - huriyetlerde sık sık ihtilâller o-| Akvam komisyonu tarafmdan lur, askeri isyanlar çıkar. O- ri mekamından ayrılmıyan Re- isicümhur M. Leguia'nın dev- iet riyasetinden almarak hapisa neye götürüldüğünü telgraflar dan öğrenildiği o zaman bunda miyenler yanılmamışlardır. Perudan gelen haberler ih- tilâlcilerin artık bildikleri gibi icraata geçtiklerini gösteriyor. Eski idareye ait hesaplar görü- Legvia lürken pek şiddetli hareket &- dileceği anlaşılıyor Sabık re- isicüümhur Leguia ilk defa 908 de Reisicümhur intihap edil- - miştir. o 912 intihabında mağ - lâp olmuş, 919da O tekrarbu imekama geçmiştir. Fakat bu intihabata ordu da karışmakta- dır. Leguia'nin intihabmda da böyle olmuştur. Şimdiye kadar Reisicümhur kalan Leguia ge- çen sene yapılması İâzimge- len intihabatı yaptırmamış ve mevkiini muhafaza etmiştir. Bu nun üzerine reisin alyehinde tertibat başlamış, nihayet ve bermutat ordu da buna karışa- rak ihtilâl patlak vermiştir. şanın o tebliğinden münbais ve| muhafazai nefse ait bir mülâha-! za neticesi olduğuna şüphe yok: tu İzzet Paşanm böyle bir irade! yi kendiliğinde uydurmasma ih- | timal verilemezdi demek oluyor ki zatı şahane Sait Paşayı sıkı bir tarassut altında tutmağa ve kendisi hakkında hâsıl ettiği şüpheler zeval bulunciya kadar onun hariçle münasebetini İces- meğe karar vermişti. Sait Paşa da bundan korkmakta pek haklı idi, Misline nadir tesadüf oluna cak derecede vehham olan Salt Paşa bu suretle Hünkârm kendi sini hapis ve belki de telef edece gini düşüne bilirdi, Şayet itaat edip saraya gelmiyecek olursa Kâmil Paşanm hasta yatağın- dan kaldırılıp vapura bindirilme si gibi kendisinin de bir kaç me mür marifetile konağından alı- di. Zatı şahane buyurmuşlar ki: Babı âliden bu arahk pek mü- him evrakı siyasiye geliyor. Bun lar hakkında Sait Paşanm müta leasını almağa lüzum görüyo- rum, Bunun için ya o evraki Pş. m konağına göndermek icap e- diyor bu suretle vakit kaybolu- yor yahut Paşayı ikide bir sara- ya çağırtmak lüzumu hâsıl ola- cak, bu da kendisi için rahatsiz- lığı mucip olacağını düşündüm. Binaen aleyh mesaili hazıra zail yluncıya kadar Paşanın sarayda kendisine tahsis ettireceğim bir dairede ikametini tensip ettim. İzzet Paşanm bu tebligatına ce- saben “her nerede bulunsam Pa dişaha hizmet etmek vazifem. np Yıldıza nakloluna bileceği ih timaini derpiş etmesi tabif idi, Mamafih ben vazifem icabı onu kandırmağa çalışacaktım.Dedim ki; — Paşa Hazretleri bir defa İzzet Paşanın iradeyi tebliğde! eksik veya fazla söylemiş olma- st muhtemeldir.Mamafih hiç ek sik te olmasa siz Padişaha ta bi bidayeticülüsundanberi intisap etmiş bir zatsınız. Teklif bu- yurulan hizmetin (— ihda- sını muvafık bulmuyor- sanız yahut bunu bir vesayat talâkki ederek aleyhinize yürüye *klerini zannediyorsanı” bu ci- NEVYORK, 30A.A. Limandan bildirildiğine göre, yeni hükümet, M. Leguja'nn i- daresi zamanındaki memurları tecziye edebilmek için Kanunu in © hukuku umumiyeye müteallik bulunan maddelerini muvakkaten tadil etmiştir. Hü- kümetı başlıca gayelerinin u- mumi idareyi islah etmek ve 'M. Leguia'nm idaresi zamanm- da milli sermayeyi suiistimal etmiş olmaktan mes'ul bulu- - nan bütün eşhası takip ve şid- detle tecziye olunduğunu be- yan etmektedir. M. Leguia'nm idaresi zama nında iska ameliyatının idaresi- 'ne memur edilmiş olan Ameri- kalı bir mühendisin tayyare ile kaçağa teşebbüs eylediği sı- rada tevkif edilmiş olduğu söy lenmektedir. e Mumaileyh, ken disine tevdi edilmiş olan para- ları suüistimal eylemiş olmakla am edilmektedr. mmm hetleri bizzat arzetmekte ne mahzur vardı? Halbuki İngitere sefarethanesine iltica etmenizin dahilde ve hariçteki tesiratı na- zarımızdan kaçmaz.Zatı şahane hakkında birtakım sözlere mey- dan vermesi pek muhtemel olan bu vaziyetin idamesine sedakat ve rüyetiniz mânidir.Size kemali hulüs İle konağınıza avdeti tav- siye ederim. (Bitmedi) tı ve İngilizler çe «Times» | Filistinde geçen seneki vukuat nun için bu sefer de Peru'da |üzerine yapılan son tetkikata bir ihtilâl çıkarak senelerdenbe |dair verilen rapora tahsis ettiği başmakalesinde bu raporu ten- kit ediyor. Tetkikat komisyonu İngiliz hükümetini tenkit” etmektedir. İBuna karşı İngiliz hükümeti de pek o kadar şaşılacak şey gör-|bir muhtıran neşretmiş ve heye İtin İngiltere aleyhinde duyduk- 'larını rapora dercederek Tagiliz hkümetine (o kendini müdafaa ifırsatı verilmediğini ileri (o sür- imüştür. Evvelce İngiliz hüküme İti Filistine bir heyet göndermiş- İti. “Times” Sir Walter Shaw'm siyasetinde gitmiş olan parlâ- mento hevetinin tahkikatmdan aylarca evvel çıkmış olan neti- ceyi hatırlatarak diyor ki: «Shaw komisyonunun rapo- ru Filistin vekâletinin idaresin- deki zaif noktaları, oradaki ma (halli kuvvetlerin kifayetsizliği- ni ve bunlar arasında istihbara- tın noksan olduğunu gösterdi. (Bu zaifliklere çare bulundu ve- ya bulunmaktadır, ve Sir John Simpson'un raporunun bu rapor da ileri sürülen pek kabili mü- nakaşa mesaile karşı cevap t6- min edeceği bekleniyor. Hatalar yapıldığı ve buna çare bulunaca İğı resmen kabuf edildikten son- ra daimi vekâletler komisyonu evvelce Sir Walter Shaw ve ar- kadaşları tarafında geçilmiş o- lan zemin üzerinde bir daha yü- rümek ve rm tenkitlerinden bir çoğunu “ekrar etmek mi lâ- zımdı? İşte hakikatte Filistinide ki meşsimizğ dair gerek tenkit, gerek vesaya olarak yapılan her şey bundan ibarettir. Rapor eski siyaseti. ciddi tenkitte bulun- muyor, fakat bunun yerine ya- prlabilecek veya yapılması lâ- zımgelen şeyler hakkında müb- hem şeyler söylüyor.” Yeni fırka ve “Times” “Times,, in şehrimiz muhabiri 25 tarihile gazetesine yolladığı telgraf- ta diyor ki: “Halk fırkası kendini ten sik ve İsmet Paşaya karşı Fethi B. ve arkadaşları tarafından yapılan ten sarfetmektedi. Halk fırkasmın bü - tün azasından vaziyetlerini tayin et- meleri istenmiştir. Eğer hükümete muhalif iselet fırkayı bırakmaları, bül kümetle beraber iseler fırkanın dai- mi azası olarak kalmaları beklenmek- tedir. Serbest Ctmhüriyet Firkasmm va ziyetidaha az parlak görünmektedir. İstanbul matbuatı, bir iki istisna ile, İsmet Paşaya muzahirdir ve şim- İdiye kadar yaltız 13 meb'us yeni fr kaya geçmiştir. Ekalliyetlerin parlâ - mento ve belediye intihabatına işti- rak haklarına dair Fethi Beyin beya- 'natına İsmet Paşanın bazı taraftarlar rinca © bilhassa itira. edilmiştir. Yeni fırkanım her çeşit gayri mam - hunlar, ve hoşnutsuzluk getireri poli- tikacıları toplamak için bir zemin ha gırladığı ve böyle bir teşekkülün ha- kikaten kuvvetli bir tarakki fırkası için tatmin edici bir esas teşkil ede- miyeceği de ileri sürülmektedir. Muhabir bundan sonra Adliye veki li Mahmut Esat Beyin ahiren vâki 0- lan beyanatından ve Pethi Beyi Sıvas İ kattnınküşat merasimi için vaki dave ti kabul etmediğinden bahsediyor, ve İsmet Paşanın orada söyliyeceği tukla Fethi Beye cevap vereceğini ilâve etmektedir. İngiliz sanayiinin vaziyeti “Times” gazetesi İngiliz sanayii- nin vaziyetini tetkik eden başmakale- sinde mevsimin işler üzerindeki tesi- rini aratarak ağustosun pek iyi bir Jay olmadığını, önümüzdeki kış mev. İsiminde ine kömür sarfiyatı do.ayosi- le bu sanayide inkişaf © görülme de mesel inşaat işlerinin duracağından bahsediyor ve diyor “Dünyadaki istibsal fiatleri ve bir sahada İngiliz istihsal Gatlsrinde azetesi Cemiyeti Hukukşinaslar projeyi hazırladı PARİS, 30 (A. A.) — Tan gazetesi, grevler hakkında yaz dığı bir makalede sınıf mücade- lesini mesf»ki mahiyette ihtilâf- lar o makamına ikame etmeğe ça lışan siyasi tah- rikâtçıları tak - bih ve müahaza etmekte ve ya- kında işlerin tek rar o başlıyarak ihtilâlcilerin he- saplarını altüst edeceği ümidini izhar etmektedir Ayni gazete, M. Alvaras, M. De Labara, M. M. Millerand ; Hanotaux, M. Millerand, M, Politis ve M. İs- palaikoviç gibi devlet adamla- rt , diplomatlar ve hukukşinas- lar tarafından tanzim edilmiş olan Avrupa Federal Birliği pro | jesini neşretmektedir. Mezkür projede Briand muhtırasma tev İfikan bir teşriki mesai yapılma- sr ve buna mümkün olduğu ka İdar fazla miktarda Avrupa dev İletinin iştirak eylemesi iltizam edilmekte ve bu teşriki mesai- hin hiç bir devlet veya devlet- İler zümresi aleyhine mütevec- cih olmıyacağı beyan olunmak- tadır. Birlik, hukuk müsavatı ve her devletin hukuku hüküm ranisine riayet esasına müstenit olacaktır. Petrol şirketleri İ TUSLA (Oklahoma), 30 - İCA.A. ) — La Rillips Petrol - um kompani ile £ Endepandan Oil gaz kompani namındaki i- ki büyük kuvvetli petrol şirketi nin tevhidi hakkındaki müzake- reler devam etmektedir. Her ikisinin müşterek sermayesi 316 milyon doları mütecavizdir. Yeni kumpanya hemen hemen iki milyon akr genişliğinde a- razi isticar edecek ve takriben 125 bin varil istihsalât yapacak tır iğ | İ ga EE kitlere cevap vermek için gok: gayret Saza münakasa kabul etmek, bir şeydir Bizim fiatlerimiz dünya fiatleri ile iktmadi münasebet tesin et| | mesile ancak Hearetimizin idame edi lebileceği de münakaşa edilemez. Dünya flati ile dahildeki fiat arasın-| İdaki müsavatsızlık birçok senelerden | beri himaye edilen ve edilmiyen tica- İ tette zıt bir hayat mikyasına sebep ol! muştur. Yalnız bu sebeple mit bir siyaset tetkik edilirken hayat mikya Sının bırakılması gibi sabit fikirlerin sebebi budur. Fakat mütehavvil ha- yat mikyasları ihmal edilemez. Bu mikyaslar ve onlarla tevem olan üe- tet derecat: istihsal fiatinde son dere! ce mlihim bir amildir. Diğer memle- ketlerdeki aşağı ücretler bizim dere- ceniz de. Sanayi bizim derecemizde iyi techiz ve tensik edilmiş — diğer bir memleketteki aşağı ücretler sanayi usullerinin git gide daha ziyade ma- kineleştiği daha ve daha büyük ne ticeler tevlit eder. “Terus,, gazetesi Lehistanda yeni kabinenin teşkili meselesin ven bahsederken baş makalesin kü müşkilâta karşı müttehit bir cephe teşkil etmek için bütün hüsnü niyet sahiplerinin birleş- İmesini emrediyor. Hudutlarn İtashihi için Almanyada yapılan |mücadelenin Varşovada uyandır dığı endişeler, siyasi ve diplo- ması sahalarda memleketin ida- resini deruhte eden hükümette kuvvet ve nüfuz verilmesi icap ettğini göstermiştir. Pils si bu şartı ihmal etmekte olup bu milli kahraman fırkalarm fevkinde bütün milletin itima dını bali: dski'nin başvekâlete gelme |” Z S © Kurslar Adana ve İzm memurları kursa gelecekler? ANKARA, 31 (Milliyet) — e İzmir ve Adana mücadele me - murlarının mücadele usullerini öğren Başvekilimiz Ankarada büyük tezahüratla karşılandı Başvekil İsmet Pş. Hz. 20.20 İdır. İstasyonda Büyük Erkâni riciye ve İktısat Vekilleri tara- fından karşılanmışlardır. İstikbal çok hararetli ve samimi olmuştur. Irak Başvekili Nuri Paşa da istasyonda Başvekili istikbal et- miş ve Hariciye Vekili tarafın dim olunmuştur. Sıvas istasyonumün açan Baş vekil fevkalâde Omemnun ve rek istasyondan uzaklaşmıştır. Gazeteciler geliyorlar ANKARA, 31 (Telefonla) - Gazetecilerle sair davetlileri hâ mil olar trenler öğleden son- ra beşte İstanbula muvasalat e- İ decektir. Ankarada intihap hazırlıkları ANKARA, 3i (Milliyet) — Yeni ap hazırlıkları Anka- İrada tamamen ikmal edilmiş ve idefterler Sehremanetine veril- - miştir, Evkafta teftişat ANKARA, 31 (Milliyet) — Evkaf umum müdürü Niyazi B. İzmir teftişinden döndü. İzmir- deki tütün binası inşaatı bitmek Ressam Elif Naci B. bugün Gü- zel san'atler birliği salonlarında bir resim öergisi aşıyor. Bu suretle, memleketimizde, ken- di eserlerinden müteşekkil bir sergi İ teşhir eden ressam Elit Naci B. ol- maktadır. Bugün saat 14 te bu müna sebetle Gülhane parkındaki Alay köş) künde bir küşat resmi yapılacaktır. Sergiye şehrimizin tanımış zevata da-| vet olunmuştur. Elf Naci B. sergisinde irili ufaklı, ın tablosunu teşhir etmek- Naci B.in gördüğümüz barı tablolarında memnuniyetle müz şahede ediyoruz ki genç (o sanatkâr) klâsik tars dar çerçivesinden kendi! vi kurtarmıştır. Vücude getirdiği 0- İrijinel eserliri yeni tarzın müvaftaki İ yetii nümüneleridir. Burada resmi Mareşal | gördüğünüz “Sabahlıyan adam” tab- genç -ressamın - müvaffakiyetli eserlerinden birisidir. Sergide bundan başka şayanı di kat bir tablo daha vardır. “Melodi” isminitaşıyan bu tablo, ayrı ayrı renk İlerin gelişi güzel, şekilsiz birleşir. best bulunacaktır. Alalber i için bir mücadele kur ANKARA, 31 (Telefonla) -; ide Sıvastan avdet buyurmuşlar- Harbiye Reisi Fevzi Pi. Hz. Ha dan müşarünileyh Hz. ne tak- -| Fevzi Paşa ile otomobile bine -| bugün açılıyor. açılıyor / ad 0 irdeki mü su açılacaktır. İzmirde kursun 15 Eylülde, Ada! çılacak olan kursun da evvelde açılması düşüni dir. ,Başvekilimiz bi gün Ankarada kal) ANKARA, 31 (Tı: Başvekilimiz birkaç rada kalacaktır. Adliye Vekilinin teftiş KONYA, 3I(A,A.) liye Vekili Mahmut Esat refakatinde © başmüddeiYi” Nihat ve müfettiş Raşit olduğu halde Konya adli ve hapisaneyi teftiş ıçin yola çil Jerkânı memurin, halk mü jleri ve halk tarafından hi teşyi edilmiştir. Vekil B den Akşehire, oradan AfyO Uşak tarikile İzmire gideti Mahmut Esat Beye, m Katımızı teftişte vali İ de refakat etmiştir. İzmirde satışlar İZMİR;31 (A.A.) gün 16kuruştan 48 buçuk # şa kadar altı bin çuval zi | İZ kuruştan 26 kuruşa kağ İbin yedi yüz iki çuval mıştır. e semi Hariciye nazırı BERLİN, A.A, — M: Curtius, Baden - Baden' tuk söylerken fevkalâde le hüküm sürmekte olan lardan rahatsız olarak kesmeğe mecbur olmuştur” hi vaziyeti vahim değildir. nkforta gitmiştir. e” e San'atkâr Elif Nadi vücude gelmiş ye v Sergi eylülün dördüne kalacak ve herkesin siyef”